Iràna

جمهوری اسلامی ايران ((fa))

Jomhuriye Eslāmiye Irān fa

Repoblika Islamikan'i Iran ((mg))


(Antsipirihany)	(Antsipirihany)

Teny filamatra :
Esteghlāl, Āzādi, Jomhuri-e Eslāmi
(«Fahaleovan-tena, Fahafahana, Repoblika Islamika»)

Teny ofisialy

persana

Renivohitra

Teheran
35°40′29″N 51°25′20″E / 35.67472°N 51.42222°E

Tanàna lehibe indrindra

Teheran

Fitondrana sy governemanta
- Rahbar
- Filoha Repoblika Islamika
Ali Khamenei
Mahmoud Ahmadinejad

Velarantany
- Tontaliny
- Rano (%) faha 16
1 648 195 km²
0,7 %

Isam-ponina
- Tontaliny (2011)
- hakitroka

faha 17
77 891 220 mpo.
40 mpo./km²

Anaran'ny mponina Iranianina

IDH (2007) (mitombo) 0,782 (antonony) faha-88

Sandam-bola Rial iranianina (IRR)

Faritr'ora UTC +3:30

Hiram-pirenena Ey Iran (de facto), Soroud-e Melli-e Jomhouri-e Eslami-e Iran (ofisialy),

Valan-tsehatra internet

Antso
an-tariby +98

I Iràna na Repoblika Islamikan' i Iràna dia firenena ao Azia Andrefana. Ny anarana nohagasina hoe Iràna dia avy amin' ny fiteny persana izay midika hoe "Tanin' ny Arianina", ary efa nampiasain' ny foko persiana hatry ny Andro Taloha, tamin' ny fotoan' ny Sasanida. Atao hoe ایران‎ [ʔiˈɾɒn] na جمهوری اسلامی ایران‎ / Jomhuri-ye Eslāmi-ye Irān izy amin' ny fiteny persana.

I Iràna dia firenena faha-18 mivelatra indrindra (velarantany: 1,468 tapitrisa km²); ny isan' ny mponiny dia 75 tapitrisa. Any avaratra, ny firenena manodidina azy dia i Armenia, i Azerbaijàna, i Torkmenistàna; any atsimo dia misy ny Helodrano Persika; any andrefana, ireo firenena manodidina azy dia i Iràka, i Torkia; any atsinanana dia voahodidin' i Pakistàna sy i Afganistàna ilay firenena. Ny renivohiny dia i Teheran; ny anaran' ny sandam-bola dia Rial; ny kalandrie ôfisialy dia ny kalandrie persana ary ny teny ôfisialy dia ny fiteny persana.

Ny fiantsoan' ny tandrefana an' i Iràna dia Persia nanomboka tamin' ny Andro Taloha hatramin' ny taona 1935. I Reza Shah no nanova azy ho Iràna tamin' io taona io amin' ny alalan' ny fangatahana ny firenena rehetra izay mifandray aminy hiantso an' ilay firenena hoe "Iràna".

JeografiaHanova

Fizarana ara-paritanyHanova

Ao Iràna dia ahitana faritany miisa 31.

Toe-karenaHanova

Iran dia firenena mamokatra solintany ary firenena mpikambana amin'ny Fikambanan' ny Firenena Mamokatra Solitany (fr.: OPEP). Araka ny orinasa BP, i Iràna no firenena mamokatra solitany be indrindra ao amin' ilay fikambanana^[1]. Ary lazaina fa i Iràna no tany be etona natoraly indrindra^[2].

Vondrom-poko sy fiteny ao IrànaHanova

Vondrom-pokoHanova

Misy vondrom-poko maherin' ny 80, izay samy manana ny fiteniny sy ny fomba fiainany ny ao Iràna, ka ny maro an' isa amin' izany dia ireo mpiteny indô-eorôpeana sy ny mpiteny amin' ny fiteny torkika. Ny vondrom-poko lehibe indrindra dia:

ireo mpiteny iraniana: ny Persàna (61 %), ny Kiorda (10 %), ny Balotsy (2 %), ny Lora (6 %), ny Talisy, ny Gilaky, ny Mazandarany sns;
ireo mpiteny torkika: ny Azery (13-15 %), ny Torkmena (2 %), ny Kaskay sns;
ireo mpiteny amin' ny fiteny hafa: ny Arabo (2%), ny Armeniana, ny Jiosy miteny hebreo mizrahy (0,014%3), ny Asiriana, ny Jeôrjiana, ny Tsirkasiana, ny Taty ary ny hafa (1%).

Fiteny ao IrànaHanova

Ahitana fiteny ao amin' ny fianakaviam-piteny samihafa ny ao Iràna, ny maro mpiteny indrindra dia ireo ao amin' ny fiteny indô-eorôpeana sy ny fiteny torkika. Ny fiteny arabo sy ny fiteny anglisy no fiteny vahiny roa tsy maintsy ampianarina any amin' ny sekoly ambaratonga faharoa. Tombanana ho 3 tapitrisa ny isan' ny mpiteny anglisy ao Iràna.

Ireto ireo fianakaviam-piteny misy ny fiteny tenenina ao Iràna:

ny fiteny indô-eorôpeana (indrindra ny fiteny iraniana sy sampana kely kokoa izay asehon' ny fiteny armeniana, ankoatry ny hafa);
ny fiteny torkika (indrindra ny fiteny azerbaijany, ahitana ny fiteny torkmena, ny fiteny kaskay, ary ny fiteny afsara vitsy mpiteny kokoa);
ny fiteny semitika (indrindra ny fiteny arabo, ary koa ny fiteny arameana vaovao, ny fiteny hebreo, ary ny fiteny mandeana);
ny fiteny kaokaziana (toy ny fiteny kartveliana sy ny fiteny tsirkasiana)

Ireto manaraka ireto ny fiteny manana mpiteny betsaka indrindra (angona avy amin' ny CIA World Factbook):

fiteny persana 53 %
fiteny azerbaijany sy tenim-paritra torka hafa 18 %
fiteny kiorda 10 %
fiteny gilaky sy mazandarany 7 %
fiteny lory 6 %
fiteny arabo 2 %
fiteny balotsy 2 %
ny fiteny hafa dia misy 1 %, izay ahitana ny fiteny taty, ny fiteny talisy, ny fiteny jeôrjiana, ny fiteny armeniana, ny fiteny tsirkasiana, ny fiteny asiriana, sns.

Jereo koaHanova

Firenena ao Azia:

Afganistàna - Arabia Saodita - Armenia - Azerbaijàna - Bangladesy - Bareina - Botàna - Broney - Emirata Arabo Mitambatra - Filipina - Iemena - India - Indônezia - Iràka - Iràna - Israely - Japàna - Jôrdania - Kambôdia - Katara - Kazakstàna - Kirgizistàna - Kôety - Kôrea Atsimo - Kôrea Avaratra - Laôsy - Libàna - Maldiva - Malezia - Mianmara - Môngôlia - Nepaly - Ômàna - Ozbekistàna - Pakistàna - Palestina (fanjakana) - Rosia - Sina - Singaporo - Siria - Srilanka - Tailandy - Taioàna - Tajikistàna - Torkia - Torkmenistàna - Vietnamy.

Kôntinenta eto an-tany

Afrika
Amerika (Amerika Avaratra - Amerika Atsimo)
Azia
Eorôpa
Ôseania
Antarktika

Rohy ivelanyHanova

((fa)) Tranonkala ofisialin'ny parlementa iranianina

TsiahyHanova

↑ BP Statistical Review of World Energy. archived from the original on 2009-10-07 Retrieved on 2009-10-07. ↑ BP Statistical Review of World Energy June 2009 page 2. archived from the original on 2010-05-05 Retrieved on 2010-05-05.

[1] BP Statistical Review of World Energy. archived from the original on 2009-10-07 Retrieved on 2009-10-07.

[2] BP Statistical Review of World Energy June 2009 page 2. archived from the original on 2010-05-05 Retrieved on 2010-05-05.

[1]

[2]