Fianakaviam-piteny

Ny fianakaviam-piteny dia vondrom-piteny iray fiaviana izay nivoatra tamin' ny alalan' ny fampitan' ny taranaka mifandimbin' ny mpiteny azy avy amin' ny razam-piteny iraisana. Ny hoe fianakaviam-piteny dia andian-teny ampitahana ny fivoaran' ny fiteny amin' ny fivoaran'ny zava-manana aina, araka ny modelin' ny fitaranahana. Ny fananganana izany fihavananan' ny fiteny izany no ivon' ny fikarohan' ny haiteny ara-tantara. Ny ankamaroan' ny fiteny eto amin' izao tontolo izao dia azo avondrona anaty fianakaviam-piteny. Araka ny fampitahana azy ireo amin' ny hazo dia atao hoe sampam-piteny ny vokatry ny fizaràna ny fianakaviam-piteny. Ny fiteny izay tsy fanta-piaviana dia ata hoe fiteny manirery.

Fianakaviam-piteny lehibeModifier

Ireto ny fiankaviam-piteny lehibe misy eto amin'izao tontolo izao:

Fianakaviam-piteny altaika (izay indraindray sarahana ho fianakaviam-piteny torkika, fianakaviam-piteny môngôlika, fianakaviam-piteny tongoza)

Fianakaviam-piteny afrô-aziatikaModifier

Sarintany maneho ny fiteny hamitô-semitika mbola tenenina amin' izao fotoana izao. Ny faritra miteny semitika dia miloko volon-daoranjy.

Ny fiteny hamitô-semitika, izay atao hoe koa fiteny afrô-aziatika, dia fianakaviam-piteny tenenina indrindra ao Afrika Avaratra, ao amin'ny Tandrok'i Afrika, ao Atsinanana Afovoany, ao amin' ny faritr' i Sahara ary ao amin' ny ampahany amin' ny faritr' i Sahely. Miisa 350 any ho any ny fiteny ao amin' io fianakaviam-piteny io ary miisa 410 000 000 ny mpiteny azy. Fahefatra io fianakaviam-piteny io raha ny isan' ny mpiteny no heverina, ka ny eo alohany araka ny filaharany avy dia ireo fiteny indô-eorôpeana, ireo fiteny sinô-tibetana ary ireo fiteny nizerô-kôngôley.

Ny fiteny hamitô-semitika dia misampana enina, dia:

ny sampam-piteny berbera (tenenina ao Afrika Avaratra hatrany Marôka ka hatrany Ejipta, mamakivaky an' i Aljeria sy ny Tonizia ary i Libia, ary i Sahara sy ny ampahan' i Sahely ao andrefan' i Afrika, misy fiteny miisa 27);
ny sampam-piteny kositika (tenenina ao amin' ny Tandrok' i Afrika (Jibotỳ, Etiopia, Somalia, Eritrea) sy ao amin' ny Lohasahan' i Nily ary manamorona ny morontsiraky ny Ranomasina Mena hatrany Sodàna ka hatrany amin'ny faritra atsimo ao Ejipta, ahitana ny fiteny somalỳ, ny fiteny afara, ny fiteny sahô, ny fiteny borjy, ny fiteny sidamo, ny fiteny darasa, ny fiteny hadia, ny fiteny alaba, ny fiteny kambata, ny fiteny rendila, ny fiteny bony, ny fiteny baiso, ny fiteny daseneka, ny fiteny arbora, ny fiteny elmôlô, ny fiteny ôrômô, ny fiteny borana, ny fiteny oaata, ny fiteny ôrma, ny fiteny konso-gidola, ireo fiteny dolay, ny fiteny iaako, ny fiteny irako, ny fiteny gôrôoa, ny fiteny alagoa, ny fiteny dahalô, ny fiteny boronga);
ny sampam-piteny semitika (tenenina any Atsinanana Akaiky sy ao Afrika Avaratra ary ao amin' ny Tandrok' i Afrika, ahitana ny fiteny akadiana, ny fiteny amharika, ny fiteny amônita, ny fiteny amôrita, ny fiteny arabo, ny fiteny arameana (isany ny fiteny siriaka), ny fiteny eblaita, ny fiteny edômita, ny fiteny fenisiana, ny fiteny gezy, ny fiteny goragea, ny fiteny hebreo, ny fiteny maltey, ny fiteny môabita, ny fiteny ogaritika, ny fiteny ponika, ny fiteny tigrea, ny fiteny tigrinia);
ny sampam-piteny egiptiana taloha (notenenina tao Ejipta tamin' ny Andro Taloha, fiteny maty nefa nipoiran' ny fiteny maro toy ny fiteny egiptiana demôtika sy ny fiteny kôpta);
ny sampam-piteny tsadika (tenenina ao Afrika, indrindra fa ao amin' ny faritra avaratra ao Kamerona sy ao Tsady, tenenina ao Nizeria sy ao Nizera koa; ahitana ny fiteny angasa, ny fiteny ankoe, ny fiteny bidio, ny fiteny dangaleata, ny fiteny dogvora, ny fiteny dogvôra, ny fiteny goda, ny fiteny haosa, ny fiteny herde, ny fiteny mafa, ny fiteny marba, ny fiteny marey, ny fiteny masa, ny fiteny mbodoma, ny fiteny mesme, ny fiteny migaama, ny fiteny môfo-dovangara, ny fiteny môfo-mery, ny fiteny mosey, ny fiteny mosgoma, ny fiteny ngete, ny fiteny perô, ny fiteny peve, ny fiteny saba, ny fiteny sôkôrô, ny fiteny somaray, ny fiteny tomaka, ny fiteny tsovàna, ny fiteny zizilivakàna, ny fiteny zolgô-gemzeka, ny fiteny zomaia);
ary ny sampam-piteny ômôtika (tenenina ao Afrika Atsinanana, indrindra ao Etiôpia).

Ny fiteny afrô-aziatika be mpiteny indrindra dia ny fiteny arabo. Izy ihany koa no be mpiteny indrindra ao amin' ireo fiteny semitika, izay lasa aloha lavitra an' ireo fiteny amharika izay laharana faharoa amin' ny fiteny semitika be mpiteny.

Fianakaviam-piteny nizerô-kôngôleyModifier

Ny fiteny nizerô-kôngôley na fiteny nizer-kôngô dia vondrom-pianakaviam-piteny afrikana maro mpiteny indrindra sady miparitaka amim-beleran-tany midadasika indrindra. Ny ankamaroan' ny fiteny afrikana dia ao amin' io fianakaviam-piteny io, izay ahitana fiteny miisa 1 525, izany hoe 21%n' ny fiteny maneran-tany, ka izy no mitana ny laharana voalohany raha ny isan' ny fiteny ao aminy no heverina. Olona miisa 459 000 000 any ho any no miteny nizerô-kôngôley, izany hoe ny 7%n' ny mponina maneran-tany, ka ny antsasaky ny isan' ireo fiteny ireo dia tenenin' ny olona miisa tsy latsaky ny 29 000 isaky ny fiteny avy. Miavaka ny fiteny nizerô-kôngôley amin' ny fisian' ny kilasin'anarana.

Mizara fianakaviam-piteny 15 ny vondrom-pianakaviam-piteny nizerô-kôngôley, dia

ny fianakaviam-piteny katla.
ny fianakaviam-piteny rasada.
ny fianakaviam-piteny ijoida
ny fianakaviam-piteny dôgôna.
ny fianakaviam-piteny mande, ka anisan' izany ny fiteny bambara, ny fiteny diola, ny fiteny malinke, ny fiteny soso, ny fiteny mende, ny fiteny kpele, ny fiteny soninke ary ny fiteny dana.

ny fianakaviam-piteny lafofa.
ny fianakaviam-piteny talody-heibàna.
ny fianakaviam-piteny atlantika, isan'izany ny fiteny peola.

ny fianakaviam-piteny kro.
ny fianakaviam-piteny senofo, ka isan'izany ny fiteny sebaara, ny fiteny mamara ary ny fiteny sopiire.
ny fianakaviam-piteny gora, isany ny fiteny more.
ny fianakaviam-piteny adamaoa-obangiana, isany ny fiteny momoie.

ny fianakaviam-piteny koa, isany ny fiteny akàna, ny fiteny eoe, ny fiteny baole, ny fiteny fongbe, ny fiteny ga ary ny fiteny agny.
ny fianakaviam-piteny voltaika-nizeriana, isany ny fiteny iôroba, ny fiteny edo, ny fiteny igbo, ny fiteny nope ary ny fiteny idoma.
ny fianakaviam-piteny benoe-kôngôley.

Fianakaviam-piteny nilô-saharianaModifier

Ny fiteny nilô-sahariana dia fianakaviam-piteny ao Afrika atsimon' i Sahara, ao amin' ny faritr' i Nily Ambony sy ny an' i Sahara-Ambony izay mahafaoka an' i Nobia. Misy fiteny miisa 200 any ho any ao amin' io fianakaviam-piteny io izay tenenin' ny olona miisa 31 000 000 any ho any ao amin' ny Fanjakana (firenena) miisa 18.

Io fianakaviam-piteny io dia ahitana fiteny isan-karazany, izay tsy ranoray mihoatra lavitra ny an' ny fianakaviam-piteny akaiky azy, dia ny fianakaviam-piteny nizerô-kôngôley, ka iandian-kevitra ny maha fianakaviam-piteny iray ireo fiteny ao aminy.

Ny fiteny nilô-sahariana dia tenenina ao amin' ny faritra tsy mitohy avy any amin' ny fivarin' ny renirano Niger ao Afrika Andrefana hatrany Etiôpia, mandalo ny lohasaha ambonin' ny renirano Nily ary mandalo amin' ny faritra sasany ao atsimon' i Oganda sy Kenia. Tenenina ao avaratr' i Tsady sy Sodàna ary ao avaratry ny Repoblikan' i Kôngô ireo fiteny ireo.

Ireto ny tena be mpiteny amin' ny fiteny nilô-sahariana:

ny sampam-piteny sôngay, tenenin' ny mponina amin' ny faritra manamorona ny tapany ambonin' ny ony Niger ao Maly sy ao Nizera;
ny fiteny kanory, tenenin' ny olona miisa 1 500 000 any ho any, manodidina ny farihy Tchad;
ireo fiteny ao amin' ny sampana nobiana, tenenin' ny olona miisa 1 000 000 any ho any, manamorona ny ony Nily, manakainy ny sisin-tanin' i Ejipta, miparitaka amin' ny "nosim-piteny" maro, ny lehibe amin' ireo fiteny ireo dia ny fiteny dinka, ny fiteny noera, ny fiteny siloka ary ny ny fiteny diora;
ireo vondrona madinidinika toy ny sampam-piteny mabàna sy sampam-piteny komàna, izay tenenina any Tsady sy any amin'ny sisin-tany manasaraka an' i Etiôpia sy i Sodàna;
ao koa ny fiteny fora izay fiteny manirery.

Fianakaviam-piteny indô-eorôpeanaModifier

Ny fiteny indô-eorôpeanina dia fianakaviam-piteny ivondronan' ny fiteny maro any Eorôpa sy any India ary any Iràna sy ny manodidina, tenenina eran' izao tontolo izao. Misy 1 000 eo ny isan' ny fiteny ao amin' io fianakaviam-piteny io. Misy olona 3 lavitrisa no miteny amin' ny fiteny indô-eorôpeanina. Fianakaviam-piteny tenenina maneran-tany ny maro amin' izy ireo, izay ahitana ny fiteny albaney, ny fiteny armeniana, ny vondrom-piteny balto-slava, keltika, jermanika, helenika, indô-iraniana, italika (isan'izany ireo fiteny rômana), ary vondrom-piteny maty roa, dia ny vondrom-piteny anatôliana (isan'izany ny fiteny hitita) sy ny vondrom-piteny tôkariana. Ankehitriny dia misy 6 tapitrisa ny olona miteny indô-eorôpeanina.Ireto ny vondrom-piteny ao aminy:

ny vondrom-piteny anatôliana (ahitana ireo fiteny maty notenenina tao Anatôlia tamin' ny Andro Taloha toy ny fiteny hitita, fiteny lovita, fiteny palaita, fiteny lidiana, fiteny likiana, fiteny miliana, fiteny kariana, fiteny sidetika ary ny fiteny pisidiana);
ny vondrom-piteny tôkariana (ahitana ireo fiteny maty telo, dia ny fiteny agneana sy ny fiteny kotseana ary ny fiteny kroraniana, notetenina tao amin' ny lemak' i Tarima tamin' ny taonarivo voalohany taor. J.K., ao atsimon' ny faritra mizakatenan'i Xinjiang any Sina);
ny vondrom-piteny baltô-slava (misampana roa: ireo fiteny balta : ny fiteny litoaniana, ny fiteny letôna, ny fiteny korôniana, ny fiteny selôniana, ny fiteny semigaliana, ny fiteny prosiana taloha, ny fiteny skalviana, ary ny fiteny sodôviana; sy ireo fiteny slava: ny fiteny rosiana, ny fiteny bielôrosiana, ny fiteny rotena na rosina ary ny fiteny okrainiana, ny fiteny tseka, ny fiteny slôvaka, ny fiteny soraba ary ny fiteny pôlôney sy ny fiteny kasoba, ny fiteny polaba, ny fiteny slôvitsa, ny fiteny silesiana, ny fiteny krôaty, ny fiteny bôsniana, ny fiteny môntenegrina, ny fiteny serba, ny fiteny bolgara, ny fiteny makedôniana ary ny fiteny slôvena);
ny vondrom-piteny keltika (ahitana ny fiteny gaoloà, ny fiteny lepontika, ny fiteny keltibera, ny fiteny galatiana, ny fiteny norika, ny ny fiteny ekôsey, ny fiteny irlandey, ny fiteny gaelga, ny fiteny galoà, ny fiteny kornika, nyfiteny bretôna, ny fiteny kambriana ary ny fiteny pikta);

ny vondrom-piteny jermanika (ohatra amin' izany ny fiteny anglisy, ny fiteny alemàna, ny fiteny neerlandey, ny fiteny soedoà, ny fiteny danoà ary ny fiteny nôrveziana);
ny vondrom-piteny helenika (ahitana ny fiteny mikeniana, ny fiteny arkadiana, ny fiteny kipriôta, ny fiteny pamfiliana, ny fiteny grika, ny fiteny iôniana, ny fiteny beôtiana, ny fiteny lesbiana, ny fiteny tesaliana, ny fiteny makedôniana taloha, ny fiteny dôriana, ny fiteny eleana, ny fiteny etôliana, ny fiteny lôkriana ary ny fiteny fôkidiana);
ny vondrom-piteny indô-iraniana (ahitana ny fiteny avestika, ny fiteny persiana taloha, ny fiteny iraniana antenantenany, ny fiteny persana vaovao, ny fiteny pastô, ny fiteny korda, ny fiteny balotsy, ny fiteny skitiana, ny fiteny sarmatiana, ny fiteny ôseta, ny fiteny asamey, ny fiteny bengaly, ny fiteny gojaraty, ny fiteny hindy, ny fiteny kasmiry, ny fiteny maraty, ny fiteny nepaley, ny fiteny ordò, ny fiteny orià, ny fiteny penjaby, ny fiteny prakrita, ny fiteny romany, ny fiteny sanskrita, ny fiteny seraiky, ny fiteny sindy, ny fiteny singaley, ny fiteny ordo, ny fiteny askono, ny fiteny kamkata-vary, ny fiteny oaigaly, ny fiteny tregamy, ny fiteny vasi-vary, ny fiteny zemiaky);
ny vondrom-piteny italika (ahitana ny fiteny latina, ny fiteny faliska, ny fiteny sarda, ny fiteny rômaniana, ny fiteny dalmatika, ny fiteny italiana, ny fiteny espaniôla, ny fiteny ladino, ny fiteny pôrtogey, ny fiteny frantsay, ny fiteny ôksitana, ny fiteny katalana, ny fiteny rômantsa, ny fiteny ladîna, ny fiteny friôlana, ny fiteny ôska, ny fiteny ômbriana, sns .

Fiteny manirery ny fiteny albaney sy ny fiteny armeniana ao amin' ny fianakaviam-piteny indô-eorôpeanina.

Fianakaviam-piteny altaikaModifier

Ny fianakaviam-piteny altaika dia fianakaviam-piteny tenenina ao Eorazia, hatrany Torkia sy Môldavia ka hatrany Azia Atsinanana, mandalo an' i Azia Afovoany, an' i Siberia ary any amin' ny faritra farany atsinanana ao Rosia.

Mahafaoka vondrom-piteny telo izany, dia:

ny fiteny torkika (tenenina any Eorôpa Atsinanana ka hatrany andrefan' i Sina sy avy any Kiprosy (na Sipra) hatrany Siberia, misy fiteny miisa manodidina ny 30, ahitana ny fiteny azery, fiteny baskira, fiteny kazàka, fiteny kirgizy, fiteny oigora, fiteny ozbeka, fiteny tatara, fiteny torka, fiteny torkmena);
ny fiteny môngôlika (teneina any any Azia Avaratra sy any Azia Afovoany, anisan' izany ny ny fiteny boriata, ny fiteny môgôly, ny fiteny môngôly, ny fiteny oirata);
ny fiteny tongoza (tenenina ao Azia Avaratra sy Azia Atsinanana).

Fianakaviam-piteny oralianaModifier

Ny fiteny oraliana dia fianakaviam-piteny ahitana fiteny miisa manodidina ny 30 izay tetenin' ny olona miisa 20 000 000 any ho any ao Eorôpa sy any Siberia. Ny fiteny oraliana be mpiteny indrindra dia ny fiteny hongariana, ny fiteny finoa ary ny fiteny estôniana. Mizara ho sampana roa ny fiteny oraliana dia:

ny sampana finô-ogriana;
ny sampana samôieda.

Fianakaviam-piteny dravidianaModifier

Ny fiteny dravidiana dia fianakaviam-piteny ahiatana fiteny miisa 30 any ho any izay samy avy ao India avokoa, ka tenenina indrindra ao atsimon' i India. Misy mpiteny azy ireo koa ny any Srilanka, ny any Pakistàna sy ireo vahoaka indiana nifindra monina. Tamin' ny taona 2010 dia nahatratra 214 000 000 any ho any ny mpiteny dravidiana, ka ny tena be mpampiasa dia ny fiteny telogo, ny fiteny tamoly na tamily, ny fiteny malaialama ary ny fiteny kanada.

Ny mpahay teny dia zatra ny mizara ny fianakaviam-piteny dravidiana ho vondrona telo:

ny vondrom-piteny dravidiana avaratra (miparitana any avaratra-andrefana sy avaratra-atsinanan' ny saikanosy Indiana: fiteny brahoy, fiteny koroka, fiteny maltô);

ny vondrom-piteny dravidiana afovoany (fiteny kôlamy avaratra-andrefana, fiteny kôlamy atsimo-atsinanana, fiteny parjy, fiteny olary, fiteny kôndekôra);

ny vondrom-piteny dravidiana atsimo (fiteny telogo, fiteny gondy, fiteny kônda, fiteny manda, fiteny koy, fiteny kovy, fiteny naiky, fiteny kôia, fiteny pengô, fiteny tolo, fiteny kôraga, fiteny belary, fiteny kanada, fiteny modo kôraga, fiteny badaga, fiteny kôdago, fiteny tôda, fiteny kôta, fiteny modova, fiteny manàna, fiteny tamoly, fiteny malaialama, fiteny irola).

Fianakaviam-piteny sinô-tibetanaModifier

Ny fiteny sinô-tibetana dia fianakaviam-piteny any Azia Atsinanana sy Azia Atsimo Atsinanana sy Azia Afovoany ary Azia Atsimo. Isan' io fianakaviam-piteny io ireo fiteny sinoa izay ahitana fiteny folo tetenin' ny olona miisa 1 350 000 000 any ho any, sy ireo fiteny tibetô-birmana izay ahitana fiteny miisa 330 any ho any ary tenenin' ny olona miisa 70 000 000 any hoany.

Misy sampana efatra lehibe ny fianakaviam-piteny sinô-tibetàna, dia:

ny sampam-piteny sinoa na sinitika (fiteny mandarina, ny fiteny oio, ny fiteny kantôney, ny fiteny minio, ny fiteny siangio, ny fiteny haka, ary ny fiteny ganio.);
ny sampam-piteny tibetika (fiteny tibetàna afovoany, ny fiteny tibetàna amdo, ny fiteny tibetàna kama, ireo fiteny jongka-koka, ireo fiteny ladaki-balty, ireo fiteny laholi-spity, ny fiteny kirong-kagata, ny fiteny serpa-jirela, ary fiteny maro hafa koa);
ny sampam-piteny lôlô-birmàna (fiteny mondzisy, ireo fiteny bormisy, ireo fiteny loloisy ary ireo fiteny mroiky);
ny sampam-piteny karenika (fiteny paô, ny fiteny poô, ireo fiteny sgao-bgay).

Fianakaviam-piteny aostrôaziatikaModifier

Ny fiteny aostrôaziatika dia fianakaviam-piteny any Azia Atsimo-Atsinanana sy ao amin' ny faritra atsinan' i India. Ny fiteny aostrôaziatika dia miparitaka anaty erana misaratsaraka sady elanelanin' ny faritra itenanana fianakaviam-piteny hafa. Heverina ho fitenin' ny tompon-tany ao Azia Atsimo-Atsinanana sy any atsinanan' i India ireo fiteny ireo noho izy ireo mety efa tao talohan' ireo fiteny tai-kaday, fiteny aostrôneziana, fiteny sinô-tibetàna ary fiteny indo-eorôpeana izay nentin' ny mpiavy taty aoriana. Miisa 100 000 000 any ho any ny mpiteny aostrôaziatika tamin' ny fiandohan' ny taonjato faha-21.

Ireto ny sampan' ny fianakaviam-piteny aostrôaziatika: ireo fiteny monda, ireo fiteny kasika, ireo fiteny palaongika, ireo fiteny kmoika, ireo fiteny pakanika, ireo fiteny vietnamita, ireo fiteny katoika, ireo fiteny banarika, ireo fiteny kamboiana, ireo fiteny pearika, ireo fiteny nikôbarey, ireo fiteny asly ary ireo fiteny môna.

Fianakaviam-piteny aostrônezianaModifier

Ny fiteny aostrôneziana dia ny fiteny tenenina eto Madagasikara, any Azia Atsimo Andrefana, ao amin' ny ranomasimbe Pasifika ary any Taioàna. Ny isan' ireo fiteny aostrôneziana manerana izao tontolo izao dia eo amin' ny 1 268, izany hoe vondrom-piteny faharoa raha ny isan' ny fiteny no heverina, aorian' ireo fiteny nizerôkôngôley.

Miisa roa ny zana-tsokajin' ny fiteny asotrôneziana:

ny fiteny fôrmôzana, izay tenenina ao Taioàna;
ny fiteny malaiô-pôlineziana any amin' ny toerana hafa ankoatr' i Taioàna.

Ireo fiteny melaneziana, izay tokony ho isan' ny fiteny aostrôneziana, dia tsy nafangaron' ny mpahay fiteny noho ny antony ara-bolonkoditra.

Fianakaviam-piteny hmông-mienaModifier

Ny fiteny hmông-miena na fiteny miaô-iaô dia fianakaviam-piteny ao amin' ny faritra atsimo ao Sina sy ao Indôsina. Ao amin' ny faritra be tendrombohitra ao amin' ny faritra atsimo ao Sina no tena miteny azy. Nandritra ny teloarivo na efatrarivo taona farany dia nifindra monina any Tailandy, any Laôsy, any Vietnamy ary any Birmania ny vahoaka hmônga sy ny vahoaka miena sasany.

Mizara ho sampam-piteny roa ny fianakaviam-piteny miaô-iaô, dia

ny sampam-piteny hmôngika (ahitana ireo fiteny bahengika, ireo ireo fiteny seika, ny fiteny hmongika andrefana, ny fiteny songa, fiteny hmo, ary fiteny maro hafa koa);
ny sampam-piteny mienika (ahitana ny fiteny lomiena, ny fiteny biaomona, ny fiteny kimony ary ny fiteny zaomina).

Fianakaviam-piteny tay-kadayModifier

Ny fiteny tay-kaday dia fianakaviam-piteny izay nantsoina hoe fiteny daîka tany aloha, izay ahitana fiteny miisa zato any ho any tenenina ao amin' ny saikanosin' i Indôsina sy any amin' ny faritra atsimo ao Sina ary tetenin' ny olona miisa 100 000 000 any ho any.

Ny fianakaviam-piteny tay-kaday dia mizara sampam-piteny maro, dia:

ny sampam-piteny kam-tay (ahitana ireo fiteny kam-soy sy ireo fiteny lakja-be ary ireo fiteny tay);
ny sampam-piteny hlay (ahitana ny fiteny hlay sy ny fiteny kona);
ny sampam-piteny kaday (ahitana ny fiteny latsy, ny fiteny gelao, ny fiteny boianga, ny fiteny laha, ny fiteny kabiao ary ny fiteny ena)

Fianakaviam-piteny japônikaModifier

Ny fiteny japônika dia fianakaviam-piteny madinika izay mamondrona ny fiteny japôney sy fitenim-paritra maro hafa ao Japàna toy ireo fiteny riokio.

Mizara roa ny fiteny japônika, dia

ny fiteny japôney (fiteny any Japàna, tenenin' ny vahoaka japôney);
ny vondom-piteny riokio (fiteny amamy atsimo, fiteny kikay, fiteny amamy avaratra, fiteny tôko-nô-sima, fiteny ôki-nô-erabo, fiteny ôkinaoaiana, fiteny konigamy, fiteny iôrôna, fiteny miiakô, fiteny iaeiama ary fiteny iônagony).

Fianakaviam-piteny na-deneModifier

Ny fianakaviam-piteny na-dene dia fianakaviam-piteny amerindiana izay tenenina indrindra ao Alaska sy ao amin' ny faritra andrefana ao Kanada, ary ao amin' ny faritra atsimo-andrefana ao Etazonia. Ahitana ny sampam-piteny atapaskana sy ny sampam-piteny eiaka ary ny sampam-piteny tlingita io fianakaviam-piteny io.

Fianakaviam-piteny eskimô-aleotaModifier

Ny fiteny eskimô-aleota, izay atao hoe fiteny eskaleota na fiteny inoita-aleota koa, dia fianakaviam-piteny ao Grinlandy, ao amin' ny faritra Arktika kanadiana any Alaska sy any amin' ny tendrony atsinanan' i Rosia. Mizara sampana roa io fianakaviam-piteny io, dia:

ny sampam-piteny eskimô ahitana ireo fiteny inoita sy ireo fiteny iopîka;
ny sampana faharoa dia ny sampana aleota.

Vondrom-pianakaviam-pitenyModifier

Kely ny fianakaviam-piteny sasany nefa misahana erana ara-jeôgrafia iray ka atambatra ho vondrom-piteny. Ny fianakaviam-piteny izay tsy fantatra mazava ny fihavanany amin' ny dingana ambony kokoa dia atao hoe vondrom-piteny an' erana ara-jeôgrafia (ny fiteny amerindiana indrindra no antsoina amin' izany). Ny fiteny izay tsy azo hamarinina ny fihavanany amin' ny fiteny hafa rehetra dia atao hoe fiteny manirery. Ireto ireo vondrom-pianakaviam-piteny ireo:

Vondrom-piteny kôisàna;
Vondrom-piteny kaokaziana (ahitana fianakaviam-piteny telo: fianakaviam-piteny abkazô-adigiana, fianakaviam-piteny kartveliana, fianakaviam-piteny nakô-dagestaniana);
Vondrom-piteny paleô-siberiana;
Vondrom-piteny papoa;
Vondrom-pitenin'ny tompontanin'i Aostralia (isan' izany ny fianakaviam-piteny pama-niongàna, ny fianakaviam-piteny bonobàna, sns);
Vondrom-piteny any Andamàna.

Vondrom-piteny kôisànaModifier

Ny vondrom-piteny kôisàna na kôizàna dia vondrom-piteny tenenin' ny vahoaka kôikôy (na hôihôy) sy ny vahoaka sàna ao amin' ny faritra atsimo ao Afrika, indrindra ao Bôtsoana, ao Namibia, ao amin' ny faritanin' i Noord-Kaap ao Afrika Atsimo, ary ao amin' ny tapany atsimon' i Angôla. Tsy mamorona fianakaviam-piteny tokana ireo fiteny koisàna ireo nefa azo zaraina ho fianakaviam-piteny telo miavaka tsara, afa-tsy ny fiteny hadza sy ny fiteny sandaoe izay heverina fa fiteny manirery. Ny fiteny kôisàna be mpiteny indrindra dia ny fiteny kôikôy (na fiteny hôihôy), fitenin' ny foko Nama, izay isan' ireo folo lehibe ao Namibia.

Vondrom-piteny kaokazianaModifier

Ny vondrom-piteny kaokaziana na iberô-kaokaziana dia ireo fitenin' ny mponina ao Kaokazy. Miisa mihoatra ny 80 ny fiteny kaokaziana, izay mizara sokajy telo, dia:

ireo fiteny abkazô-adigeana (fiteny kaokaziana avaratra-andrefana, any amin' ny tapany avaratra-andrefan' i Kaokazy, ahitana ny fiteny abkaza, ny fiteny abaza, ny fiteny obika, ny fiteny tserkesa, ny fiteny kabarda, ny fiteny besleney ary ny fiteny adigeana);
ireo fiteny nakô-dagestaniana (fiteny kaokaziana avaratra-atsinanana, tenenina any amin' ny Repoblikan'i Ingosia sy any Tsetsenia ary any Dagestàna izay samy ao amin' ny tapany atsimon' ny Federasionan' i Rosia, ary koa any Azerbaijàna sy any Jeorjia, ahitana ny fiteny tsetsena, ny fiteny ingosa, ny fiteny batsy, ny fiteny avara, ny fiteny andy, ny fiteny bagoalaly, ny fiteny botlika, ny fiteny godobery, ny fiteny akvaka, ny fiteny karata, ny fiteny tindy, ny fiteny samalaly, ny fiteny tsezy, ny fiteny bezta, ny fiteny honziba, ny fiteny hinoka, ny fiteny kvarsy, ny fiteny inksokvary, ny fiteny laka, ny fiteny dargoa, ny fiteny lezgiena, ny fiteny tabasaràna, ny fiteny agoly, ny fiteny rotola, ny fiteny tsakora, ny fiteny artsy, ny fiteny kriza, ny fiteny bodoka, ny fiteny ody ary ny fiteny kinaloga);
ireo fiteny kartveliana (fiteny kaokaziana atsimo, tenenina indrindra ao Jeôrjia sy ao Torkia koa, ahitana ny fiteny jeôrjiana, ny fiteny lazy, ny fiteny mingrekiana ary ny fiteny svana).

Vondrom-piteny paleô-siberianaModifier

Ny fiteny paleô-siberiana na paleô-aziatika na hiperbôreana dia vondrom-piteny ahitana fianakaviam-piteny madinika efatra tenenina ao amin' ny tapany atsinanan' i Siberia. Ireto avy ireo fianakaviam-piteny ao amin' io vondrona paleo-siberiana io:

ny fianakaviam-piteny ieniseiana (ahitana ny fiteny keta sy ny fiteny ioga; ny ankamaroany dia fiteny maty);
ny fianakaviam-piteny tsoktsa-kamtsadala (ahitana ny fiteny tsoktsa, ny fiteny aliotora, ny fiteny koriaka, ny fiteny kereka ary ny fiteny itelmena na kamtsadala).

Ahitana fiteny manirery ny ao amin'io vondrona io, dia ny fiteny nivke (na giliàka) sy ny fiteny iokagiry.

Vondrom-piteny papoaModifier

Ny vondrom-piteny papoa dia vondrom-piteny ao amin' ny tapany andrefan' ny Ôseana Pasifika. Tsy mpihavana ny fiteny ao amin' io vondrona io ka tsy mamorona fianakaviam-piteny. Ny faritra misy olona miteny amin' ny fiteny papoa dia ny ao Ginea Vaovao sy ny nosy manakaiky azy (Britaina Vaovao, Irlandy Vaovao, Yapen sy Biak) ary ny ampahany sasany amin' i Indônezia atsinanana (Alor, Halmahera, Timor).

Vondrom-pitenin' ny tompontanin' i AostraliaModifier

Ny fitenin' ny tompon-tanin' i Aostralia dia vondrom-pianakaviam-piteny maro miampy fiteny manirery maro ao Aostralia sy ny nosy manodidina, afa-tsy i Tasmania. Tsy fantatra mazava ny fifandraisan' ireo fiteny ireo.

Ny ankamaroan' ny fitenin' ny tompon-tanin' i Aostralia dia azo avondrona anatin' ny fianakaviam-piteny pama-niongàna, izay ahitana ny 90%n' ny velaran-tanin' i Aostralia. Ny sisa hafa dia mitsinjara amin' ny fianakaviam-piteny miisa 27 izay hita any amin' ny faritra farany avaratra.

Vondrom-piteny any AndamànaModifier

Ny vondrom-piteny any Andamàna dia vondrom-piteny ao amin' ny nosy Andamàna ao atsimo-atsinanan' i India, atsinanan' i Srilanka, andrefan' i Birmania, tenenin' ny tompon-tany andamaney. Misy vondrona roa ao amin' izany fianakaviam-piteny izany, dia:

ny fiteny andamaney lehibe;
ny fiteny andamaney avaratra (atao hoe fiteny onge-jaraoa).

Jereo koaModifier

Fiteny ao Azia