Jeôgrafian' i Madagasikara
Ny jeôgrafian' i Madagasikara dia fandalinana ny nosy lehibe ao amin' ny tapany andrefana amin' ny Ranomasimbe Indianina. Nosy fahefatra lehibe indrindra eto an-tany izy. Aty amin' ny ila-bolan-tany atsimo no misy an' i Madagasikara, fahefatra amin' ny nosy ngeza indrindra eto an-tany ny nosin' i Madagasikara, ao aorian' i Groenland, Ginea Vao ary Borneo. Ny lakandranon' i Mozambika no manasaraka azy amin' i Afrika. 400 km ny elanelan' i Mozambika sy Madagasikara. 1 580 km ny halavan' i Madagasikara avy any atsimo ka hatrany avaratra ary 580 km ny sakany avy any atsinanana ka hatrany andrefana.
Misy tangorom-bohitra mizara ny nosy makany avaratra hatrany atsimo. Ny salasalan-kalavan' ireo tendrombohitra ireo dia misy 1200-1500 m eo ho eo. Any amin' ny farirta avaratr' i Madagasikara no misy ny tendrombohirta Tsaratanana (na Maromokotro) izay manana haambo 2 876 m. Misy farihy maro ny eto Madaasikara ka ny farihy ngeza indrindra dia ny Farihin' Alaotra, manana velarana 182 km2.
Vohon' ny tany sy ny rano
hanovaNy vohon' ny tany
hanovaAny atsinanana dia misy lemaka tery kely haavo misy ny lakandranon' ny Pangalana manana toetany be orana any avaratra hatrany atsimo. Ny havoana dia maka 60 % n' ny velaran' i Madagasikara. Ny toerana avo indrindra eto Madagasikara dia i Tsaratanana any amin' ny faritanin' Antsiranana, izay manana haavo 2 876 m.
Ireto ny tendrombohitra avo eto Madagasikara:
Ny rano
hanovaFarihy eto Madagasikara
hanovaNy farihin' Alaotra no farihy lehibe indrindra ao Madagasikara. Ny halalin' ny toerana lalina indrindra amin' io farihy io dia 1,5 m monja. Ny lanjan' ny ranon' ny farihin' Alaotra dia eo amin'ny 930 tapitrisa taonina eo ho eo (0,93 km3). Noho ny fikaohan' ny tendrombohitra manodidina dia nihafeno fasika ilay farihy, ka izany no anisan' ny antony tsy mahalalina io farihy io.
Farihy | Velarany Ha | Distrika |
---|---|---|
Alaotra | 22 000 | Ambatondrazaka |
Kinkony | 8 500 | Mitsinjo |
Itasy | 4 200 | Soavinandriana |
Antsohary | 3 950 | Mitsinjo |
Bemamba | 3 825 | Antsalova |
Ihotry | 3 475 | Morombe |
Réserve de Tsiazompaniry | 3 200 | Ambatolampy |
Bendrony | 3 050 | Maevatanàna |
Andranomena | 3 025 | Belo amoron'i Tsiribihina |
Amparihibe | 2 625 | Maevatanàna |
Hima | 2 650 | Belo amoron'i Tsiribihina |
Tsimanampetsotsa. | 2 300 | Betioky |
Tsibirahy | 2 200 | Besalampy |
Ampahana | 2 175 | Antalaha (L) |
Masama | 2 075 | Antsalova |
Réserve de Mantasoa | 2 050 | Manjakandriana |
Nosy-Ve | 2 010 | Toamasina |
Analampotsy | 2 000 | Nosy-Varika |
Anony | 2 000 | Taolanaro |
Fitambarany | 77 310 |
Ny ony sy ny renirano
hanovaIreto ny renirano sy ny ony lehibe sasany eto Madagasikara:
- Ambalona, Ambato, Andranotsimisiamalona, Androranga, Anjobony, Antainambalana,
- Bemarivo, Besokatra, Betsiboka, Bombetoka,
- Fanambana, Faraony, Fiherenana
- Ikopa, Ihosy, Ifasy, Imaloto, Irodo, Ivoloina, Ivondro
- Jabo
- Linta, Lokoho, Loky
- Maevarano, Mahajamba, Mahajilo, Mahavavy, Mahavavy Atsimo, Manajeba, Mananjary, Manambaho, Manambato, Manambolo, Manambovo, Manampatrana, Mananara, Mananara Atsimo, Mandrare, Mangarahara, Mania, Mangoky, Mangoro, Maningory, Maningoza, Marimbona, Matitanana, Matsiatra, Menarandra., Morondava,
- Namorona, Nosivolo,
- Onibe, Onilahy, Onive,
- Rianila,Ramena,
- Saharenana, Sahatavy, Sakaleona, Sakanila, Sahamaitso, Sahatandra, Sakay, Sakeny, Sambirano, Sandrananta, Sandrangato, Sandratsio, Simianona, Sisaony, Sofia
- Tandra, Tsiribihina, Tsaratanana,
- Zomandao
Zavamaniry sy biby
hanovaI Madagasikara, izay nisaraka tamin' i Afrika nandritra ny 100 tapitrisa taona mahery, dia lasa nonenana biby sy zavamaniry tsy hita any amin' ny toeran-kafa: eo amin' ny 85 % amin' ny karazan-javamaniry sy 90 % amin' ny karazam-biby eto izany.
Zavamaniry
hanovaNy 21,9 % amin' ny velaran' i Madagasikara (13 tapitrisa ha) fotsiny no misy ala. Ankoatry ny faritra rakotra ala any avaratra, dia efa ala naniry taty aoriana no sisa.
Ny morontsiraka andrefana dia ahitana ala honko, izay hita koa tsindraindray any amin' ny morontsiraka avaratra-atsinanana sy atsimo-atsinanana. Ny hivoka no manjaka any amin' ny faritra andrefana ary ny zavamaniry misy tsilo an-tany efitra no mandrakotra ny faitra atsimo-andrefana.
Isan-karazany ny zavamaniry malagasy, izay misy karazana miisa 8 500 hatramin' ny 12 000 arakaraka ny tombana, ka hita indrindra ny karazana ôrkidea maherin' ny 1 000, ary 6 amin' ny karazana zaha (na reniala) miisa 8 maneran-tany. Hita sy avy eto Madagasikara ny ravinala (Ravenala madagascariensis) sy ny elamboronala na monongo (Delonix regia), izay ambolena manerana ny faritra mafana amin' izao tontolo izao.
Biby
hanovaTombanana ho 100 000 mahery ny karazana biby tsy misy hazon-damosina eto Madagasikara. Ny bibikely dia fantatra fa misy karazana 850 mahery, izay saika tsy fahita firy ivelan' ny Nosy.
Amin' ny karazana trondro maro, ny sasany dia misy poizina, toy ny trondro atao hoe Synanceia verrucosa sy Pterois volitans, izay mampiavaka ny ranomasina ao amin' ny Ranomasimbe Indiana sy Pasifika. Misy maro ny antsantsa, indrindra fa ny Carcharias taurus, ny Stegostoma fasciatum, ny Carcharhinus perezii ary ny Rhinobatidae.
Maherin' ny 250 ny karazana biby mandady sy mikisaka eto Madagasikara, izay tsy misy any ivelany ny 95 % aminy. Ireo biby ireo dia ahitana karazana bibilava 60 eo ho eo, ny katsatsaka (Gekkota) karazany 60 sy karazana tana (Chamaeleonidae). Ny voay hany hita eto amin' ny Nosy dia ny voay Crocodylus niloticus izay be mpihaza ka lasa tsy fahita firy. Ny sahona sy saobakaka dia misy karazana 180 eo ho eo, ka 98 % dia tsy misy afa-tsy eto Madagasikara.
Karazana vorona 260 eo ho eo no fantatra fa misy eto Madagasikara, anisan' izany ny Phaethon rubricauda.
Misy karazana sy zana-karazana 150 eo ho eo ny biby misy nono. Ny karazam-barika misy eto dia samy atahorana ho lany tamingana: ny haihay (Daubentonia madagascariensis), ny babakoto na endrina (Indri indri), ny maky isan-karazany (Lemuridae), ny tsidiala (Allocebus trichotis), ny tsidika (Cheirogaleus milii), ny tsitsihy (Cheirogaleus major), ny matavirambo (Cheirogaleus medius) ary ny tsidy isan-karazany (Microcebus). Ny fosa, izay biby mpivoaka alina, dia isan' ireo biby tsy fahita afa-tsy eto amin' ny Nosy.
Toekarena
hanovaNosy sy morontsirak' i Madagasikara
hanovaNosy
hanovaIreto ny nosy sasany eto Madagasikara:
- Nosy Be
- Nosy Barren
- Nosy Boraha
- Nosy Antsoha
- Nosy Hara
- Nosy Mangabe
- Nosy Tanikely
- Nosy Ve
- Nosy Mitsio
- Nosy Vao
- Nosy Iranja
- Nosy Mangiho
- Nosy Manitse
- Nosy Juan de Nova (na Nosy Kely)
- Bassas da India (na Nosy Bedimaky)
- Nosy Europa (na Nosy Ampela)
- Nosy Glorieuses (na Nosy Sambatra)
Saikanosy
hanovaIreto ny saikanosy sasany eto Madagsikara:
Helodrano
hanovaIreto ny helodrano sasany eto Madagasikara:
- Helodranon' Ambaro
- Helodranon' Ampasindava
- Helodranon' i Antongila
- Helodranon' i Baly
- Helodranon' i Bombetoka
- Helodranon' i Courrier
- Helodranon' i Diego Suarez
- Helodranon' Ivondro
- Helodranon' i Mahajamba
- Helodranon' i Narinda
- Helodranon' i St. Augustine
- Helodranon' i Tintingue
Tanjona
hanovaIreto ny tanjona sasany eto Madagasikara:
Toetany
hanovaTrôpikaly ny toetany amin' ny morontsiraka, toetanim-pehibe izy any atsinanana, trôpikaly maina izy any amin' ny morontsiraka andrefana sy atsimo, ary trôpikaly mangatsiaka izy any ampovoany. Ny tohi-drivodoza ny Ranomasimbe Indianina no mampisy ny alizay atsimo atsinanana, mihisaka araky ny fizaran-taona io alizay io.
Manana fizaran-taona roa i Madagasikara: misy ririnina (maina) amin' ny volana Mey hatramin' ny volana Ôktôbra, sy fahavaratra (mando) amin' ny volana Nôvambra hatramin' ny volana Avrily. Miovaova arakaraky ny haabon-toerana ny toetrandro sy ny rivotra manjaka. Mandalo amin' ny morontsiraka atsinanana izao ohatra ny alizay, Noho izany dia manorana matetika ny any satria mbola misy an' Andringitra mitazona ny ankabeazan' ny hamandoana. Any amin' ny morontsiraka atsinanana izao no tena be orana indrindra aty Madagasikara (3 500 mm isan-taona).
Mandalo matetika amin' ny fahavaratra ny rivodoza avy any amin' ny nosin' ny Maskarena. Maimaina sy mangatsiatsiaka ny tany any andrefan' Andringitra amin' ilay alizay tsy tonga any. Mahatratra 1 400 mm ny orana latsaka any Antananarivo amin' ny ririnina, mety mangatsiaka be ny alina any fa tsy dia mivaingana matetika. Fa mety mivaingana ny rano rehefa miakatra any an-tampon-tendrombohitra. Amin' ny andro ririnina, ny lanitry ny renivohitra dia anisan' ny tena mazava (amin' ny tantera-kazavana) indrindra eto an-tany. Mbola maina noho ny ampovoany ny toetrandro any andrefana satria efa nilatsaka daholo ny hamandoan' ny alizay. 300 mm fotsiny ny tontalin' ny orana latsaka any Toliara mandritry ny taona
Ny toetany eo amin' ny faritra afovoany dia mangatsiaka amin' ny andro ririnina ary matimaty na mafana rehefa andro fahavaratra amin' ny volana Desambra; ny rotsak' orana eo amin' ny faritra afovoany dia antonontonony. Ny faritra andrefana dia manana toetany maina sady mafana mandavan-taona.
Fizaràn-tany ara-panjakana
hanovaFaritany eto Madagasikara
hanovaLahatsoratra antsipirihany: Faritany eto Madagasikara.
Nizara ho faritany enina i Madagasikara hatramin' izay: Antsiranana, Antananarivo, Fianarantsoa, Mahajanga, Toamasina ary Toliara. Araka ny fiovana nisy anefa, nanomboka ny taona 2004, dia nozaraina ho faritra 23 i Madagasikara.
Faritra ao amin' ny Faritanin' Antsiranana
hanovaMisy faritra roa ny ao amin' ny Faritanin' Antsiranana, ka ireto avy izy ireo:
- Faritra Diana (misy distrika miisa 5)
- Faritra Sava (misy distrika miisa 4)
Faritra ao amin' ny Faritanin' i Mahajanga
hanovaMisy faritra efatra ny ao amin' ny Faritanin' i Mahajanga:
- Faritra Boeny (misy distrika miisa 6)
- Faritra Betsiboka (misy distrika miisa 4)
- Faritra Melaky (misy distrika miisa 5)
- Faritra Sofia (misy distrika miisa 7)
Faritra ao amin' ny Faritanin' Antananarivo
hanovaMisy faritra efatra ny ao amin' ny Faritanin' Antananarivo:
- Faritra Itasy (misy distrika miisa 3)
- Faritra Analamanga (misy distrika miisa 8)
- Faritra Bongolava (misy distrika miisa 2)
- Faritra Vakinankaratra (misy distrika miisa 7)
Faritra ao amin' ny Faritanin' i Toamasina
hanovaMisy faritra telo ny ao amin' ny Faritanin' i Toamasina:
- Faritra Alaotra-Mangoro (misy distrika miisa 5)
- Faritra Analanjirofo (misy distrika miisa 6)
- Faritra Atsinanana (misy distrika miisa 7)
Faritra ao amin' ny Faritanin' i Fianarantsoa
hanovaMisy faritra dimy ny ao amin' ny Faritanin' i Fianarantsoa:
- Faritra Atsimo-Atsinanana (misy distrika miisa 5)
- Faritra Amoron'i Mania (misy distrika miisa 4)
- Faritra Ihorombe (misy distrika miisa 3)
- Faritra Matsiatra Ambony (misy distrika miisa 7)
- Faritra Vatovavy (misy distrika miisa 3)
- Faritra Fitovinany (misy distrika miisa 3)
Faritra ao amin' ny Faritanin' i Toliara
hanovaMisy faritra efatra ny ao amin' ny Faritanin' i Toliara:
- Faritra Atsimo-Andrefana (misy distrika miisa 9)
- Faritra Anosy (misy distrika miisa 3)
- Faritra Androy (misy distrika miisa 4)
- Faritra Menabe (misy distrika miisa 5)
Kaominina eto Madagasikara
hanovaTamin' ny taona 2015 dia niisa 1 693 ny kaominina eto Madagasikara.
Ny mponina
hanovaNy isan' ny mponina isam-paritra
hanovaLah, | Anarana | Reniv, | Mponina | Velarana(km²) | Hab, Mponina |
---|---|---|---|---|---|
1 | Diana | Antsiranana I | 485 800 | 19 266 | 25,2 |
2 | Sava | Sambava | 805 300 | 25 518 | 31,6 |
3 | Itasy | Miarinarivo | 643 000 | 6 993 | 91,9 |
4 | Analamanga | Antananarivo-Renivohitra | 2 811 500 | 16 911 | 166,3 |
5 | Vakinankaratra | Antsirabe I | 1 589 800 | 16 599 | 95,8 |
6 | Bongolava | Tsiroanomandidy | 326 600 | 16 688 | 19,6 |
7 | Sofia | Antsohihy | 940 800 | 50 100 | 18,8 |
8 | Boeny | Mahajanga I | 543 200 | 31 046 | 17,5 |
9 | Betsiboka | Maevatanana | 236 500 | 30 025 | 7,9 |
10 | Melaky | Maintirano | 175 500 | 38 852 | 4,5 |
11 | Alaotra-Mangoro | Ambatondrazaka | 877 700 | 31 948 | 27,5 |
12 | Atsinanana | Toamasina I | 1 117 100 | 21 934 | 50,9 |
13 | Analanjirofo | Fenoarivo Atsinanana | 860 800 | 21 930 | 39,3 |
14 | Amoron'i Mania | Ambositra | 693 200 | 16 141 | 42,9 |
15 | Matsiatra Ambony | Fianarantsoa I | 1 128 900 | 21 080 | 53,5 |
16 | Vatovavy-Fitovinany | Manakara | 1 097 700 | 19 605 | 56,0 |
17 | Atsimo-Atsinanana | Farafangana | 621 200 | 18 863 | 32,9 |
18 | Ihorombe | Ihosy | 189 200 | 26 391 | 7,2 |
19 | Menabe | Morondava | 390 800 | 46 121 | 8,5 |
20 | Atsimo-Andrefana | Toliara I | 1 018 500 | 66 236 | 15,4 |
21 | Androy | Ambovombe | 476 600 | 19 317 | 24,7 |
22 | Anosy | Taolagnaro | 544 200 | 25 731 | 21,1 |
Jereo koa
hanova- Tantaran' i Madagasikara
- Tananan' i Madagasikara
- Kolontsaina malagasy
- Fivavahana eto Madagasikara
- Fiteny eto Madgasikara
- Faritra eto Madagasikara
- Foko eto Madagasikara