Dasht-e Lut

I Dasht-e Lut na ny Taniefitr' i Lut (amin' ny teny persana: دشت لوت / Dašt-e Lut, "Taniefitry ny Foana") dia taniefitra masira lehibe ao amin' ny faritanin' i Kerman any amin’ ny faritra atsimo-atsinanana amin' i Iràna, voasoratra hatramin' ny taona 2016 ao amin' ny lisitry ny Lova Iraisam-pirenena UNESCO. Ahitana sahan-dongom-pasika, izay manana endrika efa simba (atao hoe yardangs) sy ahitana koa lembalemba be vato (atao hoe hamadas) izy io. Ny maripana any dia anisan' ny mafana indrindra eran-tany, manodidina ny 50 °C ambany aloka, ary ny sisin' ny taniefitra ihany no misy olona monina.

Fiavian’ ny anarany

I Dasht-e Lut dia nahazao ny anarany avy amin' ny hoe lut izay midika hoe "miboridana sy foana" amin' ny teny azery ary dasht izay midika hoe "lemaka" amin' ny teny persana.

Toetany

Iray amin' ny toerana mafana indrindra eran-tany izy, aorian’ ny taniefitr’ i Mojaves, aorian’ i Sahara ary aorian’ ny Taniefitr' i Arabia. Ny maripana ambony indrindra amin' ny tany voan' ny tara-masoandro mivantana — dia 80,8 °C. Raha ampitahaina, dia 93,9 °C ny ambony indrindra eran-tany momba an’ io karazana maripana io tamin’ ny 15 Jolay 1972 tany Death Valley ("Lohasahan’ ny Fahafatesana") any Etazonia. Ny hafanan' ny rivotra ambanin' ny aloka, izay ambany kokoa, dia manodidina ny 50 °C ao Dasht-e Lut ary 54,4 °C hatramin' ny 56,7 °C ao Death Valley.

Ny Taniefitr' i Lut ihany koa dia iray amin' ireo maina indrindra aorian’ ny lohasaha mainan' i McMurdo any Antarktika sy aorian’ ny Taniefitr’ i Atacama ary aorian’ ny Taniefitra Mojaves. Ny sahan-dranony dia anisan’ ny sahan-dranon’ ny faritra afovoany amin’ ny Lembalemba Iraniana.

Mombamomba azy

Ny afovoan’ ity taniefitra ity dia nolavahan’ ny rivotra mahery ho andiana havoana maranitra sy lohasaha tery mirazotra, mahatratra 150 km ary manana haavo 75 m. Mitovitovy amin' ny trano rava ireo endrika voakaoka ireo sady manana morona mahagaga, antsoina hoe kalūt na yardang araka ny jeômorfôlôga, ary ny fitantaran' ny mpandeha dia manamarina fa ataon’ olona ho tanàna rava izy ireny indraindray. Mibodo ny ampahatelon' ny velaran' i Dasht-e Lut izy ireo. Feno hantsana sy fampana lalina koa io faritra io.

Ny ilany atsinanana amin' i Dasht-e Lut dia lembalemba iva rakotry ny heniheny masira. Ny fikaohan' ny rivotra dia nampitovy ny vato izay maka ny endriky ny lembalemba be vato (antsoin’ ny jeôgrafa hoe hamada) izay mandrakotra ny 12 %n' ilay taniefitra. Ny mineraly levona avelan' ny korian-drano dia mamokatra kristaly fotsy mazava.

Ny atsimo-atsinanana dia fasika midadasika, toy ny erg sahariana, misy dongom-pasika mirefy 475 m ny haavony, anisan' ny avo indrindra eran-tany. Ny erg any amin' ny Taniefitr' i Lut koa dia miavaka amin' ny fananany bika samihafa, araka ny UNESCO: "havoana miendrika tsinam-bolana, dongom-pasika miendrika kintana, dongom-pasika mahitsy saro-drafitra, dongom-pasika miendrika lantonoara". 40 % amin' ny velaran' ilay taniefitra ny sahan-dogom-pasika.

Fisian' ny olona

Ny sisiny andrefan' ilay taniefitra ihany no misy mponina. Tanàna 28 no miorina ao, ka 700 ny isan’ ny mponina be indrindra amin' izy ireo. Efa 7 000 taona lasa izay no nisy ny fonenan' olombelona tranainy indrindra, saingy eto indray, ny faritra voakasik’ izany dia eo amin' ny sisin' ilay taniefitra.