Toekaren' i Iràna

Ny toekaren' i Iràna dia manambatra ny fandraisan' anjaran' ny fanjakana amin' ny solitany sy ny orinasa lehibe (indostria mavesatra, entana fanjifa, sns.), izay rafi-pandrindrana dimy taona, andaniny, sy ny fambolena eny amin’ ny vohitra madinika sy ny raharaham-barotra madinika ankilany. Manampy ny fifehezana ny toekarem-pirenena ny fanjakana amin’ ny alalan’ ny fanampiana omena ho an’ ny filàna fototra, ny lasantsy ary ny raharaham-panjakana atolotra ny vahoaka. Mitana anjara toerana lehibe ny ampahany amin' ny toekarena tsy ara-dalàna. I Iràna, miaraka amin' ny harin-karena faobe 990 lavitrisa dôlara (2011), dia laharana faharoa ao amin' ny faritra misy azy (aorian’ i Torkia). Ny fivarotana solitany sy etona voajanahary no tena miantoka ny fidiram-bolan’ilay firenena.

Ny governemanta iraniana dia mikatsaka ny fisian’ ny fampiasam-bola isan-karazany amin' ny sehatra hafa, ao anatin' izany ny famokarana fiara, ny indostrian' ny fanamboarana fiaramanidna, ny elektrônika avo lenta, ny simian-tsolitany ary ny teknôlôjia nokleary. Manantena ny hisarihana ny fampiasam-bola vahiny i Iràna amin'ny famoronana fepetra fampiasam-bola tsara kokoa (fampihenana ny famerana ny fanafarana sy ny hetra momba izany, ny fananganana faritra malalaka toy ny ao Chabahar sy ao amin’ ny nosy Kish, sns.). I Iràna môderina dia manana saranga antonony matanjaka sady manana toekarena mitombo saingy mbola iharan' ny fidangan' ny vidim-piainana sy ny tsy fisian' ny asa.

Ankapobeny

Ny fidiram-bola avy amin' ny indostrian' ny solitany dia nandrisika ny fitomboan’ ny toekarena haingana tamin' ny faramparan' ny taompolo 1960 sy tao anatin' ny folo taona manaraka. Na izany aza, ny revôlisiôna silamo sy ny ady naharitra tamin' i Iràka (1980-1988) dia nandaniana vola betsaka, niharatsy koa noho ny fisintahan’ ny ampahany amin' ny fampiasam-bola vahiny. Nirodana ny harin-karena faobe teo amin’ ilay firenea.

Ny governemantan’ i Rafsanjani dia nanao ny fanalalahana ny toekarena, tamin' ny taompolo 1990, saingy ny fanomezana ny fitatanana ny orinasam-panjakana teo aloha ho an’ ny sehatra tsy miankina, natao hamporisihana ny mpampiasa vola vahiny, dia nosembantsembanin’ ny mpitondra fivavahana izay mifehy ny fahefana pôlitika. Nanan-trosa nitentina 21 lavitrisa dôlara ilay firenena noho izany ary niaina tao anatin’ ny tsy fahampiana.

Tamin' ny 1998 ny governemanta dia nanolotra drafitra fanarenana ara-toekarena. Niezaka nampihena ny trosa ity governemanta ity ka nihatsara ny toekarem-pirenena tamin' ny fiandohan' ny taompolo 2000 noho ny fiakaran' ny vidin-tsolika, izay loharanon-karena lehibe indrindra miaraka amin' ny etona voajanahary, saingy ny tahan' ny tsy fananan' asa dia nijanona ho ambony (12,3 % tamin' ny taona 2002).

Tamin' ny taona 2006 dia nahatratra 218 lavitrisa dôlara ny harin-karena faobe iraniana. Tamin' ny taona 2003 dia laharana faha-90 eran-tany i Iràna raha ny harin-karena faobe isan' olona no heverina. Na izany aza, ny taham-pitomboan' ny mponina, izay haingana kokoa noho ny an' ny toekarena, dia nampihen ny fidiram-bolan' ny tsirairay.

Fambolena, fiompiana, jono ary fitrandrahana ala

Tamin' ny taona 2003, ny seha-pihariana voalohany dia nanome 11,3 % amin' ny harin-karena faobe sady sahanin’ ny 23 % amin' ny mponina miasa.

Fambolena

Ny 30,1 % n' ny tanim-pirenen’ i Iràna no misy ny fambolena, ka ny 10,8 % ny tany azo volena, ny 1,2 % ny voly mandavan-taona ary ny 18,1 % kijana. Mahatratra 95 530 km² ny velaran-tany voatondraka tamin’ ny taona 2011.

Taorian’ ny fanavaozana ny fananan-tany tamin’ ny taompolo 1950 dia manodidina ny 800 000 hektara no nozaraina ho an’ ny tantsaha. Ny 10,8 % amin' ny tanim-pirenena no voavoly, anisan' ny nahatanterahana izany ny asa fitarihan-drano lehibe (Khuzestan).

Ny tena volena dia ny varimbazaha (37 % amin' ny tany azo volena) sy ny vary ôrza (11 %). Nihoatra ny 22 tapitrisa taonina ny famokarana voamadinika tamin’ ny taona 2004, ary nihatsara kosa ny vokatra isaky ny hektara: avy amin’ ny 1 195 kg/ha tamin’ ny 1980 nankamin’ ny 1 830 kg/ha tamin’ ny 1994. Ny voly lehibe hafa dia ny antrendry (voalohany maneran-tany), ny dite (faha-11), ny ovy, ny vary ary ny voaloboka.

Fiompiana

Ny fiompiana dia zava-dehibe, indrindra ny fiompiana ondry izay niisa 54 tapitrisa tamin' ny taona 2004 (faha-4 lehibe indrindra eran-tany). Niisa 26 tapitrisa ny osy ary 8,8 tapitrisa ny omby.

Fitrandrahana ala

Nihena ny fitrandrahana ala tamin' ny taompolo 1970 mba hisorohana ny fandripahana ala. Nahatratra 794 000 m³ izany tamin’ ny taona 2006.

Jono

Ny jono, na dia tsy mandroso aza, dia loharanom-bola lehibe. Nahatratra 527 912 taonina ny famokarana tamin' ny taona 2005. Ny kaviara (ao amin' ny Ranomasina Kaspiana) dia mihazona ny 20 % amin' ny famokarana maneran-tany.

Ny fitrandrahana harena an-kibon' ny tany sy ny indostria

Ny sehatr’ asa faharoa dia nanome 41,2 %n' ny harin-karena faobe tamin' ny taona 2003 ary nosahanin’ ny 31 %n' ny mponina miasa.

Fitrandrahana solitany

I Iràna dia firenena mamokatra solitany ary firenena mpikambana amin' ny Fikambanan' ny Firenena Mamokatra Solitany (frantsay: Organisation des Pays Exportateurs de Pétrole -- OPEP). I Iràna no firenena mamokatra solitany be indrindra ao amin' ilay fikambanana^[1]. Ary lazaina fa i Iràna no tany be etona natoraly indrindra^[2].

Ny indostrian' ny solitany dia nosahanin’ ny fanjakana nanomboka tamin' ny taona 1951. Nihena be ny famokarana solitany nanomboka tamin' ny taona 1979, noho ny ezaka natao mba hitazomana ny vidin-tsolika, sy noho ny ady tamin' i Iràka, satria ny ankamaroan' ny ady dia nitranga tany amin' ny faritra maro mpamokatra solitany.

Ny ankamaroan' ny solitany dia aondrana amin' ny sambo lehibe avy any amin' ny seranana ao amin' ny nosy Kharg any amin' ny Hoala Persika. Tamin' ny taona 2004 dia nahatratra 1,4 lavitrisa barika ny solitany ary 75 lavitrisa m³ ny etona voajanahary.

Fitrandrahana harena an-kibon' ny tany hafa

Ankoatra ny famokarana akoranafo, i Iràna dia mamokatra vy, arintany, varahina, firaka ary fanitso.

Famokarana angovo

Maherin' ny 80 % n' ny herinaratra no vokarin' ny orinasa izay mampiasa solitany na etona voajanahary na arintany. Ny sisa amin' ny famokarana herinaratra dia avy amin' ny orinasa mampiasa tohadrano.

Taozavabaveny sy asa tanana hafa

Karipetra vita ao Ispahan, Iràna

Ny indostria iraniana, izay nivoatra tamin' ny taompolo 1970, dia mbola voafetra ihany. Mikasika ny lamba (landihazo sy volon' ondry avy any Ispahan, volon' ondry avy any Tabriz, landy avy any Mazanderan) sy ny indostrian' ny karipetra, izay malaza indrindra, avy eo ny indostrian’ ny sakafo (kaviara, divain’ i Shiraz) ary ny indostrin’ ny simian-tsolitany.

Sehatr' asa fahatelo sy varotra ivelany

Ny serivisy dia nanome 47,6 % amin' ny harin-karena faobe tamin' ny taona 2003 ary sahanin’ ny 45 % n' ny mponina miasa. Ny ventim-bola iraniana dia ny Rial Iraniana, azo zaraina ho 100 dinar.

Lalana sy fitaterana

Tambajotran-dalana mirefy 179 388 km no mampifandray toerana maro ao amin’ ilay firenena, ka ny 67 % no vita tara. Manana lalamby mirefy 7 131 km i Iràna. Ny seranan-tsambo lehibe indrindra ao amin' ny Ranomasina Kaspiana dia i Anzali sy i Bandar Torkman. Ny seranan-tsambo lehibe indrindra ao amin' ny Hoala Persika dia i Khorramshahr, i Bandar Khomeini, i Bandar Abbas, ary koa ny seranan-tsolitany ao amin' ny nosy Kharg. Seranan-tsambo lehibe koa i Assalouyeh. Ny seranan-tsambon' i Bandar Abbas dia mahazakaa 2 752 460 TEU.

Tafiditra ao anatin’ ny tambazotran-tsolitany ny fantson’ etona mirefy 20 794 km ary koa ny fantson-tsolitany mirefy 8 625 km ho an’ ny solitany tsy voadio ary 7 937 km ny vokatra voadio.

Fanafarana sy fanondranana entana

Tamin' ny taona 2003 dia nahatratra 25,6 lavitrisa dôlara ny totalin' ny fanafarana ary 33,8 lavitrisa dôlara ny fanondranana. Maherin' ny 90 % n' ny fidiram-bolan' ny fanondranana dia avy amin' ny fivarotana solitany sy vokatra hafa azo avy amin' izany. Ny ampahany be amin' ny fanafarana dia momba ny sakafo sy ny entana vita. Ny mpiara-miombon' antoka ara-barotra lehibe amin' i Iràna dia i Alemaina, i Japana, i Italia, ny Fanjakana Mitambatra ary firenena an-dalam-pandrosoana maro.

Jereo koa

Loharano sy fanamarihana

↑ "BP Statistical Review of World Energy" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2009-10-07. Retrieved 2009-10-07.
↑ "BP Statistical Review of World Energy June 2009 page 2" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2010-05-05. Retrieved 2010-05-05.

[1] "BP Statistical Review of World Energy" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2009-10-07. Retrieved 2009-10-07.

[2] "BP Statistical Review of World Energy June 2009 page 2" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2010-05-05. Retrieved 2010-05-05.

[1]

[2]