Kor'any

Ny Kor'any dia boky masin' ny silamo izay inoan' ny Mozilmana fa fanangonana ny tenin' i Allah (Andriamanitra) izay fanambaràna (āyāt) ara-bakiteny nambarany tamin' i Mohamady (arabo: محمد / Muḥammad) izay inoan' ny Mozilmana fa mpaminany farany sady irak' Andriamanitra, tamin' ny alalan' ny anjely Gabriela (جبريل / Jibrîl) nanomboka tamin' ny taona 610-612 hatramin' ny fotoana nahafatesany tamin' ny taona 632. Amin' ny teny arabo dia القُرْآن‎ / al-Qurʾān no anaran' ilay boky. Asasoratra tamin' ny faramparan' ny Andro Taloha, tamin' ny taonjato faha-7, ny Kor'any izay boky voalohany sy tranainy indrindra fantatra amin' ny teny arabo hatramin' izao.

Ny Kor'any masina

Ny dôgma nifandovàna eo amin' ny fivavahana silamo dia manao an' io boky io ho asasoratra voalohany amin' ny "teny arabo mazava", sady manana toetra "tsy hay alain-tahaka" eo amin' ny hakanton' ny firafetany sy amin' ny foto-pitsipika môraly sy etika voiziny.

Ny Kor'any dia antsoina indraindray hoe al-kitāb ("ny Boky"), adh-dhikr ("ny fampahatsiahivana") na koa al-furqān ("ny fahaiza-manavaka"). Ho an' ny Mozilmana sonita dia fanehoana anaran-toetr' Andriamanitra, tsy noforonina, natao ho an' ny olombelona rehetra ny Kor'any.

Ny lovam-pampianarana silamo dia mihevitra fa ny lahatsoratra kanônikan' ny Kor'any dia vita tany amin' ny andron' ny kalifa fahatelo, Othmān. Izany fiheverana izany anefa dia mbola foto-pikarohana sy adihevitra eo amin' ny mpahay tantara amin' izao taonjato faha-21 izao. Amin' ireto mpahay tantara ireto, ny Kor'any dia lahatsoratra samihafa natambatra na nampandrin' ny mpanoratra samihafa an-tsoratra, noraiketina tamin' ireo taona farany tamin' ny taonjato faha-7, teo ambany fitondran' ny kalifa ômeiada Abd al-Malik (taona 685-705), izay tena mpandrindra an' ilay empira ary nanao ny finoana silamo ho fivavahana ôfisialy. Ity lahatsoratra ity dia mampivondrona singa avy amin' ny toritenin' i Mohamady, ary koa lahatsoratra manam-piaviana kristiana na pagàna mihitsy aza. Noho izany, ny Kor'any dia mpandova loharanom-pahalalana maro natambatry ny vondrona mpino voalohany izay nihevitra ny tenany fa mifanaraka amin' ny fampianaran' i Mohamady. Miteraka adihevitra eo amin' ny mpahay tantara ny daty nandraiketana ny rijantenin' ny Kor'any. Mitsinjara hoe toko na soràta miisa 114 ny Kor'any.

Fampahafantarana tsotsotra ny Kor'any

Ny anarany

Ny anarana hoe Kor’any (arabo: اَلْقُرْآنُ‎ / Qurʾān na ٱلۡقُرۡءَانُ‎ / al-Qurʾān‎‎) dia midika hoe: "ilay fivakina". na "ilay vakiteny".

Amin' ny teny malagasy dia maro ny fanagasiana ny teny arabo hoe Qurʾān, ka anisan' izany ny hoe Koràna, Korany, Koroany, ary Korohany.

Ny teny nanoratana ny Kor'any

Ny Kor'any dia voasoratra amin' ny fiteny arabo, tenin-drazan' ilay mpaminany nitondra azy. Ny Kor'any amin' ny fiteny arabo hatramin' izao no eken' ny mpino silamo ho boky masina. Ny fiteny arabo dia fiteny semitika tenenina ao avaratr' i Afrika sy any Azia Andrefana. Raha atambatra ny olona miteny arabo eo amin' ny firenena rehetra izay lazaina fa miteny arabo ôfisialy, dia eo amin' ny 240 tapitrisa eo ho eo. Noho ny fielezan' ny fiteny arabo dia samihafa ny fiteny an-tsoratra sy ny fiteny tenenina am-bava. Ao amin' ny fiteny an-tsoratra dia ahitana ny fiteny arabo klasika, sy ny fiteny arabo soratana ankehitriny.

Ny olona iantefan' ny Kor'any

Ny Kor'any dia boky mikendry ny sokajy sy sarangan' olona rehetra. Na mpanan-karena na mahantra na fadiranovana na mpino silamo na mpino kristianina na mpino jiosy na tsy mpino an' Andriamanitra mihitsy dia mbola namelany hafatra sy anatra ary fampitandremana.

Fampiasana ny Ko'rany

Raha ny resaka original no resahina amin’ ny boky manan-kaja Kor’any dia tena original tokoa ny boky manan-kaja Kor’any. Ao ny feo izay mampita amin' ny taranaka mifandimby hatramintsika ankehitriny. Ary tsy tapaka amin’ ny famerenana izany mandritra ny soalat sy taraweeh isaky ny volana Ramadany ireny. Ny soratra dia mbola amin’ ny teny arabo izay fitenin-drazan’ ny mpaminany Mohamady. Ny fitenin' ny boky manan-kaja Kor’any dia tena fampiasan' ny Arabo mandraka ankehitriny fa tsy mba fiteny maty velively izay tsy hain’ ny olona afa tsy olom-bitsy. Ao koa ny boky izay mbola dian-tanan’ ireo voalohany izay nanoratra azy izay hitantsika ankehitriny.

Ny fomba famakiana ny Kor'any

Araka ny fampianaran' ny Mozilmana, ny Kor'any dia mbola tsy niharan' ny fanovana. Na ny fomba famakiana azy na ny fomba fanazavana azy na ny fomba fampiharana azy dia mbola hita mazava tsara sasy voatahiry amin' ny alalan' ny boky mirakitra ny tenin' ilay mpaminany nitondra azy, izay atao hoe Hadith Sahih.

Ny Kor'any dia manana fomba famakiana azy miisa fito. Vakina amin' ny feo manaitra sy lalim-paka mba haharesy lahatra sahady na dia tsy fantatra aza ny zavatra teneniny. Voasariky ny feo miditra sy mamakivaky ny fanahy ny mpihaino ka mirotsaka amin' ny fomba mahagaga ny ranomasony.

Ny vontoatin' ny Kor'any

Ahitana ny lafin' ny fiainana rehetra ny ao anatiny: na ara-piarahamonina, na ara-pivavahana, na ara-pitondrana, na ara-piarovana izany, dia voalahadahatra ao anatiny. Ny Kor'any dia boky manambara ny zavatra ho avy sy efa lasa. Boky manambara ny zavatra hiseho ao anatin' ny fasana sy ny zavatra hiseho amin' ny andron' ny fitsarana koa izy. Ny Kor'any dia boky manambarana ny tsiambaratelon' izao tontolo izao. Na ny fiandohan' izao tontolo izao izany na ny fiafarany na ny fizotrany ankehitriny dia tsy misy na dia iray aza nafeniny.

Ny votoatin' ny Kor'any dia mahakasika ny finoana fototra ao amin' ny silamo, ao anatin' izany ny fisian' Andriamanitra sy ny fitsanganana amin' ny maty. Hita ao amin' ny Kor'any ihany koa ny fitantaran' ny mpaminany maro tany aloha, ny lohahevitra momba ny môraly sy momba ny lalàna, ny zava-nitranga ara-tantara tamin' ny andron' i Mohamady, ny fiantrana sy ny vavaka.

Ny andininy (ayat) ao amin' ny Kor'any dia mirakitra famporisihana ankapobeny momba ny tsara sy ny ratsy ary ny zava-nitranga ara-tantara dia momba ny fitondran-tena ankapobeny. Ny andininy mifandraika amin' ny zava-miseho voajanahary dia nadikan' ny Mozilmana ho famantarana ny maha-azo itokiana ny hafatry ny Kor'any. Ny fomba nanoratana ny Kor'any dia nantsoina hoe "miresaka ankolaka", miaraka amin' ny heviteny ilaina mba hanazavana izay tiana hambara - resahina ny zava-nitranga fa tsy tantaraina; iadian-kevitra tsy misy fanazavana ny tsy fitovian-kevitra; ny olona sy ny toerana dia resahina nefa zara raha omena ny anarany.

Mônôteisma

Ny lohahevitra foibe ao amin' ny Kor'any dia ny mônôteisma. Andriamanitra dia aseho ho velona, ​​mandrakizay, mahalala ny zava-drehetra ary mahery indrindra (jereo, ohatra, Kor'any 2:20, 2:29, 2:255). Ambonin' ny zavatra rehetra ny herin' Andriamanitra ao amin' ny famoronana. Izy no namorona ny zava-drehetra, ny lanitra sy ny tany ary izay eo anelanelany (jereo, ohatra, ny Kor'any 13:16, 2:253, 50:38, sns.). Mitovy avokoa ny olombelona rehetra eo amin’ ny fiankinany tanteraka amin’ Andriamanitra, ary ny hahasoa azy dia miankina amin’ ny fanekeny an' izany zava-misy izany sy ny fiainany mifanaraka amin’ izany .

Ny Kor'any dia mampiasa fanohanan-kevitra momba ny kôsmôlôjia amin' ny andininy isan-karazany nefa tsy mampiasa ireo teny ireo hanaporofoana ny fisian' Andriamanitra. Noho izany, izao rehetra izao dia nanam-piandohana ary mila mpamorona, ary izay rehetra misy dia tsy maintsy manana antony ampy hampisy azy. Ankoatra izany, ny famolavolana izao rehetra izao dia matetika lohahevitra ho saintsainina: "Izy no nahary ny lanitra fito mirindra. Tsy mahita hadisoana amin' ny zavatra noforonin' Andriamanitra ianao, ka jereo indray hoe: mahita kilema va ianao ?" (Kor'any 67:3).

Eskatôlôjia

Ny foto-pampianarana momba ny andro farany sy ny eskatôlôjia (ny fiafaran' izao rehetra izao) dia azo heverina ho foto-pampianarana lehibe faharoa ao amin' ny Kor'any. Tombanana ho eo amin' ny ampahatelon' ny Kor'any dia momba ny eskatôlôjia, miresaka momba ny fiainana any ankoatra any amin' ny tontolo ho avy sy ny andro fitsarana amin' ny andro farany. Misy resaka momba ny fiainana any an-koatra ao amin' ny ankamaroan' ny takelaka ao amin' ny Kor'any ary ny finoana ny any ankoatra dia matetika lazaina miaraka amin' ny finoana an' Andriamanitra toy ny ao amin' ny fitenenana mahazatra hoe: "Minoa an' Andriamanitra sy ny andro farany." Misy soràta maromaro toy ny 44, 56, 75, 78, 81 ary 101 izay mifandray mivantana amin' ny fiainana any ankoatra sy ny fanomanana azy. Ny soràta sasany dia manondro ny maha akaiky ny fitrangan' izany ary mampitandrina ny olona mba hiomana amin' ny andro izay efa antomotra. Ohatra, ny andininy voalohany amin’ ny Sotata 22, izay miresaka momba ny horohoron-tany mahery vaika sy ny toe-javatra hisy ny olona amin’ izany andro izany, dia maneho izao fomba tenin' Andriamanitra izao: "Ry vahoaka, manajà ny Tomponareo fa ny horohorontany amin' ilay Ora dia zavatra tsy hay tohaina."

Matetika ny Kor'any dia mazava tsara amin' ny fanehoana ny zavatra hitranga amin' ny andro farany. I Watt dia manoritsoritra ny fomba fijerin' ny Kor'any momba ny andro farany:

Ny fara tampon’ ny tantara, rehefa hifarana ity izao tontolo izao ankehitriny ity, dia resahina amin’ ny fomba samihafa. Io no "andro fitsarana", "andro farany", "andro fitsanganana amin' ny maty", na "ny Ora" tsotra fotsiny. Tsy dia matetika loatra ny hoe "andron' ny fanavahana" (rehefa tafasaraka amin' ny ratsy ny tsara), "andro fanangonana" (ny olona ho eo anatrehan' Andriamanitra) na "andron' ny fihaonana" (ny olona amin' Andriamanitra). Tonga tampoka ny Ora. Ambara amin' ny alalan' ny horakoraka, na amin' ny kotrokorana, na amin' ny fitsofana trompetra izany. Misy korontana kôsmika avy eo. Miempo ho vovoka ny tendrombohitra, misamboaravoara ny ranomasina, mihamaizina ny masoandro, miraraka ny kintana ary mihorona ny lanitra. Andriamanitra dia miseho ho Mpitsara, fa ny fanatrehany kosa dia asian-teny fa tsy voasoritsoritra. Ny tena zava-dehibe, mazava ho azy, dia ny fanangonana ny olombelona rehetra eo anatrehan’ ny Mpitsara. Ny olombelona amin' ny sokajin-taona rehetra, izay naverina ho amin' ny fiainana, dia manatevina ny vahoaka. Ho an’ ny fanoheran’ ny tsy mpino izay milaza fa ny taranaka teo aloha dia efa maty hatry ny ela ary efa vovoka sy taolam-paty izao, ny valiny dia hoe afaka mamerina azy ireo amin’ ny fiainana Andriamanitra.

Ny Kor'any dia tsy milaza ny tsy feteza-maty voajanahary ananan' ny fanahin' ny olombelona, satria miankina amin' ny sitrapon' Andriamanitra ny fisian' ny olona: rehefa sitrapony dia ataony ho faty ny olona; ary rehefa sitrapony, dia hatsangany amin’ ny fitsanganan' ny tena amin' ny maty izy.

Ny mpaminany

Araka ny voalazan' ny Kor'any dia nifandray tamin' ny olombelona Andriamanitra ary nampahafantatra ny sitrapony tamin' ny alalan' ny famantarana sy fanambaràna. Nahazo fanambaràna sy nanolotra izany ho an' ny olombelona ny mpaminany na "Irak' Andriamanitra". Mitovy ny hafatra ary ho an' ny olombelona rehetra. "Tsy misy zavatra izay nolazaina aminao izay tsy voalaza tamin' ny iraka talohanao, fa ao amin' ny Tomponao ny famelan-keloka sy famaizana mafy indrindra." (Kor'any 41:43).

Tsy mivantana avy amin’ Andriamanitra mankamin' ny mpaminany ny fanambaràna. Anjely miasa amin' ny maha irak' Andriamanitra azy no mampita ny fanambaràn' Andriamanitra amin’ izy ireo. Izany voalaza ao amin’ ny Kor'any 42:51, izay manao hoe: "Tsy ho an' ny mety maty rehetra ny hitenenan' Andriamanitra amin' izy ireo, afa-tsy amin' ny alalan’ ny fanambaràna, na avy ao ambadiky ny fisalobonana, na amin’ ny alalan’ ny fandefasana iraka hanambara amin’ ny alalany na inona na inona tiany hatao".

Lohahevitra momba ny etika ara-pivavahana

Ny finoana dia endrika fototra eo amin' ny môraly (fitondran-tena) ampianarin' ny Kor'any, ary ny manam-pahaizana dia nanandrana namaritra ny votoatin-kevitry ny hoe "finoana" sy ny hoe "mpino" izay resahina ao amin' ny Kor'any. Ny lohahevitra sy ny fananarana momba ny etika ara-pivavahana momba ny fitondran-tena marina dia mifamatotra amin' ny fahatsapana lalina an' Andriamanitra, ka manantitrantitra ny maha zava-dehibe ny fitokiana sy ny fandraisana andraikitra ary ny finoana ny fihaonan' ny olombelona tsirairay amin' Andriamanitra. Asaina ny olona hanao asa soa, indrindra ho an' ireo sahirana. Ny mpino izay "mandany ny fananany na alina na andro, na mangingina na ampahibemaso" dia ampanantenaina fa "dia hahazo ny valim-pitia eo anatrehan’ ny Tompony izy, ka tsy hanan-tahotra na alahelo izy ireo" (Kor'any 2:27).

Manamafy ny fiainam-pianakaviana koa ny Kor'any amin’ ny alalan’ ny fanaovana lalàna momba ny fanambadiana, ny fisaraham-panambadiana ary ny lova. Voarara ny fanao maro toy ny fanjanaham-bola sy ny filokana. Anisan' ny loharano fototry ny lalàna silamo (Sharia) ny Kor'any. Ny fanao ara-pivavahana sasany dia zava-dehibe ao amin' ny Kor'any, anisan' izany ny vavaka tsy maintsy atao ara-dalàna (salat) sy ny fifadian-kanina amin' ny volana Ramadany. Raha mikasika ny fomba fitondrana ny vavaka, ny Kor'any dia manondro ny fiankohofana . Ny teny ilazana ny fiantrana, atao hoe zakat, dia midika ara-bakiteny hoe "fanadiovana". Ny fiantrana, araka ny voalazan' ny Kor'any, dia fomba atao ho fanadiovan-tena (Kor'any 9:103) .

Famporisihana amin' ny siansa

Ilay astrôfizisiana Nidhal Guessoum (Aljeriana), izay mpanakiana mafy ny filazana siantifika sandoka momba ny Kor'any, dia nanasongadina ny famporisihana amin' ny siansa izay omen' ny Kor'any amin' ny fampivelarana ny "atao hoe fahalalana". Manoratra izy hoe:

Ny Kor'any dia misarika ny saina ho amin' ny loza ateraky ny fanombantombanana tsy misy porofo ("Ary aza manaraka izay tsy anananareo fahalalana (azo antoka) momba ny..." 17:36) ary amin' ny andininy maro samihafa dia angatahiny ny Mozilmana mba hitaky porofo ("Lazao hoe: porofoy raha marina ny anao" 2:111), na eo amin' ny resaka finoana ara-teôlôjia na amin' ny siansan' ny zavaboary.

Ny filôzôfa palestiniana amerikana Ismail al-Faruqi sy ny manam-pahaizana mozilmana irakiana Taha Jabir Alalwani dia mihevitra fa ny famohazana rehetra amin' ny sivilizasiôna mozilmana dia tsy maintsy manomboka amin' ny Kor'any; na izany aza, ny sakana lehibe indrindra amin' io lalana io dia ny "lova tranainy nandritry ny taonjato maro avy amin' ny tafsir ("famakafakana") sy ny taranja klasika hafa" izay manakana ny fiheverana anjiaby sy epidemiôlôjika ary sistematikana" momba ny hafatry ny Kor'any. Ilay filôzôfa mozilmana indiana Muhammad Iqbal dia nihevitra ny metôdôlôjia sy ny epistemôlôjian' ny Kor'any ho ara-panandramana sy vosaina.

Ilay manam-pahaizana mozilmana afgànistaney Mohammad Hashim Kamali dia nanambara fa "ny fandinihana ara-tsiansa, ny fahalalana azo avy amin' ny fanandranamana sy ny fitsipiky ny saina" no fitaovana voalohany ahafahan' ny zanak' olombelona manatratra ny tanjona napetraka ho azy ao amin' ny Kor'any. Ny manam-pahaizana britanika pakistaney Ziauddin Sardar dia niaro ny Mozilmana izay namolavola ny fototry ny siansa môderina, tamin' ny fanasongadinana ny antso miverimberina ao amin' ny Kor'any mba hijery sy hisaintsaina ny zava-mitranga voajanahary.

Ilay mpahay fizika pakistaney Abdus Salam, tao amin’ ny lahateniny nandritra ny fanasana tamin' ny Loka Nobel azony, dia nanonona andinin-teny fanta-daza ao amin’ ny Kor'any (67:3-4) ary avy eo dia nilaza hoe: "Izany tokoa no finoan' ny mpahay fizika rehetra: arakaraka ny itadiavantsika lalina kokoa no mampientanentana kokoa ny fahagagantsika sy vao mainka mampitombo ny famirapiratana azon' ny fijerintsika." Iray amin' ny faharesen-dahatra fototra ao amin' i Salam ny tsy fisian' ny fifanoherana eo amin' ny finoana silamo sy ny zavatra hitan' ny olombelona eo amin' ny zavaboary sy eo amin' izao rehetra izao noho ny siansa. Nitandrina ihany koa i Salam amin' ny fanavahana ny metafizika sy ny fizika, ary nandrara ny tsy hananaovana fanadihadiana amin' ny fomba ara-panandramana momba ny lohahevitra sasany izay "mampangina ny fizika ary hijanonany ho toy izany", toy ny foto-pampianarana momba ny "famoronana avy amin' ny tsy misy" izay ataon' i Salam fa ivelan' ny fetran' ny siansa. ka noho izany dia "manome toerana" ny fiheverana ara-pivavahana.

• 
  Ny boky manan-kaja Al Korany
• 
  Ny boky manan-kaja Kor'any. Ny ivelany.

Ny tantaran' ny fahatongavan' ny Kor'any

Ny mpaminany Mohamady

Raha jerena ny toe-draharaha tamin' ny taona 570 dia nanjaka ny Rômana (izay nanao ho fivavaham-panjakana ny kristianisma) tao Eorôpa sy tao amin' ny faritra Atsinanana Akaiky (Siria, Palestina, Iràka,…). Ny mpanjaka Clovis I tamin' ny taona 496 dia nanaraka ny finoana kristianina, ka isan' ireo niandohan' i Eorôpa kristianina voalohany. Izany hoe nanjaka tanteraka ny finoana kristianina tao Eorôpa tamin' izany fotoana izany ary betsaka ny ady niseho nataon' ny Kristianina katôlika. Ary nanomboka tamin' ny taona 325 dia tsy nitsahatra ny fanenjehana ny mpino maro samihafa. Tamin' ny taona 570 dia teraka ny mpaminany Mohamady tao Maka any Arabia.

Ny fahatongavan' ny Kor'any

Araka ny fampianarana silamo dia tamin' ny taona 610 taor. J.K. no tonga tamin' ny mpaminany Mohamady ny Wahi (fanambaràna na faminaniana), ka ny anjely Jibrily (Gabriela) no nitondra ny Kor'any masina tamin' ilay mpaminany ary nampianatra azy ny fomba famakiana izany boky izany sy ny fomba fandaharana azy sy ny fomba fitehirizana azy ao an-tsaina ary ny fomba fanazavana azy.

Amin' ny Mozilmana, ny Kor'any dia vaovao mahafaly ho an' ny olombelona rehetra sy fampitandremana azy amin' ny sazy mamaivay miandry azy raha toa ka mitsipaka izany.

Ny fandraisan' ny Arabo ny faminaniana tamin' izany fotoana izany

Niantso ny vahoakany ny Mpaminany mba hanaraka ny finoana silamo ary tsy nitsahatra nitombo ny vahoaka nanaraka azy. Nefa, nahatezitra an' ireo Mushrikûn na Shirk (izany hoe ny mpanompo sampy sy ny mpivavaka amin' andriamanitra maro) izany ka nandeha ny famoretana maro samihafa.

Rehefa avy eo dia natomboky ny mpaminany Mohamady ny iraka izay nampanatanterahina azy. Maro ny nankahala azy sy ny nanendrikendrika azy. Tao ny nilaza fa i Mohamady dia mpamorika na mpamosavy, tao ny niteny fa izy dia mpandainga, tao koa ny nilaza fa izy dia pôeta, tao ny nilaza fa izy dia novorehin' olona, tao koa ny nilaza fa izy dia mpandangolango resaka ihany, tao koa ny nilaza fa izy dia nihambo ho mpaminany ihany, sns.

Teo aloha anefa dia maro tamin' ny mpiara-belona taminy ny niaky ny fahamarinan' i Mohamady sy ny hatsaran' ny fitondran-tenany. Tao ny nampanantena azy ho filoha, tao koa ny nampanantena azy vehivavy tsara tarehy, tao ny nampanantena azy vola be nefa tsy mba nanaiky izy na dia iray aza amin' ireo tolo-kevitry ny mpiara-belona taminy ireo. Noho izany dia nanao tetikady izy ireo ny mba hamonoana azy sy handroahana azy hiala eo amin' ny tanàna.

Ny nanambarana ny faminaniana ho boky iray

Ny nianarana sy nanoratana ny faminanian' i Mohamady

Ny mpaminany Mohamady dia nampianatra ny Kor'any tamin' ny Sahaba (mpiaradia taminy) izay miisa mihoatra ny 10 000. Nampianariny azy ireo ny fomba famakiana azy, ny fomba fandaharana azy, ny fomba fitehirizana azy ao an-tsaina sy ny fomba fanazavana azy. Ohatra amin' ny Sahaba nahay tsianjery ny Kor'any iray manontolo i `Abd Allah ibn Mas`ud, i Mu`adh ibn Jabal, i Hudhayfa ibn al-Yaman, i Ubay ibn Ka`b, i Zayd ibn Thabit sy ny hafa (miisa zato mahery ny totaliny).

Manaraka izany, nasain' ny Mpaminany nosoratana koa ny Kor'any. Ny Sahaba malaza tamin' ny fanoratana ny Kor'any dia i Abu Bakr, i ‘Omar ibn al Khattab, i ‘Uthman, i Ali ibn Abi Talib, i Ubay ibn Ka`b, i Mu`adh ibn Jabal, i Zayd ibn Thabit, i Abu Zayd, i Mu’awiya, i Sayid ibn al-Walid sy maro hafa…..

Rehefa mivavaka ireo Sahaba ireo dia nampianarin' ny Mpaminany Mohamady namaky ny ampahany amin' ny boky masina Kor'any. Tsy maintsy mamaky tapany amin' ny soratra hita ao amin' ilay boky masina ireo Sahaba ireo sy ny mpino silamo rehetra mandraka ankehitriny.

Ny fifindrà-monina tany Al-Habasha

Ny fifindrà-monina tao Al-Habasha (any Abisinia ao Etiôpia, Afrika) dia fifindrà-monina voalohany, tamin' ny fahadimy taonan' ny fahatongavan' ny faminaniana (taona 615).

Rehefa nandeha ny fampijaliana natao tamin' ny mpino silamo vaovao dia nomen' ny Mpaminany alalana ny andiana mpino silamo vitsivitsy, dimy ambin' ny folo, hialokaloka any Al-Habasha (Etiôpia) amin' ny fanjakan' i Aṣḥama ibn Abjar (mpanjaka kristianina Armaha II), ireto avy izy ireo:

• Ruqayya (r.a), zanaky ny Mpaminany sy i ‘Uthman ibn Affan (r.a) vadiny;
• i Abu Hudhayfa ibn ‘Utbah ibn Rabi'ah sy i Sahla bint Suhail (r.a) vadiny;
• i Zubayr ibn al-'Awwam bin Khuwaylid (r.a);
• i 'Abd ar-Rahman bin 'Awf (r.a);
• i Mous'ab ibn 'Umair (r.a);
• i 'Abdullah ibn Mas'ud (r.a);
• i Abu Salama (r.a);
• i Umm Salamah na Hind bint Abi Umayya (r.a);
• i 'Amir bin Rabi'a bin Malik (r.a);
• i Hatib bin 'Amr (r.a);
• i 'Uthman bin Maz'un (r.a);
• i Abu Sibrah bin Abi Ruhm.

Ny nanambarana ny Kor'any ho iray sy ny nanaovana kôpia azy

Maty ny Mpaminany Mohamady tamin' ny taona 632 ary namela ny Kor'any an-tsoratra sy tao am-pon' ny mpiara-dia taminy miisa mihoatra ny 124 000. Natambatra ho boky iray ny takelaka rehetra nosoratana nandritra ny fahaveloman' ny Mpaminany Mohamady tamin' ny taona 634. Navory daholo ny Sahaba ary nomena an' i Zayd ibn Thabit ny hitantana ny vondron' ny Sahaba hanao izany.

I Zayd ibn Thabit dia Sahaba anisan' ny nosafidin' ny mpaminany manokana ho mpanoratra ny Kor'any noho ny fahaizany mamaky, manao tsianjery, manoratra ary mitadidy zavatra. Ary mbola i Zayd koa no nasain' ny kalifa Abu Bakr (mpitondra voalohany taorian' ny mpaminany) hanangona ny takelaka rehetra ary hanao izany ho boky mitambatra iray. Nanaiky i Zayd miaraka amin' ny Sahaba hafa izay samy mpanoratra sy mpahay tsianjery ny Kor'any nandritra ny fahaveloman' ny mpaminany.

Tamin' ny taona 650, nandritra ny fitondran' i ‘Uthman, kalifa fahatelo, dia nasain' ity farany i Zayd ibn Thabit mba hanao kôpia maromaro ny Kor'any ary hanaparitaka izany amin' ny toerana maro satria efa tsy nitsahatra niely ny finoana silamo. Ohatra: Nalefa tany Sham (faritra Siria), tany Iràka, tany Meka, tany Medina, sns.

Fifandraisan' ny Kor'any amin' ny fivavahana sy literatiora hafa

Ny fivavahana hafa manaiky ny Kor'any

Ny vondrona tsy mozilmana sasany toa ny Bahay sy ny Droza dia mihevitra ny Kor'any ho boky masina. Ao amin' ny finoana bahay, ny Kor'any dia ekena ho fanambaràna marina avy amin' Andriamanitra sahala amin' ny fanambaràn' ny fivavahana hafa maneran-tany, ny finoana silamo dia dingana iray ao anatin' ny fiasan' Andriamanitra manatanteraka ny fanambaràna miandalana. I Bahá'u'lláh, mpaminany mpanorina ny finoana bahay, dia nanamarina ny maha-marina ny Kor'any, raha nanoratra hoe: "Tsy nandinika ny Kor'any ve ianareo? Vakio izy, sao dia hahitanao ny Fahamarinana, fa io Boky io dia lalana mahitsy tokoa. Izany no lalan' Andriamanitra ho an' izay rehetra any an-danitra sy izay rehetra ety an-tany" . Mitady aingam-panahy avy amin' ny Kor'any ihany koa ny Oniversalista Onitariana.

Lahatsoratra manam-pifandraisana amin' ny Kor'any

Raha ny amin' ny filazana ny maha avy amin' Andriamanitra ny Kor'any, ny mpitsikera dia manondro loharanon-tsoratra efa nisy teo aloha, izay tsy avy ao amin' ny Baiboly ihany izay noheverina ho fanambaran' Andriamanitra tranainy kokoa, fa avy amin' ny bokin' ny heretika (mpampianatra finoan-diso) sy boky apôkrifa ary ny lahatsoratra talmodika koa, toy ny Diatesarôna, ny Prôtevanjelin' i Jakôba, ny Filazantsaran' ny Fahazazana nosoratan' i Tômasy, ny Filazantsaran' i Pseodô-Matio ary ny Filazantsara arabon' ny Fahazazana. Nisy manam-pahaizana nilaza fa ny Diatesarôna, amin' ny maha fandrindrana ny Filazantsara azy, dia mety ho nahatonga ny fiheverana ao amin' ny Kor'any fa ny Filazantsara kristiana dia lahatsoratra tokana. Ny Kor'any dia manaiky fa ny fiampangana ho nindrana anganom-bahoaka taloha dia natao hanoherana an' i Mohamady (Kor'any 25:5). Na izany aza, ny Baiboly dia tsy nadika tamin' ny fiteny arabo raha tsy taorian' ny fahavitan' ny Kor'any ary nisy lahatsoratra jodeô-kristiana hafa izay efa vita dikateny na dia somary tratra aoriana aza. Noho ny fandavana ny fanomboana an' i Jesoa ao amin' ny Kor'any dia misy manam-pahaizana sasany miahiahy ihany koa fa ny manikeisma, izay fivavahana doalista (mino hery roa mifanandrina mandrakizay), dia niantraika amin 'ny fanoratana ny Kor'any.

Ny Baiboly

Izao ny voasoratra ao amin' ny Kor'any momba ny Baiboly:

"Izy dia nanambara taminao, [ry Mpaminany], ny Boky amin' ny fahamarinana, nanamafy ny zavatra teo alohany, tahaka ny nanambaràny ny Taoraty sy ny Injily teo aloha, ho mpitari-dalana ho an' ny olona, ​​ary nanambaràny [ihany koa] ny fenitry ny fanavahana ny tsara sy ny ratsy." (Kor'any 3:3-4)

Ny Kor'any dia manondro ny fifandraisany amin' ny boky taloha (ny Torah sy ny Filazantsara) amin' maha iray fiaviany azy ireo, ary nilaza fa samy nambaran' ilay Andriamanitra tokana ireo boky ireo.

Araka ny voalazan' i Christoph Luxenberg (ao amin' ny Vakiteny Sirô-Arameanan' ny Kor'any) dia nitovitovy tamin' ny fiteny siriaka ny fitenin' ny Kor'any. Ny Kor'any dia mamerina manao fitantarana ny tantaran' ny olona maro sy ny zava-nitranga voatantara ao amin' ny boky masina jiosy sy kristiana (ny Tanakh, ny Baiboly) ary literatiora momba ny fanoloran-tena (Apôkrifa, Midrasa), na dia tsy mitovy aza izany amin' ny antsipiriany maro.

I Adama, i Enôka na Henôka, i Nôa, i Ebera, i Sela, i Abrahama, i Lôta, i Ismaela, i Isaaka, i Jakôba, i Jôsefa, i Jôba, i Jetrô, i Davida, i Sôlômôna, i Elia, i Elisa, i Jônà, i Aarôna, i Mosesy, i Zakaria, i Joany Batista ary i Jesoa na Jesosy dia resahina ao amin' ny Kor'any fa mpaminanin' Andriamanitra (jereo ny Mpaminanin' ny silamo). Raha ny marina, i Mosesy dia voatonona bebe kokoa ao amin' ny Kor'any noho ny olona hafa rehetra. I Jesoa na Jesosy dia voatonona matetika kokoa ao amin' ny Kor'any noho ny i Mohamady (amin' ny anarana -Mohamady dia lazaina matetika hoe "Ilay Mpaminany" na "Ilay Apôstôly"), raha i Maria kosa dia voatonona ao amin' ny Kor'any bebe kokoa noho ny ao amin' ny Testamenta Vaovao.

Lahatsoratra arabo

Taorian' ny Kor'any, sy ny fisandratan' ny finoana silamo amin' ny ankapobeny, ny abidy arabo dia nivoatra haingana ka lasa zavakanto. Nanoratra ny iray amin' ny boky voalohany indrindra momba ny fitsipi-pitenenana arabo, antsoina hoe Al-Kitab, ilay mpahay fitsipi-pitenenana arabo Sibawayh, izay niantehitra mafy tamin' ny fiteny ao amin' ny Kor'any. I Wadad Kadi, profesora amin' ny Near Eastern Languages and Civilizations ao amin' ny Oniversiten' i Chicago, ary i Mustansir Mir, profesora momba ny fianarana Islamika ao amin' ny Oniversiten' i Youngstown State, dia nilaza fa ny Kor'any dia misy fiantraikany manokana amin' ny fanononana, ny lohahevitra, ny fanoharana, ny antony manosina ary ny fanoharana amin' ny literatiora arabo ary nanampy fomba fiteny vaovao sy heviny vaovao amin' ny voanteny tranainy efa nisy talohan' ny silamo izay lasa hita hatraiza hatraiza taty aoriana.

Ny firafitry ny Kor'any

Ny Kor'any dia mizara ho toko, antsoina hoe soràta (izay midika hoe "soratra"), miisa 114. Ny voalohany amin' ireo soràta ireo dia antsoina hoe Al Fatiha (indraindray adika hoe "ny fampidirana", "ny sasin-teny", "ny fanokafana", na koa "ny renin' ny boky"). Ireo soràta ireo dia ahitana andininy na āyāt (endrika milaza maron' ny teny arabo hoe āyah, izay midika hoe "porofo", na koa "famantarana" na "fanambaràna"). Miisa 6 236 ny andininy ao amin' ny Kor'any.

Filaharan' ny soràta

Araka ny lovam-pampianarana silamo, taorian' ny nahafatesan' i Mohamady dia tamin' ny fotoana nitondran' ny kalifa Uthman (na Othman) no nadraiketana ny lahatsoratry ny Kor'any ary io no lasa lahatsoratra ôfisialy teo anelanelan' ny taona 644 sy 656. Nahatsapa i Uthman fa ilaina ny mandraikitra ny lahatsoratra taorian' ny nahafatesan' ny maro amin' ny mpanaradia ny Mpaminany; ireo no atao hoe Sahaba, izay manam-pahaizana manokana amin' ny fanaovana tsianjery (ireo qurraʾ na mpanao tsianjery ny Kor'any). Nopotehina avy eo ny lahatsoratra samihafa tsy mitovy amin' io (raha ny amin' ny soràta na ny ny filaharan' izany), ka ny Kor'any nampanaovin' i Uthman no sisa notehirizina. Ireo soràta ireo dia nalahatra araka ny halavany ka amin' ny ankapobeny dia izay lava no napetraka aloha ary ny fohy no aoriana, fa tsy araka ny filaharana ara-potoan' ny fanambaràna raiketiny. Ity filaharana ity dia noraiketina tao amin' ny Kor'any nampanaovin' i Uthman araka ny filazan' ny ankamaroan' ny manam-pahaizana mozilmana, fa ny hafa kosa milaza izany ho nataon' i Mohamady tenany. Na izany aza, io resaka momba ny filaharana io dia tsy misy lanjany raha tsy efa nampandrina an-tsoratra ilay lahatsoratra.

Ny sasany amin' ny sora-tanana hita tao Sanaa (any Iemena) dia mampiseho filaharana soràta tsy mitovy amin' ny lahatsoratra nampanaovin' i Uthman. Araka ny voalazan' i Moezzi, "ny 22 % amin' ny vondrona ampahan-dahatsoratra 926 nodinihina dia mampiseho filaharana soràta tena tsy mitovy amin' ny filaharana fantatra. Nomarihiny koa fa ny filaharan' ny soràta dia mampahatsiahy ny lahatsotratry ny Kor'any nataon' i Ubay Ibn Ka'b sy ny an' i Abdullah Ibn Mas'ûd.

Ezaka isan-karazany no natao hamerenana indray ny filaharana ara-potoan' ny soràta, anisan' izany ny nataon' ny manam-pahaizana eorôpeana momba ny literatiora tatsinanana toa an' i Blachère. Nasongadin' ny mpanao tsikera anefa fa miankina loatra amin' ny tantaram-piainan' i Mohamady io filaharana ara-potoana io.

Andininy manan-danja sy soràta fohy sasantsasany

Soràta Al Fatiha – Ny fanokafana - 001

Amin’ ny anaran' Allah Ilay be fiantrana sy be indra fo.

1. Dera ho an’ i Allah, Tompon’ izao tontolo izao.
2. Ilay be fiantrana sy be indra fo.
3. Mpanjakan’ ny andro farany.
4. Ianao irery ihany no tompoinay ary Ianao irery ihany no angatahanay fanampiana.
5. Tariho amin’ ny lalana mahitsy izahay.
6. Amin’ Ilay lalan’ ireo izay nofenoinao ny fahasoavanao.
7. Fa tsy amin’ ireo izay niharan’ ny fahatezeranao na amin’ ireo izay ao anatin’ ny fahaverezana.

Fanazavana:

Ity soràta Al fatiha ity dia manome toromarika ho an' izay hamaky azy na handinika azy mba hanala ny hevitra rehetra izay efa nisy tao aminy mahakasika ny zava-drehetra ary tsy mikatsaka afa-tsy ny fahamarinana irery ihany. Ary ny mba hangataka amin’ i Allah mba ho tantanany mandritra ny famakiany sy fandinihany an' ity soràta ity na ny Kor'any iray manontolo. Ary voasoratra mazava tsara amin' ny voalohany fa ny fiderana an' Andriamanitra no voalohany hita ao amin' ity soràta ity. Marihina fa ny Kor’any iray manontolo no valin' ny hataka izay hita amin' ity soràta ity.

Ny andininy manan-danja sasantsasany

Miteny i Allah Ilay Avo tsy toha manao hoe:

لَوْ أَنزَلْنَا هَٰذَا ٱلْقُرْءَانَ عَلَىٰ جَبَلٍۢ لَّرَأَيْتَهُۥ خَٰشِعًۭا مُّتَصَدِّعًۭا مِّنْ خَشْيَةِ ٱللَّهِ ۚ وَتِلْكَ ٱلْأَمْثَٰلُ نَضْرِبُهَا لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ

"Raha mba nampidininay tamin’ ny tendrombohitra ity boky manan-kaja Kor’any ity, mba nahitanao fa niambany tanteraka ary vakivaky izy noho ny fahatahorany an’ i Allah. Ary izany fanoharana izany dia tantarainay amin’ ny zanak’ olombelona mba hahafahan’ izy ireo handinika tsara ny zavatra tokony hataon' izy ireo".

Ny filazana Tawhid ao amin' ny Kor'any

Miteny Ilay Avo tsy toha i Allah Djalla wa ‘anlaa manao hoe:

فَٱعْلَمْ أَنَّهُۥ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا ٱللَّهُ وَٱسْتَغْفِرْ لِذَنۢبِكَ وَلِلْمُؤْمِنِينَ وَٱلْمُؤْمِنَٰتِ ۗ وَٱللَّهُ يَعْلَمُ مُتَقَلَّبَكُمْ وَمَثْوَىٰكُمْ

"Fantaro fa amin’ ny tena marina dia tsy misy tompo afa tsy i Allah"

Ny fiantsoana amin' ny lala-mahitsy

[Miteny i Allah Ilay Avo tsy toha manao hoe:]

وَأَنَّ هَٰذَا صِرَٰطِى مُسْتَقِيمًۭا فَٱتَّبِعُوهُ ۖ وَلَا تَتَّبِعُوا۟ ٱلسُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِكُمْ عَن سَبِيلِهِۦ ۚ ذَٰلِكُمْ وَصَّىٰكُم بِهِۦ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ

"Ary ity lalako ity dia mahitsy, ka arahinareo. Ary aza mba manaraka lalana hafa maro isankarazany, fa hiala lavitra ny lalany ianareo amin’ izany. Izany no anatra omeny anareo, angamba ianareo hatahotra (an’ i Allah)".

Ny filazana zavatra ho avy

Miteny i Allah Ilay Avo tsy toha manao hoe:

إِنَّمَا تُوعَدُونَ لَوَٰقِعٌۭ

"Amin’ ny tena marina, (ny zavatra izay nampanantenaina anareo) dia, tsy maintsy higadona"

Betsaka ireo zavatra ireo, ny tena lehibe dia:

• ny fahafatesana tsy maintsy ho tonga;
• ny masoandro ho potipotika ka tsy hisy intsony ny hazavana eto an-tany;
• ny Tany ho rava miaraka amin’ ny tendrombohitra;
• ny andro farany tsy maintsy ho tonga;
• ny andro fitsarana;
• ny paradisa;
• ny afo be;
• ny fidirana ao amin’ ny paradisa;
• ny fidirana ao amin' ny afo be;
• ny famaizana ao amin' ny afo be;
• ny hasoavana ao amin' ny paradisa.

Ny soràta fohy vitsivitsy

Soràta An Nas -  Ny olombelona – 114

Amin’ ny anaran’ i Allah Ilay be fiantrana sy be indra fo.

1. Lazao hoe: ‘Izaho dia mitady fiarovana avy amin’ ny Tompon’ ny olombelona.
2. Ilay mpanjakan’ ny olombelona.
3. Zanaharin' ny olombelona.
4. Hanohitra ny haratsian’ ny mpaka fanahy mamerivery ny saina.
5. Izay maka fanahy ny fon’ ny olombelona.
6. Na avy amin’ ny jiny izany na avy amin’ ny olombelona amin’ izy ireny.

Ny jiny dia anisan’ ny zavaboaharin’ ilay Nahary izay noharîny ary mahita antsika fa saingy isika kosa tsy afaka mahita azy ireo, raha tsy hoe angaha izy mihitsy no te hiseho amin’ ny olombelona. Tahaka antsika olombelona dia misy ny mpino ny an’ i Allah amin’ izy ireo ary misy koa ireo tsy mpino an’ i Allah. Marihina fa izy ireo koa dia anisan’ ny iantefan' ny faminaniana. 

Soràta Al Falaq – Ny maraina vao mangiran-dratsy – 113

Amin’ ny anaran’ i Allah Ilay be fiantrana sy be indra fo.

1. Lazao hoe: ‘Izaho dia, mitady fiarovana avy amin’ ny Tompon’ ny maraina vao mangiran-dratsy,
2. Hanohitra ny ratsy izay avy amin’ ny zavaboariny,
3. Hanohitra ny haratsiana entin’ ny alina rehefa mikotroka iny izy,
4. Hanohitra ny haratsiana’ ireo mpamosavy mpitsoka amin’ ny vona,
5. Hanohitra ny haratsian’ ny mpialona rehefa feno fialonanan izy.

Soràta Al Ikhlas – Ny fahadiovam-po tanteraka – 112

Amin’ ny anaran’ i Allah Ilay be fiantrana sy be indra fo.

1. Lazao hoe: ‘Izy Allah dia Tokana.
2. Allah Ilay mahefa sy tsy miankindoha amin’ ny hafa ary maharitra mandrakizay.
3. Tsy niteraka Izy no tsy nateraka ihany koa.
4. Ary tsy mba misy na dia iray aza mitovy aminy. 

Soràta Al Masad – Ny kofehy manify – 111

Amin’ ny anaran’ i Allah Ilay be fiantrana sy be indra fo.

1. Ho levona anie ny tanan-droan’ i Abu-Lahab sy ny tenany!
2. Tsy nahavita na inona na inona taminy ny harenany sy izay azony.
3. Ka hodorana ao anaty afo miredareda izy (tsy ho ela),
4. Toy izany koa ny vadiny izay mitondra hazon-kitay feno tsilo,
5. Ho eny am-bozonany ny tady mafy vita amin’ ny kofehy madinika manify.

Fanazavana.

Ny anaran' i Abi Lahab dia midika hoe "rain' ny afo". Izany dia, fiantsoana an’ i ‘Abdul ‘Uzzaa (na Abd al-Uzza), iray amin’ ireo zanak’ i ‘Abdul Mouttalib (na Abd al-Muttalib). Tsy voalaza amin’ ny anarany manokana izy ao anatin’ ny Kor’any satria mety noho ny anarany izay mampiseho fanompoan-tsampy (ahitana ny naran' ny andriaanitra Al-'Uzza). Ity lehilahy ity dia fahavalon’ ny mpaminany Mohamady ary fatra-pitsikera ny finoana silamo. Rehefa ny Mpaminany miantso ny olona mba hiditra amin’ ny finoana silamo dia tsy maintsy sakanan’ i Abu Lahab foana izy ary haratsîny sy amoronany ainga. 

Soràta An Nasr – Ny famonjena  - 110

Amin’ ny anaran’ i Allah Ilay be fiantrana sy be indra fo.

1. Rehefa tonga ny famonjen’ i Allah sy ny fandresena.
2. Ary hahita andian’ olona maro hanaraka ny finoana an’ i Allah ianao.
3. Dia ankalazao ny voninahitry ny Tomponao ary mibebaha aminy, fa Izy no Ilay feno famelan-keloka tokoa.

Soràta Al Kafiruna – Ireo tsy mpino mafy hatoka – 109

Amin’ ny anaran’ i Allah Ilay be fiantrana sy be indra fo.

1. Lazao hoe: ‘O, ianareo tsy mpino
2. Izaho dia tsy manompo izay tompoinareo;
3. Ary ianareo koa dia tsy manompo izay tompoiko,
4. Eny! Izaho dia, tsy hanompo izay tompoinareo na oviana na oviana!
5. Ary ianareo koa dia tsy hanompo izay tompoiko.
6. Anareo ny fivavahanareo, ary ahy kosa ny fivavahako! 

Soràta Al Kauthar – Fahasoavana sesehena – 108

Amin’ ny Anaran’ i Allah Ilay Be Fiantra Sy Be Indra Fo.

1. Tena marina tokoa fa nomeko anao ny fahasoavana sesehena,
2. koa mivavaha amin’ ny Tomponao ary manolora sorona ho Azy,
3. fa izay mankahala anao, dia izy no ho lany tamingana tsy hanan-taranaka. 

Soràta Al Ma’una – Ireo fitaovan-dakozia – 107

Amin’ ny Anaran’ i Allah Ilay Be Fiantra Sy Be Indra Fo.

1. Moa hitanao ve ny olona tsy mino ny Andro farany?
2. Izany dia izay manosi-bohon-tanana ny kamboty,
3. ary tsy mamporisika mihitsy amin’ ny fampihinanana mahantra,
4. koa loza ho an’ ireo mpivavaka
5. izay manao an-tsirambina ny fivavahan’ izy ireo;
6. sy ireo feno fisehosehoana
7. ary ireo manakana ny fampindramam-pitaovana ilaina. 

Soràta Quraish – Ireo Koraisita – 106

Amin’ ny Anaran’ i Allah Ilay Be Fiantra Sy Be Indra Fo.

1. Nohon’ ny amin’ ny fifanarahan’ ireo Koraisita.
2. Ilay fifanarahan’ izy ireo amin’ ny fandehanana mandritra ny ririnina sy amin’ ny fahavaratra
3. dia aoka hanompo ny Tompon’ ity trano fanompoana masina ity izy ireo,
4. dia Ilay nampihinana anjara azy ireo tamin’ ny hanoanana ary nanome fandriam-pahalemana azy  ireo tao anatin’ ny tahotra.

Soràta Al Fil – Ny Elefanta – 105

Amin’ ny Anaran’ i Allah Ilay Be Fiantra Sy Be Indra Fo.

1. Moa ve tsy fantatrao nanao ahoana no nanaovan’ ny Tomponao ireo olon’ ny elefanta?
2. Moa ve tsy nataony nanjavona ny teti-dratsin’ izy ireo?
3. Ary nandefasany andian-borona maro izy ireo,
4. Izay nitora-bato tanimanga voadotra tamin’ ny afo be tamin’ izy ireo.
5. Ka nanao azy ireo ho toy ny ravi-mololo voatsakotsako.

Sorata Al Humazah – Ny mpanendrikendrika –104

Amin’ ny anaran’ i Allah Ilay be fiantrana sy be indra fo.

1. Loza ho an’ izay mpanendrikendrika sy mpifosa!
2. Izay nanangona harena sy nanisa izany.
3. Mihevitra izy fa ny hareny dia hampaharitra azy mandrakizay.
4. Tsia! Tsy maintsy hatsipiko ao anaty afo izy.
5. Moa fantatrao ve izany afo izany?
6. Izany dia, afon’ i Allah miredareda!
7. Izay miantefa mivaivay hatrany am-po lalina any!
8. Ka hanemitra azy ireo.
9. Anaty andry fefy mijoalajoala. 

Sorata Al ‘Asr – Ny fotoana – 103

Amin’ ny anaran’ i Allah Ilay be fiantrana sy be indra fo.

1. Mianiana aho amin’ ny fotoana.
2. Fa tena marina, ny olombeona dia, ao anatin’ ny fahaverezana.
3. Afa tsy ireo izay nino sy nanao ny asa soa ary nifananatra tamin’ ny fahamarinana, sy nifananatra ihany koa tamim-paharetana.

Fanazavana

Tatitra azo avy tamin’ ny Sahaba iray ‘Ubaidullah ibn Hisn radhiyallah ‘anhu, rehefa mifanena ny mpiaradia tamin’ ny Mpaminany anakiroa dia tsy mba mifandao izy ireo afa tsy aorian’ ny famakiany an’ ity soràta ity (soràta al ‘Asr).

Niteny ny Imam Shafi’I ahimahullah, manao hoe: "Raha toa ka tena eritreretin’ olona tsara ny momba an’ ity soràta ity dia, efa ampy azy ireo izany hitari-dalana amin’ ny fahamarinana". 

Soràta At Takathur – Ny fanagonan-karena – 102

Amin’ ny anaran’ i Allah Ilay be fiantrana sy be indra fo.

1. Variana amin’ ny fanangonan-karena tokoa ianareo,
2. Eny, mandra-pahatongavanareo ao am-pasana,
3. Tsia, mbola ho fantatrareo!
4. Eny, Mbola ho fantatrareo am-pahalalana marina,
5. Dia hahita ny memy tokoa ianareo!
6. Ary hanatri-maso marina azy.
7. Ka amin’ izay fotoana izay dia tsy maintsy hanontaniana ny amin’ ireo harena marobe ianareo. 

Soràta Al Qari’ah – Ilay mikotrokotroka – 101

Amin’ ny anaran’ i Allah Ilay be fiantrana sy be indra fo.

1. Ilay mikotrokotroka!
2. Inona moa ilay mikotrokotroka?
3. Moa ve fantatrao ilay mikotrokotroka?
4. Izany dia ilay andro hahatonga ny olona ho toy ny lolo miely patrana,
5. ary ireo tendrombohitra dia ho toy ny volon’ ondry voahety.
6. Ka ho an’ izay mavesa-danja kosa ny asa soa vitany
7. dia ho ao anatin’ ny fiainam-pahasambarana feno fankasitrahana izy.
8. Fa ho an’ izay maivan-danja kosa ny asa soa vitany dia, ny lavaka mangitsokitsoky ny afo be no ho fonenany.
9. Moa ve fantatrao izany lavaka mangitsokitsoka izany?
10. Afo mivaivay izay tsy izy.

Soràta Al Ghashiyah – Ilay manarona – 88

Amin’ ny anaran’ i Allah Ilay be fiantrana sy be indra fo.

1. Moa ve tonga taminao ny tantaran’ ny Ghashiya (anaran’ ny Andro farany)
2. Hisy endrika (endrik’ olona) amin’ izay fotoana izay ho ao anatin’ ny fahatahorana (tanteraka).
3. Sahirana sy torovana (valaka sy trotraka ary vizana).
4. Ka hodorana ao anaty afo mivaivay (mamaivay).
5. Hampisotroina avy amin’ ny loharano mangotraka.
6. Ary tsy hanan-tsakafo afa tsy karazan-tsilo izy ireo.
7. Ka tsy hampatavy azy ireo izany. Na koa tsy hanala ny hanoanana.
8. Hisy koa ireo endrika amin’ izay fotoana izay ho ao anatin’ ny fiadanana.
9. Afa-po tokoa amin’ ny fiezahana nataon’ izy ireo
10. Hiditra ny paradisa mendrika tokoa.
11. Ka tsy haheno ao anatin’ izany, ireo teny maloto (tsy mendrika).
12. Hita ao anatin’ izany koa ny loharano mikoriana.
13. Fandriana avo toerana,
14. Ireo fitaovam-pisotroana eo am-pelatanan’ izy ireo.
15. Ireo ondana tsara lahatra.
16. Ireo karipetra mivelatra.
17. Moa tsy nodinihin’ izy ireo va ny rameva, ahoana ny fomba nahariana azy?
18. Ny lanitra, nanao ahoana nampiakarana azy?
19. Ireo tendrombohitra, nanao ahoana ny fomba nametrahana azy?
20. Ary ny tany, ahoana ny fomba nampitoviana tantana azy?
21. Koa mampahatsiahiva, fa raha ny tena marina dia, mpampahatsiahy ihany ianao.
22. Fa tsy nomena zo hanery azy ireo ianao.
23. Afa tsy izay manome lamosina sy mpikomy (ihany no tsy mino anao).
24. Satria, i Allah dia hanasazy amin’ ny famaizana mafy tokoa.
25. Tena marina! Any amiko no hiverenan’ izy ireo indray.
26. Ary eo am-pelantanako ny fitsarana azy ireo.

Soràta Al Burudj – "Ireo antokon-kintana" – 85

Amin’ ny anaran’ i Allah Ilay be fiantra sy be indrafo.

1. Mianiana aho amin’ ny lanitra feno ireo antokon-kintana
2. sy amin’ ilay andro nampanantenaina
3. sy amin’ ny manatri-maso izany, ary mijoro ho vavolombelona.
4. voaozona ireo olon’ ny Oukhdoud (Hantsana lalina)
5. amin’ ny afo feno fandrehetana.
6. ary indro izy ireo hipetraka manodidina izany.
7. vavolombelona koa izy ireo ny amin’ ny fampijaliana izay nataon’ izy ireo ny mpino.
8. nefa, tsy nankahala ireo mpino izy ireo afa-tsy ny noho ny finoana an’ i Allah Ilay mahery sy mendri-piderana.
9. Azy ny fanjakan’ ny lanitra sy ny tany; Allah Ilay vavolom-belona amin’ ny zavadrehetra.
10. Tena marina fa ireo izay nampijaly ny mpino fa tsy nibebaka tamin’ izany dia hahazo ny famaizana ao amin’ ny afo be ary ho dorana.
11. fa ireo izay nino sy nanao asa soa kosa dia, hahazo marina ny paradisa izay ahitana ny renirano mikoriana eo ambaniny; izany no tena fahombiazana lehibe.
12. Tena marina fa ny sazy avy amin’ ny Tomponao dia, mahery vaika.
13. ary Izy Ilay Mpahary tany am-piandohana, ary Izy ihany koa no hanangana indray ny maty.
14. Izy Ilay Mpamela heloka sy be fitiavana.
15. Ilay Tompon’ ny seza fiandrianana sady malala-tanana.
16. Mahefa izay rehetra tiany sy sitrany.
17. Moa ve tonga tany aminao ny tantaran’ ireo mpiantafika?
18. Dia ny tafiky ny Faraôna sy ny an’ ny Thamoud izany.
19. Nefa, indrisy fa ireo tsy mpino dia feno fandavana izany.
20. Allah dia, manemitra (manodidina sy mamehy) azy ireo noho izany.
21. Izy io anefa dia Kor’any be voninahitra.
22. Voarakitra an-takelaka eo anatrehan’ i Allah.

Fandikan-teny sy sora-kaliana ary fanaovana printy

Fandikan-teny

Ny fandikan-teny ny Kor'any dia olana sady sarotra foana. Maro no milaza fa tsy azo adika amin' ny fiteny na endrika hafa ny lahatsoratry ny Kor'any. Fanampin' izany, ny vonteny arabo iray dia mety manana heviny isan-karazany arakaraka ny teny manodidina, ka mahatonga ny fandikan-teny marina kokoa ho sarotra kokoa.

Na izany aza, ny Kor'any dia nadika tamin' ny ankamaroan' ny fiteny afrikana sy aziatika ary eorôpea,a. Ny mpandika teny voalohany ny Kor'any ilay Persiana atao hoe Salman, izay nandika ny Soràta al-Fatiha ho amin' ny teny persana nandritra ny taonjato fahafito. Ny fandikan-teny hafa ny Kor'any dia vita tamin'ny 884 tany amin' ny tanànan' i Alwar (faritany Sindh, India, any Pakistàna ankehitriny) noho ny baikon' i Abdullah bin Umar bin Abdul Aziz noho ny fangatahan' ilay Hindo atao hoe Raja Mehruk.

Ny fandikan-teny feno tanteraka voalohany voamarim-pisiana dia natao teo anelanelan' ny taonjato faha-10 sy faha-12 tamin' ny teny persana. Ny mpanjaka samanida Mansur I (961–976) dia nandidy andiana manam-pahaizana avy any Khorasan mba handika ny Tafsir al-Tabari (famakafakana ny Kor'any), avy amin' ny teny arabo tany am-boalohany ho amin' ny teny persana. Taty aoriana tamin' ny taonjato faha-11, ny iray tamin' ny mpianatr' i Abu Mansur Abdullah al-Ansari dia nanoratra tafsir feno amin' ny Kor'any amin' ny teny persana. Tamin' ny taonjato faha-12, i Najm al-Din Abu Hafs al-Nasafi no nandika ny Kor'any tamin' ny teny persana. Ny sora-tanana amin' ireo boky telo ireo dia mbola ananana ary natonta imbetsaka.

Ny lovantsofina silamo ihany koa dia milaza fa nisy fandikan-teny maro natao ho an' ny emperora Negus avy any Abisinia sy ny emperora bizantina Herakliôsy, satria samy nahazo taratasy avy amin' i Mohamady ahitana andininy avy amin' ny Kor'any. Tany amin' ny taonjato voalohandohany, tsy ny famelana na tsia ny fandikan-teny no olana, fa ny fahazoana mampiasa fandikan-teny amin' ny vavaka.

Tamin' ny taona 1936 dia nisy fandikan-teny tamin' ny fiteny miisa 102 fantatra. Tamin' ny taona 2010, ny Hürriyet Daily News and Economic Review dia nitatitra fa naseho tamin' ny fiteny 112 ny Kor'any tamin' ny fampirantiana ny Kor'any Iraisam-Pirenena faha-18 tao Teheran (any Iràna).

Ny fandikan-teny ny Kor'any nataon' i Robert of Ketton tamin' ny taona 1143 ho an' i Pierre le Vénérable, atao hoe Lex Mahumet pseudoprophete (midika hoe "ny Lalànan' i Mohamady ilay mpaminany sandoka") no voalohany tamin' ny fiteny tandrefana (fiteny latina). I Alexander Ross dia nanolotra ny dikan-teny anglisy voalohany tamin' ny taona 1649, avy amin' ny dikan-teny frantsay L'Alcoran de Mahomet (1647) nataon' i André du Ryer. Tamin' ny taona 1734, i George Sale dia namokatra ny fandikan-teny voalohany amin' ny Kor'any amin' ny teny anglisy; ny iray hafa dia novokarin' i Richard Bell tamin' ny taona 1937, ary iray hafa nataon' i Arthur John Arberry tamin' ny taona 1955. Tsy Mozilmana ireo mpandika teny rehetra ireo. Betsaka ny fandikan-teny nataon' ny Mozilmana. Ny dikan-teny anglisy môderina malaza ataona Mozilmana dia ahitana ny dikan-tenin' ny The Oxford World Classic nataon' i Muhammad Abdel Haleem, The Clear Quran nataon' i Mustafa Khattab, ny Saheeh International translation, ankoatry ny maro hafa.

Ny dikan-teny natao amin' ny tarehin-tsoratra gurmukhi tranainy indrindra amin' ny Quran Sharif dia hita tao amin' ny tanàna Lande ao amin' ny Distrikan' i Moga ao amin' ny Faritanin' i Punjab (India) izay natao pirinty tamin' ny taona 1911, amin' ny teny ponjaby.

Fanaovana sora-kaliana

Talohan' ny nanaovana pirinty tamin' ny taonjato faha-19 ny Kor'any dia nampitaina tamin' ny sora-tanana nataon' ny mpanao sora-kaliana sy ny mpanao dika mitovy (na kôpia) ny Kor'any. Ny sora-tanana voalohany indrindra dia natao tamin' ny tarehin-tsoratra Ḥijāzī. Ny sora-tanana amin' ny fomba Hijazi anefa dia manamafy fa ny fampitana ny Kor'any an-tsoratra dia efa nanomboka tany am-boalohany. Azo inoana fa tamin' ny taonjato fahasivy ireo tarehin-tsoratra ireo dia nanomboka nanasongadina tsipika matevina kokoa, izay fantatra amin' ny anarana hoe tarehin-tsoratra Kufic. Tany amin' ny faramparan' ny taonjato fahasivy dia nanomboka nipoitra tamin' ny fanaovana dika mitovy amin' ny Kor'any ny tarehin-tsoratra vaovao ary nisolo ny tarehin-tsoratra taloha. Ny antony nampitsaharana ny fampiasana ny fomba teo aloha dia satria ela loatra ny famokarana ary nitombo ny fangatahana kôpia. Ny mpanao kôpia àry dia nifidy fomba fanoratana tsotra kokoa. Nanomboka tamin' ny taonjato faha-11, ny fomba fanoratana voalohany indrindra dia ny naskh, ny muhaqqaq, ny rayḥānī ary, mahalana kokoa, ny tarehin-tsoratra thuluth. Ny naskh dia nampiasaina be dia be. Tany Afrika Avaratra sy tany Iberia dia nalaza ny fomba fanoratra Maghribī. Miavaka kokoa ny soratra Bihari izay nampiasaina tany amin' ny tapany avaratr' i India irery ihany. Ny fomba fanoratra nastaʻlīq dia zara raha nampiasaina tao amin' ny Tontolo Persiana (na Iràna Lehibe).

Tamin' ny voalohany dia tsy nosoratana miaraka amin' ny teboka (solon-janatsoratra) na tashkeel ny Kor'any. Ireo mari-tsoratra ireo dia nampiana tao amin' ny lahatsoratra nandritra ny androm-piainan' ny Sahaba farany, izany hoe ny mpiara-dia tamin' ny mpaminany Mohamady. Koa satria mety ho lafo loatra ho an' ny ankamaroan' ny Mozilmana ny fividianana sora-tanana dia natao tao amin' ny môske ny kôpian' ny Kor'any mba hahatonga azy ireo ho azon' ny olona vakina. Ireo kôpia ireo matetika dia naka endrika andian-dahatsoratra misy fizaràna 30 atao hoe juzʼ. Amin' ny lafiny famokarana, ny Ôtômana mpanao kôpia dia nanome ohatra tsara indrindra. Izany dia ho setrin' ny fanafarana niely patrana sy ny tsy fitiavan' ny olona ny fanontam-pirinty ary noho ny fitadiavana ny kanto.

Lehilahy ny ankamaroan' ny mpiandraikitra ny soratra silamo nefa dia nisy vehivavy manam-pahaizana sy mpanao dika mitovy; anisan' ny vehivavy nanao dika soratra i Amina, bint al-Hajj ʿAbd al-Latif izay mpahay lalàna marôkana.

Fanontana printy

Ny fanontam-pirinty vita amin' ny hazo ho an' ny Kor'any dia voarakitra an-tsoratra tany am-piandohan' ny taonjato faha-10.

Nampanamboarin' ny papa Jolio II (1503–1512) ny fanontam-pirinty arabo azo afindrafindra mba hozaraina amin' ny Kristiana any Atsinanana Afovoany. Ny Kor'any feno natao pirinty voalohany tamin' ny karazana fanontam-printy azo afindrafindra dia novokarin' i Paganino Paganini sy i Alessandro Paganini tany Venezia tamin' ny taona 1537–1538 hamidy ao amin' ny tsena ôtômana. Tsy nampiasaina anefa io Kor'any io satria misy fahadisoana maro be. Misy fanontana roa fanampiny ahitana ireo navoakan' ny pasitera Abraham Hinckelmann tany Hamburg tamin’ ny taona 1694, ary ny pretra italiana Ludovico Maracci tany Padua tamin’ ny taona 1698 niaraka amin’ ny fandikan-teny latina sy hevi-teny.

Ny kôpia vita pirinty amin' ny Kor'any nandritra io vanim-potoana io dia nifanehatra amin' ny fanoherana mafy avy amin' ny manam-pahaizana momba ny lalàna silamo: voarara ny fanontana printy amin' ny teny arabo tao amin' ny Empira Ôtômana teo anelanelan' ny taona 1483 sy 1726 - tamin' ny voalohany, izay mety hahazoana fanamelohana ho faty aza. Nesorina tamin' ny 1726 ny fandrarana natan' ny Ôtômana amin' ny fanaovana pirinty amin' ny soratra arabo raha ho an' ny boky tsy ara-pivavahana, noho ny fangatahan' i Ibrahim Muteferrika, izay nanonta ny bokiny voalohany tamin' ny taona 1729. Afa-tsy ny boky amin' ny teny hebreo sy amin' ny teny eorôpeana, izay tsy voafefy, dia vitsy dia vitsy ny boky, ary tsy nisy soratra ara-pivavahana, natao pirinty tao amin' ny Empira Ôtômana nandritra ny taonjato iray hafa.

Tamin' ny taona 1786, i Ekaterina II any Rosia dia nanohana ny famokarana milina fanontam-pirinty ho an' ny "Tsipelilna Tatara sy Tiorka" tao Sankt-Peterburg (rosiana: Санкт-Петербург; frantsay: Saint-Pétersbourg), niaraka amin' ny mullah (na mollah) iray atao hoe Osman Ismail tompon' andraikitra amin' ny famokarana lohavy arabo. Nisy Kor'any natao pirinty tamin' ity milina ity tamin' ny taona 1787, naverina navoaka tamin' ny taona 1790 sy 1793 tany Sankt-Peterburg, ary tamin' ny 1803 tany Kazan. Ny fanontana voalohany natao pirinty tany Iràna dia nivoaka tao Teheran (1828), ny dika amin' ny teny tiorka natao pirinty tany Kahira tamin' ny taona 1842, ary ny fanontana ôtômana voalohany nahazoana alalana tamin' ny fomba ôfisialy dia natao pirinty tany Kônstantinôpla teo anelanelan' ny taona 1875 sy 1877 amin' ny endrika boky roa, nandritra ny "Vanim-potoana Voalohan' ny Lalàmpanorenana".

I Gustav Flügel dia namoaka Kor'any voapirinty tamin' ny taona 1834 tao Leipzig, izay nanan-kery tany Eorôpa nandritra taonjato iray, mandra-pamoahan' ny Oniversite Al-Azhar ao Kahira (ao Ejipta) ny fanontana Kor'any tamin' ny taona 1924. Ity fanontana ity dia vokatry ny fanomanana maharitra, satria nataony manara-penitra ny tsipelina ao amin' ny lahatsoratry ny Kor'any, ary nijanona ho fototry ny fanontana printy taty aoriana.

Voka-pikarohana

Ny fahitana takelaky ny Kor'any tany Angletera

Takelaky ny Kor'any tao amin' ny soratanana hita tao Birmigham

Ny Oniversiten' i Birmingham, izany hoe ny Cadbury Research Library, dia nanao fizahana amin’ ny lafiny ara-daty ny takelaka tranainy izay nisy tao anatin’ ny tranombokiny tamin’ ny taona 2015. Rehefa nandeha ny fanaovana ny fitiliana ilay takelaka anankiroa mahakasika ny Kor’any dia hita araka ny kajikajy fa ireo takelaka anankiroa ireo dia nosoratana teo anelanelan’ ny taona 568 sy 645.

Fahitana Kor'any.

Tsara ho marihina fa ireo takelaka ireo dia nosoratana amin’ ny fomba fanoratra Hijazi zany hoe mbola ilay fomba fanoratana tamin’ ny voalohany mihitsy.

Ny ayat izay hita amin’ ireo takelaka ireo dia ao amin’ ny soràta Al Khahf 18 ayat 17–31, sy ny soràta Mariyam 19 ayat 91–98, ary soràta Twaha 20 ayat 1-40. Natao hitan’ ny rehetra ireo takelaka ireo nanomboka tamin’ ny volana Ôktôbra 2015 ka hatramin’ ny volana Aogositra 2016. Ao amin’ ny Birmingham Museum and Art Gallery ho an’ izay te hahafantatra bebe kokoa. I Alba Fedeli, tamin’ izy nanomana ny fikarohany sy ny diplôma Ph.D dia nahatsikaritra ireo takelaka ireo ary nangataka ny mba hanaovana ny fitiliana azy amin’ ny kabônina-14. Ary notontosaina izany tao tamin’ ny University of Oxford's Radiocarbon Accelerator Unit.

Jereo

• Sharia
• Hadita
• Silamo
• Baiboly
• Mohamady
• Abidy arabo
• Mônôteisma
• Kônkôrdisma
• Soratra Masina
• Alin' ny Lahatra
• Fanekem-pinoana
• Tetiandro mozilmana
• Apôkrifan' ny Baiboly
• Kor'any amin' ny teny malagasy
• Andininy manafoana andininy hafa (ao amin' ny Kor'any)

Rohy ivelany

Fanehoana ny boky Kor'any amin' ny teny malagasy

• "Un nouvel élargissement du corpus littéraire en malgache moderne : les traductions du Coran", journals.openedition.org/oceanindien

Kor'any amin' ny teny frantsay (Wikisource):

• Le Koran: Traduction d’Albin de Kazimirski Biberstein (1952)
• Le Coran: Traduction d’un choix de sourates par Édouard Montet (1925)
• Le Coran: Traduction de Claude-Étienne Savary (1783)

Kor'any amin' ny teny anglisy (Wikisource):

• The Qur'an (2015), translated by the Progressive Muslims Organization (with Arabic)
• The Holy Qur-án (1917, rev. 1920), translated by Maulana Muhammad Ali (transcription project)

Kor'any amin' ny teny malagasy

• Full text of "Holy-Quran-Malagasy - اللغة المدغشقرية الملغاشية في مدغشقر" (dikan-teny nataon' ny Fikambanana Ahmadiyyah Manerana izao tontolo izao)
• https://www.alislam.org/quran/Holy-Quran-Malagasy.pdf (dikan-teny nataon' ny Fikambanana Ahmadiyyah Manerana izao tontolo izao)