Mohamady

Mohamady
Ankapobeny
Anarana	Mohamady
Teraka	22 Aprily 571
Maty	8 Jiona 632
Fiaviana sy ny andraikitra
Asa :	Tsy fantatra
Fiainana manokana

I Mohamady dia mpitondra ara-pivavahana sy ara-pôlitika ary ara-tafika avy amin' ny fokom-pirenena arabo Koraisa. Izy no mpanorina ny fivavahana silamo. Amin' ny teny arabo izy dia antsoina hoe محمّد / Muḥammad. Izy no mpaminany farany nirahin' Andriamanitra ao amin' ny finoana silamo. Araka ny lovantsofina silamo dia teraka tao Meka (na Maka) izy tamin' ny taona 570 ary maty tao Medina (na Madina) tamin' ny taona 632. Abū al-Qāsim Muḥammad ibn ʿAbd Allāh ibn ʿAbd al-Muṭṭalib ibn Hāshim, no anarany feno.

Ny Mozilmana dia mihevitra azy ho mpaminany farany ao amin' ny fivavahana abrahamika rehetra, mpaminany notsilovin' Andriamanitra mba hitory sy hanamafy ny fampianaran' i Adama, i Abrahama, i Mosesy, i Jesoa, ary ny mpaminany hafa, izany hoe izy no mamarana ny fanambaràna mônôteista natao tamin' i Abrahama. Izy dia inoan'ny Mozilmana ho "tombokasen' ny mpaminany" ao anatin' ny finoana silamo, ary ny Kor'any sy ny fampianarany ary ny fanaony no fototry ny finoana ara-pivavahana silamo. Ny fitantarana ny fiainany ara-pivavahana dia mitatitra fa nampianariny an' ireo namany mpiara-dia aminy voalohany (Sahaba) ny andininy (ayat) ao amin' ny Kor'any, izay nasehony amin' izy ireo ho tena tenin' Andriamanitra (Allah amin' ny teny arabo), nampitain' ny arkanjely Gabriela (Jibril) taminy. Araka ny lovantsofina ihany dia natambatry ny mpianany taorian' ny nahafatesany ny Kor'any, nalaina tamin' ny fandikana avy amin' ny fitaovam-panoratana isan-karazany. Fanampin' izany, ny lovantsofina momba ny asany sy ny teniny dia mahaforona ny sonà (sunna), izay loharano faharoa amin' ny lalàna mozilmana, aorian' ny Kor'any.

Vitsy ny mpanaraka an' i Mohamady (atao hoe sahaba) tamin' ny voalohany, ary niaina fankahalana avy amin' ny mpivavaka amin' ny andriamanitra maro tao Meka nandritra ny 13 taona izy ireo. Mba hialanana amin' ny fanenjehana tsy mitsahatra dia nandefa ny sasany tamin' ny mpanara-dia azy tany Abisinia izy tamin' ny taona 615, talohan' ny nifindrany sy ny mpanara-dia azy avy any Meka ho any Medina (fantatra tamin' izany amin'ny anarana hoe Yathrib) tatỳ aoriana tamin' ny taona 622. Ity fifindrà-monina ity, izay atao hoe Hijra, dia nanamarika ny fiandohan' ny tetiandro silamo, fantatra ihany koa amin' ny anarana hoe Tetiandro Hijry. Tany Medina dia nampiray ny fokom-pirenena ho eo ambanin' ny "Lalàm-panorenan' i Medina" i Mohamady. Tamin' ny Desambra 629, taorian' ny ady nifanaovana nandritra ny valo taona tamin' ny fokom-pirenena maro tao Meka, dia nanangona tafika nahitana lehilahy 10 000 avy amin' ny Mozilmana niova finoana i Mhamady ary nanao diabe nanafika ny tanànan' i Meka. Tsy azo toherina ny fandresena, ary nobaboin' i Mohamady tamin' ny fandatsahan-dra kely ilay tanàna. Tamin' ny taona 632, volana vitsivitsy taorian' ny niverenany avy tamin' ny fivahiniana masina fanaovam-beloma, dia narary izy ary maty. Tamin' ny fotoana nahafatesany, ny ankamaroan' ny Saikinosin' i Arabia dia niova ho amin' ny finoana silamo. Nahatsangana fanjakana arabo izay nitombo hery sy velarana haingana izy.

Ny fanambaràna (fantatra amin' ny anarana hoe aya — izay midika ara-bakiteny hoe "famantarana [avy amin' Andriamanitra]") izay notaterin' i Mohamady fa voarainy mandra-pahafatiny no nitambatra ka nahaforona ny andininy ao amin' ny Kor'any, izay heverin' ny Mozilmana ho toy ny "Tenin' Andriamanitra" ara-bakiteny izay iorenan' ilay fivavahana. Ankoatra ny Kor'any, ny fampianaran' i Mohamady (atao hoe sunna), izay hita ao amin' ny literatioran' ny Hadith sy sîra (tantaram-piainana), dia tohanana sy ampiasaina ho loharanon' ny lalàna silamo (sharia).

Ny finoana silamo sy ny maha zava-dehibe ny kolontsaina islamika dia nisy fiantraikany tamin' ny sivilizasiôna samihafa, ka nahatonga an' i Mohamady ho olo-malaza teo amin' ny tantara. Na izany aza, ny maha nisy ara-tantara tokoa azy dia iadian-kevitra eo amin' ny mpahay tantara ankehitriny, izay mitanisa ny tsy fahampian' ny loharano ara-tantara sy ny fitongilanan' ny loharano ara-pivavahana nentim-paharazana, ka mahatonga ny tantaram-piainan' i Mohamady marina ho tsy azo atao. Fanampin' izany, ny filazana hita ao amin' ireo loharanom-pahalalana ireo dia niova tsikelikely rehefa nandeha ny fotoana, izay mampiseho fahitana samihafa momba an' i Mohamady.

Ny razambe sy ny fianakavian' i Mohamady

Ao amin' ny fianakavian' i Hasimo (Hashim) sy ny fokom-pirenena Koraisa (Quraysh) no misy ny havan' ny mpaminany silamo Mohamady. Araka ny lovantsofina silamo dia avy amin' i Ismaela (Ismāʿīl) tamin' ny alalan' ny fokom-pirenena Hasimo i Mohamady. I Abd Allah ibn Abd al Muttalib no rain' i Mohamady.

Ny razamben' i Mohamady

Hatramin' i Ismaela ka hatramin' i Adnan

Maro ny tetiarana momba an' i Adnan ka hatramin' i Ismaela. I Adnan dia razamben' ny Adnanita any Arabia avaratra sy afovoany ary andrefana ary taranak' i Ismaela mivantana. Tsy voamarina hoe firy ny taranaka eo anelanelan' izy ireo; na izany aza, dia akaiky an' i Ismaela i Adnan. Nanan-janakalahy roa ambin' ny folo i Ismaela, izay voalaza fa lasa lohan' ny fokom-pirenena roa ambin' ny folo nanerana ny faritra maro, hatrany Havila ka hatrany Sora (hatrany Asiria ka hatrany amin' ny sisin-tanin' i Ejipta).

Tsy mitovy hevitra ny mpanao tetiarana ny amin' ny hoe iza amin' ny zanak' i Ismaela no nitaranaka indrindra an' i Adnan, na tamin' ny alalan' i Nabut zanany lahimatoa, na tamin' ny alalan' i Qedar zanany faharoa izay rain' ny fokom-pirenena Kedarita ao Arabia avaratra izay nifehy ny faritra teo anelanelan' ny Hoala Persika sy ny Saikinosin' i Sinay. Tsy mitovy koa ny hevitry ny mpanao tetiarana momba ny anaran' ny taranaka.

Ireo nitaranaka an' i Mohamady hatrany amin' i Adnan

Izao ny anaran' ny razambe sy ny raibe ary ny rain' i Mohamady manomboka any amin' i Adnan:

• 122 tal. J.K – Adnan
• 89 tal. J.K – Ma'add
• 56 tal. J.K – Nizar
• 23 tal. J.K – Mudar
• 10 taor. J.K. – Ilyas
• 43 taor. J.K. – Mudrikah
• 76 taor. J.K. – Khuzaimah
• 109 taor. J.K. – Kinanah (Kinana Tribe)
• 142 taor. J.K. – An-Nadr (Quraysh)
• 175 taor. J.K. – Malik
• 208 taor. J.K. – Fihr
• 241 taor. J.K. – Ghalib
• 274 taor. J.K. – Lu'ayy
• 307 taor. J.K. – Ka'b
• 340 taor. J.K. – Murrah
• 373 taor. J.K. – Kilab
• 406 taor. J.K. – Qusayy
• 439 taor. J.K. – Abd Manaf
• 464 taor. J.K. – Hashim
• 497 taor. J.K. – Abd al-Muttalib
• 545 taor. J.K. – Abdullah
• 570 taor. J.K. – Mohamady

Ny fiheverana ny fianakavian' i Mohamady

Manana sata manokana ho an' ny Mozilmana ny fianakavian' i Mohamady, indrindra ho an' ny Mozilmana siita. Io fanajana io dia araka ny nandinidian' ny Kor'any, satria mandidy matetika ny hanaovana ny rariny na ny hanehoana hatsaram-panahy amin' ireo izay ampifamatorin' ny ra ity boky ity (Kor'any 16:90; 17:26). Manana toerana lehibe ny fianakavian' ny mpaminanin' ny Baiboly, amin' ny ankapobeny, amin' ny maha mpiaro na mpandova ara-panahy azy ireo, ao amin' ny fitantaran' ny Kor'any. Araka ny voalazan' i Amir-Moezzi, ity toerana ambony omena ny havana akaiky ny mpaminany talohan' ny finoana silamo ity dia misy fifanahafany amin' ny fianakavian' i Mohamady; na izany aza, tsy toy ny mpaminany hafa, ny fanondroana ny fianakavian' i Mohamady dia an-kolaka sy manjavozavo ary indraindray aza mampiroa saina. Mampiasa ny Sorata faha-3, Al-Imran (and. 61) ny mpanao heviteny mba hanavahana ny olona sasany ao amin' ny fianakaviana (indrindra fa i Fatima zanany vavy, i Ali vinantolahiny ary ny zanak' i Ali roa lahy). Ny Sorata faha-33, Al-Ahzab, dia miresaka momba ny fahadiovan' ny fianakavian' i Mohamady, antsoina hoe "fianakavian' ny fonenana", fomba fiteny izay mampahatsiahy ny Beth David, "Tranon' i Davida", na ny Ankohonana Masina ao amin' ny kristianisma. Na izany aza, ny mpikaroka sasany (Wilfred Madelung, Tilman Nagel, sns.) dia mihevitra fa tsy manondro ny fianakavian' i Mohamady io fomba fiteny ao amin' ny Kor'any io.

Betsaka ny fitantarana nivoatra momba ny fianakavian' i Mohamady. Ho an' i Dye, dia toa saika tsy ho vita ny hahita ny zava-misy ara-tantara marina ao ambadiky ny fitantarana rehetra momba an' i Mohamady sy ny fianakaviany, saingy ny hevitra araka ny lovantsofina izay milaza fa nanana zanaka fito ilay mpaminany (isa izay misy heviny manokana ao amin' ny kolontsain' ny Baiboly) dia tsy toy ny fampahafantarana ara-tantara. Ohatra, ho an' ity mpanoratra ity, i Maria al-Qibtiyya ("Maria Kôpta") dia tsy tena nisy fa noforonin' ny literatiora.

Ny vadin' i Mohamady

Lehilahy maro vady i Mohamady nefa tsy fantatra marina ny isan' ny vadiny: iraika ambin' ny folo hatramin' ny dimy ambin' ny folo. Ny Sonita dia miantso azy ireo ho "renin' ny mpino" (amin' ny teny arabo: أم ٱلْمُؤْمِنِين‎ / Ummahāt al-Muʾminīn), ho mariky ny fahamboniam-boninahitra manoloana ny vehivavy mozilmana hafa, araka ny Sorata faha-33 andininy faha-6: "Manan-jo kokoa amin' ireo mpino ny Mpaminany, mihoatra ny zo hananan' izy ireo amin' ny tenany, ary ireo vadiny dia renin' izy iereo". Modely ho an' ny vehivavy mozilmana izy ireo. Na dia voafetra ho efatra monja aza ny vadin' ny lehilahy mozilmana dia afaka tamin' io didy io i Mohamady ary navela hanana vady tsy voafetra isa. Indreto ny anaran' ny telo ambin' ny folo amin' ireo vehivavy ireo:

1. Khadija bint Khuwaylid
2. Sawda bint Zamʿah
3. Aisha bint Abu Bakr
4. Hafsa bint Umar
5. Zaynab bint Khuzayma
6. Hind bint Abi Umayya (Umm Salama)
7. Rayhana bint Zayd
8. Zaynab bint Jahsh
9. Juwayriyya bint al-Harith
10. Safiyya bint Huyayy Ibn Akhtab
11. Ramla bint Abi Sufyan (Umm Habiba)
12. Mariyah bint Shamun al-Qibtiya
13. Maymuna bint al-Harith

I Khadija no vadin' i Mohamady voalohany. Vehivavy maty vady mpanankarena manana orinasa izy, nanambady an' i Mohamady, mpiasany tamin' izany fotoana izany. Fantatra amin' ny alalan' ny lovantsofina fa izy no voalohany nino ny fanambaràna natao tamin' i Mohamady. Telo taona talohan' ny Hijra io vehivavy io no maty. Fotoana fohy taorian' ny nahafatesan' i Khadija (taona 619) dia nanambady an' i Sawda bint Zama (taona 555-644) izay efa 65 taona, ka noho izany dia zokiny dimy ambin' ny folo taona, i Mohamady.

Araka ny fomba fanao mifanaraka amin' ny fitsipika sy soatoavin' ny mponina tany Arabia tamin' izany fotoana izany, dia manodidina ny 50 taona i Mohamady no nanambady an' i Aisha izay mbola kely (taona 605/610-678), zanakavavin' i Abu Bakr. Ny taonan' i Aisha tamin' ny fotoana nanambadiany dia iadian-kevitra nandritra ny taona maro. Ny fifanarahana teo amin' ny mpandala ny lovantsofina nentim-paharazana, izay milaza ny taona nanambadian' i Aisha ho tamin' ny faha-6 taonany ary niray fandriana tamin' ilay mpaminany izy tamin' ny faha-9 taonany, dia mampiady hevitra ankehitriny noho ny fifanipahana ara-potoana maro, satria tamin' ny taonjato faha-6 sy faha-7 dia tsy nisy ny fampiasana tetiandro teo amin' ny mponina tao amin' ny Saikinosin' i Arabia izay afaka manome daty voatondro mazava tsara. Na izany aza dia nisy ny tetiandro manara-bolana sy masoandro izay nahitana ny volana manara-bolana nampifanandrifina tamin' ny tsingerin' ny masoandro tamin' ny fanisihana volana fahatelo ambin' ny folo, antsoina hoe nasīʾ, ilay "tratra aoriana". Hadita maro, izay noheverin' ny manam-pahaizana maro (ulema) ho azo antoka ary notaterin' i Muslim sy i Bukhari, dia manampy ny tohan-kevitra momba ny fanambadiana teo amin' ny faha-6 taona. Anisan' ireo izay maneho tsy fatokisana loatra momba ireo hadita ireo ny mpahay tantara Maxime Rodinson.

Nanomboka tamin' ny taona 625 sy taorian' ny ady tamin' ny mponina tao Meka i Mohamady dia nampakatra vady maromaro izay maty vady na natolotra ho fanomezan-toky eo amin' ny samy fokom-pirenena. Nalainy ho vady koa i Hafsa bint Umar (602-667) tamin' ny taona 625, i Zaynab bint Khuzayma (597-627), i Hind bint Abi Umayya (580-680) tamin' ny taona 627, i Rayhana bint Zayd (?-632) avy amin' ny fokom-pirenena jiosy Banu Nadir tamin' ny taona 627, i Zaynab bint Jahsh (597-641) tamin' ny taona 627, i Juwayriya bint al-Harith (608-673) tamin' ny taona 628, ary i Safiyya bint Huyeiy Ibn Akhtab (610-670) avy amin' ny foko Banu Nadir, tamin' ny taona 629. Ny fifanaraham-pahalemana nifanaovan' ny mponin' i Meka sy ny an' i Medina (tamin' ny taona 628) dia mbola nahitana fampanantenana fanambadiana an' i Ramla bint Abi Sufyan (589-666). Ao amin' ny lôjikan' ny fihavanana ara-pôlitika ihany, i Mohamady tamin' ny taona 629 dia nanaiky hanambady an' i Maria bint Sham'ûn (?-637) izay kristiana tao Ejipta, natolotry ny governora bizantina Al-Muqawqis azy ary nomena anaram-bosotra hoe Maria Kôpta (Mariyah al-Qibtiya). Tamin' io taona io ihany dia nanambady an' i Safiya bint Huyay (610-670), avy amin' ny fokom-pirenena jiosy Banu Nadir ihany koa izy, talohan' ny nanekeny ny fanambadiana an' i Maymuna bint al-Harith (594-674), izay fanambadiana farany (tamin' ny taona 630), izany hoe manodidina ny faha-60 taonany.

Ny fanambadian' i Mohamady an' i Zaynab bint Jahsh, izay vinatovaviny tamin' ny zanaka lahy natsangany (Zayd ibn Harithah), dia voatonona manokana ao amin' ny Kor'any. Ny fanambaràn' ny Kor'any dia nahafahan' i Mohamady nampisaraka amin' ny vadiny io vinantovaviny io ary avy eo nanambadiany azy, na dia raràn' ny fomban-drazana tany Atsinanana Afovoany aza izany. Taorian' ity tranga ity dia nivoatra ny lalàna mifandraika amin' ny fananganana anaka ary tsy maintsy mitondra ny anaran' ny rainy niteraka azy ny zaza natsangana. Ho an' ny mpanao heviteny dia ahafahana manantitra izany fa tsy tena zanaka ny zanaka natsangana.

Vehivavy sivy no sisa vadin' i Mohamady tamin' ny fiafaran' ny fiainany. Araka ny voalazan' ny Kor'any (sorata Al Ahzab 33:49-51), io sata manokana momba an' i Mohamady io, izay mamela azy hanana vady mihoatra ny efatra, dia nambaran' ny arkanjely Gabriela taminy:

"Ry Mpaminany! Nataonay ho ara-dalàna taminao ny vady notoloranao mahari, sy ny anjaranao ara-dalàna babo (na andevo) izay natolotr' Andriamanitra ho anao, ny zanakavavin' ny dadatoanao avy amin' ny rainao, ny zanakavavin' ny nenitoanao avy amin' ny rainao, ny zanakavavin' ny nenitoanao avy amin' ny reninao, izay nifindra monina niaraka taminao, toy izany koa ny vehivavy mpino rehetra, raha manolotra ny tenany ho an' ny Mpaminany izy ireo, ka manaiky ny haka vady azy ny Mpaminany, tombontsoa ho anao izany tsy iraisanao amin' ny mpino hafa. Fantatray tokoa izay nandidianay azy ireo mikasika ny vadiny sy ny mpanompony (andevony), mba tsy hisian' ny fanomezan-tsiny anao. Mpamela heloka sy be Indrafo Andriamanitra. — Kor'any 33:50

Nanana endrika ara-pôlitika ary niaraka tamin' ny fampikambanana amin' ny olobe iray na amin' ny fokom-pianakaviana iray ny ankamaroan' ny fanambadiany. Tamin' ny Andro Antenatenany dia fanao matetika tany Arabia ny fananana vady maro, noferan' i Mohamady ho vady efatra izany, araka izao:

"Koa raha manahy ny tsy hahatanteraka ny rariny amin' ireny kamboty ireny ianareo, dia aoka hampakatra ny vehivavy izay hitanareo fa mendrika anareo, roa, na telo, na koa efatra, kanefa, raha ahinareo ny tsy hahatanteraka ny rariny, dia aleo tokana ihany, na koa izay mpanompo vavy anananareo. Izany no azo antoka kokoa mba tsy hisian' ny fiangarana" —Kor'any 4:3.

Ankoatra an' i Aisha, ny vadin' i Mohamady hafa rehetra dia vehivavy maty vady, ny sasany tamin' izy ireo maty vady imbetsaka. Nisy fifandraisany amin' ny tombontsoa ara-diplômasia ny fanambadiana rehetra, araka ny fomban-drazana arabo tamin' izany fotoana izany. Nametraka fatoram-piantrana amin' ny fokom-pirenen' ny ampakarina ny fanambadiana tsirairay.

Ny zanak' i Mohamady

Fomba fijery sonita

Araka ny fomba fijery sonita dia nanana zanakalahy telo, antsoina hoe Abd Allah sy Ibrahim ary Qasim, ary zanakavavy efatra, antsoina hoe Fatima, Ruqayya, Umm Kulthum ary Zaynab ny mpaminany Mohamady. Ireo zanak' i Mohamady ireo dia voalaza fa teraka tamin' ny vadiny voalohany Khadija, afa-tsy ny zanany lahy Ibrahim, izay naterak' i Maria al-Qibtiyya. Tsy nisy na iray aza tamin' ireo zanaka lahin' i Mohamady ireo no tonga olon-dehibe, fa ny zanakalahy natsangany no tonga lehibe, dia i Zayd ibn Harithah. Ny zanakavavin' i Mohamady dia tonga olon-dehibe avokoa.

Fomba fijery siita

Amin' ny fampahatsiahivana, ankoatry ny hafa, ny fahanteran' i Khadija, ny loharanom-baovao siita sasany dia milaza fa i Fatima no hany zanakavavy naterak' i Mohamady, izay fantatra fa nanana fifandraisana akaiky tamin' i Mohamady, tsy toa an' i Ruqayya sy i Umm Kulthum ary i Zaynab. Io Fatima io no hany zanakavavin' i Mohamady biôlôjika araka ny fomba fijery be mpanaraka eo amin' ny Siita. Ny loharanom-baovao siita sasany dia milaza fa i Ruqayya sy i Umm Kulthum ary i Zainab dia natsangan' i Mohamady taorian' ny nahafatesan' i Hala reniny, izay rahavavin' i Khadija, na koa zanakavavin' i Khadija tamin' ny fanambadiana taloha izy telo.

Ny loharano nanovozana ny tantarany

Ny fiainan' i Mohamady dia mifototra amin' ny andiana loharanon-kevitra mozilmana telo lehibe: ny Kor'any sy ny sîra ary ny hadita. Ho an' ny mpahay tantara ankehitriny, ny fomba fiasa ara-tantara dia tsy maintsy ahitana loharano tsy mozilmana toy ny Doctrina Jacobi, ohatra.

Ny filazana hita ao amin' ny Kor'any

Takelaka roa amin' ny sora-tanan' ny Kor'anin' i Birmingham, sora-tanana voalohany nosoratana tamin' ny tarehin-tsoratra hijazy izay azo inoana fa tamin' ny andron' i Mohamady teo anelanelan' ny taona 568 sy 645.

Ny Kor'any no tahirin-kevitra tranainy indrindra miresaka momba an' i Mohamady, saingy voafetra dia voafetra ny zava-dehibe hita ao amin' ity fikarohana ity satria tsy natao ho an' ny tantara (amin' ny maha taranja siantifika azy) ity boky ity, ka noho izany dia manome fampahalalana kely momba ny tantaram-piainana sy ny manodidina an' i Mohamady. Inefatra ihany no voatonona ao amin' ny Kor'any i Mohamady nefa voatonona indroa ambin' ny folo kosa i Isa (Jesoa) miaraka amin' ny anaram-boninahitra ambony kokoa noho izay nomena an' i Mohamady, toy ny hoe "Mesia" na "Fanahin' Andriamanitra" (Sorata faha-4 sy faha-91). Na dia tsy fahita firy aza ny firesahana manokana momba an' i Mohamady ao amin' ny Kor'any dia mihevitra ny teôlôjiana mozilmana fa misy andinin-teny sasany ao amin' io boky io izay mitresaka momba ny fiainany.

Ilay ôrientalista Jacques Langhade anefa dia nanamarika fa i Mohamady dia hita ombieny ombieny ao amin' ny Kor'any, noho izy misy miresaka ainy matetika ao. Izany indrindra no mitranga amin' ireo fandidiana azy hiteny: hita ao indroa amby telopolo sy telonjato ny filaza mandidy hoe qul ! ("lazao !"). Etsy an-danin' izany, raha dinihina ny soràta voalohany ka hatramin' ny faha-70, izay mihoatra ny sivy ampahafolon' ny Kor'any, dia tsy misy afa-tsy ny Sorata 55 (atao hoe "Ar Rahman" na "Ilay Be Fiantrana") no tsy misy andinin-teny mazava na an-kolaka miresaka an' i Moḥamady. Ho an' i Guillaume Dye, araka ny fomba fiasa diakrônika, ity filazana raikitra ity dia soratra natoovana nataon' ny mpiandrakitra ny asa fanontana sy fampandriana an-tsoratra.

Araka ny voalazan' i Michael Cook, raha tsy misy loharano ianteherana afa-tsy ny Kor'any, dia azo atao ny manatsoaka hevitra fa: i Mohamady no olona mandray anjara indrindra ao amin' ny Kor'any, nipetraka tany Arabia Andrefana izy ary tezitra mafy tamin' ny mpiara-belona taminy izay nanohitra ny filazany ny tenany fa mpaminany. Tsy misy afaka milaza fa tao Meka ny fitoerana masina, sarotra koa ny milaza fa avy any i Mohamady, ary tsy misy azo heverina afa-tsy ny niorenany fonenana tao Iatriba. I Dye dia mihevitra an' i Cook ho be fanantenana satria, ohatra, tsy misy porofo azo ilazana fa ilay mpandray anjara fitenenana tsy mitonona anarana ao amin' ny andalan-tsoratry ny Kor'any sasany dia i Mohamady.

Ohatra, ho an' i Langhade, ny filazana mazava momba an' i Mohamady ao amin' ny Kor'any dia tsy milaza amintsika mazava na inona na inona momba an' ilay lehilahy atao hoe Moḥamady, fa maneho amintsika fotsiny ny anjara asany amin' ny fanompoana momba ny fanambaràna, dia ny Tenin' Andriamanitra. Ho an' ny mpahay tantara izay manohana ny fikarohana ara-tantara aman-tsikera, mifanohitra amin' ny fitantarana nentim-paharazana momba ny niandohan' ny finoana silamo, io fomba fiasa io raha ampiharina amin' ny Kor'any, dia ahafahana mahatakatra bebe kokoa, tsy ny fiainan' i Mohamady, fa farafaharatsiny ny loharanon' ny fampianaran' i Mohamady, na dia ilaina aza ny mandinika ny fanovana sy ny fanovananana ary ny fiovaovana madinika mandra-pahatongan' ny fitondran' i Abd al-Malik. Ho an' i Mohammed Hocine Benkheira, mahagaga indraindray ny mpanohana ny famakafakana ara-tantara aman-tsikera, dia manao tsinontsinona ny lovantsofina, izay tsy inona fa hosoka eo imason' izy ireo, fa manaja ny Kor'any. Na izany aza, ny Kor'any dia ahitana tsininy mitovy amin' ny an' ny lovantsofina eo amin' ny fomba fijery ara-pitantarana.

Ny lahatsoratra momba ny tantaram-piainany tany am-boalohany

Ny loharano manan-danja momba ny fiainan' i Mohamady dia mety ho hita ao amin' ireo asasoratra ara-tantara nataon' ny mpanoratra tamin' ny taonjato faha-2 sy faha-3 taorian' ny vanim-potoan' ny Hijra (tokony ho tamin' ny taonjato faha-8 sy faha-9 taor. J.K.). Anisan' izany ny tantaram-piainana araka ny lovantsofina nataon' ny Mozilmana momba an' i Mohamady, izay manome fampahalalana fanampiny momba ny fiainany.

Ny sîra (tantaram-piainan' i Mohamady sy ny teny nalaina avy aminy) nosoratana voalohany indrindra dia ny Fiainan' ny Irak' Andriamanitra nosoratan' i Ibn Ishaq tany amin' ny taona 767 (150 taorian' ny Hijra). Na dia very aza ny asasoratra voalohany, ity sîra ity dia mbola hita amin' ny endrika tsongan-tsoratra ao amin' ny asasoratr' i Ibn Hisham sy amin' ny ampahany kely ao amin' ny asasoratr' i Al-Tabari. Na izany aza dia nanoratra tao amin' ny sasin-tenin' ny tantaram-piainana nosoratany momba an' i Mohamady i Ibn Hisham fa nesoriny ny zavatra sasany tao amin' ny tantaram-piainana nosoratan' i Ibn Ishaq izay "manakorontan-tsaina ny olona sasany". Loharano ara-tantara voalohany hafa koa ny tantaran' ny fanafihana mitohy nataon' i Mohamady nosoratan' i al-Waqidi (maty tamin' ny taona 207 amin' ny Hijra), sy ny asan' ny sekreteran' i Waqidi atao hoe Ibn Sa'd al-Baghdadi (maty tamin' ny taona 230 amin' ny Hijra).

Manam-pahaizana maro no manaiky ireo tantaram-piainana nosoratana voalohany ireo ho tena izy, na dia tsy azo antoka aza ny fahamarinany. Ny fandinihana vao haingana dia nitarika ny manam-pahaizana hanavaka ny lovantsofina mikasika ny raharaha momba ny lalàna sy ny zava-nitranga ara-tantara fotsiny. Ao amin' ny vondrona momba ny lalàna, ny lovantsofina dia mety ho niharan' ny famoronana fa ny zava-nitranga ara-tantara, ankoatra ny tranga miavaka, dia mety ho niharan' ny "famolavolana misy fironana".

Hadita

Ny loharanom-pahalalana manan-danja hafa dia ahitana ny fanangonana hadita (hadith), fitantarana momba ny fampianarana sy fomban-drazana lazaina fa nataon' i Mohamady. Ny hadita dia nangonin' ny Mozilmana nandritra ny taranaka maromaro taorian' ny nahafatesan' i Mohamady, anisan' izany i Muhammad al-Bukhari, i Muslim ibn al-Hajjaj, i Muhammad ibn Isa at-Tirmidhi, i Abd ar-Rahman al-Nasai, i Abu Dawud, i Ibn Majah, i Malik ibn Anas, ary i al-Daraqutni.

Ny manam-pahaizana tandrefana sasany dia mandray amim-pitandremana ny fanangonana hadita ho loharano ara-tantara marina. Ny manam-pahaizana toa an' i Wilferd Madelung dia tsy mandà ny fitantarana izay nangonina tamin' ny vanim-potoana taty aoriana, fa mitsara azy ireo amin' ny tontolo ara-tantara nanaovana azy ireo sy amin' ny fifanarahany amin' ny zava-nitranga sy ny olona resahina. Ny manam-pahaizana mozilmana etsy ankilany kosa dia manome lanja bebe kokoa ny literatioran' ny hadita fa tsy ny literatiora momba ny tantaram-piainana, satria ny hadita dia mitazona rojom-pampitana nentim-paharazana (atao hoe isnad); ny tsy fisian' ny rojo toy izany ao amin' ny literatiora momba ny tantaram-piainana dia mahatonga izany ho tsy azo hamarinina, amin' ireto manam-pahaizana ireto.

I Arabia talohan' ny silamo

Fokom-pirenena lehibe sy fonenana tany Arabia tamin' ny andron' i Mohamady

Ny Saikinosin' i Arabia, ary hatramin' izao, dia maina be miaraka amin' ny tanin' afotroa, ka sarotra ny fambolena afa-tsy teo akaikin' ny ôazisy na loharano. Tanàna madinika sy tanàn-dehibe no niparitaka amin' ny tany, ny roa amin' ireo malaza indrindra dia i Meka sy i Medina. Toeram-pambolena niroborobo be i Medina, fa i Meka kosa no foibe ara-bola lehibe ho an' ny fokom-pirenena maro manodidina. Tany an-tany efitra, ny fiainana anaty fiarahamonina dia tena zava-dehibe raha te hotafavoaka velona. Nifampiantehitra ny fokom-pirenena isan-karazany mba hiatrika ny toe-javatra sy ny fomba fiaina sarotra. Ny firaisana amin' ny fokom-pirenena, na amin' ny alalan' ny fifamatorana ara-pianakaviana na amin' ny fanekem-pihavanana, dia nanana anjara toerana lehibe tamin' ny fampivoarana ny firaisankina ara-tsôsialy. Ny Arabo dia mpifindrafindra monina na mpiorim-ponenana. Nivezivezy nitady rano sy kijana ho an' ny andiam-biby fiompiny foana ny mpifindrafindra monina, fa ny mpiorim-monenana kosa dia nifantoka tamin' ny varotra sy ny fambolena. Ny fahaveloman' ny mpifindrafindra monina koa dia miankina amin' ny fanafihana ny karavany sy ny ôazisy; tsy heverin' ny mpifindrafindra monina ho heloka bevava izany.

I Al-Lat sy i Manat ary i Al-Uzza

Tany amin' ny Saikanosin' i Arabia talohan' ny silamo dia noheverina ho mpiaro ny fokom-pirenena tsirairay ny andriamanidahy na andriamanibavy maro, nifandray amin' ny hazo, ny vato, ny loharano ary ny fantsakana masina ny fanahin' izy ireo. Ankoatra ny toerana fanaovana fivahiniana masina fanao isan-taona, ny fitoerana masina Kaaba any Meka dia nisy sampy niisa 360 an' ny andriamanitra mpiaro ny fokom-pirenana. Nisy andriamanibavy telo nivavahana tany amin' ny toerana sasany dia ny zanakavavin' i Allah: i Al-Lāt, i Al-Manāt ary i Al-'Uzzá. Nisy fiarahamonina mivavaka amin' andriamanitra tokana tany Arabia, anisan' izany ny Kristiana sy ny Jiosy. Ny Hanifa (Ḥanīf) - izay Arabo nisy talohan' ny silamo, "nitory mônôteisma hentitra" - indraindray dia voatanisa miaraka amin' ny Jiosy sy ny Kristiana tany Arabia talohan' ny silamo, na dia miady hevitra momba ny maha ara-tantara izany aza ny manam-pahaizana. Araka ny lovantsofina mozilmana, i Mohamady dia Hanifa ary anisan' ny taranak' i Ismaela zanak' i Abrahama.

Ny tapany faharoa tamin' ny taonjato fahenina dia vanim-potoana nisian' ny korontana ara-pôlitika tany Arabia ary tsy azo antoka intsony ny lalana mampifandray tanàna sy faritra. Ny fisaratsarahana ara-pivavahana no antony lehibe nahatonga ny krizy. Ny jodaisma no lasa fivavahana nanjaka tao Iemena raha niorim-paka tao amin' ny faritry ny Hoala Persika kosa ny kristianisma. Araka ny fironana midadasika kokoa teo amin' ny tontolo taloha, ilay faritra dia niatrika ny fihenan' ny fivavahana amin' andriamanitra maro andaniny sy ny fitombon' ny fahalianana amin' ny endri-pivavahana ara-panahy kokoa ankilany. Na dia maro aza no nisalasala hiova ho amin’ ny finoan' ny hafa firenena, ireo finoana ireo dia nahazoana hevitra ara-tsaina sy ara-panahy.

Nandritra ireo taona voalohany teo amin' ny fiainan' i Mohamady dia lasa hery nanjaka tany Arabia andrefana ny fokom-pirenena koraisita nisy azy. Izy ireo dia nanangana ny fikambanan' ny hum, izay nampifamatotra ny olon' ny fokom-pirenena maro tany amin' ny faritr' i Arabia andrefana tamin' ny Kaaba ary nanamafy ny voninahitr' ilay fitoerana masina tao Meka. Mba hanoherana ny vokatry ny fikorontanana, ny Koraisa dia nanohana ny fametrahana ny volana masina izay tsy azo anaovana herisetra, ary azo natao ny nanao fivahiniana masina sy ny foara amim-pilaminana. Noho izany, na dia ara-pivavahana indrindra aza ny fikambanan' ny hum, dia nisy vokany ara-toekarena lehibe ho an' ilay tanàna koa.

Ny fiainany

Tao Meka

Ny fahaterahany sy ny fahazazany

Fahaterahan' i Mohamady, asehon' ny sary hosodokon' ny Siyar-i Nabi ("Tantaran' ny Mpaminany"), Istanbul, taona 1595.

I Mohamady, araka ny lovantsofina mozilmana, dia teraka tamin' ny faran' ny taonjato faha-6 tany Meka, tanànan' ny mpitatitra entam-barotra amin' ny karavany, miaina amin' ny varotra entana, niampitan' ny lalana mankany Siria sy Mesôpôtamia ary Iemena.

Anisan' ny fokom-pianakaviana Banu Hashim ao amin' ny folom-pirenena Koraia (Quraysh), izay iray amin' ny fianakaviana niavaka indrindra tao an-tanàna, na dia toa niaina tsy fahampian' ny firoboroboana aza ilay fokom-pianakaviana nandritra ireo taona voalohany niainany. Ny anarana hoe Muhammad dia midika hoe "mendrika", "mendri-piderana" amin' ny teny arabo ary hita inefatra ao amin' ny Kor'any.

Ny lovantsofina mozilmana dia manisa ny daty nahaterahan' i Mohamady manomboka amin' ny daty nahafatesany. Araka ny loharanom-baovao dia mety ho tamin' ny taona 569 na 570 na 571 izany. Araka ny lovantsofina maro dia teraka ny Alatsinainy hariva, faha-12 na faha-13 amin' ny volana Rabî`a al Awal, volana fahatelo amin' ny tetiandro mozilmana, izy.

Ny datin' ny 570 dia mifototra amin' ny datin' ny diabe fanafihana nataon' i Abraha, jeneraly kristiana etiôpiana sy mpanjaka lefitra tao Iemena, nanohitra an' i Meka. Antsoina ao amin' ny finoana silamo hoe "taonan' ny elefanta" ny taona nahaterahan' i Mohamady, ho fahatsiarovana io fanafihana an' i Meka io izay nampiasana elefanta. Ny fivoaran' ny fandalinana ny soratsokitra amin' izao fotoana izao dia ahafahana manombana ny fandefasana tafika nataon' i Abraha ho any Arabia tamin' ny taona 553 fa tsy tamin' ny taona 570. Nilaza i Bernard Lewis, mpahay tantara britanika, fa tamin' ny taona 507 no nitrangan' izany. Araka ny voalazan' i Christian J. Robin dia azo heverina ho azo antoka fa tamin' ny taona 552 ny diabe fanafihana nataon' ny tafik' i Abraha nankany Arabia afovoany, 20 taona teo ho eo talohan' ny daty atolotry ny lovantsofina mozilmana. Teo anelanelan' ny taona 535 sy 565 no nanjakan' i Abraha.

Fasana heverina fa ilevenan' i Amina bint Wahb, renin' i Mohamady. Noravan' ny Fanjakana Saodiana tamin' ny taona 1998.

Teraka tamin' ny fanambadian' i `Abdullâh ibn `Abd al-Muttalib sy i Amina bint Wahb i Mohamady. I `Abdullah dia zanak' i `Abd Al-Muttalib, tompon' andraikitra tamin' ny loharano Zamzam sy ny fizarana rano nandritra ny fivahiniana masina tany Meka. Ny Koraisa dia fokom-pirenena arabo taloha izay taranak' i Ghâlib, zanak' i Fihr, antsoina amin' ny anaram-bosotra hoe Quraysh, mpiady mahery sy atahorana. I Amina dia zanakavavin' i Whab ibn `Abd Al-Manaf, lehiben' ny fokom-pianakavian' ny Banu Zuhrah tany Medina. Hasemita ny fianakavian' i Mohamady raha amin' ny lafin' ny raibeny Hâshim ibn `Abd Manaf. Very anefa ny famirapiratan' ny fokom-pianakaviany ka ny fokom-pirenena Banu Umayyah ("ny fokon' i ʾUmayyah ibn ʿAbd Šams”, dadatoan' i Mohamady) no nifehy an' i Meka. Ny Koraisita dia niandraikitra ny fitandremana ny Ka'ba, izay fitoerana masina naorin' i Abrahama sy Ismaela zanany, araka ny lovantsofina mozilmana.

Ny fahafatesan' ny rainy `Abdullâh dia angamba nitranga talohan' ny nifindran' i Mohamady tany Yathrib (izay nitondra ny anarana hoe Medina tatỳ aoriana). Ny anarany, izay tsy fantatra tanteraka tamin' izany fotoana izany, dia nomena azy taorian' ny nofin' ny reniny. Niteraka tao Meka tao amin' ny tranon' ny dadatoan-drainy Abû Tâlib, avy amin' ny fokom-pianakaviana Banû Hâchim sy rahalahin' i Abdullâh i Amina. Ny mpampivelona azy dia i Ash-Shifâ', renin' i `Abd Ar-Rahman ibn `Awf.

Rehefa tao anatin' ny fahasarotana ara-pivelomana i Amina reniny dia nanankina azy tamin' ny vehivavy mpitaiza, voalohany i Thuwaybah, mpanompon' i Abu Lahab, dadatoany iray hafa, avy eo i Halimah bint Abi Dhuayb as-Sa`diyyah (avy amin' ny fokom-pirenena Sadita, Banû Sa'd), izay vadin' i Harith, zanak' i Abd al-'Uzza, zanak' i Rifa. Samy anisan' ny fokon' ny Banu Sa'd ary nahantra izy roa ireo. Tamin' izany fotoana izany, ny fanaon' ny fianakaviana mendri-kajan' i Quraysh dia mametraka fa tokony ho taizaina any ambanivohitra ny zaza. Nentiny tany an-tany efitra - izay nipetrahan' ny vadiny niaraka tamin' ny fokom-pirenen' ny Sadita lavitra ny mponina hafa - ilay zazakely. Ny fiainana tany an' efitra, teo anivon' ny Bedoina izay nalaza tamin' ny fahadiovan' ny fiteniny, dia noheverina fa hanome fahasalamana sy tanjaka ara-pitenenan' ny ankizy.

Ny lovantsofina mozilmana dia milaza fa i Mohamady sy ny iray amin' ny zazalahy niara-notaizaina taminy dia niandry biby teo akaikin' ny fonenana, i Halîma sy ny vadiny Abû Kabshah (anaram-bositra nomena ny vadiny) kosa dia nampandrenesin' ny zaza notaizainy fa nahita lehilahy roa niakanjo fotsy izay nametraka an' i Mohamady tamin' ny tany sy nanokatra ny tratrany. Nirohotra nankeny an-toerana i Halîma sy ny vadiny ka nahita an' i Mohamady nitsangana nefa hatsatra be. Nitovy ny fiantarany sy ny an' ilay zazalahy niara-notaizaina aminy. Ireo lehilahy roa niakanjo fotsy ireo dia anjely roa, nirahina hanadio ny fon' ilay zaza izay voatendry ho mpaminanin' ny finoana silamo, ary hametraka ny tombo-kasen' ny faminaniana eo amin' ny sorony.

Natahotra ny fahasalaman' ilay zaza i Halîma ka nandeha namerina ilay zaza tany amin' i Amina reniny, saingy maty telo taona tatỳ aoriana ity reniny ity noho ny aretina, teo amin' ny fahenin-taonan' i Mohamady ary lasa kamboty. Vao enin-taona i Mohamady tamin' izay. Nentin' ny raibeny `Abd Al-Muttalib honina any an-tranony izy avy eo. Roa taona taty aoriana, teo am-pahafatesany, i Abd al-Muttalib, dia nametraka amin' i Abû Tâlib, lahimatoa amin' ny zanany, ho mpikarakara an' i Mohamady. Io no nitaiza azy toy ny zanany naterany.

Fahatanorany sy fahalehibeazany

Rehefa roa ambin' ny folo taona i Mohamady dia nanapa-kevitra i Abû Talib fa hitsapa vintana amin' ny diaben' ny mpivarotra izay ifampivarotana amin' i Siria, ary i Mohamady, zana-drahalahiny, dia niady varotra ny hiaraka aminy. Milaza ny lovantsofina fa nandritra ny diabe iray, dia nisy moanina nahita famantarana teny aminy momba ny fiantsoana azy ho amin' ny asa faminaniana.

Tany Meka, araka ny tantaram-piainana roa (sîra) nataon' i Ibn Hishâm sy i Ibn Kathir, fa i Mohamady dia niavaka tamin' ny olona mitovy taona aminy. Misy lovantsofina iray, ahitana lazamasaka, araka ny filazan' i Maxime Rodinson (mpahay tantara), izay manao azy ho môdely amin' ny fahalavorariana ara-batana sy ara-tsaina ary ara-môraly: natanjaka izy, nahay nandanjalanja ny zavatra teneniny, nahery tamin' ny fomba fiteniny, tsy nivadika tamin' ny namany ary indrindra tsy nivadika tamin' ny fampanantenana ataony. Nisoroka tamim-pitandremana fatratra izay rehetra mety hiahiahiana azy ho mpankafy zava-dratsy izy.

Manodidina ny taona 590 teo ho eo, rehefa nanambara ady (fantatra amin' ny anarana hoe al-Fijâr) tamin' ny fokom-pirenen' i Kenana sy ny an' ny Hawazan ny Koraisita, dia nanao diabe niady amin' izy ireo izay nobaikon' i Abu Talib. I Mohamady, izay roapolo taona (na efatra ambin' ny folo), dia niavaka noho ny fahasahiany. Resy sy niparitaka ireo fokom-pirenena roa ireo.

Tsy dia fantatra loatra ny momba an' i Mohamady tamin' ny fahatanorany satria tsy nitovy zava-dazaina loharanom-babao misy, ka sarotra ny nanasaraka ny tantara amin' ny angano.

Sary hosodoko madnika avy amin' ny Jami al-Tawarikh nosotratan' i Rashid-al-Din Hamadani, manodidina ny taona 1315, mampiseho ny tantaran' ny anjara asan' i Mohamady tamin' ny fametrahana indray ny Vato Mainty tamin' ny taona 605 (vanim-potoan' ny ilkanata)

Tamin' ny taona 605 dia nanapa-kevitra ny Koraisita, taorian' ny oram-be nivatravatra ny fototry ny Kaaba, fa hotafozana ny Kaaba, izay tsy nisy afa-tsy rindrina teo aloha. Ilaina ny fanamboarana tanteraka mba noho ny lanja vaovao vokatry ny fanafozana. Saika hirodana ilay fitoerana masina ka tsy maintsy ravana avy eo haorin' ny Koraisita indray. Tao anatin' ny fanahiana ny mety hahatezitra ny andriamanitra tao dia nisy lehilahy iray nivoaka nitondra famaky ary nihiaka hoe: "Ry andriamanibavy ô! Aza matahotra! Ny tsara indrindra ihany no fikasanay." Dia nanomboka nandrava izany izy. Niandry ny famalian' ny andriamanitra indray alina ny Mekana izay nitebiteby, saingy hita ho mariky ny fankatoavan' ny lanitra ny fanohizana ny asa tsy nisy zava-niseho ny ampitso. Araka ny fitantarana nangonin' i Ibn Ishaq, rehefa tonga ny fotoana hamerenana amin' ny toerany ny Vato Mainty (meteôrita voalaza fa nohajain' ny Arabo hatramin' ny andron' i Abrahama) dia nisy fifandirana momba izay fokom-pianakaviana tokony hahazo voninahitra amin' ny fanaovana izany. Tapa-kevitra fa ny olona voalohany hiditra ao amin' ny tokontanin' ny Kaaba no hitsara. Nandray izany andraikitra izany i Mohamady, nangataka akanjobe. Napetrany teo ambonin' izany ilay vato, ary notarihiny ny solontenan' ny fokom-pianakaviana (olona roa avy) mba hiara-manandratra ilay vato ho eo amin' ny toerany, mba tsy hisian' ny fahatafintohinana. Izy avy eo no nanao izay hiarovana azy io tao anatin' ny rindrina, teo ambany maso mpankasitraky ny mponin' i Meka, izay babon' ny fahamendrehan' ity fihetsika ity izay nikendry ny hamongotra ny avonavona nahatonga izany.

Volana vitsivitsy taorian' ny Ady tao Fijar dia nisy mpivarotra iemenita nitondra entana izay norobain' i Al-As ibn Wa'il al-Sahmi. Noho ny famporisihan' ny dadatoan' i Mohamady, Al-Zubayr ibn Abd al-Muttalib, dia niforona ny fiaraha-mientan' ny fokom-pianakaviana maromaro, ny Hilf al-Fudul, izay mikendry ny hiaro ny vahiny sy ny olona tsy misy fiarovana ara-poko. I Mohamady dia mandray anjara amin' izany ary nahafantatra ny maha ilaina azy sy ny fahamarinany taty aoriana.

Voalaza fa lasa mpivarotra izy ary nanao raharaham-barotra teo anelanelan' ny Ranomasimbe Indiana sy ny Ranomasina Mediteranea.

Ny lazany dia nampidirina ho mpiasa tao amin' ny vehivavy mpitondratena mpanankarena iray i Mohamady noho ny lazany, vehivavy mpandraharaha nahay, nantsoina hoe Khadîja, izay nanankina taminy ny raharahany ary tsy ela dia nanambady azy. Niantoka azy amin' ny fiahiana ara-materialy izany ary manome azy fankasitrahana ara-tsôsialy sasany ao Meka izany. Nanolo-kevitra ny hanambady azy i Khadija, tamin' ny taona 595 ka neken' i Mohamady izany fanambadiana izany, izay lazain' ny olona rehetra fa feno hasambarana tokoa. Mitombina anefa ny fiheverana fa i Mohamady, izay kamboty nanao fanambadiana tsy mitovy, dia tsy maintsy niharan' ny fanilikilihana ara-tsôsialy, ny olona mitoka-monina amin' ny fanambadiany tamin' izany fotoana izany dia tsy misy fomba hafa afa-tsy ny lalan' ny fiarahana amin' ny iray amin' ny fokom-pianakaviana natanjaka. Nanan-janaka maromaro avy amin' io fanambadiana io izy, ka efatra amin' ireo no sisa velona, ​​dia i Zeynab, i Umm Kulthûm, i Fatima ary i Ruqayya.

Ny fanambadiany sy ny fandraisany anjara tao amin' ny Hilf al-Fudul no zava-nitranga ara-tantara farany fantatra talohan' ny fitoriana ny finoana silamo. 20 taona izy tamin' izay. Ny roapolo taona manaraka teo amin' ny fiainany dia tsy voarakitra tsara ary tsy noraharahaina ny fitaoman' ny avy ivelany izay mety ho niantraika taminy nandritra izany fotoana izany. Toa nanohy nandray anjara tamin' ny diaben' ny mpivarotra ho an' i Khadija izy, ary ny lovantsofina dia milaza fa nisy fihaonana maromaro tamin' ny moanina sy asketika kristiana nandritra ireo dia ireo; na izany aza, ny fanantitranteran' ireo olona ireo ny faminaniana manambara an' i Mohamady ho mpaminany ho avy dia mahatonga ireo tantara ireo hanana endrika angano. Araka ny voalazan' i Leone Caetani dia tsy nanan-karena loatra i Mohamady tamin' ny fiandohan' ny fanambaràna, satria tsy afaka nividy andevo afa-tsy iray ihany izy tamin' ny fotoana nampisy ny fanenjehana.

Fanombohan' ny asa maha mpaminany

I Mohamady mandray ny Kor'any avy amin' ny anjely Gabriela. Avy amin' ny Jami' al-Tawarikh ("Tantaran' Izao Tontolo Izao") nosoratan' i Rashid al-Din's, Tabriz, Persia, 1307.

Nanomboka ny asa faminaniany i Mohamady tamin' ny faha-40 taonany rehefa niseho taminy ny anjely Gabriela (Jibril amin' ny teny arabo) nandritra ny fahitana, araka ny lovantsofina. Nambaran' i Mohamady tamin' ny fianakaviany sy tamin' ny namany akaiky ny antsipirian' izany fanambaràna izany. Rehefa tapitra ny efapolo taona dia olona efapolo no voataonany hanaraka ny fivavahany. Tamin' izany no nanombohany nitory teny imasom-bahoaka tao amin' ny tanànan' i Meka nahaterahany. Noho ny tsy fankasitrahan' ny mponin' i Meka dia niala tao izy tamin' ny taona 622 ka nankany Iatriba (Yathrib), izay atao hoe Medina (na Madina) ankehitriny. Izay fifindrà-monina izany no atao hoe Hijra, sady fiandohan' ny fanisan-taona mozilmàna.

Ny zohy Hira

Nanomboka nivavaka irery tao amin' ny zohy iray antsoina hoe Hira teo amin' ny Tendrombohitra Jabal al-Nour, akaikin' i Meka, i Mohamady, nandritra ny herinandro maromaro isan-taona. Araka ny lovantsofina silamo, tamin' ny 610 taor. J.K., fony izy 40 taona, dia niseho teo anatrehany ny anjely Gabriela (Jibril) nandritra ny fitsidihany tao amin' ilay zohy. Nasehon' ilay anjely azy ny lamba misy andinin-tsoratra koranika teo aminy ary nasainy novakina ny soratra teo. Rehefa niaiky ny tsy fahaizany mamaky teny sy manoratra i Mohamady dia nokendain' i Gabriela tamin-kery ka saiky sempotra, ary naverin' ilay anjely indray ilay baiko. Namerina ny tsy fahaizany mamaky teny i Mohamady ka nokendain' i Gabriela fanindroany. Nitranga indray izany zavatra izany talohan' ny nanononan' i Gabriela ireo andininy ireo tamin' ny farany, ka nahafahan' i Mohamady hitadidy azy ireo. Ireo andininy ireo taty aoriana dia namorona ny Kor'any 96:1-5.

Sarin' ny anjely Gabriela nitsidika an' i Mohamady aoamin' ny Siyer-i Nebi tamin' ny taonjato faha-16

Nampatahotra an' i Mohamady ny zavatra niainana, saingy avy hatrany dia nanome toky azy i Khadija vadiny sy i Waraqa ibn Nawfal, izay kristiana (zanak' olo-mpiray tam-po izy sy i Khadija). Nilaza amin' i Mohamady i Khadija mba hampandre azy raha niverina i Gabriela. Rehefa niseho nandritra ny fotoanany manokana ilay anjely, i Khadija dia nanao fitsapana tamin' ny fametrahana an' i Mohamady teo amin' ny feny ankavia, teo amin' ny feny ankavanana, ary teo ampofoany, ka nanontany an' i Mohamady raha mbola eo foana ilay zavatra. Taorian' ny nanalan' i Khadija akanjo niaraka tamin' i Mohamady teo am-pofoany dia nilaza i Mohamady fa niala tamin' io fotoana io indrindra i Gabriela. Nilaza taminy i Khadija mba hifaly fa tsy satana fa anjely no mamangy azy.

Ny fihetsik' i Mohamady nandritra ny fotoana nahazoany tsindrimandry dia matetika nahatonga azy ho nampangain' ny mpiara-belona taminy fa teo ambany fitarihan' ny jiny, na mpisikidy, na mpanao ody izy, izay nilaza fa ny zavatra niainany nandritra ireo fisehoan-javatra ireo dia nitovitovy amin' ny zavatra mpahazo ny olona izay fantatry ny rehetra tany Arabia taloha. Na dia izany aza, ireo fisehoan-javatra saro-pantarina ireo dia mety natao porofo handresy lahatra ny mpanara-dia azy mikasika ny niandohan' ny fanambaràny avy amin' Andriamanitra. Misy mpahay tantara milaza fa ny filazalazana an-tsary momba ny toe-piainan' i Mohamady amin' ireo toe-javatra ireo dia azo inoana fa marina, satria tsy azo inoana ho noforonin' ny Mozilmana taty aoriana.

Fotoana fohy taorian' ny nahafatesan' i Waraqa dia nitsahatra nandritra ny fotoana kelikely ny fanambaràna, ka nahatonga an' i Mohamady ho nalahelo sy nieritreritra ny hamono tena. Indray mandeha dia niakatra an-tendrombohitra mba hitsambikina izy. Rehefa tonga teo amin' ny tampony anefa izy dia niseho taminy i Gabriela, ka nanamafy ny maha irak' Andriamanitra marina azy. Nampitony an' i Mohamady ilay fihaonana ary nody izy. Taty aoriana, rehefa nisy fiatoana lava be teo anelanelan' ny fanambaràna, dia naveriny io fihetsika io, saingy niditra an-tsehatra toy izany ihany i Gabriela ka nampitony azy ary nahatonga azy hody.

Natoky i Mohamady fa afaka nanavaka ny eritreriny manokana amin' ireo hafatra ireo. Fampitandremana ny tsy mpino amin' ny sazy avy amin' Andriamanitra ireo fanambaràn' ny Kor'any voalohany ireo, sady nampanantena valisoa ho an' ny mpino. Ireo fanambaràna ireo dia nampita ny mety ho vokatry ny tsy finoana toy ny mosary sy ny famonoana ireo izay nandà ny andriamanitr' i Mohamady ary niresaka momba ny loza taloha sy ho avy. Ireo andininy ireo koa dia nanantitra ny amin' ny fitsarana farany izay antomotra sy ny afobe ho an' izay misalasala. Araka ny lovantsofina silamo dia i Khadija vadin' i Mohamady no voalohany nino azy ho mpaminany. Nanaraka azy i Ali ibn Abi Talib (zanak' olo-mpiray tampo izy sy ny mpaminany), i Abu Bakr namany akaiky, ary i Zaid izay zanaka natsangany.

Ny fanoherana tao Meka

Tamin' ny manodidina ny taona 613 dia nanomboka nitory tamin' ny besinimaro i Mohamady. Tany am-boalohany dia tsy nisy fanoherana firy avy amin' ny mponina tao Meka izay tsy niraharaha ny asa fitoriana nataony, kanefa rehefa nanomboka namely ny finoan' izy ireo izy dia nisy ny fifandirana. Nanao fanamby aminy ny Koraisita mba hanao fahagagana, toy ny fampifantsitsirana loharano, nefa nolaviny izany, satria, aminy, ny filaminan' ny zavaboary dia efa porofo ampy amin' ny fahalehibiazan' Andriamanitra. Ny sasany dia naneso ny tsy fahombiazany tamin' ny fanontaniana ny antony tsy nanomezan' Andriamanitra harena azy. Ny hafa niantso azy hitsidika ny paradisa sy hiverina miaraka amin' ny horonam-bokin' ny Kor'any vita amin' ny hoditra azo tsapain-tanana. Nanamafy i Mohamady fa ny Kor'any, amin' ny endrika nampitainy azy, dia efa porofo miavaka.

Araka ny voalazan' i Amr ibn al-As dia maro tamin' ny Koraisita no nivory tao Hijr ary niresaka ny amin' ny tsy mbola niatrehany olana goavana tahaka ny natrehiny avy amin' i Mohamady. Nilaza izy ireo fa nanaratsy ny kolontsainy izy, nanala baraka ny razambeny, nanaratsy ny finoany, nanimba ny fiarahamonina nisy azy, ary nanozona ny andriamanitr' izy ireo. Taty aoriana dia tonga i Mohamady nanoroka ny Vato Mainty ary nanao tawaf (fandehanana miodinkodina manodidina ny Kaaba). Rehefa nandalo teo amin' izy ireo i Mohamady dia nanaovan' izy ireo teny mandratra. Toy izany koa no nitranga rehefa nandalo azy fanindroany izy. Tamin' ny fandalovanany fanintelony dia nijanona i Mohamady ka niteny hoe: "Hihaino ahy ve ianao ry Koraisita? Amin' ny alalany [Andriamanitra] izay mitana ny aiko eo an-tanany no hitondrako fandringanana ho anareo." Nangina izy ireo sy nampody azy, ka nilaza fa tsy lehilahy mahery setra i Mohamady. Ny ampitson' iny dia nisy Koraisita maromaro nanatona azy, nanontany azy raha nilaza izay reny tamin' ny namany izy. Eny no navaliny, ary ny anankiray nisambotra azy tamin' ny lambany. Niditra an-tsehatra i Abu Bakr sady nitomany nanao hoe: "Hamono olona ve ianareo amin' ny filazany hoe Andriamanitra no Tompoko?" Dia nandao azy ireo.

Niezaka nitaona an' i Mohamady hiala amin' ny fitoriany ny Koraisita tamin' ny alalan' ny filazana aminy fa ho anisan' ny mpivarotra sy homena fanambadiana ahazoana tombony, saingy nolaviny ireo tolotra roa ireo. Nisy iraka avy tamin' izy ireo avy eo, notarihin' ny lehiben' ny fokom-pianakaviana Makhzum, izay fantatry ny Mozilmana amin' ny anarana hoe Abu Jahl, nankany amin' i Abu Talib dadatoan' i Mohamady, lehiben' ny fokom-pianakaviana Hashim sy mpitaiza an' i Mohamady, nanome fampitandremana sy fe-potoana farany azy:

"Amin' ny anaran' Andriamanitra, tsy zakanay intsony izao fanaratsiana atao amin' ny razambenay izao, izao fanesoana ny soatoavina nentin-drazanay izao, izao fanararaotana ny andriamanitray izao. Na ianao mihitsy no manakana an' i Mohamady ry Abu Talib, na izahay no tsy maintsy havelanao hanakana azy. Koa satria mitovy amin' ny anay ny toerana misy anao, ka manohitra izay lazainy, dia hanaisotra anao aminy izahay".

Narovan' i Abu Bakr i Mohamady. Sary hosodoko madinika tiorka tamin' ny taonjato faha-15.

Nampodîn' i Abu Talib tamim-pahalalam-pomba izy ireo tamin' ny voalohany, noheveriny ho resaka mafana fotsiny no nitranga teo. Rehefa nihamafy ny feon' i Mohamady dia niangavy an' i Mohamady i Abu Talib mba tsy hanao izay mavesatra mihoatra noho izay zakany, dia nitomany i Mohamady ary namaly fa tsy hijanona izy na dia hametraka ny masoandro eo amin' ny tanany havanana sy ny volana eo amin' ny tanany ankavia aza izy ireo. Rehefa nitodika izy dia niantso azy i Abu Talib ary niteny hoe: "Miverena ry zanako, lazao izay sitrakao, fa amin' ny anaran' Andriamanitra dia tsy hahafoy anao mihitsy aho na inona na inona hitranga".

Raha mbola nivavaka tao anaty hantsana ny andiana Mozilmana dia nisy Koraisita nifanena taminy ary nanome tsiny azy ireo noho ny zavatra nataony. Ny iray amin' ireo Mozilmana ireo, Sa'd ibn Abi Waqqas, dia naka valanoranom-drameva ary nikapoka Koraisita iray ka nahavaky ny lohany, ka izany no voalaza fa fandatsahan-dra voalohany tao amin' ny finoana silamo.

Ny fanenjehana voalohany nataon' ny Mekana dia tantarain' ny mpahay tantara ankehitriny ho "malemy amin' ny ankapobeny", izay voafehin' ny rafitry ny fokom-pianakaviana, izay antoka lehibe indrindra amin' ny fiarovana ao Meka. Amin' ny alalan' ny fiantohana fa ny herisetra ao anatin' ny fokom-pianakaviana dia heverina ho fanesorana ny voninahitry ny fokom-pianakaviana manontolo, ny fandrahonana valifaty dia nanakana ny trangana herisetra mahery vaika atao amin' ireo mitonona ho Mozilmana, izay niharan' ny sazy ara-toekarena sy ny fanevatevana am-bava. Ny tranga tena nisongadina tamin' ny herisetra ara-batana natao tamin' ny Mozilmana tamin' io vanim-potoana io dia izay nihatra tamin' ilay andevo atao hoe Bilal ibn Rabah sy tamin' i Amir ibn Fuhayra, izay tsy nahazo ny fiarovan' ny fokom-pianakaviana. Ny Kor'any dia tsy miresaka momba ny fanenjehana, fa ao amin' ny tantaram-piainan' ny mpaminany no ahitana ity zava-ntranga ity.

Ny iraka avy amin' ny Koraisita tany Iatriba

Nandefa an' i Nadr ibn al-Harith sy i Uqba ibn Abi Mu'ayt tany Iatriba (Yathrib) ny mpitarika ny Koraisita mba hitady ny hevitry ny raby jiosy momba an' i Mohamady. Nanoro hevitra azy ireo ny raby mba hametraka fanontaniana telo amin' i Mohamady: hitanisa ny tantaran' ny zatovolahy izay nirotsaka an-tsehatra tany amboalohany; hilaza ny tantaran' ny mpandeha lavitra iray izay tonga tany amin' ny faran' ny tany any atsinanana sy any andrefana; ary hanome tsipiriany momba ny fanahy. Raha manome valinteny marina i Mohamady, hoy izy ireo, dia mpaminany izy; fa raha tsy izany dia mpandainga izy. Rehefa niverina tany Meka izy ireo ary nametraka amin' i Mohamady ireo fanontaniana ireo dia nilaza tamin' izy ireo i Mohamady fa hanome ny valiny ny ampitson' io. Na izany aza, dimy ambin' ny folo andro no lasa nefa tsy nisy valiny avy amin' ny Andriamaniny, izany dia niteraka fifosana teo amin' ny Mekana ka nahatonga ny fahorian' i Mohamady. Taty aoriana dia tonga tao amin' i Mohamady ny anjely Gabriela ka nanome azy ny valiny.

Ho valin' ny fanontaniana voalohany, ny Kor'any dia milaza tantara momba ny vondron' olona natory tao anaty lava-bato (Kor'any 18:9–25), izay ampifandraisin' ny manam-pahaizana amin' ny angano momba ny "Mpatory fito tany Efesôsy". Ho an' ny fanontaniana faharoa, ny Kor'any dia miresaka momba an' i Dhu al-Qarnayn ("ilay manan-tandroka roa") (Kor'any 18:93–99), tantara ampifandraisin' ny manam-pahaizana amin' ny "Tantaran' i Aleksandra". Ny amin' ny fanontaniana fahatelo, mikasika ny toetry ny fanahy, ny fanambaràna ao amin' ny Kor'any dia nanamafy fa tsy takatry ny sain' olombelona izany. Na ny Jiosy niresaka ireo fanontaniana ireo na ny Koraisita izay nanontany izany tamin' i Mohamady dia tsy niova finoana ho mozilmana na dia nahazo ny valiny. Novonoina i Nadr sy i Uqba araka ny baikon' i Mohamady taorian' ny ady tao Badr, ary nisy babo hafa notanana hatao vidim-panavotana. Raha nitaraina i Uqba nanao hoe: "Fa iza no hikarakara ny zanako ry Mohamady?" "Ny Helo!", hot ny navalin' i Mohamady.

Fifindra-monina any Abisinia sy ny fanambaràna avy amin' ny satana

Tamin' ny taona 615, noho ny tahotra sao ho voataona hiala amin' ny fivavahany ny mpanara-dia azy, dia nandefa ny sasany tamin' izy ireo hifindra monina any amin' ny Fanjakan' i Aksoma any Abisinia i Mohamady ary nahita voanjo kely teo ambany fiarovan' ny emperora kristiana etiôpiana Aṣḥama ibn Abjar. Anisan' ireo izay nandao an' i Umm Habiba, zanakavavin' ny iray amin' ny lehiben' ny Koraisita, Abu Sofyan, sy ny vadin' i Umm Habiba. Nandefa lehilahy roa haka azy ireo ny Koraisita avy eo. Koa satria sarobidy be ny zavatra vita tamin' ny hoditra tamin' izany fotoana izany tany Abisinia, dia nanangona hoditra be dia be izy ireo ary nentiny tany mba hozarainy amin' ny jeneraly tsirairay tao amin' ilay fanjakana. Nolavin' ny mpanjaka mafy anefa ny fangatahan' izy ireo.

Tsy niresaka afa-tsy fifindrà-monina iray tany Abisinia i Tabari sy Ibn Hisham, nisy andiany roa anefa izany araka ny voalazan' i Ibn Sa'd. Amin' ireo roa ireo, ny ankamaroan' ny olona tao amin' ny vondrona voalohany dia niverina tany Meka talohan' ny Hijra (fifindrà-monina any Iatriba na Medina), raha ny ampahany be tamin' ny vondrona faharoa kosa dia nijanona tany Abisinia tamin' izany fotoana izany ary nivantana tany Medina taorian' ny Hijra. Ireo fitantarana ireo dia manaiky fa ny fanenjehana dia nanana anjara toerana lehibe tamin' ny nandefasan' i Mohamady azy ireo tany. Araka ny voalazan' ilay mpahay tantara atao hoe W. M. Watt dia saro-drafitra kokoa noho ny fitantarana mahazatra maro ireo ampahan-tantara ireo; nanolo-kevitra izy fa nisy fisaratsarahana tao anatin' ity vondrom-piarahamonina mozilmana vao niforona ity, ary azo inoana fa nandeha tany izy ireo mba hifaninana amin' ny fianakaviana maro mpivarotra malaza tao Meka. Araka ny taratasin' i Urwa notahirizin' i Tabari dia niverina ireo mpifindra monina ireo taorian' ny fiovam-pon' ny olona maromaro tao an-toerana toa an' i Hamza sy Umar.

Toy ny maro hafa, i Tabari dia nitatitra fa very fanantenana i Mohamady, nanantena ny firindrana teo amin' ny fokom-pireneny. Noho izany, raha teo anatrehan' ny Koraisita maromaro izy, rehefa avy nanonona andininy miresaka ny telo amin' ny andriamanitra tian' izy ireo indrindra (Kor'any 53:19–20), dia nametraka andininy fohy roa teo amin' ny lelan' i Mohamady i Satana: "Ireo no manidina avo / izay tokony hantenaina ny fanelanelanany". Nitarika fampihavanana ankapobe teo amin' i Mohamady sy ny Mekana izany, ary nanomboka niverina nody ny Mozilmana tao Abisinia. Na izany aza, ny ampitson' iny dia nisintona ireo andininy ireo i Mohamady araka ny baikon' i Gabriela, ary nilaza fa natsipin' i Satana tamin' ny lelany ireo fanambaràna ireo ary nofoanan' Andriamanitra izany. Nambara kosa avy eo ny andininy manaratsy an' ireo andriamanibavy ireo. Noho izany, ny Mozilmana niverina nody dia tsy maintsy nanao fandaminana hahazoana ny fiarovan' ny fokom-pianakaviana alohan' ny hidirany indray any Meka.

Ity zava-nitranga momba ny fanambaràna avy amin' i Satana ity dia notaterina faobe ary noraketin' ny ankamaroan' ny mpanoratra tantaram-piainan' i Mohamady tamin' ireo taonjato roa voalohan' ny silamo, izay mifanaraka amin' ny Kor'any 22:52, araka ny hevitr' izy ireo. Hatramin' ny nipoiran' ny hetsika momba ny hadita sy ny teôlôjia sistematika miaraka amin' ny foto-pampianarana vaovao, anisan' izany ny isma, izay nilaza fa i Mohamady dia tsy mety diso, koa noho izany dia tsy ho azon' i Satana fitahina, dia nodinihina indray ny fahatsiarovana ara-tantaran' ny fiarahamonina mozilmana tany am-boalohany. Ary tamin' ny taonjato faha-20, ny manam-pahaizana mozilmana dia niray feo nanda an' io zava-nitranga io. Amin' ny lafiny iray, ny ankamaroan' ny Eorôpeana mpanoratra tantaram-piainan' i Mohamady dia manaiky ny fahamarinan' ity trangan-javatra momba ny fanambaràn' i Satana ity amin' ny alalan' ny "masontsivan' ny filazana mahamenatra". Ny mpahay tantara Alfred T. Welch dia nilaza fa ny vanim-potoana nialan' i Mohamady tamin' ny mônôteisma hentitra dia azo inoana fa naharitra ela kokoa, saingy taty aoriana dia voarakitry ny fitantarana ny nahatonga azy io ho fohy kokoa ary ny nilazana fa i Satana no meloka.

Tamin' ny taona 616, nisy fifanarahana natao izay nametrahan' ny fokom-pianakaviana koraisita hafa rehetra ny fandrarana ny Banu Hashim, mandrara ny varotra sy ny fanambadiana amin' izy ireo. Na izany aza, mbola afaka nivezivezy malalaka tao an-tanàna ny ao amin' ny Banu Hashim. Na dia niatrika herisetra am-bava nitombo aza i Mohamady dia nanohy nitety ny arabe sy nirotsaka tamin' ny adihevitra ampahibemaso nefa tsy nisy nikasi-tanana. Taty aoriana, nisy ankolafy tao anatin' ny Koraisita, niombom-po tamin' ny Banu Hashim, nanomboka nanao ezaka hampitsaharana ny fanasaziana, ka nahatonga ny marimaritra iraisana tamin' ny taona 619 momba ny hanesorana ny fandrarana.

Ezaka hiorim-ponenana tao Ta'if

Tamin' ny taona 619, niatrika fotoam-pahoriana i Mohamady. Nodimandry i Khadija vadiny, loharano lehibe amin' ny fanohanana azy ara-bola sy ara-pihetseham-po. Tamin' io taona io ihany dia maty koa ny dadatoany sady mpiambina azy, Abu Talib. Na dia teo aza ny fandresen-dahatra nataon' i Mohamady tamin' i Abu Talib mba hanaiky ny finoana silamo teo am-pahafatesany, dia nifikitra tamin' ny finoana pôliteista hatramin' ny farany izy. Ny dadatoan' i Mohamady hafa, Abu Lahab, izay nandimby ny mpitarika ny fokom-pianakaviana Banu Hashim, dia vonona ny hanome fiarovana an' i Mohamady. Na izany aza, rehefa henony tamin' i Mohamady fa i Abu Talib sy Abd al-Muttalib dia natao ho any amin' ny helo, noho ny tsy finoana ny fivavahana silamo, dia nisintona ny fanohanany izy.

Nankany Ta'if avy eo i Mohamady mba hiezaka ny hiorim-ponenana ao an-tanàna ary hahazo fanampiana sy fiarovana amin' ny Mekana, saingy izao no valinteny nitsena azy: "Raha mpaminany tokoa ianao, inona no ilanao ny fanampianay? Raha mandefa anao ho irany Andriamanitra, nahoana no tsy miaro anao Izy? Ary raha te handefa mpaminany i Allah, moa ve tsy ho nahita olona tsara noho ianao, izay osa sy kamboty ray?" Rehefa tsapan' i Mohamady fa very maina ny ezaka nataony dia nangataka tamin' ny mponin' i Ta'if i Mohamady mba hanafina izany raharaha izany, noho ny tahotra sao hanamafy ny fankahalan' ny Koraisita azy izany. Tsy nanaiky ny fangatahany anefa izy ireo fa nitora-bato azy ka nandratra ny rantsam-batany.

Tamin' ny dia niverina tany Meka i Mohamady dia tonga teo an-tsofin' i Abu Jahl ny vaovao momba ny zava-niseho tao Ta'if, ary hoy izy: "Tsy navelan' izy ireo hiditra tao Ta'if izy, koa aoka isika handà azy tsy hiditra aty Meka koa." Noho ny fahafantarana ny hasarotan' ny toe-javatra dia nangataka tamin' ny mpitaingin-tsoavaly nandalo i Mohamady mba hitondra hafatra any amin' i Akhnas ibn Shariq, anisan' ny fokom-pianakavian-dreniny, nangataka ny fiarovany mba hahafahany miditra soa aman-tsara. Nandà anefa i Akhnas, ary nilaza fa mpiombona amin' ny tranon' ny Koraisita ihany izy. Nandefa hafatra any amin' i Suhayl ibn Amir i Mohamady avy eo, nefa nandà toy izany koa izy noho ny foto-pitsipika mifehy ny fokom-pirenena. Farany dia naniraka olona hanontany an' i Mut'im ibn 'Adiy, lehiben' ny Banu Nawfal i Mohamady. Nanaiky i Mut'im, ary rehefa avy nampitafy ny tenany izy dia nivoaka maraina niaraka amin' ny zanany lahy sy ny zana-drahalahiny hanaraka an' i Mohamady ho any an-tanàna. Rehefa nahita azy i Abu Jahl dia nanontany izy raha manome fiarovana azy fotsiny i Mut'im na efa niova fo ho amin' ny fivavahany. Namaly i Mut'im hoe: "Mazava ho azy fa manome fiarovana azy aho." Dia hoy I Abu Jahl hoe: "Izay rehetra arovanao dia harovanay".

Ny Isra' sy ny Mi'raj

Soratra avy ao amin' ny Kor'any eo amin' ny Tranoborin' ny Vatolampy. Io dia manamarika ny toerana izay inoan' ny Mozilmana fa niakaran' ny tany an-danitra i Mohamady.

Teo amin' io toerana ambany indrindra teo amin' ny fiainan' i Mohamady io no nametrahan' ny fitantarana maro ao amin' ny Sira ny Isra' sy ny Mi'raj malaza. Amin' izao fotoana izao, ny Isra' dia heverin' ny Mozilmana fa ny dian' i Mohamady avy any Meka ho any Jerosalema, fa ny Mi'raj kosa dia avy any Jerosalema mankany an-danitra. Heverina fa tsy misy fototra iorenan' ny Mi'raj ao amin' ny Kor'any, satria tsy miresaka mivantana an' izany ny Kor'any.

Ny andininy ao amin' ny Kor'any 17:1 dia mitantara ny dian' i Mohamady tamin' ny alina avy any amin' ny toerana hajaina fanaovana vavaka mankany amin' ny toeram-pivavahana lavitra indrindra. Ny Kaaba, tokontany masina ao Meka, dia eken' ny maro ho toeram-piaingana, saingy misy ny tsy fitovian-kevitra eo amin' ny lovantsofina silamo momba ny atao hoe "toeram-pivavahana lavitra indrindra". Ny manam-pahaizana ankehitriny sasany dia milaza fa ny lovantsofina voalohandohany dia manao an' io toerana lavitra io ho kambana amin' ny Kaaba any an-danitra, ka ny dian' i Mohamady dia nitondra azy mivantana avy any Meka namakivaky ny lanitra. Ny lovantsofina taty aoriana anefa dia milaza azy io ho ny Bayt al-Maqdis, izay heverina amin' ny ankapobeny fa i Jerosalema. Rehefa nandeha ny fotoana dia nitambatra ireo lovantsofina samihafa ireo mba hampisehoana fa izany dia izany dia nanomboka tao Meka, nandalo an' i Jerosalema, ary nankany an-danitra avy eo.

Tsy mitovy ihany koa ny datin' ny zava-nitranga. Noraketin' i Ibn Sa'd fa ny Mi'raj an' i Mohamady dia nitranga voalohany, teo akaikin' ny Kaaba nankany an-danitra, tamin' ny 27 Ramadany, 18 volana talohan' ny Hijra, raha ny Isra' kosa avy any Meka ka hatrany amin' ny Bayt al-Maqdis dia tamin' ny alina faha-17 amin' ny Rabi'ul farany alohan' ny Hijra. Araka ny fantatra dia natambatra ho iray ireo fitantarana roa ireo tatỳ aoriana. Ao amin' ny fitantaran' i Ibn Hisham dia ny Isra' no voalohany ary avy eo ny Mi'raj, ary ireo tantara ireo dia nataon' i Ibn Hisham talohan' ny nahafatesan' i Khadija sy i Abu Talib. Etsy ankilany, tsy nisy afa-tsy ny fitantarana ny niakaran' i Mohamady avy tao amin' ny fitoerana masina ao Meka ho any amin' ny "lanitra eto an-tany" ny nampidirin' i al-Tabari. I Tabari dia nametraka ity fitantarana ity eo am-piandohan' ny asa fanompoana ampahibemaso nataon' i Mohamady, teo anelanelan' ny fitantarany momba an' i Khadija lasa "mpino voalohany ny Irak' Andriamanitra" sy ny fitantarany momba ny "lehilahy voalohany nino ny irak' Andriamanitra".

Fifindrà-monina mankany Medina (Hijra)

I Medina, any amin' ny 320 km eo ho eo any avaratr' i Meka, dia ôazisy ahitana zavamaniry maitso mavana. Araka ny loharanom-baovao mozilmana dia ny Jiosy tafavoaka velona tamin' ny fikomiana tamin' ny Rômana no nanorina an' io tanàna io. Raha tsy nanavanana ny fokom-pirenena arabo ny fambolena, dia mpamboly nahay ny Jiosy, ka novoleny ny tany teny amin' ny ôazisy. Fokom-pirenana jiosy niisa 20 teo ho eo no lazaina fa nipetraka tao an-tanàna, ka ny telo nalaza indrindra dia ny Banu Nadir sy ny Banu Qaynuqa ary ny Banu Qurayza. Rehefa nandeha ny fotoana dia nifindra monina nankany amin' ilay tanàna ny fokom-pirenena arabo avy any amin' ny faritra atsimo amin' i Arabia, ka nanorim-ponenana niaraka tamin' ny Jiosy. Ny fokom-pirenena arabo dia ny Banu Aws sy ny Banu Khazraj, izay samy fantatra amin' ny anarana hoe Banu Qayla. Talohan' ny taona 620 dia efa nisy ady teo amin' ireo fokom-pirenena arabo roa ireo nandritra ny zato taona teo ho eo, ka samy niezaka nitady ny fanampian' ny fokom-pirenena jiosy ny tsirairay tamin' izy ireo, izay niteraka ady anatiny teo amin' ireto farany.

Rehefa very ny fanantenana hahazo olona miova fo teo amin' ny mpiray tanàna aminy i Mohamady dia nametra ny ezaka nataony tamin' ny tsy Mekana izay nanatrika tsenabe na nanao fivahiniana masina. Nandritra ireo ezaka ireo dia nihaona tamin' olona enina avy amin' ny Banu Khazraj i Mohamady. Ireo lehilahy ireo dia nanam-pahazarana nananafiha ny Jiosy tao an-toerana, izay nampitandrina azy ireo koa fa hisy mpaminany hirahina hanafay azy ireo. Rehefa nandre ny hafatra ara-pivavahan' i Mohamady izy ireo dia nifampiresaka hoe: "Ity no mpaminany nampitandreman' ny Jiosy antsika. Aza avela hanatona azy alohantsika izy ireo!" Rehefa nandray ny finoana silamo izy ireo dia niverina tany Medina ary nitantara ny fihaonany, nanantena fa amin' ny alalan' ny faneken' ny vahoakany — ny Khazraj sy ny Aws, izay nifanditra hatry ny ela — dia hanaiky ny finoana silamo ary handray an' i Mohamady ho mpitarika azy ireo, dia ho azon' izy ireo atao ny hiray saina.

Tamin' ny taona manaraka dia nitsidika an' i Mohamady ny dimy tamin' ireo olona niova fo teo aloha, nitondra olona vaovao fito, ka ny telo tamin' izy ireo dia avy amin' ny Banu Aws. Tao Aqaba, akaikin' i Meka, dia nianiana ny tsy fivadihany taminy izy ireo. Nankinin' i Mohamady amin' i Mus'ab ibn Umayr avy eo ny hiaraka amin' izy ireo rehefa niverina tany Medina mba hampandroso ny finoana silamo. Tamin' ny Jona 622 dia nisy fivoriana an-tsokosoko lehibe indray natao tao Aqaba. Tao anatin' ity fivoriana ity dia olona dimy amby fitopolo avy any Medina no nanatrika, nahitana vehivavy roa, nisolo tena ireo niova fo rehetra tao amin' ny ôazisy. Nangataka azy ireo i Mohamady mba hiaro azy tahaka ny hiarovany ny vady aman-janany. Nanaiky izy ireo ary nianiana taminy, izay fantatra matetika amin' ny anarana hoe "fianianana faharoa tao Aqaba" na "fianianan' ady". Ny paradisa no nampanantenain' i Mohamady azy ireo ho takalon' ny tsy fivadihany.

Taty aoriana dia niantso ny Mozilmana mekana i Mohamady mba hifindra any Medina. Ity hetsika ity dia fantatra amin' ny anarana hoe Hijra, izay midika hoe "fanapahana ny fatoram-pianakaviana." Naharitra telo volana teo ho eo ny fiaingana. Mba tsy hahatongavany any Medina irery, nefa ny mpanaraka azy mijanona ao Meka, dia nisafidy ny tsy handroso i Mohamady fa nijanona nijery azy ireo ary nandresy lahatra ireo izay nisalasala. Ny sasany dia nosakanan' ny fianakaviany tsy hiala, fa tamin' ny farany dia tsy nisy Mozilmana tavela tao Meka. Noraisin' i Mohamady ho toy ny fandroahana avy amin' ny Koraisita io fifindra-monina io.

Ny lovantsofna silamo dia mitantara fa raha jerena araka ny zava-nitranga dia nanolotra soso-kevitra i Abu Jahl ny hiarahan' ny solontenan' ny fokom-pianakaviana tsirairay avy hamono an' i Mohamady. Rehefa avy nampahafantarin' ny anjely Gabriela momba izany i Mohamady dia nangataka an' i Ali (zanak' olo-mpiray tam-po izy roa) handry eo amin' ny fandriany voarakotry ny akanjobeny hadrami maitso, ary izany no noheveriny fa hiaro azy. Taorian' ny fiafenana nandritra ny telo andro dia nandeha niaraka amin' i Abu Bakr nankany Medina, izay mbola nantsoina hoe Iatriba (Yathrib) tamin' izany fotoana izany, i Mohamady. Ny Mozilmana mekana izay nanatanteraka fifindra-monina dia nantsoina hoe Muhajirun, fa ny Mozilmana mediniana kosa dia nantsoina hoe Ansar.

Tao Medina

Araka ny voalazan' i Julius Wellhausen, ôrientalista tamin' ny taonjato faha-19, rehefa tonga tao an-tanàna i Mohamady tamin' ny taona 622, dia niray dina tamin' ny fokom-pirenana arabo roa ny fokom-pirenena jiosy, izay nanana sata ambany fifehezana. Tsy miombon-kevitra amin' izany anefa i Russ Rodgers, mpahay tantara tamin' ny taonjato faha-21. Nolazainy fa nandritra ny fianianana faharoa nataon' i Mohamady tao Aqaba, dia nilaza ny mpikambana ao amin' ny fokom-pirenena arabo fa tsy maintsy nanapaka ny fifanarahana sasany tamin' ny Jiosy izy ireo noho ny toetran' ilay antoka. I Rodgers dia nanatsoaka hevitra fa ny fokom-pirenena arabo no nanana ny satan' ny fehezina na, fara fahakeliny, mitovy sata amin' ny Jiosy, satria raha tsy izany, ny Jiosy dia ho voasariky ny fanekena.

Ny Dinan' i Medina

I Ibn Ishaq, taorian' ny fitantarany momba ny hijra, dia nanamafy fa i Mohamady dia nanoratra lahatsoratra izay antsoina ankehitriny hoe "Dinan' i Medina" na "Lalàm-panorenan' i Medina" ary mamoaka ny vontoatiny tsy misy isnad (fanamafisana). Io fiantsoana ilay lahatsoratra io dia heverina amin' ny ankapobeny ho tsy tandrify, satria io lahatsoratra io dia tsy nanangana fanjakana na namoaka lalàna koranika, fa niresaka momba ny fokom-pirenena. Na dia samy manaiky ny maha azo itokiana ilay soratra aza ny manam-pahaizana avy amin' ny Tandrefana sy ny Tontolo Mozilmana dia mitohy ny tsy fitovian-kevitra ny amin' ny hoe fifanarahana io na fanambaràna nataon' i Mohamady manokana, ny isan' ny tahirin-kevitra nampidiriny, ny ankolafy lehibe mpandray anjara, ny fotoana manokana namoronana azy (na ny ampahany amin' izy io), na novolavolaina taloha na taorian' ny nanesoran' i Mohamady ny fokom-pirenena jiosy telo lehibe tao Medina, ary ny fomba tsara hanaovana dikan-teny azy io.

Fiantombohan' ny ady mitam-piadiana

Tany am-piandohan' ny fotoany tany Medina dia nanantena i Mohamady fa ny Jiosy dia hanaiky azy ho mpaminany ary niezaka hahazo olona niova fo avy amin' ny fiarahamonin' izy ireo. Tsy nahomby anefa ny ezaka nataony ary niharan' ny fanesoana mihitsy aza izy, satria hitan' ny Jiosy ny tsy fitovian' ny Kor'any sy ny soratra masin' izy ireo. Noho izany, ny Kor'any dia niampanga ny Jiosy ho nanafina sy nanova ampahany tamin' ny soratra masiny. Ny fanakianana sy ny fandavan' ny Jiosy dia loza ho an' ny filazany ara-paminaniana nataon' i Mohamady, ary vokatr' izany dia niharatsy ny fomba fijerin' i Mohamady sy ny Kor'any azy ireo. Izany dia nitarika ho amin' ny fanavaozana ny fitodihana amin' ny vavaka mozilmana, ny qibla, izay nafindra avy Jerosalema mankany amin' ny Kaaba ao Meka.

Ny fanondroan' i Mohamady an' i Meka ho foiben' ny finoana silamo, miaraka amin' ny filany hamaly ny Mekana taorian' ny fandrahonany azy ireo amin' ny famaizan' Andriamanitra izay tsy tanteraka mihitsy, ary koa ny fahasahiranana ara-toekarena natrehiny sy ny Muhajirun tao Medina, dia niafara amin' ny tari-dalan' Andriamanitra vaovao, dia ny hiady amin' ny Pôliteista (mpivavaka amin' andriamanitra maro). Nandefa ny mpanara-dia azy i Mohamady mba hanao bemidina amin' ny fanafihana ny diaben' ny Koraisita mpivarotra. Nisalasala ny handray anjara ny sasany tamin' ny Mekana mpanaraka azy, satria mety hanafika ny vahoaka ao amin' ny fokom-pireneny manokana izany. Nahatezitra an' i Mohamady izany ka nahatonga ny fanambaràna ao amin' ny Kor'any 2:216, ankoatry ny hafa, izay milaza fa tsara ny ady ary tsy maintsy ataon' izy ireo. Taorian' ny volana maromaro nisian' ny tsy fahombiazana dia nahavita ny fanafihana voalohany nahomby nataony i Mohamady, tao Nakhla, nandritra ny iray volana izay nandraran' ny mpanompo sampy (paganisma) ny mba tsy hisian' ny fandatsaha-dra. Rehefa naverina teo aminy tao Medina ny entana be dia be azo avy amin' ny fandrobana, dia niharan' ny fanakianana avy amin' ny mponina i Mohamady. Nolazainy fa nanao dika vilana ny baikony ny mpanara-dia azy, ary nahemony ny fandraisany ny ampahadiminy tamin' ny zavatra nobaboina mandra-pahatongan' ny andininy (ayat na fanambaràna) iray tamin' ny farany, izay nanamarina ny fanafihana.

Nomena alalana ireo izay iadiana, satria nanao ny tsy nety izy. Ary marina tokoa fa i Allah dia mahay manome azy ireo fandresena. Ireo izay noroahina hiala amin' ny tranony tsy amin' antony - noho izy ireo milaza fotsiny hoe: "I Allah no Tompontsika". Ary raha tsy nojeren' i Allah ny olona, ​​ny sasany amin' ny alalan' ny hafa, dia ho nisy mônastera, fiangonana, sinagôga, ary môske noravana izay tena nanononana ny anaran' i Allah. Ary azo antoka fa hanohana ireo izay manohana Azy tokoa i Allah. Eny tokoa, i Allah dia Mahery sy Lehibe amin' ny heriny. — Kor'any 22:39–40

I Mohamady tamin' ny ady tao Badr, sary ao amin' ny Siyer-i Nebi, taonjato faha-14.

Roa volana taorian' izay dia nisy karavany koraisita lehibe iray, izay nahitana ny fampiasam-bolan' ny Mekana rehetra, nody avy any Gaza. Niezaka nanafika azy i Mohamady tamin' ny nialany tao Meka saingy tsy nahomby. Rehefa fantatr' i Abu Sufyan, lehiben' ny karavany, tao Zarqa, fa niomana hanafika ny karavany indray i Mohamady, dia nandefa iraka ho any Meka izy mba hahazo fanampiana, ary Mekana miisa 950 teo ho eo no niainga ho setrin' izany. Rehefa nanakaiky ny toerana misy rano tao Badr ny diabe, dia fantatr' i Abu Sufyan tenany ny tanàna ary nanamarina ny ahiahiny fa hanafika ao i Mohamady. Naviliny nankany amin' ilay lalana sarotra kokoa amoron-tsiraka miankandrefana àry ilay diabe, na dia nidika izany fa tsy hahazo rano mangatsiatsiaka izy ireo. Rehefa tafatsoaka soa aman-tsara ilay diabe dia niala ny ampahany tamin' ny andry vonjy taitra, ka 600 ka hatramin' ny 700 lahy no tavela. I Mohamady, rehefa nahita ny fisian' ireo Mekana sisa tavela tamin' ny alalan' ny mpitatitra rano, dia nanome baiko ny miaramilany izy mba hameno fasika sy vato ny fantsakana rehetra, araka ny torohevitr' i Hubab ibn al-Mundhir, ka navela ny iray ho azy ireo. Ary izany dia nanery ny Mekana hiady mba hahazo rano.

Natomboka tamin' ny adin' olona tsiroaroa avy amin' ny andaniny sy ny ankilany ny ady, avy eo raikitra ny ady saritaka. Na dia tsy nandray anjara tamin' ny ady aza i Mohamady dia nanosika ny mpanaraka azy tamin' ny fampanantenana paradisa raha maty an' ady izy ireo. Maro tamin' ny Koraisita no nisalasala ny hamono ny havany, ary talohan' ny mitataovovonana dia resin-tahotra izy ireo ka nandositra. Naniraka nampitady an' i Abu Jahl i Mohamady. Nahita azy ny Mozilmana iray ka nanapaka ny lohany, ary nanipy ny lohany teo an-tongotr' i Mohamady izay nihiaka tamim-pifaliana hoe: "Ny lohan' ny fahavalon' Andriamanitra. Miderà an' Andriamanitra fa tsy misy afa-tsy Izy!". Nifarana ny ady ka 49 ka hatramin' ny 70 no maty tamin' ny Koraisita, raha 14 kosa ny Mozilmana maty. Nahazo entana voababo an' ady maro sy voafonja maromaro ny Mozilmana. Naniry ny hamonoana azy rehetra i Umar, kanefa nanapa-kevitra i Mohamady fa tsy maintsy angatahina aloha ny vidim-panavotana, ary aorian' izay dia azon' izy ireo atao ny mamono izay tsy tian' ny olona haloa vola.

Rehefa niverina tany Medina i Mohamady dia niasa avy hatrany mba hanamafisana ny fahefany. Nanome toromarika ny hanesorana an' i Asma bint Marwan, izay nanakiana azy tamin' ny tononkalo, izy. Novonoin' ny mpanara-dia azy iray ilay vehivavy tamin' izy natory niaraka amin' ny zanany maromaro, ary mbola ninono teo an-tsandriny ny zandriny indrindra. Rehefa nahafantatra ny zava-nitranga i Mohamady dia nidera an' izany asa izany ho fanompoana an' Andriamanitra sy ny Irak' Andriamanitra. Fotoana fohy taorian' izay dia niantso ny mpanaraka azy izy mba hamarana ny fiainan' ilay pôeta Abu Afak izay efa zato taona. Nandritra izany fotoana izany dia nampiasa pôeta toa an' i Hassan ibn Thabit i Mohamady mba hampalaza ny fampielezan-keviny any amin' ny fokom-pirenena rehetra. Rehefa nanontaniana izy raha afaka miaro an' i Mohamady amin' ny fahavalony, dia nanalava ny lelany i Ibn Thabit ary nilaza fa tsy misy fiarovana amin' ny fahaizany miteny.

Ady tamin' ny fokom-pirenena jiosy

Taorian' ny ady tao Badr dia nanambara ny fikasany handroaka ny Jiosy hiala amin' ilay tany i Mohamady. Raha vantany vao vita ny fifanekena momba ny vidim-panavotana ho an' ny babo mekana, dia nanao fahirano ny Banu Qaynuqa izy, izay heverina ho ny osa sy manan-karena indrindra amin' ny fokom-pirenena jiosy telo lehibe tao Medina. Ny loharanom-baovao mozilmana dia manome antony samihafa ny fanoavana fahirano, anisan' izany ny fifandirana nahavoarohirohy an' i Hamza sy i Ali tao amin' ny tsenan' ny Banu Qaynuqa, ary ny lahatsoratra hafa nataon' i Ibn Ishaq, izay milaza ny tantaran' ny vehivavy mozilmana iray nosamborin' ny mpanefy volamena Qaynuqa. Na inona na inona antony, ny Banu Qaynuqa dia nitady fialofana tao amin' ny tobiny, izay nanakanan' i Mohamady azy ireo, nanapaka ny fampidiran' izy ireo sakafo. Rehefa afaka tapa-bolana teo ho eo, dia nitolo-batana izy ireo fa tsy niady.

Tamin' ny voalohany dia nikasa ny handripaka ny fokom-pirenena nilavolefona i Mohamady, saingy niditra an-tsehatra i Abdullah ibn Ubayy, lehiben' ny Khazraj izay nandray ny finoana silamo. Teo aloha, ny Qaynuqa dia niaro azy nandritra ny ady maro. Niangavy an' i Mohamady i Ibn Ubayy mba haneho fandeferana, saingy nihodina tsy namaly akory i Mohamady. Tsy kivy i Ibn Ubayy fa nihazona ny akanjoben' i Mohamady, nahatonga ny tarehiny ho maizina noho ny hatezerana izany ary nitaky ny famotsorana azy izy. Nandà i Ibn Ubayy raha tsy hoe hanaiky ny hitondra azy ireo moramora i Mohamady, ary nandrahona azy hoe: "Lehilahy matahotra ny mety hiovan' ny toe-javatra aho." Nitsimbina ny ain' izy ireo araka izany i Mohamady, ka nilaza fa tsy maintsy miala ao Medina ao anatin' ny telo andro izy ireo ary mamela ny fananany ho an' ny Mozilmana, ary i Mohamady kosa nandray ny ampahadiminy.

Rehefa avy nifampiraharaha tamin' ny Qaynuqa i Mohamady dia nisahana raharaha hafa azy manokana. Ny mpitsikera mafy azy, Ka'b ibn Ashraf, lehilahy mpanankarena manila Jiosy avy amin' ny Banu Nadir, dia vao niverina avy tany Meka rehefa avy namokatra tononkalom-pitomaniana ny fahafatesan' ny Koraisita tao Badr ary nanentana azy ireo hamaly faty. Nanontany ny mpanara-dia azy i Mohamady hoe: "Iza no vonona hamono an' i Ka'b, izay nanafintohina an' Andriamanitra sy ny apôstôliny?". Nanolo-tena i Ibn Maslama ary nanazava fa mitaky famitahana izany zavatra hatao izany. Tsy nanohitra izany i Mohamady. Avy eo izy dia nanangona mpiray tetika, anisan' izany ny rahalahin' i Ka'b natsangan-drainy, i Abu Naila. Mody nitaraina momba ny fahasahiranan' izy ireo taorian' ny fiovam-pinoana izy ireo, ka nandresy lahatra an' i Ka'b hampindrana sakafo ho azy ireo. Tamin' ny alin' ny fihaonan' izy ireo tamin' i Ka’b, dia novonoin' izy ireo izy rehefa tratra tsy niambina.

Valin-kafatry ny Mekana

"Ny Mpaminany Mohamady sy ny tafika mozilmana tamin' ny Ady tao Uhud", avy amin' ny fanontana tamin' ny taona 1595 ny Siyer-i Nebi.

Tamin' ny taona 625 dia nanapa-kevitra ny handray fepetra hentitra ny Koraisita, izay reraky ny fanafihan' i Mohamady ny karavanin' izy ireo tsy an-kijanona. Notarihin' i Abu Sufyan izy ireo, namory tafika hanohitra an' i Mohamady. Rehefa nampandrenesin' ny mpisava lalana momba ny fandrahonana mananontanona i Mohamady dia nanao fikaonan-doha momba ny ady. Tamin' ny voalohany dia nihevitra ny fiarovana avy any afovoan-tanàna izy, saingy taty aoriana dia nanapa-kevitra ny hifanehatra amin' ny fahavalo amin' ny ady an-kalamanjana ao amin' ny Havoanan' i Uhud izy, araka ny fihizingizin' ny ankolafy tanora amin' ny mpanara-dia azy. Rehefa niomana ny handeha izy ireo dia nanolotra ny fanampiany ny Jiosy sisa tavela mpiara-dia amin' i Abdullah ibn Ubayy, nefa nolavin' i Mohamady izany. Na dia be aza ny isan' izy ireo dia nitana ny toerany ny Mozilmana tamin' ny voalohany, saingy resy tosika rehefa tsy nankatò ny baiko ny mpandefa zana-tsipìka sasany. Rehefa niely ny tsaho momba ny fahafatesan' i Mohamady dia nanomboka nandositra ny Mozilmana, saingy naratra fotsiny ihany izy ary afaka nandositra niaraka tamin' ny andiana mpanaraka tsy mivadika. Rehefa afa-po fa namerina ny voninahiny ny Mekana, dia niverina nody tany Meka.

Fotoana vitsy taty aoriana, i Mohamady dia nila nandoa vola vidin-dra tamin' ny Banu Amir. Nitady fanampiana ara-bola tamin' ny fokom-pirenena jiosy Banu Nadir izy, ary nanaiky ny fangatahany izy ireo. Teo am-piandrasana anefa dia niala teo amin' ireo mpanaraka azy izy ka nanjavona. Rehefa hitan' izy ireo tao an-tranony izy, araka an' i Ibn Ishaq, dia nanambara i Mohamady fa nahazo fanambaràna avy amin' Andriamanitra momba ny fikasan' ny Banu Nadir hamono azy, amin' ny alalan' ny fandatsahana vato avy eny an-tampon-trano. Nanomboka nanao fahirano ilay fokom-pirenena i Mohamady avy eo, ary nandidy ny fandripahana azy ireo sy ny fandoroana ny saham-palma ihany koa. Taorian' ny roa herinandro teo ho eo dia nilavo lefona ny Banu Nadir. Nasaina nandao ny taniny izy ireo ary navela hitondra entana zakan-drameva iray ho an' ny olona telo. Amin' ny zavatra voaroba, i Mohamady dia nitaky tany lonaka ho azy, izay nanirian' ny vary ôrza anelanelan' ny hazo palma.

Fanafihana ny Banu Mustaliq

Rehefa naharay tatitra fa nikasa hanafika an' i Medina ny Banu Mustaliq, dia nanao fanafihana tampoka teo amin' ny toerana fakan' izy ireo rano ny miaramilan' i Mohamady, ka nandositra haingana izy ireo. Tao anatin' ny fifandonana dia namoy lehilahy iray ny Mozilmana, ary folo ny an' ny fahavalo. Tamin' ny fandresen' izy ireo dia naka rameva 2 000, ondry sy osy 500, ary vehivavy 200 avy amin' ilay fokom-pirenena ny Mozilmana. Naniry ireo vehivavy babo ireo ny miaramila mozilmana, nefa nitady vola vidim-panavotana koa izy ireo. Nanontany an' i Mohamady izy ireo momba ny fisakanana ny fandefasana tsirinaina mandritra ny firaisana ara-nofo mba hisorohana ny fitondrana vohoka, ka namaly i Mohamady hoe: "Tsy misy fanerena anao ny hisakana izany...". Tatỳ aoriana dia tonga tany Medina ny iraka mba hifampiraharaha momba ny vidim-panavotana ho an' ny vehivavy sy ny ankizy. Na dia nanana safidy aza izy ireo dia naleon' izy rehetra ny hiverina any amin' ny taniny fa tsy hijanona.

Famonoana ny mpitarika ny Khaybar sy ny raharaha Banu Uraynah

Ny fanafihan' i Mohamady avy ao Medina mianavaratra dia niteraka fanoherana lehibe. Maro, anisan' izany i Abu Rafi, iray amin' ny lehiben' i Khaybar, no tao amin' izany fanoherana izany. Novonoin' ny Mozilmana tao amin' ny efitranony izy indray alina. Fotoana fohy taty aoriana dia nifidy an' i Usayr ibn Razim ho emirany ny vahoakan' i Khaybar. Nanasa azy ho any Medina i Mohamady mba hiorim-ponenana ao. Nanaiky izy, saingy nandritra ny dia, dia novonoin' ny Mozilmana tampoka izy sy ny namany niaraka aminy. Nidera ny mpitarika ny mpanao vy very ny ainy noho ny asany i Mohamady rehefa niverina tany Medina.

Teo amin' io fotoana manokana io dia nisy lehilahy valo avy amin' ny fokom-pirenena Banu Uraynah nitady hiditra ao amin' ny finoana silamo. Nampitain' izy ireo tamin' i Mohamady ny alahelon' izy ireo noho ny toetany tao an-tanàna. Ho vahaolana dia nasainy nisotro amany aman-drononon' ny ramevany izy ireo. Nisafidy ny hangalatra ny rameva anefa izy ireo, ka namono ny mpikarakara nandritra izany. Tamin' ny fisamborana azy ireo dia nopotsirina ny masony ary notapahana ny rantsany. Navela ho faty tany an' efitra izy ireo avy eo.

Ady anaty hady

Noho ny fahatsapany fa ny fandresen' izy ireo tao Uhud dia tsy nampihena be ny toeran' i Mohamady raha mbola nanohy nandamina fanafihana ny karavanim-barotra izy ireo, dia hitan' ny Koraisita tamin' ny farany ny tsy maintsy hanafihana sy hakana an' i Medina, fanapahan-kevitra izay tsy noraharahain' izy ireo teo aloha. Ity fanapahan-kevitra ity, araka ny loharanom-baovao mozilmana, dia nisy fiantraikany tamin' ny sasany amin' ny mpitarika ny Banu Nadir, izay nalahelo noho ny fahaverezan' ny taniny. Mety ho fampielezan-kevitra mozilmana fotsiny anefa io fitantarana io. Fantatry ny Koraisita fa voafetra ny fahaizany miady amin' ny maha mpivarotra an-tanàn-dehibe azy, noho izany dia nifampiraharaha tamin' ny fokom-pirenena bedoina isan-karazany ny Koraisita, ka nanangona tafika izay heverina fa nahitana lehilahy 10 000 eo ho eo. Nampahafantarin' ny mpiara-dia aminy tany Meka aloha i Mohamady, koa dia nomeny baiko ny mpiara-dia aminy mba hanamafy ny fiarovana an' i Medina amin' ny fanaovana hady, araka ny torohevitr' i Salman Persiana.

Nanampy tamin' izany ezaka izany ny Jiosy ao amin' ny Banu Qurayza tamin' ny fandavahana ny hady sy nampindrana ny fitaovany ho an' ny Mozilmana. Ny Koraisita sy ny mpiara-dia aminy izay nanatona, tsy zatra ny ady anaty hady, dia voasarika anaty fahirano maharitra. Nohararaotin' i Mohamady izany toe-javatra izany, nanao fifampiraharahana miafina tamin' ny fokom-pirenena Ghatafan izy mba hamoronana korontana eo anivon' ny fahavalony. Rehefa niharatsy ny toetrandro dia nihena ny faharisihana teo amin' ny Koraisita sy ny mpiara-dia aminy, ka nitarika amin' ny fialan' izy ireo izany. Nahitana faty olona vitsy ny fahirano, dimy ka hatramin' ny enina teo amin' ny Mozilmana ary telo tamin' ny mpanao fahirano.

Fandripahana ny Banu Qurayza

Tamin' ny andro nialan' ny tafika koraisita sy ny mpiara-dia aminy indrindra i Mohamady, raha nandro tao an-tranon' ny vadiny, dia lazaina fa notsidihin' ny anjely Gabriela, izay nanome toromarika azy hanafika ny fokom-pirenena jiosy Banu Qurayza. Ny loharanom-baovao silamo dia mitantara fa nandritra ny fahirano nataon' ny Mekana teo aloha, i Abu Sufyan, mpitarika koraisita, dia namporisika ny Koraisita hanafika ny Mozilmana avy tao amin' ny toera-ponenany, fa ny Qurayza kosa dia nitaky amin' ny Koraisita hanome takalonaina 70 avy amin' izy ireo mba hamaritana ny fanoloran-tenany amin' ny tetikadin' izy ireo, araka izay natolotr' i Nu'aym ibn Mas'ud, ilay iraka miafin' i Mohamady. Nolavin' i Abu Sufyan ny fitakian' izy ireo. Na izany aza, ny fitantarana taty aoriana dia milaza fa Jiosy 11 avy ao amin' ny Qurayza no tena nikorontana sy nihetsika hanohitra an' i Mohamady, saingy tsy misy porofo manamarina ny fanafihana toy izany, ary manana ny antony rehetra nahatonga azy hanao fitantarana toy izany ny lovantsofina mba ho fanamarinana ny vono olona taorian' izany.

Nanao fahirano an' ilay fokom-pirenana i Mohamady, izay nilaza fa niandany hanohtra azy izy ireo, nolavin' izy ireo mafy anefa izany. Rehefa niharatsy ny toe-draharaha dia nikasa ny handao ny taniny izy ireo, saingy nangataka ny hamelana ny fitondrana fananana azo entina, dia entana zakan-drameva iray isan' olona; nandà izany i Mohamady. Avy eo izy ireo dia nangataka ny handeha tsy hitondra na inona na inona, saingy nolavin' i Mohamady koa izany. Nanizingizina izy ny amin' ny fitolo-batan' izy ireo tsy misy fepetra. Nangataka ny hifampiresaka tamin' ny iray amin' ny fokom-pirenena Aws mpiara-dia aminy izay nanaiky ny finoana silamo ny Qurayza, ka tonga noho izany i Abu Lubaba. Rehefa nanontaniana ny amin' ny fikasan' i Mohamady izy dia nanao fihetsika mankamin' ny tendany, izay nidika fa hisy fandripahana mananontanona. Nanenina avy hatrany tamin' ny tsy fahatanany tsiambaratelo izy ka namatotra ny tenany tamin' ny andry iray amin' ny môskea ho fanehoana fivalozana.

Taorian' ny fahirano naharitra 25 andro dia nitolo-batana ny Banu Qurayza. Nitalaho tamin' i Mohamady ny Mozilmana avy amin' ny Banu Aws mba hamela heloka, izany dia nanosika azy hanoro hevitra fa ny iray amin' izy ireo no tokony ho mpitsara, izany dia neken' izy ireo. Izany anjara asa izany dia nomen' i Mohamady an' i Sa'd ibn Muadh, lehilahy saika ho faty noho ny fiharatsian' ny ratrany izay nahazo azy tamin' ny fahirano nataon' ny Mekana teo aloha. Nambarany fa tokony hovonoina ho faty ny lehilahy rehetra, hozaraina amin' ny Mozilmana ny fananan' izy ireo, ary hoentina ho babo ny vehivavy sy ny zanany. Nanambara i Mohamady hoe: "Nitsara araka ny didin' Andriamanitra ambonin' ny lanitra fito ianao". Vokatr' izany dia lehilahy eo anelanelan' ny 600 sy 900 amin' ny Banu Qurayza no novonoina ho faty. Nozaraina ho andevo ny vehivavy sy ny ankizy, ary ny sasany nentina tany Najd mba hamidy. Ny vola azo avy eo dia natao hividianana fitaovam-piadiana sy soavaly ho an' ny Mozilmana.

Zava-nitranga niarahana amin' ny Banu Fazara

Taorian' ny fialan-tsasatra volana vitsivitsy taorian' ny famongorana ny Qurayza dia niomana hanao hetsika ara-tafika maro i Mohamady. Ny loharanom-baovao dia tsy mitatitra matetika intsony fa naharay teny milaza fanafihana mananontanona ny Mozilmana ao Medina izy, izany dia midika fa i Mohamady, noho ny fahafantarany ny tanjany vaovao, dia nahatsapa ho afaka hiala amin' ny fihetsika sarintsariny rehetra ary hifanehatra mivantana amin' ireo mety ho mpifanandrina aminy. Fokom-pirenena maro, izay tsy nanana fiarovana hafa azo isafidianana, dia nikambana amin' ny Mozilmana tamin' ny farany, satria fantany avy amin' ny didy mazava navoakan' i Mohamady fa ny Mozilmana dia tsy afaka manafika afa-tsy ny tsy Mozilmana, ka ny fomba mahomby indrindra hisorohana ny fanafihana dia ny fikambanana amin' ny mpanafika.

Nandritra io vanim-potoana io, i Mohamady dia nikarakara diabe (karavany), izay azo inoana fa feno entana norobaina vao haingana, mba havarotra any Siria. I Zayd ibn Harithah no niandraikitra ny fiambenana ny diabe. Rehefa nandeha namakivaky ny tanin' ny Banu Fazara, izay notafihan' i Zayd taloha anefa izy ireo, dia nanararaotra nanao valifaty ilay fokom-pirenena, ka nanafika ny diabe ary nandratra azy. Rehefa niverina tany Medina i Mohamady dia nanapa-kevitra fa ilaina ny hanaovana diabe fanafihana ho fanasaziana. Nitarika ity hetsika ity i Zayd, ka nisambotra an' i Umm Qirfa, matriarika malaza ao amin' ny foko Fazara. Ho fanasaziana dia nandidy an' i Qays ibn al-Musahhar hamono an' ilay vehivavy i Zayd. Notanterahiny zany tamin' ny alalan' ny famatorana ny tongony tsirairay tamin' ny rameva samy hafa misaraka, izay noroahina mifanohitra, ka nitarika ho amin' ny fahafatesan' ilay vehivavy tamin' ny fomba feno habibiana.

Fifanekena tao Hudaybiyya

Ny Kaaba (karazana tempolin' ny silamo) ao Meka dia nitana ajara toerana lehibe ara-toekarena sy ara-pivavahana ho an' ilay faritra. Fito ambin' ny folo volana taorian' ny nahatongavan' i Mohamady tao Medina dia lasa qibla mozilmana (fitodihana raha manao ny vavaka dimy fanao isan' andro -- salat). Naverina naorina imbetsaka ny Kaaba; ny endriny ankehitriny, izay natao tamin' ny taona 1629, dia fanavaozana ny efa teo taloha izay nanomboka tamin' ny taona 683.

Tany am-piandohan' ny taona 628, taorian' ny nofinofin' ny fanaovana fivahiniana masina tsy misy manohitra any Meka, dia nanomboka ny diany i Mohamady. Nitafy ny fitafian' ny fivahiniana masina fanaony izy ary niaraka tamin' ny mpanara-dia azy maromaro. Rehefa tonga tany Hudaybiyya izy ireo dia nifanena tamin' ny iraka koraisita izay nanontany ny zavatra kasainy hatao. Nanazava i Mohamady fa tonga hanaja ny Kaaba izy ireo fa tsy hiady. Naniraka an' i Uthman izy avy eo, mba hifampiraharaha amin' ny Koraisita. Zanak' olo-mpiray tam-po i Uthman sy i Abu Sofyan. Rehefa naharitra ny fifampiraharahana dia nanomboka nipoitra ny tsaho momba ny fahafatesan' i Uthman, nahatonga an' i Mohamady hiantso ny mpanara-dia azy hanavao ny fianianan' izy ireo momba ny tsy fivadihana. Niverina nitondra vaovao momba ny tsy fahatanterahan' ny fifampiraharahana i Uthman. Nisisika ihany i Mohamady. Tamin' ny farany dia nandefa an' i Suhayl ibn Amr, iraka manana fahefana feno amin' ny fifampiraharahana, ny Koraisita. Taorian' ny fifanakalozan-kevitra naharitra dia nisy fifanarahana natao tamin' ny farany, miaraka amin' ireto fepetra ireto:

1. Fampitsaharana ady maharitra folo taona no napetraka teo amin' ny roa tonta.
2. Raha nisy Koraisita tonga eo akaikin' i Mohamady tsy nahazo alalana avy amin' ny mpiambina azy, dia tokony haverina any amin' ny Koraisita; kanefa raha misy Mozilmana tonga ao amin' ny Koraisita dia tsy hatolotra an' i Mohamady.
3. Afaka nanao izany avokoa izay fokom-pirenena liana amin' ny fiarahana amin' i Mohamady na ny Koraisita. Narovan' ny fampitsaharana ady maharitra folo taona ihany koa ireo fiarahana ireo.
4. Ny Mozilmana dia voatery niainga niverina any Medina, na izany aza, navela hanao fivahiniana masina Umrah izy ireo tamin' ny taona manaraka an' io.

Fanafihana an' i Khaybar

Tonga tao Khaybar ny tafika mozilmana, araka ny aseho ao amin' ny Tārīkhunā bi-uslūb qaṣaṣī (Ny Tantarantsika amin' ny fomba fitantarana), nivoaka tamin' ny taona 1935

Folo herinandro teo ho eo taorian' ny niverenany avy any Hudaybiyya, i Mohamady dia naneho ny fikasany hanafika an' i Khaybar, ôazisy miroborobo eo amin' ny 121 km any avaratr' i Medina. Jiosy no nipetraka tao amin' io tanàna io, anisan' izany ny avy amin' ny Banu Nadir, izay noroahin' i Mohamady avy tao Medina teo aloha. Noho ny fahatsinjovana zavatra hobaboina maro avy amin' ilay fanafihana dia maro ny mpilatsaka an-tsitrapo namaly ny antson' i Mohamady. Mba hanafenana ny fihetsik' izy ireo, ny miaramila mozilmana dia mandeha nandritra ny alina. Raha vao maraina ny andro ary nivoaka ny tanànany mimanda ny mponina mba hioty antrendry, dia gaga izy ireo raha nahita ny fandrosoan' ny tafika mozilmana. Nihiaka i Mohamady hoe: "Allahu Akbar! Rava i Khaybar. Satria rehefa manatona ny tany nisy vahoaka isika, dia maraina mahatsiravina no miandry ireo nampitandremina." Taorian' ny ady mafy naharitra iray volana mahery dia azon' ny Mozilmana ilay tanàna. Ny fahavoazana tamin' ny fifandonana dia nahafatesana Mozilmana 15 hatramin' ny 17 ary Jiosy 93.

Ny zavatra voababo, anisan' izany ny vadin' ny miaramila maty, dia nozaraina tamin' ny Mozilmana. i Mohamady dia nitaky an' i Safiyya bint Huyayy, tovovavy tsara tarehy 17 taona, avy amin' ny babo. Taorian' ny ady, ny vadiny, Kinana ibn al-Rabi, dia niharan' ny fampijaliana mafy araka ny didim-pitsaran' i Mohamady noho ny fandavany hanambara ny harena miafina nananan' ny fokom-pireneny, ary notapahin-doha avy eo. Ny rainy sy ny anadahiny dia novonoina nandritra ny fandripahana ny Banu Qurayza. Tsy nahatanty ny hatsaran-tarehiny i Mohamady ka nanao firaisana ara-nofo taminy tamin' iny alina iny ihany, izany dia mifanohitra amin' ny baiko nataony ny amin' ny tokony hiandrasana ny fanombohan' ny fadimbolana manaraka alohan' ny hanaovana firaisana ara-nofo.

Taorian' ny fandresen' ny Mozilmana azy ireo dia nisy Jiosy sasany niteny tamin' i Mohamady mba hijanona sy hanompo ho mpamboly mpanofa, noho ny tsy fahaizan' ny Mozilmana sy ny tsy fahampian' ny mpiasa amin' ny fambolena antrendry. Nanaiky izy hanome ny antsasaky ny vokatra isan-taona ho an' ny Mozilmana izy ireo. Nanaiky io fifandaharana io i Mohamady sady nampitandrina fa afaka manaisotra azy ireo amin' ny fotoana rehetra. Raha navela hiasa izy ireo, dia nitaky ny hanoloran' ireo Jiosy ireo ny volamena sy ny volafotsy rehetra, ka hovonoina izay nanafina ny hareny. Rehefa nihevitra ny zava-nitranga tao Khaybar ny Jiosy tao Fadak dia nandefa iraka avy hatrany any amin' i Mohamady ary nanaiky ny fepetra mitovy, izany hoe ny fanomezana ny 50 % amin' ny vokatra isan-taona. Na izany aza, noho ny tsy fisian' ny ady, ny miaramila ambany dia tsy nanana anjara amin' ny zavatra norobaina. Vokatr' izany dia lasa haren' i Mohamady irery ihany ny vokatry ny fandrobana rehetra.

Tamin' ny fety aorian' ny ady dia voalaza fa voapoizina ny sakafo naroso ho an' i Mohamady. Ny namany, Bishr, dia maty rehefa avy nihinana izany, fa i Mohamady kosa dia afaka nandoa rehefa avy nanandrana. Ny nahavanon-doza dia i Zaynab bint al-Harith, vehivavy jiosy izay novonoin' ny Mozilmana ny rainy sy ny dadatoany ary ny vadiny. Rehefa nanontaniana ny antony nanaovany izany izy, dia namaly hoe: "Fantatrao izay nataonao tamin' ny vahoakako... Hoy aho anakampo: Raha mpaminany tokoa izy, dia ho fantany ny amin' ny poizina. Raha mpanjaka ihany izy, dia hovoaisotro." Ny tantara iray dia milaza fa i Mohamady dia namela azy, fa amin' ny tatitra hafa azo ekena kokoa dia novonoina izy taorian' izay. Narary nandritra ny fotoana fohy i Mohamadyy noho ny poizina nohaniny, ary niaritra fanaintainana avy amin' izany izy tsindraindray mandra-pahafatiny.

Fahatanterahan' ny umrah sy ady tao Mu'tah

Herintaona taorian' ny fifanekena to Hudaybiyya dia nitondra ny sasany tamin' ny mpanaraka azy hanao umrah any Meka i Mohamady. Niala tao an-tanàna ny Koraisita nankany amin' ny tendrombohitra teo akaiky teo ary namela ny Mozilmana hamita ilay fombafombam-pivavahana. Nanararaotra ny fijanonany tao i Mohamady ka nanambady an' i Maymunah bint al-Harith, rahavavin' ny vadin' ny dadatoany al-Abbas, 27 taona. Tamin' ny andro fahefatra, rehefa tapitra ny fotoana voatondrony araka ny fifanekena, dia niteny tamin' ny Koraisita i Mohamady mba hanotrona ny fampakaram-badiny izay nokasainy hatao ao an-tanàna, saingy tsy nety izy ireo ary nilaza taminy mba handeha avy hatrany.

Rehefa niverina tany Medina i Mohamady dia nanao fanafihana efatra tamin' ireo fokom-pirenena teo amin' ny manodidina. Ny roa tamin' izy ireo dia niafara amin' ny faharesena, ny roa ambiny kosa nahazoany nanao fandrobana. Avy eo i Mohamady dia nitarika ny tafiny hianavaratra, ho any amin' ny sisin-tanin' ny Empira Bizantina. Na dia vitsy anisa aza ny tafika mozilmana dia nandroso nifanandrina tamin' ny fahavalony, ka na ho fandresena na ho maritiora no tanjony. Nifandona tao Mu'tah ny tafika roa tonta ary niafara amin' ny faharesen' ny Mozilmana. I Zayd ibn Haritha, zanaka natsangan' i Mohamady, dia maty teo am-pibaikoana nandritra ny ady. I Khalid ibn Walid, izay nandray ny finoana silamo tamin' izany fotoana izany, dia nanangona ny Mozilmana sisa velona mba hiala.

Ireo taona faramparany niainany

Fahazoana an' i Meka

Sarin' i Mohamady (misaron-tava) mandroso mankany Meka, avy ao amin' ny Siyer-i Nebi, sora-tanana ôtômana tamin' ny taonjato faha-16. Aseho koa ny anjely Gabriela sy Mikaela sy Israfila ary Azraila.

Taorian' ny nanaovany fanekem-pihavanana matanjaka tamin' ny fokom-pirenena maro dia nitodika tany amin' ny tanàna niaviany iondray i Mohamady, dia i Meka izany. Nampiasainy an' i Budail ibn Warqa, ilay mpiasany miafina, mba handrehitra disadisa anatiny teo amin' ny Banu Bakr, izay notohanan' ny Koraisita, sy ny Banu Khuza'ah, mpiara-dia amin' i Mohamady. Noraisin' i Mohamady ho anton' ny famakiana ady ny fifandonana taorian' izay ka nitarika tafiny nankany Meka izy. Rehefa teo akaikin' ny tanàna izy, dia nandidy ny nandrehitra afo isam-batan' olona mba hiheveran' ny olona ny tafiny ho lehibe. Naniraka an' i al-Abbas dadatoany izy mba hampitandrina ny lehiben' ny Mekana atao hoe Abu Sufyan fa raha hanafika ny tanàna izy ireo dia mety hiafara amin' ny famonoana ny Koraisita, anisan' izany ny tenany. Avy eo I Abu Sufyan dia nandeha nihaona amin' i Mohamady ary nivadika ho Mozilmana. Niverina tany an-tanàna izy avy eo ary nilaza tamin' ny olona tao an-tanàna fa ho azo antoka ny ainy sy ny fananany raha tsy manohitra fa mijanona ao an-tranony izy ireo, na mankany amin' ny Kaaba, na mitoetra miaraka aminy.

Nandefa ny tafiny i Mohamady niaraka amin' ny lisitra fohy ahitana anaran-lehilahy enina sy anaram-behivavy efatra hovonoina eo imasony. Anisan' ny lasibatra ny mpitan-tsorany taloha, Abdullah ibn Sa'd ibn Abi Sarh. Raha nandika ny andinin' ny Kor'any avy amin' ny sora-tononin' i Mohamady i Abdullah, dia nameno marika manambara zanapeo ny fiatoana fohy nataon' i Mohamady i Abdullah tamin' ny sisa amin' ny andininy. Variana i Mohamady tamin' ny fanomezany azy toromarika hampiditra izany. Nilaza koa izy fa nanova tsindraindray ny votoatin' ny sora-tononin' ny Kor'any, izay tsy hitan' i Mohamady. Ireo antony ireo no nitarika azy handao ny finoana silamo ary niverina tany Meka. Taty aoriana, nandritra ny fakan' ny tafik' i Mohamady, i Abdullah, niaraka tamin' ny rahalahiny amin' ny alalan' ny fananganana Uthman, nitalaho famindram-po tamin' i Mohamady, ka azony izany tamin' ny farany. Rehefa lasa anefa izy ireo, dia niteny mafy ny namany i Mohamady hoe: "Ela aho no tsy niteny. Nahoana no tsy nisy namono ity alika ity na dia iray aza taminareo? Raha nanontaniana ny antony tsy nanaovany famantarana i Mohamady dia namaly tamim-pahatezerana hoe: "Tsy misy olona mamono amin' ny alalan' ny famantarana". Taorian' ny nahafatesan' i Mohamady dia lasa manampahefana ambony tao amin' ny Fanjakana silamo i Abdullah.

I Ibn Khatal al-Adrami, izay mpivadi-pinoana iray hafa, dia tsy tsara vintana toa an' i Abdullah. Nanoratra tsikera momba an' i Mohamady izy ary nasainy nihira izany ny zazavavy roa tamin' ny lanonana iray nataony. Teo am-pakana an' i Meka dia nifikitra mafy tamin' ny lamban' ny Kaaba izy. I Mohamady, rehefa nandre izany, dia nandidy ny hamonoana azy. Taty aoriana dia hita ny iray tamin' ny vehivavy mpihira ary novonoina toy izany koa. Raha fintinina dia telo amin' ny lasibatra folo ihany no hita sy novonoina. Ny ambiny dia afaka nahazo karazana famotsoran-keloka noho ny asa nataony taloha ary navela hiditra tao amin' ny finoana silamo. Tamin' ny fandrosoany dia fanoherana kely fotsiny avy amin' ny faritra iray tao Meka no natrehin' ilay tafika, nefa resin' i Khalid ibn al-Walid mora foana izany. Farany, nitsidika ny Kaaba i Mohamady ary nandrava ny sampy sy ny sary rehetra, afa-tsy ny sary hosodoko maneho an' i Abrahama sy i Jesoa ary i Maria. Niangona avokoa ny mponina tao Meka avy eo ary noterena hanambara ny tsy fivadihany aminy sy hiova ho amin' ny finoana silamo.

Fandreseny ny Hawazin sy ny Thaqif ary ny diany nankany Tabuk

Famaboan-tany nataon' i Mohamady (tsipika maitso) sy ny nataon' ny kalifa rashidun (tsipika mainty). Aseho koa ny Empira Bizantina (avaratra sy andrefana) sy ny Empira Sasanida-Persiana (atsinanana).

Rehefa fantatry ny Banu Hawazin fa azon' ny Mozilmana i Meka dia nivory ny fokom-pirenena manontolo, anisan' izany ny fianakaviany, mba hiady. Tombanana ho nanana mpiady 4 000 eo ho eo izy ireo. Nitarika miaramila 12 000 hanafika azy ireo i Mohamady, nefa nanampoka azy tao Wadi Hunayn izy ireo. Nandresy azy ireo ny Mozilmana ary naka ny vehivavy mbamin' ny zanany ary ny biby fiompiny. Nitodi-doha tany Taif, tanàna nalaza amin' ny tanim-boaloboka sy ny zaridainany, i Mohamady avy eo. Nasainy noravana sy natao fahirano ilay tanàna izay voahodidin' ny manda. Taorian' ny 15-20 andro izay tsy nahavitan' ny tafiny nandrava ny fiarovan' izy ireo dia nandao ny fikasany i Mohamady izy.

Rehefa nozarainy tamin' ny miaramilany ny babo be dia be azo tany Hunayn, dia nivadika ho Mozilmana ny Hawazin sisa ary niangavy an' i Mohamady mba hamotsotra ny zanany sy ny vehivavy, ary nampahatsiahy azy fa nampinonoin' ny sasany amin' ny vehivavy ireo izy fony izy mbola zazamena. Nanaiky izany izy nefa nihazona ny sisa tamin' ny vokatry ny fandrobana. Tsy nety nanome ny anjarany ny sasany tamin' ny miaramilany, ka nosoloany rameva enina avy amin' ny fanafihana manaraka ny anjaran' izy ireo. Nozarain' i Mohamady ho an' ireo vao niova fo avy amin' ny Koraisita ny ampahany be tamin' ny babo. Nahazo rameva 100 tsirairay I Abu Sufyan sy ny zanany roa lahy, Muawiyya sy Yazid. Tsy faly tamin' izany ny Ansar, izay niady tamin-kerim-po nandritra ny ady, nefa tsy nahazo na inona na inona. Hoy ny iray tamin' izy ireo: "Tsy amin' ny fanomezana toy izany no itadiavana ny tavan' Andriamanitra". Sahiran-tsaina tamin' izany teny izany i Mohamady, ka namaly hoe: "Niova loko izy".

Folo volana eo ho eo taorian' ny nahazoany an' i Meka dia nitondra ny tafiny i Mohamady mba hanafika ny faritany maro manankarena an-tsisin-tanin' i Siria Bizantina. Antony maro no azo aroso, anisan' izany ny famaliana ny faharesena tao Mu'tah sy ny fahazoana babo betsaka. Noho ny hain-tany sy ny hafanana be tamin' izany fotoana izany dia nisy tamin' ireo Mozilmana no tsy nandray anjara. Izany dia nitarika ny fanambaràn' ny Kor'any 9:38 izay nibedy ireo malaina ireo. Rehefa tonga tany Tabuk i Mohamady sy ny tafiny dia tsy nisy tafika fahavalo teo. Afaka nanery ny lehiben' ny faritra sasany hanaiky ny fitondrany sy handoa jizya anefa izy. Vondrona iray notarihin' i Khalid ibn Walid izay nalefany hanao bemidina ihany koa dia nahazo babo, anisan' izany ny rameva 2 000 sy omby 800.

Ny faneken' ny Hawazin ny finoana silamo dia nahatonga an' i Taif namoy ny fokom-pirenena mpiara-dia aminy farany. Taorian' ny niaretany halatra tsy an-kiato sy fanafihana mampihorohoro nataon' ny Mozilmana nandritra ny herintaona taorian' ny fahirano, dia lany hery ny mponin' i Taif, izay fantatra amin' ny anarana hoe Banu Thaqif, ary resy lahatra fa ny fanekena ny finoana silamo no lalana tsy azo ialana indrindra ho azy ireo.

Fivahiniana masina fanaovam-beloma

Sary nataon' olona tsy mitonona anarana ao amin' ny Kitāb al-āthār al-bāqiyah `an al-qurūn al-khāliyah nataon' i al-Bīrūnī, mampiseho an' i Mohamady mandrara ny Nasī' nandritra ny fivahinianana masina fanaovam-beloma

Tamin' ny Febroary 631, i Mohamady dia nahazo fanambaràna nanome famelan-tsazy efa-bolana ho an' ny mpanompo sampy, avy eo dia hanafika sy hamono ary handroba azy ireo ny Mozilmana na aiza na aiza hahitany azy.

Nandritra ny vanim-potoanan' ny fivahiniana masina tamin' ny taona 632, i Mohamady manokana no nitarika ny lanonana ary nanao toriteny. Anisan' ny hevi-dehibe nasongadina ny fandrarana ny fanjanaham-bola sy ny valifaty mifandraika amin' ny vonoana olona taloha tamin' ny vanim-potoana talohan' ny silamo; sy ny firahalahian' ny Mosilmana rehetra; ary ny fandraisana ny volana roa ambin' ny folo tsy misy fanisihana andro fanamenony. Nohamafisiny ihany koa fa manan-jo hanafay sy hikapoka ny vadiny amin' ny fomba tsy tafahoatra ny lehilahy raha toa ka tsy mamitaka lehilahy na manao fihetsika tsy mety izy ireo. Nohazavainy fa nankinina amin' ny lehilahy vadiny ny vehivavy, ary, raha mankatò, dia mendrika homena sakafo sy fitafiana, satria fanomezana avy amin' Andriamanitra izy ireny mba ho fahafinaretan' ny lehilahy manokana.

Fahafatesany sy fasany

Ny fahafatesan' i Mohamady. Sary avy amin' ny Siyer-i Nebi, manodidina ny taona 1595.

Taorian' ny nivavaka tao amin' ny toeram-pandevenana tamin' ny Jona 632, dia narary an-doha nahatsiravina i Mohamady ka nitomany mafy. Nanohy nandany ny alina niaraka tamin' ireo vadiny tsirairay izy, saingy torana rehefa tao an-tranon' i Maymunah. Nangataka tamin' ireo vadiny izy mba hijanona ao amin' ny tranon' i Aisha. Tsy afaka nandeha tao izy raha tsy niankina tamin' i Ali sy i Fadl ibn Abbas, satria nangovitra ny tongony. Ny vadiny sy ny dadatoany al-Abbas dia nanome azy fanafody abisiniana rehefa tsy nahatsiaro tena izy. Rehefa tonga teo izy dia nanontany momba izany, ary nilaza izy ireo fa natahotra sao dia voan' ny pleorezia izy. Namaly izy fa Andriamanitra dia tsy hampahory azy amin' ny aretina ratsy toy izany, ary nandidy ny vehivavy rehetra izy mba hisotro an' ilay fanafody koa. Araka ny loharanom-baovao samihafa, anisan' izany ny Sahih al-Bukhari, i Mohamady dia nilaza fa nahatsapa ho tapaka ny lalan-dra lehibe noho ny sakafo nohaniny tao Khaybar. Tamin' ny 8 Jona 632 dia maty i Mohamady. Tamin' ny fotoana farany niainany dia voalaza fa niteny izy hoe: "Andriamanitra ô, mamelà ahy ary mamindrà fo amiko; ary avelao aho hiaraka amin' ireo mpiara-dia ambony indrindra".

Ny mpahay tantara Alfred T. Welch dia mihevitra fa ny fahafatesan' i Mohamady dia vokatry ny tazo mediniana, izay niharatsy noho ny harerahany ara-batana sy ara-tsaina.

Ao amin' ny vakin-tanàna nisy ny tranon' ny vadiny fahatelo, Aisha no misy ny fasan' i Mohamady (Al-Masjid an-Nabawi, Medina).

Nalevina tao amin' ny toerana nahafatesany tao an-tranon' i Aisha i Mohamady. Nandritra ny fitondran' ilay kalifa omeiada kalifa al-Walid I, dia nitarina ny al-Masjid an-Nabawi (ny Môskean' ny Mpaminany) mba hampidirana ny toerana nisy ny fasan' i Mohamady. Ny Tranobory Maitso eo ambonin' ny fasana dia naorin' ny soltana mameloka Al Mansur Qalawun tamin' ny taonjato faha-13, na dia vao nampiana loko maitso aza tamin' ny taonjato faha-16, teo ambany fitondran' ny soltana ôtômana Suleiman I. Anisan' ny fasana mifanakaiky amin' ny an' i Mohamady ny fasan' ny mpanara-dia azy (Sahaba), ireo kalifa mozilmana roa voalohany Abu Bakr sy Omar, ary ny fasana foana izay inoan' ny Mozilmana fa miandry an' i Jesoa.

Al-Masjid an-Nabawi ("Môskean' ny Mpaminany") any Medina, Arabia Saodita, miaraka amin' ny Tranobory Maitso naorina teo ambonin' ny fasan' i Mohamady eo afovoany.

Rehefa naka an' i Medina i Saud bin Abdul-Aziz tamin' ny taona 1805 dia nesorina tamin' ny fasan' i Mohamady ny haingo volamena sy firavaka. Saika nopotehin' ireo mpanaraka ny oahabisma, mpanaraka an' i Saud, ny tranoborin' ny fasana rehetra tao Medina mba hisorohana ny fankamasinana azy ireo. Toy izany koa no nitranga tamin' ny taona 1925, rehefa lasan' ny milisy saodiana indray ny tanàna — ary tamin' ity indray mitoraka ity dia vitan' izy ireo ny nihazona izany. Ao amin' ny oahabisma, ny fandevenana dia atao amin' ny fasana tsy misy marika. Na dia tsinontsinoavin' ny Saodiana aza io fanao io, maro amin' ny mpivahiny no manohy manao ziyarat — fitsidihana ara-pombafomba — any am-pasana.

Ny fampianarany

Ny hatsaram-panahin' Andriamanitra sy ny fahefany ny zava-drehetra ary ny maha tokana an’ Andriamanitra, ary koa ny tokony haha malala-tanana sy marina amin’ ny fifandraisana amin’ ny samy olona no fampianarana lehibe nataon’ i Mohamady. Maro ny lohahevitra avy amin’ ny jodaisma sy ny kristianisma izay tafiditra ao amin’ ny fivavahana naorin’ i Mohamady, na dia niorim-paka lalina tao amin’ ny kolontsaina arabo talohan’ ny finoana silamo aza izany. Maro ny fanao nalain’ ny mpaminany tamin’ ny mpanompo sampy izay noraisina amin’ ny endriny hafa, ka anisan’ izany ny fivahiniana masina sy ny toerana masina misy ny Kaaba.

Ny finoan' ny Mozilmana momba an' i Mohamady

I Mohamady dia heverin' ny Mozilmana ho ny farany amin' ny mpaminany sy ny iraka, izany dia midika fa izy no mamita sy manisy tombo-kase ny fitohitohizan' ny fanambaràna ao amin' ny fivavahana abrahamika. Noho izany dia anjarany, araka ny finoana silamo, ny mamerina ny lalàna sy ny finoana tsy mety lo tao amin' ny mônôteisma tany am-boalohany araka izay nitondran' Andriamanitra an' i Adama, i Nôa, i Abrahama, i Mosesy ary i Jesoa, ary koa ny mpaminany hafa rehetra izay tonga talohany.

"Nampidinina" tsikelikely tamin' i Mohamady mandra-pahafatiny ny fanambaràna (na ayat, izay midika hoe "famantarana" avy amin' Andriamanitra), izay natambatra ho boky tokana: ny Kor'any, izay heverin' ny Mozilmana ho "Tenin' Andriamanitra" manodidina izay iorenan' ny fivavahana. Ankoatra ny Kor'any dia mamelona ny finoana silamo koa ny fiainan' i Mohamady (Sîra) sy ny lovantsofina (Sunna). Ny fiainana sy ny asan' i Mohamady dia niteraka heviteny sy tsikera nandritra ny taonjato maro, na avy amin' ny mpanohana izany na na avy amin' ny mpanohitra azy.

Ny fanambaràna mialoha ny hiavian' i Mohamady

Ny Kor'any dia manamafy fa ny fahatongavan' i Mohamady ho mpaminanin' ny finoana silamo ho an' ny olombelona rehetra dia ambara ao amin' ny Torah (Tawrat) sy ao amin' ny Filazantsara (Injil). Andininy maromaro ao amin’ ny Baiboly no adikan’ ny Mozilmana amin' io heviny io.

Ary rehefa niteny i Jesoa zanak' i Maria hoe: "Ry Zanak' i Israely, izaho tokoa no irak' i Allah ho areo, mpanamafy izay eo alohako ao amin' ny Torah ary manambara ny Iraka ho avy ao aoriako, izay hatao ho "Ahmad". Ary rehefa tonga teo amin' izy ireo izy nitondra porofo mazava, dia hoy izy ireo: "Ody miharihary ity". — Kor'any 61.6

Ny fampitoviana an' i Mohamady amin' ny Parakleto nambara tao amin' ny Filazantsara (Kor'any 14: 16-17), izay eken' ny kristianisma ho ny Fanahy Masina, dia ohatra iray amin' ny fikarohana fiarovana ny finoana anohanana ny fanambaràna mialoha an' i Mohamady ao amin' ny lahatsoratry ny Baiboly. Noho izany, nanomboka tamin' ny taonjato faha-8, io teny hoe Parakleto io dia nampifandraisin' i Ibn Ishaq amin' i Mohamady. Ity teny ity dia iharan' ny "fanodinkodinam-pitenenana" roa. Ny voalohany dia nanodinkodina ny hevitry ny teny siriaka mnahmana ampiasaina amin' ny fampifanaraka "tena akaiky ny lahatsoratr' i Joany”. Ny fototeny amin' io teny io hoe nhm anefa dia tsy manana afa-tsy litera roa itoviany amin' ny an' ny an' i Mohamady hoe hmd nefa amin' ny filaharana tsy mitovy.

Tsy dia niely patrana tany Atsinanana Afovoany io fandikana io noho ny hamaroan' ny mpiteny siriaka izay afaka "nanameloka ilay fampifangaroana", tsy toy ny tany Maghreb izay niparitahany. Ny faharoa dia mahakasika ny teny grika. Nandika ny teny hoe parakletos amin' ny teny hoe "periklutos" ny mpandaha-teny mpiaro ny finoana silamo, ka nanova ny dikany hoe "mpisolovava" tany am-boalohany ho lasa "deraina", "be voninahitra", izay dikan' ny teny arabo hoe "Muhammad" na indrindraindrindra ny hoe "Ahmad" (Kor. LXI:6.).

Na izany aza dia tsy misy resaka momba an' io teny hoe periklutos io mihitsy ao amin' ny sora-tanan' ny Baiboly amin' ny teny grika ary ny fikambanan' ireo teny ireo dia "midika ho fiheverana ny fiteny indô-eorôpeana (ny fiteny grika) ho fiteny semitika" izay mianasongadina ny renisoratra sy manovaova ny zanatsoratra, tsy marina anefa izany. "Ny tantaran' ny lahatsoratra sy ny fandikana ny Filazantsara, miaraka amin' ny tsy fahitana amin' ny teny grika tamin' izany fotoana izany ny hoe periklutos, dia mampiseho fa tsy azo atao izany". Ity fomba fiasa amin' ny "fisamborana" lahatsoratra kristiana ity dia miaraka amin' ny fiampangan' ny Kor'any ny Kristiana sy ny Jiosy "nanova" ny soratra masina. Amin' i Gilliot ao amin' io fanambaràna mialoha io ny "fakana tahaka mampifaninana”, i Mohamady no nametraka ny maha-mpaminany azy tamin' ny alalan' ny fakany tahaka an' i Jesoa.

Jereo koa

• Silamo
• Kor'any
• Abu Bakr
• Omar ibn al-Khattâb
• Uthman ibn Affan
• Ali ibn Abi Talib
• Mpaminanin' ny silamo
• Paradisa (silamo)
• Vadin' i Mohamady
• Horia
• Ny zanak' i Mohamady
• Fokom-pirenena any Arabia
• Fokom-pirenena jiosy any Arabia

Rohy ivelany

Kor'any amin'ny teny farantsay (Wikisource):

• Le Koran: Traduction d’Albin de Kazimirski Biberstein (1952)
• Le Coran: Traduction d’un choix de sourates par Édouard Montet (1925)
• Le Coran: Traduction de Claude-Étienne Savary (1783)

Kor'any amin'ny teny anglisy (Wikisource):

• The Qur'an (2015), translated by the Progressive Muslims Organization (with Arabic)
• The Holy Qur-án (1917, rev. 1920), translated by Maulana Muhammad Ali (transcription project)

Kor'any amin'ny teny malagasy

• Full text of "Holy-Quran-Malagasy - اللغة المدغشقرية الملغاشية في مدغشقر"
• https://www.alislam.org/quran/Holy-Quran-Malagasy.pdf (dikan-teny nataon' ny Fikambanana Ahmadiyyah Manerana izao tontolo izao)