Eskatôlôjia silamo
Ny eskatôlôjia silamo na eskatôlôjia islamika na eskatôlôjia mozilmana dia seha-pandalinana iray ao amin' ny teôlôjia silamo mandalina ny finoana ara-pivavahana momba ny fiainana aorian' ny fahafatesana sy ny andro farany. Izany dia mifototra indrindra amin' ny Kor'any sy amin' ny sonà. Anisan' ny lafin-javatra ao amin' io sehatra fandalinana io ny famantarana ny andro farany sy ny fandravana an' izao rehetra izao ary ny andron' ny fitsarana[1][2][3]. Amin' ny teny arabo dia atao hoe عِلْم آخر الزمان في الإسلام / ‘ilm ākhir az-zamān fī al-islām izany eskatôlôjia izany.
Ny fiandrasana ny andro farany dia hita ao amin' ny fivavahana mônôteista rehetra ary ny fitantarana mozilmana dia nandray lohahevitra avy amin' ny mônôteisma jiosy sy kristiana ary zôrôastriana.
Iray amin' ny andrin' ny finoana silamo ny finoana ny andro farany, dôgma tena ilaina izany. Izany dia midika finoana ny famantarana hialoha lalana ny Ora sy hanambara ny fahatongavan' izany tsy ho ela. Andinin-tsoratra masina sy hadita maro an' i Mohamady no mifandray amin' ny famantarana ny andro farany, ny fandringanana an' izao rehetra izao ary ny andro fitsarana. Na izany aza, ireo famantarana nambara mialoha ireo, izay tsy voatanisa ao amin' ny hadita na ao amin' ny andininy ao amin' ny Kor'any dia mety ho lohahevitry ny fifandirana eo amin' ny firehana isan-karazany. Ny marimaritra iraisana eo amin' ny manam-pahaizana mozilmana dia manaiky fa hisy famantarana lehibe sy miavaka alohan' ny fiafaran' izao tontolo izao. Ny fotopampianarana taorian' ny Kor'any dia mitanisa karazana famantarana roa: famantarana kely sy famantarana lehibe[4]. Anisan’ izany ny vanim-potoan’ ny fitsapana sy ny fahoriana, ny fotoanan’ ny fahalotoam-pitondrantena arahin’ ny ady mahery vaika, ny fisehoan-javatra tsy voajanahary maneran-tany ary ny fiverenan’ ny rariny eo amin’ izao tontolo izao.
Hitan' ny faminaniana koa ny olo-malaza toy ny Mahdi ("Ilay Notarihina"), i Isa (na Jesoa) izay hidina avy any an-danitra amin' ny fiaviany fanindroany, izay hitondra fandresena any an-danitra hanoherana an' i Dajjal ("Mesia mamitaka" na "Mesia sandoka", izay heverina ho mitovy amin' ny Antikristy ao amin' ny kristianisma), ary ny Dābbat al-Arḍ ("Bibidian' ny tany"), izay hifarana amin' ny famoahana an' i Yajuj sy Majuj (na Gôga sy Magôga) eto amin' izao tontolo izao[5]. Rehefa tapitra mitranga avokoa izany rehetra izany dia ho rava izao rehetra izao ary ny olombelona rehetra dia hatsangana mba hotsaraina amin' ny asany[6][7]. I Jesoa sy ny Dajjal ihany anefa no voalaza ao amin' ny Kor'any; ny mpandray anjara hafa kosa dia hita any amin' ny asasoratra taty aoriana.
Ny loharanon' ny eskatôlôjia silamo hanova
Mitovy amin' ny foto-pinoana silamo hafa, ny loharanon' ny eskatôlôjia silamo dia nalaina avy amin' ny loharano fototra roa: ny Kor'any izay nosoratana tany am-piandohan' ny taonjato faha-7, sy ny literatioran' ny Sonà (tantara momba ny fiainan' ny mpaminany silamo Mohamady) izay nosoratana 250 taona tatỳ aoriana, tamin' ny faramparan' ny taonjato faha-9[8]. Na izany aza, ny Kor'any izay mamerimberina mampirisika ny mpamaky sy mpihaino azy mba hiomana amin' ny "Ora" farany, dia saika tsy misy fampahalalana momba ny andro farany. Saika avy amin' ny hadita (indrindra fa ny Sahih al-Bukhari sy Sahih Muslim) ny votoatin' ny fitantarana eskatalôjika silamo rehetra, ary avy amin' ny tsoa-kevitra amin'ny alalan' ny fampitahana faobe sy fanombantombanan' ny mpanoratra mozilmana lehibe (indrindra fa i Al-Shaykh Al-Mufid, i al-Ghazali, i Ibn Arabi, i Al- Qurtubi, i Ibn Kathir, ary i as-Suyuti)[9][10].
Naka aingam-panahy avy amin' ny eskatôlôjia jiosy-kristiana (amin' ny andro farany dia hamono ny Antikristy i Jesoa, hitsangan-ko velona sy hotsaraina ny maty, hadray ny valin' asany eo anatrehan' Andriamanitra ny tsirairay ka hahazo valisoa any amin' ny paradisa na voasazy any amin' ny helo ...) ny eskatôlôjia silamo[11]. Ireo lohahevitra ireo dia ampahany amin' ny fitohizan' ny jodaisma sy ny kristianisma ary, amin' ny alalan' ireo fampianarana ireo, dia ahitana lova avy amin' ny zôrôastrisma[12]. Ny jeôgrafia namolavola ny lohahevitry ny paradisa sy ny helo, ohatra, dia nivoatra tao amin' ny jodaisma nanomboka tamin' ny taonjato faha-2 sy taonjato voalohany tal. J.K. Hita ao amin' ny Kor'any izany rehetra izany[12]. Mirakitra singa avy amin' ny asasoratra toy ny Apôkalipsin' i Baroka sy ny Apôkalipsin' i Petera ny eskatôlôjia silamo[13]. Amin' i Van Reeth ihany koa dia mety ho lahatsora-tononkalo talohan' ny silamo natovana taty aoriana ny sorata 27: 87-90.
Natao ho fampitandremana ho an' ny olombelona ny Kor'any sy ny fampianarany, izay samy mamaritra ny zavatra hitranga, ary azo heverina fa amin' ny ankapobeny dia manana tanjona eskatôlôjika[12]. Na izany aza, noho endrika misaratsarak' ireo sorata ireo dia tsy ahitana lamina eskatôlôjika feno ny Kor'any ary tsy mazava ny ho anjaran' ny fanahin' ny olombelona eo anelanelan' ny fahafatesana sy ny andron' ny fitsanganana amin' ny maty[12]. Mampiasa hadita ny mpanao heviteny mozilmana mba hamaritany ny zavatra hitranga. Na izany aza dia mihevitra ny fiainana eo anelanelan' ny fahafatesana sy ny fitsarana ny andalan-tsoratra sasany toy ny sorata 40: 45-46. Amin' i Boisliveau anefa, ny fanazavana an' io andalan-tsoratra io dia azo inoana fa fanazavana efa taty aoriana ary ireo andininy ireo dia tsy maintsy nanambara tamin' ny voalohany ny fiheverana fa mahita amin' ny nofy ny fampitandremana momba ny hijaliany amin' ny hoavy ny tsy manaja fivavahana, izany dia hevitra hita ao amin' ny lahatsoratra siriaka sy ao amin' ny mpanao heviteny mozilmana fahiny[14]. Hita ao amin' ny hadita nampitain' i al-Tirmidhi (taonjato faha-3 hatramin' ny faha-9) ny momba ny fiainana anelanelany[12].
Misy hadita sy fitantaram-bahoaka izay manamafy ny fisehoan-javatra apôkaliptika amin' ny andro farany voalaza ao amin' ny Kor'any ary manovana antsipiriany fanampiny. Ao amin' ireo fitantarana ireo, izay niseho tamin' ny taonjato faha-9, nefa tsy misy dika mitovy feno talohan' ny taonjato faha-16, ary ao amin' ireo hadita ireo no ahitaba ny fanavahana ny famantarana lehibe sy ny famantarana madinika[13]. Avy amin' ireo lahatsoratra ireo no ny lohahevitra tsy araka ny Kor'any momba ny "famaizana any am-pasana". Araka io heviotra io, rehefa maty dia nisy anjely roa tonga mijery ny maty ary nanontany azy momba ny zavatra nataony sy ny finoany ary ny fahaizany mamaky ny Kor'any. Miankina amin' ny valin-teny no mety hahazoana valisoa na sazy[12].
Famantarana ny andro farany hanova
Ao amin' ny finoana silamo dia resahina ny andiana famantarana madinika sy lehibe momba ny andro farany. Voalaza fa ny Mahdi (olona hidina avy any an-danitra) no hampifandray azy ireo. Ao amin' ny hadita dia voalaza fa hiseho aloha ny famantarana madinidinika, arahin' ny fahatongavan' ny Mahdi, ary avy eo dia ho avy ny famantarana lehibe. Iadian-kevitra raha mety hitranga miaraka na tsy maintsy miseho amin' ny fotoana samy hafa ireo famantarana ireo.
Famantarana lehibe hanova
Indreto ny famantarana lehibe momba ny andro farany:
- Hiseho eo amin' ny olona ny fahalotoam-pitondrantena ka hisy ny hanao izany ampahibemaso, nefa hiharan' ny loza sy ny aretina tsy fantatry ny razany izy ireo;
- Hamitaka amin' ny fandanjana sy ny famarana (orinasa, varotra, sns) ny olona ka ho tratry ny mosary sy ny loza ary ny fampahoriana;
- Hitsahatra ny fiantrana, hanangonina ny fananany, ary holavina ny orana eny amin’ ny lanitra;
- Handika ny fanekeny tamin' Andriamanitra sy tamin' ny irak' Andriamanitra izy ireo ary Andriamanitra dia hamela ny fahavalony hanjaka amin' izy ireo ary haka ny sasany amin' izay ananany;
- Handray anjara amin' ny sihr sy shirk (famosaviana sy fanompoan-tsampy) ny lehilahy sy ny vehivavy; hivezivezy eran' izao tontolo izao izy ireo hanao fifanarahana amin' ny jiny, ka fahavoazana no haterak' izany;
- Raha tsy manapaka araka ny Bokin' i Allah ny mpitondra azy ireo ary raha tsy mikatsaka ny soa rehetra nambaran' i Allah, dia hampiadin' Allah izy samy izy.
- Hisy ady hahazoana indray an' i Kônstantinôpla (izany hoe i Istanbul)
Famantarana kely hanova
Indreto kosa ny famantarana kely momba ny andro farany:
- Ho tonga ny fitna (fahoriana) ary hanjavona ny khushoo (fatahorana an' Andriamanitra, fanajana an' Andriamanitra, sns.)
- Mety hiteny amin' ny hafa ny olona mandalo fasana hoe: "Enga anie ka izao no ho tranoko".
- Ho very ny fahavanonan-toetra, ary hapetraka eo am-pelatanan' izay tsy mendrika izany ny fahefana.
- Ho very ny fahalalana ary hihahaka ny tsy fahalalana ara-pivavahana.
- Ho matetika sy tampoka ary tsy ampoizina ny fahafatesana.
- Hitombo ny vono olona tsy misy dikany.
- Hihafaingana ny fotoana.
- Holavina ny hadita.
- Hiparitahan' ny riba (fananjanaham-bola), ny zina (fijangajangana, fivarotan-tena, fanolanana, sôdômia, firaisana ara-nofo amin-jazakely, firaisana ara-nofon' ny samy lahy na samy vavy, firaisana ara-nofo amin' olom-pady, firaisana ara-nofo amin' ny biby), ary ny fisotroana toaka.
- Faneken' ny maro ny mozika.
- Ny hambom-po sy ny fifaninanana amin' ny fandravahana môske.
- Hitombo isa ny vehivavy ary hihena ny lehilahy ka vehivavy dimampolo no hokarakarain' ny lehilahy iray.
- HIhabetsaka ny horohoron-tany.
- Hiseho matetika ny tsy fahazoana sitraka, ny fanodinkodinana, ny fanalam-baraka ary ny fanambaniana ampahibemaso.
- Te ho faty noho ny fahoriana mafy sy feno fisedrana izay iaretany ny olona.
- Hifanandrina amin' ny Mozilmana ny Jiosy.
- Ho lasa enta-mavesatra ny fiantrana (zakat).
- Hifaninana amin' ny fananganana trano avo dia avo ny mpifindrafindra monina.
- Hiseho miboridana ny vehivavy na dia mitafy aza.
- Hikatsaka fahalalana amin' ny manam-pahaizana manalasala sy diso lalana ny olona.
- Hinoan-teny ny mpandainga, tsy hinoan-teny ny marina, ary ny olola mahatoky dia hatao hoe mpamadika.
- Ho faty ny olo-marina sy ny hendry.
- Hiseho ny fahavetavetana sy ny fifandrafiana eo amin' ny mpihavana sy mpifanolo-bodirindrina.
- Hirongatra ny fanompoan-tsampy sy ny fivavahana amin' andriamanitra maro ao anatin' ny Umma (fianakaviam-ben' ny mpino silamo maneran-tany).
- Hahitana tendrombohi-bolamena i Eofrata.
- Ho lasa tanin-drenirano sy saha indray ny tanin' ny Arabo.
- Hahazo vola bebe kokoa hatrany ny olona noho ny fitondran-tenany mifanohitra amin' ny lalàna (Haram).
- Ho be ny orana fa kely ny zavamaniry.
- Horoahina hiala ao Medina ny olon-dratsy.
- Hifandray amin' ny olona ny bibidia, ary ny olombelona hifandray amin' ny zavatra tsy mananaina.
- Hisy matetika kokoa ny tselatra sy ny kotroka.
- Hisy ny fiarahabana manokana ho an' ny olona manan-kaja.
- Hanjary hiparitaka be ny varotra ka hanampy ny vadiny amin' ny raharaham-barotra ny vehivavy.
- Tsy hisy olona tena vanona ho tavela ary tsy hisy olona azo itokisana.
- Ny olona ratsy indrindra ihany no tavela; tsy hahalala ny tsara na handrara ny ratsy izy ireo (izany hoe tsy hisy hilaza fa tsy misy andriamanitra afa-tsy Allah).
- Hiray hina hanimba ny finoana silamo amin' ny fomba rehetra ny firenena maro.
- Hampitaina ny fahalalana silamo fa tsy hisy olona hanaraka azy araka ny tokony ho izy.
- Ho avy ny mpitondra mozilmana izay tsy hanaraka ny tari-dalana sy ny lovam-panambaràna ao amin' ny Sonà. Ny sasany amin' ny olony dia hanana fon' ny demony anaty vatan' olombelona.
- Hitombo ny fitiavam-bola ary ho faty ny olona mihaja.
- Hankatò ny vadiny nefa tsy hankatò ny reniny ny lehilahy, ary hitondra ny sakaizany amin-katsaram-panahy nefa hanalavitra ny rainy.
- Hiakatra ny feo any amin' ny môske.
- Ho ratsy indrindra amin' izy ireo ny mpitarika vahoaka.
- Hanaja olona iray ny olona satria matahotra ny loza mety hafitsony.
- Hisotro divay betsaka ny olona.
- Ny Mozilmana dia hiady amin' ny firenena misy olona manao kiraro vita amin' ny volo sy manana tarehy toy ny ampinga voavely tantanana, mena hoditra sy kely maso.
- Hiseho any amin' ny faritr' i Siria ny Sufyani (olona lozabe).
- Hisy ny fampiatoana ady sy ny diabe fanafihana hataon' ny Rômana sy ny Mozilmana hanoherana fahavalo iraisana, arahin' ny al-Malhama al-Kubra (Hara-magedôna) izany, izay fifanadremana eo amin' ny Rômana sy ny Mozilmana.
- Hivoaka avy ao Khorasan ny Faneva Mainty (jereo ny hadita momba ny faneva mainty), ary tsy hisy hampihemotra azy mandra-panatsatohana azy ao Jerosalema.
- Hisy hanafika i Meka ary ho rava ny Kaaba.
- Hiseho ny tafika avy any Iemena, izay hampanjakazaka ny finoana silamo.
- Hisy mpanjaka arabo iray ho faty. Hisy ny tsy fitovian-kevitra amin' ny fandimbiasana azy. Avy eo dia hisy lehilahy handao an' i Medina. Handeha faingana ho any Meka izy, ary hivoaka handondona sy hanery azy hanaiky ny Bai'a (fianianam-pankatoavana) ny mponin' i Meka.
- Hiposaka avy any andrefana ny masoandro amin' ny indray Zoma (io no andro hanombohan' ny fiafaran' izao tontolo izao)
- Haneno ny trompetra voalohany, ary ho faty avokoa ny olombelona sisa, harahin' ny fe-potoana efapolo taona, ary amin' ny fiafaran' izany dia handrakotra izao tontolo izao mandritra ny efapolo andro ny setroka.
- Hasandratra ny Kor'any
Jereo koa hanova
Loharano sy fanamarihana hanova
- ↑ Smith, Jane I. (2006). "Eschatology". In McAuliffe, Jane Dammen (ed.). Encyclopaedia of the Qurʾān. Vol. II. Leiden: Brill Publishers.
- ↑ Hasson, Isaac (2006). "Last Judgment". In McAuliffe, Jane Dammen (ed.). Encyclopaedia of the Qurʾān. Vol. III. Leiden: Brill Publishers.
- ↑ "Eschatology - Oxford Islamic Studies Online". Oxfordislamicstudies.com. 6 May 2008. Arsiva tamin’ ny 23 Avrily 2014.
- ↑ Jean-Pierre Filiu, L'Apocalypse dans l'islam, Fayard, 2008, p. 257
- ↑ AbdulGhaffar, Suhaib Hasan. "50 Signs of the Day of Judgment from the Words of Allah and His Messenger - English - Suhaib Hasan AbdulGhaffar". IslamHouse.com.
- ↑ "Judgment Day in Quran". www.al-islam.org. 13 January 2015.
- ↑ "Belief in Judgement Day". Facts about the Muslims & the Religion of Islam - Toll-free hotline 1-877-WHY-ISLAM. tech@whyislam.org.
- ↑ Musa, Aisha Y. (2008). Hadith as Scripture. Palgrave Macmillan. ISBN 978-1282050730. OCLC 823841821.
- ↑ Gardet, L. Qiyama. Encyclopaedia of the Qurʾān.
- ↑ Kor'any 74:38
- ↑ Jocelyne Cesari, Être musulman en France : associations, militants et mosquées, KARTHALA Éditions, 1994, p. 83
- ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 et 12,5 Kh. A., "Eschatologie", Dictionnaire du Coran, 2007, Paris, p. 266 y ny manaraka.
- ↑ 13,0 et 13,1 Ataa Denkha, "L’eschatologie musulmane", Revue des sciences religieuses, nos 87/2, 1er avril 2013, p. 201–217 [arsiva]
- ↑ A.S Boisliveau, "Sourate 40", Le Coran des historiens, 2019, Paris, p. 1325 sy ny manaraka