Fianakaviam-piteny

Ny fianakaviam-piteny dia vondrom-piteny iray fiaviana izay nivoatra tamin' ny alalan' ny fampitan' ny taranaka mifandimbin' ny mpiteny azy avy amin' ny razam-piteny iraisana. Ny hoe fianakaviam-piteny dia andian-teny ampitahana ny fivoaran' ny fiteny amin' ny fivoaran' ny zavamananaaina, araka ny môdelin' ny fitaranahana. Ny fananganana izany fihavananan' ny fiteny izany no ivon' ny fikarohan' ny haiteny ara-tantara. Ny ankamaroan' ny fiteny eto amin' izao tontolo izao dia azo avondrona anaty fianakaviam-piteny. Araka ny fampitahana azy ireo amin' ny hazo dia atao hoe sampam-piteny ny vokatry ny fizaràna ny fianakaviam-piteny. Ny fiteny izay tsy fanta-piaviana dia atao hoe fiteny manirery.

Fianakaviam-piteny lehibe

Ireto ny fiankaviam-piteny lehibe misy eto amin' izao tontolo izao:

Fianakaviam-piteny altaika (izay indraindray sarahana ho fianakaviam-piteny torkika, fianakaviam-piteny môngôlika, fianakaviam-piteny tongoza)

Fianakaviam-piteny afrô-aziatika

Sarintany maneho ny fiteny hamitô-semitika mbola tenenina amin' izao fotoana izao. Ny faritra miteny semitika dia miloko volon-daoranjy.

Ny fiteny hamitô-semitika, izay atao hoe koa fiteny afrô-aziatika, dia fianakaviam-piteny tenenina indrindra ao Afrika Avaratra, ao amin' ny Tandrok' i Afrika, ao Atsinanana Afovoany, ao amin' ny faritr' i Sahara ary ao amin' ny ampahany amin' ny faritr' i Sahel. Miisa 350 any ho any ny fiteny ao amin' io fianakaviam-piteny io ary miisa 410 000 000 ny mpiteny azy. Fahefatra io fianakaviam-piteny io raha ny isan' ny mpiteny no heverina, ka ny eo alohany, araka ny filaharany avy, dia ny fianakaviam-piteny indô-eorôpeana, ny fianakaviam-piteny sinô-tibetana ary ny fanakaviam-piteny nizerô-kôngôley.

Misampana enina ny fiteny hamitô-semitika, dia:

ny sampam-piteny berbera (tenenina ao Afrika Avaratra hatrany Marôka ka hatrany Ejipta, mamakivaky an' i Aljeria sy ny Tonizia ary i Libia, ary i Sahara sy ny ampahan' i Sahel ao andrefan' i Afrika, misy fiteny miisa 27);
ny sampam-piteny kositika (tenenina ao amin' ny Tandrok' i Afrika (Jibotỳ, Etiôpia, Sômalia, Eritrea) sy ao amin' ny Lohasahan' i Nily ary manamorona ny morontsiraky ny Ranomasina Mena hatrany Sodàna ka hatrany amin' ny faritra atsimo amin' i Ejipta, ahitana ny fiteny sômalỳ, ny fiteny afara, ny fiteny sahô, ny fiteny borjy, ny fiteny sidamo, ny fiteny darasa, ny fiteny hadia, ny fiteny alaba, ny fiteny kambata, ny fiteny rendila, ny fiteny bony, ny fiteny baiso, ny fiteny daseneka, ny fiteny arbora, ny fiteny elmôlô, ny fiteny ôrômô, ny fiteny borana, ny fiteny oaata, ny fiteny ôrma, ny fiteny konso-gidola, ny fiteny dolay (maromaro), ny fiteny iaako, ny fiteny irako, ny fiteny gôrôoa, ny fiteny alagoa, ny fiteny dahalô, ny fiteny boronga);
ny sampam-piteny semitika (tenenina any Atsinanana Akaiky sy ao Afrika Avaratra ary ao amin' ny Tandrok' i Afrika, ahitana ny fiteny akadiana, ny fiteny amharika, ny fiteny amônita, ny fiteny amôrita, ny fiteny arabo, ny fiteny arameana (anisany ny fiteny siriaka), ny fiteny eblaita, ny fiteny edômita, ny fiteny fenisiana, ny fiteny geezy, ny fiteny goragea, ny fiteny hebreo, ny fiteny maltey, ny fiteny môabita, ny fiteny ogaritika, ny fiteny ponika, ny fiteny tigrea, ny fiteny tigrinia);
ny sampam-piteny egiptiana taloha (notenenina tao Ejipta tamin' ny Andro Taloha, fiteny maty nefa nipoiran' ny fiteny maro toy ny fiteny egiptiana demôtika sy ny fiteny kôpta);
ny sampam-piteny tsadika (tenenina ao Afrika, indrindra fa ao amin' ny faritra avaratra amin' i Kamerona sy ao Tsady, tenenina ao Nizerià sy ao Nizera koa; ahitana ny fiteny angasa, ny fiteny ankoe, ny fiteny bidio, ny fiteny dangaleata, ny fiteny dogvora, ny fiteny dogvôra, ny fiteny goda, ny fiteny haosa, ny fiteny herde, ny fiteny mafa, ny fiteny marba, ny fiteny marey, ny fiteny masa, ny fiteny mbodoma, ny fiteny mesme, ny fiteny migaama, ny fiteny môfo-dovangara, ny fiteny môfo-mery, ny fiteny mosey, ny fiteny mosgoma, ny fiteny ngete, ny fiteny perô, ny fiteny peve, ny fiteny saba, ny fiteny sôkôrô, ny fiteny somaray, ny fiteny tomaka, ny fiteny tsovàna, ny fiteny zizilivakàna, ny fiteny zolgô-gemzeka, ny fiteny zomaia);
ary ny sampam-piteny ômôtika (tenenina ao Afrika Atsinanana, indrindra ao Etiôpia).

Ny fiteny afrô-aziatika be mpiteny indrindra dia ny fiteny arabo. Izy ihany koa no be mpiteny indrindra ao amin' ny fiteny semitika, izay lasa aloha lavitra raha amitaha amin' ny fiteny amharika izay laharana faharoa amin' ny fiteny semitika be mpiteny.

Fianakaviam-piteny nizerô-kôngôley

Sarintany maneho ny faritra itenenana fiteny nizerô-kôngôley

Ny fiteny nizerô-kôngôley na fiteny nizer-kôngô dia vondrom-pianakaviam-piteny afrikana be mpiteny indrindra sady miparitaka amim-beleran-tany midadasika indrindra. Ny ankamaroan' ny fiteny afrikana dia ao amin' io fianakaviam-piteny io, izay ahitana fiteny miisa 1 525, izany hoe 21% amin' ny fiteny rehetra maneran-tany, ka izy no mitana ny laharana voalohany raha ny isan' ny fiteny ao aminy no heverina. Olona miisa 459 000 000 any ho any no miteny nizerô-kôngôley, izany hoe ny 7% amin' ny mponina maneran-tany, ka ny antsasaky ny isan' ireo fiteny ireo dia tenenin' ny olona miisa tsy latsaky ny 29 000 isaky ny fiteny avy. Miavaka ny fiteny nizerô-kôngôley amin' ny fisian' ny atao hoe kilasin' anarana.

Mizara fianakaviam-piteny 15 ny vondrom-pianakaviam-piteny nizerô-kôngôley, dia

ny fianakaviam-piteny katla;
ny fianakaviam-piteny rasada;
ny fianakaviam-piteny ijoida;
ny fianakaviam-piteny dôgôna;
ny fianakaviam-piteny mande, anisan' izany ny fiteny bambara, ny fiteny diola, ny fiteny malinke, ny fiteny soso, ny fiteny mende, ny fiteny kpele, ny fiteny sôninke ary ny fiteny dàna;

ny fianakaviam-piteny lafofa;
ny fianakaviam-piteny talody-heibàna;
ny fianakaviam-piteny atlantika, anisan' izany ny fiteny peola na fola;

ny fianakaviam-piteny kro;
ny fianakaviam-piteny senofo, ka anisan' izany ny fiteny sebaara, ny fiteny mamara ary ny fiteny sopiire;
ny fianakaviam-piteny gora, anisany ny fiteny more;
ny fianakaviam-piteny adamaoa-obangiana, anisany ny fiteny momoie;

ny fianakaviam-piteny koa, anisany ny fiteny akàna, ny fiteny eoe, ny fiteny baole, ny fiteny fongbe, ny fiteny ga ary ny fiteny agny;
ny fianakaviam-piteny vôltaika-nizeriana, anisany ny fiteny iôroba, ny fiteny edo, ny fiteny igbô, ny fiteny nope ary ny fiteny idoma;
ny fianakaviam-piteny benoe-kôngôley.

Fianakaviam-piteny nilô-sahariana

Sarintany maneho ny faritra itenenana fiteny nilô-sahariana

Ny fiteny nilô-sahariana dia fianakaviam-piteny ao Afrika atsimon' i Sahara, ao amin' ny faritr' i Nily Ambony sy ny an' i Sahara-Ambony izay mahafaoka an' i Nobia. Misy fiteny miisa 200 any ho any ao amin' io fianakaviam-piteny io izay tenenin' ny olona manodidina ny 31 000 000 ao amin' ny firenena miisa 18.

Io fianakaviam-piteny io dia ahitana fiteny isan-karazany, izay tsy ranoray mihoatra lavitra ny an' ny fianakaviam-piteny akaiky azy, dia ny fianakaviam-piteny nizerô-kôngôley, ka iandian-kevitra ny maha fianakaviam-piteny iray ireo fiteny ao aminy.

Ny fiteny nilô-sahariana dia tenenina ao amin' ny faritra tsy mitohy avy any amin' ny fivarin' ny ony Niger ao Afrika Andrefana hatrany Etiôpia, mandalo ny lohasaha ambonin' ny renirano Nily ary mandalo amin' ny faritra sasany ao amin' ny tapany atsimon' i Oganda sy Kenia. Tenenina ao amin' ny tapany avaratr' i Tsady sy Sodàna ary ao amin' ny faritra avaratra amin' ny Repoblikan' i Kôngô ireo fiteny ireo.

Ireto ny tena be mpiteny amin' ny fiteny nilô-sahariana:

ny sampam-piteny sôngay, tenenin' ny mponina amin' ny faritra manamorona ny tapany ambonin' ny ony Niger ao Maly sy ao Nizera;
ny fiteny kanory, tenenin' ny olona miisa 1 500 000 any ho any, manodidina ny farihy Tchad;
ny fiteny ao amin' ny sampana nobiana, tenenin' ny olona miisa 1 000 000 any ho any, manamorona ny ony Nily, manakainy ny sisin-tanin' i Ejipta, miparitaka amin' ny "nosim-piteny" maro, ny lehibe amin' ireo fiteny ireo dia ny fiteny dinka, ny fiteny noera, ny fiteny siloka ary ny ny fiteny diora;
ny vondrona madinidinika toy ny sampam-piteny mabàna sy sampam-piteny komàna, izay tenenina any Tsady sy any amin' ny sisin-tany manasaraka an' i Etiôpia sy i Sodàna;
ao koa ny fiteny fora izay fiteny manirery.

Fianakaviam-piteny indô-eorôpeana

Sarintany maneho ny faritra itenenana fiteny indô-eorôpeana

Ny fiteny indô-eorôpeana dia fianakaviam-piteny ivondronan' ny fiteny maro any Eorôpa sy any India ary any Iràna sy ny manodidina, tenenina eran' izao tontolo izao. Misy 1 000 eo ny isan' ny fiteny ao amin' io fianakaviam-piteny io. Misy olona 3 lavitrisa no miteny amin' ny fiteny indô-eorôpeana. Fianakaviam-piteny tenenina maneran-tany ny maro amin' izy ireo, izay ahitana ny fiteny albaney, ny fiteny armeniana, ny vondrom-piteny baltô-slava, keltika, jermanika, helenika, indô-iraniana, italika (anisan' izany ny fiteny rômana rehetra), ary vondrom-piteny maty roa, dia ny vondrom-piteny anatôliana (anisan' izany ny fiteny hitita) sy ny vondrom-piteny tôkariana. Ankehitriny dia misy 6 tapitrisa ny olona miteny indô-eorôpeanina. Ireto ny vondrom-piteny ao aminy:

ny vondrom-piteny anatôliana (ahitana ireo fiteny maty notenenina tao Anatôlia tamin' ny Andro Taloha toy ny fiteny hitita, fiteny lovita, fiteny palaita, fiteny lidiana, fiteny likiana, fiteny miliana, fiteny kariana, fiteny sidetika ary ny fiteny pisidiana);
ny vondrom-piteny tôkariana (ahitana ireo fiteny maty telo, dia ny fiteny agneana sy ny fiteny kotseana ary ny fiteny kroraniana, notetenina tao amin' ny lemak' i Tarima tamin' ny taonarivo voalohany taor. J.K., ao atsimon' ny faritra mizakatenan' i Xinjiang any Sina);
ny vondrom-piteny baltô-slava (misampana roa: ny sampam-piteny balta: ny fiteny litoaniana, ny fiteny letôna, ny fiteny korôniana, ny fiteny selôniana, ny fiteny semigaliana, ny fiteny prosiana taloha, ny fiteny skalviana, ary ny fiteny sodôviana; sy ireo fiteny slava: ny fiteny rosiana, ny fiteny bielôrosiana, ny fiteny rotena na rosina ary ny fiteny okrainiana, ny fiteny tseka, ny fiteny slôvaka, ny fiteny soraba ary ny fiteny pôlôney sy ny fiteny kasoba, ny fiteny polaba, ny fiteny slôvitsa, ny fiteny silesiana, ny fiteny krôaty, ny fiteny bôsniana, ny fiteny môntenegrina, ny fiteny serba, ny fiteny bolgara, ny fiteny makedôniana ary ny fiteny slôvena);
ny vondrom-piteny keltika (ahitana ny fiteny gaoloà, ny fiteny lepontika, ny fiteny keltibera, ny fiteny galatiana, ny fiteny norika, ny ny fiteny ekôsey, ny fiteny irlandey, ny fiteny gaelga, ny fiteny galoà, ny fiteny kornika, ny fiteny bretôna, ny fiteny kambriana ary ny fiteny pikta);

ny vondrom-piteny jermanika (ohatra amin' izany ny fiteny anglisy, ny fiteny alemàna, ny fiteny neerlandey, ny fiteny soedoà, ny fiteny danoà ary ny fiteny nôrveziana);
ny vondrom-piteny helenika (ahitana ny fiteny mikeniana, ny fiteny arkadiana, ny fiteny kipriôta, ny fiteny pamfiliana, ny fiteny grika, ny fiteny iôniana, ny fiteny beôtiana, ny fiteny lesbiana, ny fiteny tesaliana, ny fiteny makedôniana taloha, ny fiteny dôriana, ny fiteny eleana, ny fiteny etôliana, ny fiteny lôkriana ary ny fiteny fôkidiana);
ny vondrom-piteny indô-iraniana (ahitana ny fiteny avestika, ny fiteny persiana taloha, ny fiteny iraniana antenatenany, ny fiteny persana vaovao, ny fiteny pastô, ny fiteny kiorda, ny fiteny balotsy, ny fiteny skitiana, ny fiteny sarmatiana, ny fiteny ôseta, ny fiteny asamey, ny fiteny bengaly, ny fiteny gojaraty, ny fiteny hindy, ny fiteny kasmiry, ny fiteny maraty, ny fiteny nepaley, ny fiteny ordò, ny fiteny orià, ny fiteny penjaby, ny fiteny prakrita, ny fiteny romany, ny fiteny sanskrita, ny fiteny seraiky, ny fiteny sindy, ny fiteny singaley, ny fiteny ordo, ny fiteny askono, ny fiteny kamkata-vary, ny fiteny oaigaly, ny fiteny tregamy, ny fiteny vasi-vary, ny fiteny zemiaky);
ny vondrom-piteny italika (ahitana ny fiteny latina, ny fiteny faliska, ny fiteny sarda, ny fiteny rômaniana, ny fiteny dalmatika, ny fiteny italiana, ny fiteny espaniôla, ny fiteny ladino, ny fiteny pôrtogey, ny fiteny frantsay, ny fiteny ôksitana, ny fiteny katalana, ny fiteny rômantsa, ny fiteny ladîna, ny fiteny friôlana, ny fiteny ôska, ny fiteny ômbriana, sns .

Fiteny manirery ny fiteny albaney sy ny fiteny armeniana ao amin' ny fianakaviam-piteny indô-eorôpeanina.

Fianakaviam-piteny altaika

Sarintany maneho ny faritra itenenana fiteny altaika

Ny fianakaviam-piteny altaika dia fianakaviam-piteny tenenina ao Eorazia, hatrany Torkia sy Môldavia ka hatrany Azia Atsinanana, mandalo an' i Azia Afovoany, an' i Siberia ary hatrany amin' ny faritra farany atsinanana amin' i Rosia.

Mahafaoka vondrom-piteny telo izany, dia:

ny fiteny torkika (tenenina any Eorôpa Atsinanana ka hatrany andrefan' i Sina sy avy any Kiprôsy (na Sipra) hatrany Siberia, misy fiteny miisa manodidina ny 30, ahitana ny fiteny azery, fiteny baskira, fiteny kazàka, fiteny kirgizy, fiteny oigora, fiteny ozbeka, fiteny tatara, fiteny torka, fiteny torkmena);
ny fiteny môngôlika (tenenina any any Azia Avaratra sy any Azia Afovoany, anisan' izany ny fiteny boriata, ny fiteny môgôly, ny fiteny môngôly, ny fiteny oirata);
ny fiteny tongoza (tenenina ao Azia Avaratra sy Azia Atsinanana).

Fianakaviam-piteny oraliana

Sarintany maneho ny faritra itenenana fiteny oraliana

Ny fiteny oraliana dia fianakaviam-piteny ahitana fiteny miisa manodidina ny 30 izay tetenin' ny olona miisa 20 000 000 any ho any ao Eorôpa sy any Siberia. Ny fiteny oraliana be mpiteny indrindra dia ny fiteny hongariana, ny fiteny finoa ary ny fiteny estôniana. Mizara ho sampana roa ny fiteny oraliana dia:

ny sampana finô-ogriana;
ny sampana samôieda.

Fianakaviam-piteny dravidiana

Sarintany maneho ny faritra itenenana fiteny dravidiana

Ny fiteny dravidiana dia fianakaviam-piteny ahiatana fiteny miisa 30 any ho any izay samy ao India avokoa, ka tenenina indrindra ao amin' ny tapany atsimon' i India. Misy mpiteny azy ireo koa ny any Srilanka, ny any Pakistàna sy ny vahoaka indiana nifindra monina. Tamin' ny taona 2010 dia nahatratra 214 000 000 any ho any ny mpiteny dravidiana, ka ny tena be mpampiasa dia ny fiteny telogo, ny fiteny tamoly na tamily, ny fiteny malaialama ary ny fiteny kanada.

Ny mpahay teny dia zatra ny mizara ny fianakaviam-piteny dravidiana ho vondrona telo:

ny vondrom-piteny dravidiana avaratra (miparitana any avaratra-andrefana sy avaratra-atsinanan' ny saikanosy Indiana: fiteny brahoy, fiteny koroka, fiteny maltô);

ny vondrom-piteny dravidiana afovoany (fiteny kôlamy avaratra-andrefana, fiteny kôlamy atsimo-atsinanana, fiteny parjy, fiteny olary, fiteny kôndekôra);

ny vondrom-piteny dravidiana atsimo (fiteny telogo, fiteny gondy, fiteny kônda, fiteny manda, fiteny koy, fiteny kovy, fiteny naiky, fiteny kôia, fiteny pengô, fiteny tolo, fiteny kôraga, fiteny belary, fiteny kanada, fiteny modo kôraga, fiteny badaga, fiteny kôdago, fiteny tôda, fiteny kôta, fiteny modova, fiteny manàna, fiteny tamoly, fiteny malaialama, fiteny irola).

Fianakaviam-piteny sinô-tibetana

Sarintany maneho ny faritra itenenana fiteny sinô-tibetàna

Ny fiteny sinô-tibetana dia fianakaviam-piteny any Azia Atsinanana sy Azia Atsimo Atsinanana sy Azia Afovoany ary Azia Atsimo. Anisan' io fianakaviam-piteny io ny fiteny sinoa maro izay ahitana fiteny folo tetenin' ny olona miisa 1 350 000 000 any ho any, sy ny fiteny tibetô-birmana izay ahitana fiteny miisa 330 any ho any ary tenenin' ny olona miisa 70 000 000 any hoany.

Misy sampana efatra lehibe ny fianakaviam-piteny sinô-tibetàna, dia:

ny sampam-piteny sinoa na sinitika (fiteny mandarina, ny fiteny oio, ny fiteny kantôney, ny fiteny minio, ny fiteny siangio, ny fiteny haka, ary ny fiteny ganio.);
ny sampam-piteny tibetika (fiteny tibetàna afovoany, ny fiteny tibetàna amdo, ny fiteny tibetàna kama, ireo fiteny jongka-koka, ireo fiteny ladaki-balty, ireo fiteny laholi-spity, ny fiteny kirong-kagata, ny fiteny serpa-jirela, ary fiteny maro hafa koa);
ny sampam-piteny lôlô-birmàna (fiteny mondzisy, ireo fiteny bormisy, ireo fiteny loloisy ary ireo fiteny mroiky);
ny sampam-piteny karenika (fiteny paô, ny fiteny poô, ireo fiteny sgao-bgay).

Fianakaviam-piteny aostrôaziatika

Sarintany maneho ny faritra itenenana fiteny aostrô-aziatika

Ny fiteny aostrôaziatika dia fianakaviam-piteny any Azia Atsimo-Atsinanana sy ao amin' ny faritra atsinan' i India. Ny fiteny aostrôaziatika dia miparitaka anaty erana misaratsaraka sady elanelanin' ny faritra itenanana fianakaviam-piteny hafa. Heverina ho fitenin' ny tompon-tany ao Azia Atsimo-Atsinanana sy any amin' ny tapany atsinanan' i India ireo fiteny ireo noho izy ireo mety efa tao talohan' ny fiteny tai-kaday, ny fiteny aostrôneziana, ny fiteny sinô-tibetàna ary ny fiteny indô-eorôpeana izay nentin' ny mpiavy taty aoriana. Miisa 100 000 000 any ho any ny mpiteny aostrôaziatika tamin' ny fiandohan' ny taonjato faha-21.

Ireto ny sampan' ny fianakaviam-piteny aostrôaziatika: ireo fiteny monda, ireo fiteny kasika, ireo fiteny palaongika, ireo fiteny kmoika, ireo fiteny pakanika, ireo fiteny vietnamita, ireo fiteny katoika, ireo fiteny banarika, ireo fiteny kamboiana, ireo fiteny pearika, ireo fiteny nikôbarey, ireo fiteny asly ary ireo fiteny môna.

Fianakaviam-piteny aostrôneziana

Sarintany maneho ny faritra itenenana fiteny aotrôneziana

Ny fiteny aostrôneziana dia ny fiteny tenenina eto Madagasikara, any Azia Atsimo Andrefana, ao amin' ny nosy maro ao amin' ny Ranomasimbe Pasifika ary any Taioàna. Ny isan' ny fiteny aostrôneziana manerana izao tontolo izao dia eo amin' ny 1 268, izany hoe fianakaviam-piteny faharoa raha ny isan' ny fiteny no heverina, aorian' ny fianakaviam-piteny nizerô-kôngôley.

Miisa roa ny zana-tsokajin' ny fiteny asotrôneziana:

ny fiteny fôrmôzana, izay tenenina ao Taioàna;
ny fiteny malaiô-pôlineziana any amin' ny toerana hafa ankoatr' i Taioàna.

Ireo fiteny melaneziana, izay tokony ho isan' ny fiteny aostrôneziana, dia tsy nafangaron' ny mpahay fiteny noho ny antony ara-bolonkoditra.

Fianakaviam-piteny hmông-miena

Sarintany maneho ny faritra itenenana fiteny hmông-miena: fiteny hmônga (mena), fiteny miena (maitso)

Ny fiteny hmông-miena na fiteny miaô-iaô dia fianakaviam-piteny ao amin' ny faritra atsimo amin' i Sina sy ao Indôsina. Ao amin' ny faritra be tendrombohitra ao amin' ny faritra atsimo amin' i Sina no tena miteny azy. Nandritra ny teloarivo na efatrarivo taona farany dia nifindra monina any Tailandy, any Laôsy, any Vietnamy ary any Birmania ny vahoaka hmônga sy ny vahoaka miena sasany.

Mizara ho sampam-piteny roa ny fianakaviam-piteny miaô-iaô, dia

ny sampam-piteny hmôngika (ahitana ireo fiteny bahengika, ireo ireo fiteny seika, ny fiteny hmongika andrefana, ny fiteny songa, fiteny hmo, ary fiteny maro hafa koa);
ny sampam-piteny mienika (ahitana ny fiteny lomiena, ny fiteny biaomona, ny fiteny kimony ary ny fiteny zaomina).

Fianakaviam-piteny tay-kaday

Sarintany maneho ny faritra itenenana fiteny tay-kaday

Ny fiteny tay-kaday dia fianakaviam-piteny izay nantsoina hoe fiteny daîka tany aloha, izay ahitana fiteny miisa zato any ho any tenenina ao amin' ny saikanosin' i Indôsina sy any amin' ny faritra atsimo ao Sina ary tetenin' ny olona miisa 100 000 000 any ho any.

Ny fianakaviam-piteny tay-kaday dia mizara sampam-piteny maro, dia:

ny sampam-piteny kam-tay (ahitana ireo fiteny kam-soy sy ireo fiteny lakja-be ary ireo fiteny tay);
ny sampam-piteny hlay (ahitana ny fiteny hlay sy ny fiteny kona);
ny sampam-piteny kaday (ahitana ny fiteny latsy, ny fiteny gelao, ny fiteny boianga, ny fiteny laha, ny fiteny kabiao ary ny fiteny ena)

Fianakaviam-piteny japônika

Sarintany maneho ny faritra itenenana fiteny japônika

Ny fiteny japônika dia fianakaviam-piteny madinika izay mamondrona ny fiteny japôney sy fitenim-paritra maro hafa ao Japàna toy ny fiteny riokio.

Mizara roa ny fiteny japônika, dia

ny fiteny japôney (fiteny any Japàna, tenenin' ny vahoaka japôney);
ny vondom-piteny riokio (fiteny amamy atsimo, fiteny kikay, fiteny amamy avaratra, fiteny tôko-nô-sima, fiteny ôki-nô-erabo, fiteny ôkinaoaiana, fiteny konigamy, fiteny iôrôna, fiteny miiakô, fiteny iaeiama ary fiteny iônagony).

Fianakaviam-piteny na-dene

Sarintany maneho ny faritra itenenana fiteny na-dene

Ny fianakaviam-piteny na-dene dia fianakaviam-piteny amerindiana izay tenenina indrindra ao Alaska sy ao amin' ny faritra andrefana ao Kanada, ary ao amin' ny faritra atsimo-andrefana ao Etazonia. Ahitana ny sampam-piteny atapaskana sy ny sampam-piteny eiaka ary ny sampam-piteny tlingita io fianakaviam-piteny io.

Fianakaviam-piteny eskimô-aleota

Sarintany maneho ny faritra itenenana fiteny eskimô-aleota

Ny fiteny eskimô-aleota, izay atao hoe fiteny eskaleota na fiteny inoita-aleota koa, dia fianakaviam-piteny ao Grinlandy, ao amin' ny Faritra Arktika kanadiana any Alaska sy any amin' ny tendrony atsinanan' i Rosia. Mizara sampana roa io fianakaviam-piteny io, dia:

ny sampam-piteny eskimô ahitana ireo fiteny inoita sy ireo fiteny iopîka;
ny sampana faharoa dia ny sampana aleota.

Vondrom-pianakaviam-piteny

Kely ny fianakaviam-piteny sasany nefa misahana erana ara-jeôgrafia iray ka atambatra ho vondrom-piteny. Ny fianakaviam-piteny izay tsy fantatra mazava ny fihavanany amin' ny dingana ambony kokoa dia atao hoe vondrom-piteny an' erana ara-jeôgrafia (ny fiteny amerindiana indrindra no antsoina amin' izany). Ny fiteny izay tsy azo hamarinina ny fihavanany amin' ny fiteny hafa rehetra dia atao hoe fiteny manirery. Ireto ireo vondrom-pianakaviam-piteny ireo:

Vondrom-piteny kôisàna;
Vondrom-piteny kaokaziana (ahitana fianakaviam-piteny telo: fianakaviam-piteny abkazô-adigiana, fianakaviam-piteny kartveliana, fianakaviam-piteny nakô-dagestaniana);
Vondrom-piteny paleô-siberiana;
Vondrom-piteny papoa;
Vondrom-pitenin' ny tompontanin' i Aostralia (anisan' izany ny fianakaviam-piteny pama-niongàna, ny fianakaviam-piteny bonobàna, sns);
Vondrom-piteny any Andamàna.

Vondrom-piteny kôisàna

Ny vondrom-piteny kôisàna na kôizàna dia vondrom-piteny tenenin' ny vahoaka kôikôy (na hôihôy) sy ny vahoaka sàna ao amin' ny faritra atsimo aamlin' i Afrika, indrindra ao Bôtsoana, ao Namibia, ao amin' ny faritanin' i Noord-Kaap ao Afrika Atsimo, ary ao amin' ny tapany atsimon' i Angôla. Tsy mamorona fianakaviam-piteny tokana ireo fiteny koisàna ireo nefa azo zaraina ho fianakaviam-piteny telo miavaka tsara, afa-tsy ny fiteny hadza sy ny fiteny sandaoe izay heverina fa fiteny manirery. Ny fiteny kôisàna be mpiteny indrindra dia ny fiteny kôikôy (na fiteny hôihôy), fitenin' ny foko Nama, izay anisan' ny folo lehibe ao Namibia.

Vondrom-piteny kaokaziana

Ny vondrom-piteny kaokaziana na iberô-kaokaziana dia ny fitambaran' ny fitenin' ny mponina ao Kaokazy. Miisa mihoatra ny 80 ny fiteny kaokaziana, izay mizara sokajy telo, dia:

ny fiteny abkazô-adigeana (fiteny kaokaziana avaratra-andrefana, any amin' ny tapany avaratra-andrefan' i Kaokazy, ahitana ny fiteny abkaza, ny fiteny abaza, ny fiteny obika, ny fiteny tserkesa, ny fiteny kabarda, ny fiteny besleney ary ny fiteny adigeana);
ireo fiteny nakô-dagestaniana (fiteny kaokaziana avaratra-atsinanana, tenenina any amin' ny Repoblikan' i Ingosia sy any Tsetsenia ary any Dagestàna izay samy ao amin' ny tapany atsimon' ny Federasionan' i Rosia, ary koa any Azerbaijàna sy any Jeôrjia, ahitana ny fiteny tsetsena, ny fiteny ingosa, ny fiteny batsy, ny fiteny avara, ny fiteny andy, ny fiteny bagoalaly, ny fiteny botlika, ny fiteny godobery, ny fiteny akvaka, ny fiteny karata, ny fiteny tindy, ny fiteny samalaly, ny fiteny tsezy, ny fiteny bezta, ny fiteny honziba, ny fiteny hinoka, ny fiteny kvarsy, ny fiteny inksokvary, ny fiteny laka, ny fiteny dargoa, ny fiteny lezgiena, ny fiteny tabasaràna, ny fiteny agoly, ny fiteny rotola, ny fiteny tsakora, ny fiteny artsy, ny fiteny kriza, ny fiteny bodoka, ny fiteny ody ary ny fiteny kinaloga);
ny fiteny kartveliana (fiteny kaokaziana atsimo, tenenina indrindra ao Jeôrjia sy ao Torkia koa, ahitana ny fiteny jeôrjiana, ny fiteny lazy, ny fiteny mingrekiana ary ny fiteny svana).

Vondrom-piteny paleô-siberiana

Ny fiteny paleô-siberiana na paleô-aziatika na hiperbôreana dia vondrom-piteny ahitana fianakaviam-piteny madinika efatra tenenina ao amin' ny tapany atsinanan' i Siberia. Ireto avy ireo fianakaviam-piteny ao amin' io vondrona paleô-siberiana io:

ny fianakaviam-piteny ieniseiana (ahitana ny fiteny keta sy ny fiteny ioga; ny ankamaroany dia fiteny maty);
ny fianakaviam-piteny tsoktsa-kamtsadala (ahitana ny fiteny tsoktsa, ny fiteny aliotora, ny fiteny koriaka, ny fiteny kereka ary ny fiteny itelmena na kamtsadala).

Ahitana fiteny manirery ny ao amin' io vondrona io, dia ny fiteny nivke (na giliàka) sy ny fiteny iokagiry.

Vondrom-piteny papoa

Ny vondrom-piteny papoa dia vondrom-piteny ao amin' ny tapany andrefan' ny Ôseana Pasifika. Tsy mpihavana ny fiteny ao amin' io vondrona io ka tsy mamorona fianakaviam-piteny. Ny faritra misy olona miteny amin' ny fiteny papoa dia ny ao Ginea Vaovao sy ny nosy manakaiky azy (Britaina Vaovao, Irlandy Vaovao, Yapen sy Biak) ary ny ampahany sasany amin' i Indônezia atsinanana (Alor, Halmahera, Timor).

Vondrom-pitenin' ny tompontanin' i Aostralia

Ny fitenin' ny tompon-tanin' i Aostralia dia vondrom-pianakaviam-piteny maro miampy fiteny manirery maro ao Aostralia sy ny nosy manodidina, afa-tsy i Tasmania. Tsy fantatra mazava ny fifandraisan' ireo fiteny ireo.

Ny ankamaroan' ny fitenin' ny tompon-tanin' i Aostralia dia azo avondrona anatin' ny fianakaviam-piteny pama-niongàna, izay ahitana ny 90%n' ny velaran-tanin' i Aostralia. Ny sisa hafa dia mitsinjara amin' ny fianakaviam-piteny miisa 27 izay hita any amin' ny faritra farany avaratra.

Vondrom-piteny any Andamàna

Ny vondrom-piteny any Andamàna dia vondrom-piteny ao amin' ny nosy Andamàna ao atsimo-atsinanan' i India, atsinanan' i Srilanka, andrefan' i Birmania, tenenin' ny tompon-tany andamaney. Misy vondrona roa ao amin' izany fianakaviam-piteny izany, dia:

ny fiteny andamaney lehibe;
ny fiteny andamaney avaratra (atao hoe fiteny onge-jaraoa).

Jereo koa

Fiteny ao Azia