Etona voajanahary
Ny etona voajanahary dia fifangaroana etona misy akoranafo ahitana indrindra metanina indrindra, ary matetika ahitana alkanina ambony hafa, ary indraindray ahitana ampahany kely amin' ny etona karbônika, azôta, solfora-na hidrôzenina na heliôma. Voajanahary ao amin' ny karazam-bato sasany misy hirikirika izy io, ka sintomina avy amin' ny fandavaham-pitrandrahana ary ampiasaina ho fandrehitra na amin’ ny alalan’ ny karbôsimia. Amin' ny ankapobeny ny metanina dia hatsaraina amin’ ny alalan' ny etona noforonina ho metanôla. Ny fanesorana hidrôzenina miteraka fiovana ho ôksida amin’ ny etanina dia mitondra any amin' ny etilenina, izay azo ovaina ho ôksida-na etilenina, etilenina glikôla, asetaldehida na alkena hafa. Ny prôpanina dia azo ovaina ho prôpilenina na azo avadika ho asidra akrilika sy akrilônitrila.
Tamin' ny taona 2019, ny etona voajanahary no loharano fahatelo amin' ny angovo voalohany ampiasaina eran-tany, 23,2 % amin' ny fanjifana, aorian' ny solitany (30,9 %) sy ny arintany (26,8 %); mitombo haingana ny anjarany (16,1 % tamin' ny taona 1973), toy izany koa ny famokarana eran-tany (+ 228 % tao anatin' ny 47 taona, nanomboka tamin' ny taona 1973 ka hatramin' ny 2020, tohanan' ny fitrandrahana etona tsy mahazatra.
Nifanentana amin' izany koa, ny famoahana etona karbônika CO2 eran-tany avy amin' ny etona voajanahary dia nahatratra 6,743 tapitrisa taonina tamin' ny taona 2017, niakatra 83,4 % nanomboka tamin' ny taona 1990 araka ny filazan' ny Agence internationale de l'énergie (na International Energy Agency). Izany fandefasana eny amin' ny soson-drivotra ny etona voajanahary izany dia 21,6 % amin' ny etona vokatry ny angovo tamin' ny taona 2019, raha 44,0 % ny arina ary 33,7 % ny solitany. Ny sehatry ny solitany sy ny etona ihany koa dia miteraka mihoatra ny 20 % amin' ny fandefasana metanina maneran-tany, etona manana fahafaha-manafana ankapobeny avo 25 heny noho ny an’ ny CO2.
Nivoatra haingana ny etona voajanahary nanomboka tamin' ny taompolo 1970, teo amin' ny indostria, ny fampiasana an-trano ary avy eo ny famokarana herinaratra, saika nihoatra ny arina. Saingy ny fiakaran' ny vidim-piainana tamin' ny fiandohan' ny taonjato faha-21, ny fihenan' ny fanjifana any amin' ny firenena mandroso, ny filan' ny firenena vao misondrotra ary ny fandrosoan' ny fanodinana arintany dia nanome tosika manokana ny arintany. Taorian' ny fidinana tamin’ ny taona 2010 ka hatramin' ny 2014 dia nitombo indray ny fanjifana etona voajanahary eran-tany nanomboka ny taona 2015, tarihin' i Sina sy Eorôpa, izay manolo ny toby famokarana angovo azo avy amin' ny arintany ho toby famokarana angovo azo avy amin' ny etona.
Mbola tsy dia fantatra loatra ny tahirin' etona voajanahary, saingy nitombo noho ny fitrandrahana etona tsy mahazatra (etona sista, sns.). Tamin' ny taona 2020, ny tahiry voaporofo maneran-tany, izay niakatra 7,3 % raha oharina amin' ny taona 2010, dia mitovy amin' ny famokarana tanatin' ny 51,6 taona. Izany tahiry izany dia hita any Atsinanana Afovoany (39,1 %) sy any amin' ny firenena tao amin' ny Firaisana Sôvietika teo aloha (33 %). I Rosia sy i Iràna ary i Katara irery no mitana ny 51,3 % amin' ny tahiry maneran-tany.
Ny firenena roa lehibe mpamokatra etona voajanahary, tamin' ny taona 2021, dia Etazonia (23,1 % amin' ny fitambarany eran-tany) sy i Rosia (17,4 %), arahin' i Iràna, i Sina, i Katara, i Kanada ary i Aostralia. Ny tena mpanjifa dia i Etazonia (20,5 %), i Rosia (11,8 %), i Sina (9,4 %) ary i Iràna (6,0 %). Nitombo 25 % ny fanjifana maneran-tany teo anelanelan’ ny taona 2011 sy 2021, saingy nanalana 7 % izany tany Japàna, 6 % tany amin’ ny Fanjakana Mitambatra, 2 % tany Italia, ary niampy 180 % tany Sina, 58 % tany Iràna, 26% tany Etazonia ary 19 % tany Kanada.
Tamin' ny taona 2017, lasa mpanondrana i Etazonia, izay mpanafatra hatramin' izay. Tamin' ny taona 2021, izy no mpanondrana faharoa lehibe indrindra (14,7 %) maneran-tany, aorian' i Rosia (19,8 %). Mahatratra 28,6 % ny anjaran’ ny Vondrona Eorôpeana amin’ ny fanafarana eran-tany, arahin’ i Sina (13,3 %) ary ny sisa amin’ i Eorôpa (10,5 %).