Jeôgrafian' i Madagasikara

Ny jeôgrafian' i Madagasikara dia fandalinana ny nosy lehibe ao amin' ny tapany andrefana amin' ny Ranomasimbe Indianina. Nosy fahefatra lehibe indrindra eto an-tany izy. Aty amin' ny ila-bolan-tany atsimo no misy an' i Madagasikara, fahefatra amin' ny nosy ngeza indrindra eto an-tany ny nosin' i Madagasikara, ao aorian' i Groenland, Ginea Vao ary Borneo. Ny lakandranon' i Mozambika no manasaraka azy amin' i Afrika. 400 km ny elanelan' i Mozambika sy Madagasikara. 1 580 km ny halavan' i Madagasikara avy any atsimo ka hatrany avaratra ary 580 km ny sakany avy any atsinanana ka hatrany andrefana.

Misy tangorom-bohitra mizara ny nosy makany avaratra hatrany atsimo. Ny salasalan-kalavan' ireo tendrombohitra ireo dia misy 1200-1500 m eo ho eo. Any amin' ny farirta avaratr' i Madagasikara no misy ny tendrombohirta Tsaratanana (na Maromokotro) izay manana haambo 2 876 m. Misy farihy maro ny eto Madaasikara ka ny farihy ngeza indrindra dia ny Farihin' Alaotra, manana velarana 182 km².

Vohon' ny tany sy ny rano

Ny vohon' ny tany

Any atsinanana dia misy lemaka tery kely haavo misy ny lakandranon' ny Pangalana manana toetany be orana any avaratra hatrany atsimo. Ny havoana dia maka 60 % n' ny velaran' i Madagasikara. Ny toerana avo indrindra eto Madagasikara dia i Tsaratanana any amin' ny faritanin' Antsiranana, izay manana haavo 2 876 m.

Ireto ny tendrombohitra avo eto Madagasikara:

Ny rano

Farihy eto Madagasikara

Ny farihin' Alaotra no farihy lehibe indrindra ao Madagasikara. Ny halalin' ny toerana lalina indrindra amin' io farihy io dia 1,5 m monja. Ny lanjan' ny ranon' ny farihin' Alaotra dia eo amin'ny 930 tapitrisa taonina eo ho eo (0,93 km³). Noho ny fikaohan' ny tendrombohitra manodidina dia nihafeno fasika ilay farihy, ka izany no anisan' ny antony tsy mahalalina io farihy io.

Farihy	Velarany Ha	Distrika
Alaotra	22 000	Ambatondrazaka
Kinkony	8 500	Mitsinjo
Itasy	4 200	Soavinandriana
Antsohary	3 950	Mitsinjo
Bemamba	3 825	Antsalova
Ihotry	3 475	Morombe
Réserve de Tsiazompaniry	3 200	Ambatolampy
Bendrony	3 050	Maevatanàna
Andranomena	3 025	Belo amoron'i Tsiribihina
Amparihibe	2 625	Maevatanàna
Hima	2 650	Belo amoron'i Tsiribihina
Tsimanampetsotsa.	2 300	Betioky
Tsibirahy	2 200	Besalampy
Ampahana	2 175	Antalaha (L)
Masama	2 075	Antsalova
Réserve de Mantasoa	2 050	Manjakandriana
Nosy-Ve	2 010	Toamasina
Analampotsy	2 000	Nosy-Varika
Anony	2 000	Taolanaro
Fitambarany	77 310

Ny ony sy ny renirano

Ireto ny renirano sy ny ony lehibe sasany eto Madagasikara:

Ambalona, Ambato, Andranotsimisiamalona, Androranga, Anjobony, Antainambalana,
Bemarivo, Besokatra, Betsiboka, Bombetoka,
Fanambana, Faraony, Fiherenana
Ikopa, Ihosy, Ifasy, Imaloto, Irodo, Ivoloina, Ivondro
Jabo
Linta, Lokoho, Loky
Maevarano, Mahajamba, Mahajilo, Mahavavy, Mahavavy Atsimo, Manajeba, Mananjary, Manambaho, Manambato, Manambolo, Manambovo, Manampatrana, Mananara, Mananara Atsimo, Mandrare, Mangarahara, Mania, Mangoky, Mangoro, Maningory, Maningoza, Marimbona, Matitanana, Matsiatra, Menarandra., Morondava,
Namorona, Nosivolo,
Onibe, Onilahy, Onive,
Rianila,Ramena,
Saharenana, Sahatavy, Sakaleona, Sakanila, Sahamaitso, Sahatandra, Sakay, Sakeny, Sambirano, Sandrananta, Sandrangato, Sandratsio, Simianona, Sisaony, Sofia
Tandra, Tsiribihina, Tsaratanana,
Zomandao

Zavamaniry sy biby

I Madagasikara, izay nisaraka tamin' i Afrika nandritra ny 100 tapitrisa taona mahery, dia lasa nonenana biby sy zavamaniry tsy hita any amin' ny toeran-kafa: eo amin' ny 85 % amin' ny karazan-javamaniry sy 90 % amin' ny karazam-biby eto izany.

Zavamaniry

Zaha

Ny 21,9 % amin' ny velaran' i Madagasikara (13 tapitrisa ha) fotsiny no misy ala. Ankoatry ny faritra rakotra ala any avaratra, dia efa ala naniry taty aoriana no sisa.

Ny morontsiraka andrefana dia ahitana ala honko, izay hita koa tsindraindray any amin' ny morontsiraka avaratra-atsinanana sy atsimo-atsinanana. Ny hivoka no manjaka any amin' ny faritra andrefana ary ny zavamaniry misy tsilo an-tany efitra no mandrakotra ny faitra atsimo-andrefana.

Isan-karazany ny zavamaniry malagasy, izay misy karazana miisa 8 500 hatramin' ny 12 000 arakaraka ny tombana, ka hita indrindra ny karazana ôrkidea maherin' ny 1 000, ary 6 amin' ny karazana zaha (na reniala) miisa 8 maneran-tany. Hita sy avy eto Madagasikara ny ravinala (Ravenala madagascariensis) sy ny elamboronala na monongo (Delonix regia), izay ambolena manerana ny faritra mafana amin' izao tontolo izao.

Biby

Hira (biby)

Tombanana ho 100 000 mahery ny karazana biby tsy misy hazon-damosina eto Madagasikara. Ny bibikely dia fantatra fa misy karazana 850 mahery, izay saika tsy fahita firy ivelan' ny Nosy.

Trozona

Amin' ny karazana trondro maro, ny sasany dia misy poizina, toy ny trondro atao hoe Synanceia verrucosa sy Pterois volitans, izay mampiavaka ny ranomasina ao amin' ny Ranomasimbe Indiana sy Pasifika. Misy maro ny antsantsa, indrindra fa ny Carcharias taurus, ny Stegostoma fasciatum, ny Carcharhinus perezii ary ny Rhinobatidae.

Dona

Maherin' ny 250 ny karazana biby mandady sy mikisaka eto Madagasikara, izay tsy misy any ivelany ny 95 % aminy. Ireo biby ireo dia ahitana karazana bibilava 60 eo ho eo, ny katsatsaka (Gekkota) karazany 60 sy karazana tana (Chamaeleonidae). Ny voay hany hita eto amin' ny Nosy dia ny voay Crocodylus niloticus izay be mpihaza ka lasa tsy fahita firy. Ny sahona sy saobakaka dia misy karazana 180 eo ho eo, ka 98 % dia tsy misy afa-tsy eto Madagasikara.

Karazana vorona 260 eo ho eo no fantatra fa misy eto Madagasikara, anisan' izany ny Phaethon rubricauda.

Fosa

Misy karazana sy zana-karazana 150 eo ho eo ny biby misy nono. Ny karazam-barika misy eto dia samy atahorana ho lany tamingana: ny haihay (Daubentonia madagascariensis), ny babakoto na endrina (Indri indri), ny maky isan-karazany (Lemuridae), ny tsidiala (Allocebus trichotis), ny tsidika (Cheirogaleus milii), ny tsitsihy (Cheirogaleus major), ny matavirambo (Cheirogaleus medius) ary ny tsidy isan-karazany (Microcebus). Ny fosa, izay biby mpivoaka alina, dia isan' ireo biby tsy fahita afa-tsy eto amin' ny Nosy.

Toekarena

Nosy sy morontsirak' i Madagasikara

Nosy

Ireto ny nosy sasany eto Madagasikara:

Saikanosy

Ireto ny saikanosy sasany eto Madagsikara:

Helodrano

Ireto ny helodrano sasany eto Madagasikara:

Tanjona

Ireto ny tanjona sasany eto Madagasikara:

Toetany

Toetanin' i Madagasikara ankehitriny

Trôpikaly ny toetany amin' ny morontsiraka, toetanim-pehibe izy any atsinanana, trôpikaly maina izy any amin' ny morontsiraka andrefana sy atsimo, ary trôpikaly mangatsiaka izy any ampovoany. Ny tohi-drivodoza ny Ranomasimbe Indianina no mampisy ny alizay atsimo atsinanana, mihisaka araky ny fizaran-taona io alizay io.

Manana fizaran-taona roa i Madagasikara: misy ririnina (maina) amin' ny volana Mey hatramin' ny volana Ôktôbra, sy fahavaratra (mando) amin' ny volana Nôvambra hatramin' ny volana Avrily. Miovaova arakaraky ny haabon-toerana ny toetrandro sy ny rivotra manjaka. Mandalo amin' ny morontsiraka atsinanana izao ohatra ny alizay, Noho izany dia manorana matetika ny any satria mbola misy an' Andringitra mitazona ny ankabeazan' ny hamandoana. Any amin' ny morontsiraka atsinanana izao no tena be orana indrindra aty Madagasikara (3 500 mm isan-taona).

Mandalo matetika amin' ny fahavaratra ny rivodoza avy any amin' ny nosin' ny Maskarena. Maimaina sy mangatsiatsiaka ny tany any andrefan' Andringitra amin' ilay alizay tsy tonga any. Mahatratra 1 400 mm ny orana latsaka any Antananarivo amin' ny ririnina, mety mangatsiaka be ny alina any fa tsy dia mivaingana matetika. Fa mety mivaingana ny rano rehefa miakatra any an-tampon-tendrombohitra. Amin' ny andro ririnina, ny lanitry ny renivohitra dia anisan' ny tena mazava (amin' ny tantera-kazavana) indrindra eto an-tany. Mbola maina noho ny ampovoany ny toetrandro any andrefana satria efa nilatsaka daholo ny hamandoan' ny alizay. 300 mm fotsiny ny tontalin' ny orana latsaka any Toliara mandritry ny taona

Ny toetany eo amin' ny faritra afovoany dia mangatsiaka amin' ny andro ririnina ary matimaty na mafana rehefa andro fahavaratra amin' ny volana Desambra; ny rotsak' orana eo amin' ny faritra afovoany dia antonontonony. Ny faritra andrefana dia manana toetany maina sady mafana mandavan-taona.

Fizaràn-tany ara-panjakana

Faritany eto Madagasikara

Lahatsoratra antsipirihany: Faritany eto Madagasikara.

Nizara ho faritany enina i Madagasikara hatramin' izay: Antsiranana, Antananarivo, Fianarantsoa, Mahajanga, Toamasina ary Toliara. Araka ny fiovana nisy anefa, nanomboka ny taona 2004, dia nozaraina ho faritra 23 i Madagasikara.

Faritra ao amin' ny Faritanin' Antsiranana

Misy faritra roa ny ao amin' ny Faritanin' Antsiranana, ka ireto avy izy ireo:

Faritra Diana (misy distrika miisa 5)
Faritra Sava (misy distrika miisa 4)

Faritra ao amin' ny Faritanin' i Mahajanga

Misy faritra efatra ny ao amin' ny Faritanin' i Mahajanga:

Faritra Boeny (misy distrika miisa 6)
Faritra Betsiboka (misy distrika miisa 4)
Faritra Melaky (misy distrika miisa 5)
Faritra Sofia (misy distrika miisa 7)

Faritra ao amin' ny Faritanin' Antananarivo

Misy faritra efatra ny ao amin' ny Faritanin' Antananarivo:

Faritra Itasy (misy distrika miisa 3)
Faritra Analamanga (misy distrika miisa 8)
Faritra Bongolava (misy distrika miisa 2)
Faritra Vakinankaratra (misy distrika miisa 7)

Faritra ao amin' ny Faritanin' i Toamasina

Misy faritra telo ny ao amin' ny Faritanin' i Toamasina:

Faritra Alaotra-Mangoro (misy distrika miisa 5)
Faritra Analanjirofo (misy distrika miisa 6)
Faritra Atsinanana (misy distrika miisa 7)

Faritra ao amin' ny Faritanin' i Fianarantsoa

Misy faritra dimy ny ao amin' ny Faritanin' i Fianarantsoa:

Faritra Atsimo-Atsinanana (misy distrika miisa 5)
Faritra Amoron'i Mania (misy distrika miisa 4)
Faritra Ihorombe (misy distrika miisa 3)
Faritra Matsiatra Ambony (misy distrika miisa 7)
Faritra Vatovavy (misy distrika miisa 3)
Faritra Fitovinany (misy distrika miisa 3)

Faritra ao amin' ny Faritanin' i Toliara

Misy faritra efatra ny ao amin' ny Faritanin' i Toliara:

Faritra Atsimo-Andrefana (misy distrika miisa 9)
Faritra Anosy (misy distrika miisa 3)
Faritra Androy (misy distrika miisa 4)
Faritra Menabe (misy distrika miisa 5)

Kaominina eto Madagasikara

Tamin' ny taona 2015 dia niisa 1 693 ny kaominina eto Madagasikara.

Ny mponina

Ny isan' ny mponina isam-paritra

Ireo faritra 22, miaraka amin' ny isan' ny mponina (tamin' ny 2004)
Lah,	Anarana	Reniv,	Mponina	Velarana(km²)	Hab, Mponina
1	Diana	Antsiranana I	485 800	19 266	25,2
2	Sava	Sambava	805 300	25 518	31,6
3	Itasy	Miarinarivo	643 000	6 993	91,9
4	Analamanga	Antananarivo-Renivohitra	2 811 500	16 911	166,3
5	Vakinankaratra	Antsirabe I	1 589 800	16 599	95,8
6	Bongolava	Tsiroanomandidy	326 600	16 688	19,6
7	Sofia	Antsohihy	940 800	50 100	18,8
8	Boeny	Mahajanga I	543 200	31 046	17,5
9	Betsiboka	Maevatanana	236 500	30 025	7,9
10	Melaky	Maintirano	175 500	38 852	4,5
11	Alaotra-Mangoro	Ambatondrazaka	877 700	31 948	27,5
12	Atsinanana	Toamasina I	1 117 100	21 934	50,9
13	Analanjirofo	Fenoarivo Atsinanana	860 800	21 930	39,3
14	Amoron'i Mania	Ambositra	693 200	16 141	42,9
15	Matsiatra Ambony	Fianarantsoa I	1 128 900	21 080	53,5
16	Vatovavy-Fitovinany	Manakara	1 097 700	19 605	56,0
17	Atsimo-Atsinanana	Farafangana	621 200	18 863	32,9
18	Ihorombe	Ihosy	189 200	26 391	7,2
19	Menabe	Morondava	390 800	46 121	8,5
20	Atsimo-Andrefana	Toliara I	1 018 500	66 236	15,4
21	Androy	Ambovombe	476 600	19 317	24,7
22	Anosy	Taolagnaro	544 200	25 731	21,1