Mahafaly

Ny Mahafaly dia vondrom-poko ao amin' ny faritra atsimo-andrefana amin' i Madagasikara, eo anelanelan' ny ony Menarandra ao atsimo sy Onilahy ao avaratra no fonenany nentim-paharazana, eo amin' ny lembalemba be sokay sy fasika izay mitondra io anarana Mahafaly io ihany. Malaza amin' ny fahaizana manao sary sokitra ny Mahafaly ka isan' izany ny fanamboarana aloalo izay entiny manaingo ny fasana sy manaja ny razana sy ny mpanjaka maty. I Betioky sy i Ejeda ary i Ampanihy no tanàna ngezangeza ao aminy. Anisan' ny fady amin' ny Mahafaly, toy ny Antandroy koa, ny mihinana sokatra (mahafaly: sokake). Tamin' ny taona 2013 dia tombanana ho 150 000 ny isan' ny Mahafaly. Mpiompy omby sy osy sy ondry ary akoho amam-borona (anisan' izany ny vorontsiloza) ny Mahafaly. Mamboly mangahazo sy voamaina koa ny mponina amin' ny faritra mahafaly.

Ankizy mahafaly

Lehilahy mahafaly

Sarintany maneho ireo vondrom-poko eto Madagasikara: miloko maitso tanora eto ny faritra misy ny Mahafaly.

Heverina ho avy ao amin' ny faritra atsimo-atsinanan' i Afrika ny sasany amin' ny razamben' ny Mahafaly voalohany izay tonga teto amin ' ny Nosy tamin' ny taonjato faha-12. Nanjary malaza izy ireo noho ny fasana lehibe aoriny ho fanomezam-boninahitra ny lehibe sy ny mpanjaka maty.

Miteny mahafaly, izay fitenim-paritra mifanakaiky amin' ny fiteny antandroy, izay fiteny malagasy, sampan' ny vondrom-piteny malaiô-pôlineziana ny Mahafaly.

Ny maha izy azy ny Mahafaly

Ny anarana hoe Mahafaly dia nampiasain' ny Malagasy hafa sy ny vahiny hilazana ireo olona nipetraka amin' ny morontsiraka atsimo-andrefan' i Madagasikara, voafaritry ny ony Menarandra sy Onilahy. Ny Mahafaly tenany anefa tsy mampiasa an' io teny io ary tsy milaza azy ireo ho foko tokana, fa aleony manonona ny tenany araka ny firazanana hafa na ara-jeôpôlitika; ny anarana hoe Mahafaly dia tsy misy heviny ho an' ny olona avy amin' io faritra io fa mari-pamantarana napetraky ny avy any ivelany. Ny ankamaroan' ny Mahafaly dia monina amin' ny moron' ny renirano sy ony mamakivaky faritra tena maina.

Jeôgrafia

Ny tanànan' ny Mahafaly dia ao amin' ny faritra Atsimo-Andrefana, dia Ampanihy sy i Betioky ary i Ejeda. Ny lalam-pirenena faha-10 no mampitohy ireo tanàna ireo. Ao amin' ny distrikan' Ampanihy no misy ny tanànan' Ampanihy izay malaza amin' ny fisian' ny fanenomana karipetra (tapis mohair). Renivohitry ny kaominin' Ampanihy izy. Ao amin' ny distrikan' i Betioky no misy ny tanànan' i Betioky, renivohitry ny kaominin' i Betioky. Marihina fa ny tapany avaratry ny distrikan' i Betioky dia onenan' ny Antanosy, ka ny renivohitr' izy ireo dia i Bezaha. Tanàna ao amin' ny distrikan' Ampanihy i Ejeda izay renivohitry ny kaominina Ejeda.

I Onilahy na Oñelahy dia renirano manana lemaka mahatratra 31 600 km² sy mitondra rano 145 m³/s ary manana halavana 400 km any ho any. Any amin' ny distrikan' i Betroka no misy ny loharanony. Izy no mamaritra avy ao avaratra ny faritra mahafaly. Ny rano manompo azy dia Isoanala, Ianapera, i Sakoa ary i Sakamena, Imaloto, i Sakamare, i Taheza ary i Sakondry. Mamakivaky lohasaha lalina i Onilahy ary mivarina mitsotsorina tampoka ao amin' ny Lakandranon' i Môzambika. I Menarandra dia ony mivarina any amin' ny Ranomasimbe Indiana ao akaikin' i Bevoalavo Atsinanana any amin' ny faritra Anosy. Mahatratra 250 km eo ho eo ny halavany, ary avy ao Andoharano any amin' ny faritra Bara ao amin' ny tendrombohitra Tsikoriky no ipoiran' ny loharanony. Eo anelanelnan' i Bekily sy Isoanala no anangonany ny rano ao aminy. Mizotra avy avaratra-atsinana mankany atsimo-andrefana izy. Tsy betsaka ny sakelidrano lehibe manompo an' i Menerandra: i Manantanana, i Manamboly, i Sakatovo ary i Beandry. Mirefy 8 350 km² any ho any ny sahandriakan' i Menarandra.

Tantara

Fiandohany

Sahala amin’ ny ankamaroan’ ny foko malagasy, tsy tokana ny niandohan’ ny Mahafaly. Araka ny lovantsofina tranainy indrindra, tamin’ ny fotoana nahatongavan’ ny tarana-mpanjaka maroserana tamin’ ny taonjato faha-16, dia vondron’ olona mitoka-monina be dia be notarihin’ ny ndatibey, izay niaina tamin’ ny fihazana ombidia sy ny fitadiavana tantely remby sy fakan-javamaniry fihinana, ary tamin’ ny fambolena amin’ ny tany tsy dia midadasika, no tratran’ izy ireo nonina tamin’ ny tanin’ ny Mahafaly, izay mbola tena rakotra ala tamin’ izany fotoana izany. Tsy fantatra ny anaran’ ireo tompontany (atao hoe renitany na renetane) ireo, afa-tsy ny an’ ny Falonaombe na Faloanombe izay nisy fandaminam-piarahamonina tsara kokoa, nahay nitrandraka akoram-by, nahay nanefy, namoly landihazo ary nanenona.

Ny fahatongavan' ny Maroserana

Araka ny lovantsofina, ny tarana-mpanjaka mahafaly dia avy amin' i Olombetsitoto, andriana maroserana tany am-boalohany, izay mpitarika nipoitra manodidina ny taona 1500 niaraka tamin' ny fifindran' ny Maroserana (na Maroseraña) ho any amin' ny faritra atsimo-andrefana amin' i Madagasikara. Talohan' ny nahatongavan' ny Maroserana dia nipetraka tao amin' ny tany nofehezin' ny foko antsoina hoe Andriantsileliky (na Andriantsileleke) ny mponina tao amin' io faritry ny Nosy io. Nanao fifanekena tamin' ireo vahoaka ireo ny mpifindra monina maroserana tamin' ny voalohany, saingy nivadika ho ady izany tamin' ny farany, ka ny Maroserana no nivoaka mpandresy; rehefa tonga teo amin' ny fitondrana ny Maroserana, dia navelany hihazona ny tombontsoany sy satany manokana ihany ny Andriantsileliky.

Rehefa avy nanjaka nandritra ny taona vitsivitsy i Olombetsitoto dia nitoka-monina. Nino ny mpanara-dia azy fa lasa faly (izany hoe "masina" na "fady") izy ary nanamasina ny taniny sy ny vahoakany (naha-faly: "naha-fady") tamin' ny alalan' izany fitokana-monina izany, izay taratry ny finoan' ny besinimaro ny zanahary Andriamaro nivavahan' ny Maroserana, nivavahana tamin' ny alalan' ny mpanelanelana, ary nametraka ny fankatoavana tamin' ny alalan' ny tahotra sy ny horohoro. Ny mpanaraka an' io andriana io dia niray saina fa tsy hivadika aminy tamin' ny alalan' ny ombiasy izay mpanelanelana teo amin' ny mpitondra sy ny vahoakany. Ny iray amin' ny hetsika ara-pôlitika nataon' ny Mahafaly voarakitra an-tsoratra voalohany indrindra dia izay niseho tamin' ny volana Jona 1649, raha nitsidika ny tanàna nisy ny Frantsay, tao Fort-Dauphin, ny iraka mahafaly roa ambin' ny folo mba hahazoany ny fanampian' ny mpikarama an' ady frantsay hanampy ny Mahafaly amin' ny ady nifanaovany tamin' ny Masikoro izay nangalatra ny ombin' ny mpanjakany.

Ny Maroserana no tompon' ny omby sy nitafy akanjo lafo vidy ary nanana tafika, fa ny sarambabem-bahoaka kosa nionona tamin' ny akanjo hodi-kazo na hodi-biby. Rehefa tsapan’ ny vahoaka fa nihoatra ny tokony ho izy ny fahefan' ny Maroserana dia niverina tany anaty ala ny sasany. Nitondra ny anarana hoe Lampihazo ireo olona niverina any anaty ala ireo.

Fizarazaràn' ny fanjakana mahafaly

Nanomboka nizarazara ho fanjakana mahaleo tena ny Mahafaly tamin' ny taona 1650 tany ho any ka isan' izany ny Fanjakan' i Sakatovo sy ny Fanjakan' i Menarandra. Roapolo taona eo ho eo taty aoriana dia nivaky ny Fanjakan' i Linta, ka niforona ny Fanjakan' i Onilahy tamin' ny tany sisa tavela tamin' ny taona 1750. Tamin’ ny taonjato faha-19 dia nizara ho fanjakana dimy ny tanin’ ny Mahafaly, ka ireto avy izany:

1. tany avaratra ny Fanjakan' i Onilahy, izay i Beroy na Manera no renivohiny;
2. tany atsimo kokoa ny Fanjakan' i Linta, ka renivohitra Ankazotaha (na Ankasontaha);
3. vakivakin’ ny tapany ambony amin’ ny renirano  Linta, eo anelanelan’ i Menakaralahy sy i Behandry, ny Fanjakan' i Sakatovo, izay manana an’ Ankiliabo ho renivohitra;
4. ny faritra mahaleo tena an' ny Falonaombe dia teo amin’ ny tany somary teritery teo anelanelan' ny Fanjakan' i Sakatovo sy Fanjakan’ i Linta;
5. farany, ny Fanjakan' i Menarandra notarihin’ i Tsiampondy izay niitatra nianatsimo aamin’ ny tanin’ ny Mahafaly.

Araka ny lovantsofin’ ny Mahafaly dia tsy niady ireo fanjakana rehetra notarihin’ ny Maroserana ireo, ary matetika izy ireo no niray hina nanohitra ny Antandroy izay niady taminy.

Nisy fifandonana teo amin' ny mpanjakan' i Menarandra sy ny Antandroy tao andrefana ka nahatonga ny fanakambanana ny tanin' ny Antandroy any Karimbola tamin' ny tanin' ny Mahafaly, tamin' ny tapany voalohan' ny taonjato faha-18. Na dia tsy fantatra loatra aza ny mombamomba ireo fanjakana ireo talohan' ny taona 1800, ny fiovan' ny mpitondra isan-tokony matetika dia manambara ny tsy fandriam-pahalemana sy ny korontana teo anivon' ny tarana-mpanjaka maroserana: mpanjaka fito no nifandimby nitondra an' i Linta, enina ny an' i Sakatovo, telo ny an' i Menarandra teo anelanelan' ny taona 1750 sy 1800, ary roa ny an' i Onilahy. Ny Fanjakan' i Onilahy dia nahitana taratra ny asan' ny Antemoro, toy ny fiantsoana ny mpanjaka mahafaly sasany amin' ny anarana hoe Andrianony.

Ny fanjakana mahafaly dia anisan' ireo fanjakana vitsy tsy teo ambany fifehezan' ny Fanjakana Merina tamin' ny taonjato faha-19.

Faharavan' ny fanjakana mahafaly

Ny mpanjaka mahafaly farany dia i Tsiampondy, izay nanomboka nanapaka tamin' ny taona 1890. Araka ny Africa from the Sixteenth to the Eighteenth Century, dia nifarana tamin' ny taona 1911 ny fanjakan' i Tsiampondy, raha araka ny tahirin-kevitra frantsay antsoina hoe Observations sur les Mahafalys kosa dia nifarana ny fitondran' i Tsiampondy taorian' ny fidiran' ny tafika frantsay tamin' ny 1907.

Fiarahamonina

Trano mahafaly

Amin' ny ankapobeny dia fiarahamonina entin-dray ny fiarahamonin' ny Mahafaly. Monina mifanakaiky ny lehilahy ao amin' ny fianakaviana (ny ray, ny zanakalahy, ny mpirahalahy), fa ny vehivavy kosa mifindra any amin' ny tanànan' ny vadiny. Ny fiaraha-monina dia voarafitra voalohany indrindra amin' ny karazana vondrona ara-pirazanana dimy, ka ny tokantrano akaiky no zava-dehibe indrindra. Toy ny any amin' ny faritra hafa eto Madagasikara dia hajaina ny razana.

Ara-tantara, nanomboka tamin' ny mpitondra maroserana voalohany dia ny mpanjaka avy amin' ny Maroserana no nitondra ny Mahafaly. Nalevina tao amin' ny fasana atao hoe volamena ny mpanjaka ary ovana anarana aorian' ny fahafatesany, atao hoe anaran-tahîna, satria fady aorian' ny fahafatesana ny fanononana ny tena anaran' ny mpanjaka teo amin' ny fiainana; tsy maintsy manapaka ny volony amin' ny fiandohan' ny fisaonana ny mpanaraka azy ary izay tsy nankatò dia roahina tsy ho isan' ny fiarahamonina.

Ny mpanjaka mahafaly tany am-boalohany dia nipetraka tao amin' ny toerana itambarana izay misy lalana mizarazara mankany amin' ny tanàna lehibe tsirairay manodidina ao amin' ny tany anjakany, ary ny fahefany dia hamafisin' ny fananany vakoka navelan' ny mpanjaka maty izay inoana fa manana hery mihoatra ny ara-boajanahary.

Ny mpanjaka no nitondra ny fiarahamonina izay nizarazara amin' ny olona mahazo tombontsoa manokana (Renilimy na Renelime), ny olon-tsotra (Valohazomanga) ary ny mpifindra monina avy any amin' ny faritra hafa (Folohazomanga). Ny Renilimy dia ireo taranaky ny lehibe nahery indrindra tamin' ny fotoana nananganana ny tarana-mpanjaka maroserana, atao hoe Tsileliky (midika hoe "tsy resy"); ny taranaky ny naman' ny Tsileliky sy ny olom-peheziny tiany; ary ny olona manokana (na ny taranany) izay nahazo sitraka tamin' ny mpanjaka.

Ny mbiasa sy ny mpisoro no niandraikitra ny fanaovana sorona biby teo amin' ny hazomanga lavan' ny mpanjaka (izay karazana alitara na ôtely iombonana).

Nizara ho foko maro ny Mahafaly, ka ny sasany tamin' izy ireo dia nanana andraikitra manokana toy ny fanefena sy ny fanangonana tantely. Ny lohan' ireo foko ireo dia nofidina sady nomena ny anara hoe rañitse ty mpanjaka ("naman' ny mpanjaka") ary nanana ondatibey (mpanolo-tsaina ôfisialy) mitovy amin' ny mpanjaka mihitsy. Ny lohan' ny isam-poko sy ny mpanjaka ihany no nahazo alalana hitondra lefom-by lehibe (atao hoe beraha), izay mariky ny sata misy azy.

Ny fianakaviana sy ny rohim-pihavanana

Ny tokantrano no manan-danja indrindra eo amin' ny fiarahamonina mahafaly. Ny tokantrano dia ny mpianakavy miara-mipetraka tarihin' ny lehilahy be taona indrindra ao amin' ilay fianakaviana. Ny ankizy dia mijanona ho isan' ny ankohonan-drainy mandra-pahatongany ho olon-dehibe, amin' izay fotoana izay ny zatovolahy dia manorina ny tranony sy ny ankohonany eo akaikin' ny tranon-drainy, ary ny zatovovavy kosa manambady sy mifindra any amin' ny tranon' ny vadiny. Ny lehilahy no manan-jo amin' ny fitaizana ny zaza raha misy ny fisaraham-panambadiana. Matetika dia manana vady mihoatra ny iray ny lehilahy. Ny mpianakavy akaiky miara-monina ao an-tokantrano dia tompon' andraikitra amin' ny fikarakarana ny fampakaram-bady sy ny fandevenana ny fianakaviany, ary koa ny fanonerana ny fandaniana nateraky ny fombafomba enti-manasitrana (rombo) ho an' ny mpianakavy marary.

Maha-izy azy ny Mahafaly eo amin' ny fiarahamonina ihany koa ny "foko" misy azy. Ny atao hoe "foko" eto dia ny fivondronan' ny taranaky ny lehilahy na vehivavy mbola velona; noho izany ny olona iray dia an' ny foko maromaro. Matetika ny mpiray foko dia tsy mivory na miara-miasa raha tsy rehefa marary, na mila vonjy, na maty ny lehiben' ilay foko, ka ny mpiray foko dia mandray andraikitra araka izay ilaina. Ny vondrona lehibe kokoa dia ny "tariha", izay taranaka mbola velona nipoitra avy amin' ny razambe lahy iray izay maty vao haingana ka ny zokiny indrindra amin' ny tariha dia mahafantatra ny fifandraisan' izy ireo aminy ary mahatadidy ny endri-javatra sasany momba azy amin' ny maha olona azy.

Ny soro (sorona) rehetra atao ho an' ny raza (razana) dia atao amin' ny anaran' ity razana iombonana ity, ary ny lehilahy zokiny indrindra ao amin' ny tariha no tompon' andraikitra amin' ny fanatanterahana ny fombafomba amin' ny anaran' ilay tariha. Matetika ny olona iray tariha no mifanakaiky toeram-ponenana ao amin' ny vohitra iray na vondrom-bohitra iray.

Ny faritra sy toeram-ponenany

Ny Mahafaly dia mipetraka any amin' ny tapany atsimo-andrefan' ny Nosy, faritra eo anelanelan' ny renirano Menarandra sy Onilahy. Ny Antandroy dia mihamitombo hatrany ao andrefan' i Tranoroa, ny Bara dia mikisaka mankany Fotadrevo ary nanomboka tamin' ny taonjato faha-19 dia nanorim-ponenana tany atsinanan' i Betioky sy Taheza izy ireo. Ny antsasaky ny Mahafaly dia mipetraka ivelan’ ny faritra nentim-paharazana niaviany, indrindra any Toliara sy Mangoky.

Ny trano nentim-paharazana, izay miendrika mahitsizoro, dia vita amin' ny hazo fantiholotse (Alluaudia procera) ho an' ny manankarena indrindra, ary vita amin’ ny bozaka ho an' ny mahantra indrindra. Mihabetsaka ny trano bongo vita amin’ ny tany. Ny tranon' ny zokiolona indrindra dia miorina eo atsimon-tanàna. Matetika voahodidin' ny taretra (Agave sisalana) ny tanàna, ary miditra ao anaty vala ny omby amin' ny hariva. Talohan' ny nidiran' ny lolo atao ny amin' ny teny frantsay hoe "cochenille" (Coccoidea), dia novalana tamin' ny raketa (Opuntia ficus-indica na Opuntia vulgaris), izay nampidirina tamin' ny taonjato faha-18, ny tanàna. Talohan' ny raketa dia namboarina amin' ny hazo maranitra na fantiholotse ny vala.

Kolontsaina

Ny fambolena sy fiompiana omby no asa fivelomana tena ataon' ny Mahafaly. Mitana toerana lehibe eo amin' ny fiaraha-monina ny omby noho ny antony ara-toekarena sy ara-panahy, izay tandindon' ny fiainana sy ny maha andriana, ary koa fitaovana mampifandray ny velona amin' ny razana. Miara-miasa amin' ny fambolena sy fivelomana hafa ny olona ao amin' ny tokantrano iray mba hahazoana izay ilain' ny fianakaviana. Ny lehilahy zandriolona dia tompon' andraikitra amin' ny fiandrasana ny ombin' ny fianakaviana ary ny lehilahy amin' ny sokajin-taona rehetra dia miasa eny an-tsaha. Ny vehivavy dia manampy amin' ny asa eny an-tsaha ary tompon' andraikitra amin' ny asa ao an-tokantrano toy ny fandrahoan-tsakafo sy ny fantsakana rano, izay matetika ampian' ny zanany ary indraindray ny vadiny. Ny akanjo ao amin' io faritra io dia atao amin' ny landihazo voahodina, izay novolena teo an-toerana; tsy dia matetika loatra ny fampiasana ny landy novolavolaina teo an-toerana.

Fady

Hatry ny ela no nitana anjara toerana lehibe teo amin' ny kolontsain' ny Mahafaly ny fady (faly). Ireto ny sasany amin' ny fady mahazatra teo amin' ny Mahafaly: tsy azon' ny vehivavy atao ny misotro amin' ny kaopy iray amin' ny vadiny, ny mipetraka amin' ny tsihy iray miaraka amin' ny vadiny, ny mitsangana eo am-piresahana amin' ny mpanjaka. Afaka mifoka paraky ny vehivavy mahafaly saingy tsy afaka mitsako izany. Tsy azon' ny olona fotsy hoditra atao ny miditra amin' ny faritra misy ny Mahafaly; raha misy miditra ao amin' izany faritra izany, dia vonoina ho faty ny lehiben' ny tany nisy niditra. Manana fahefana hametraka fady amin' ny teny sasany izay lasa tsy azo tononina intsony ny mpanjaka.

Fombafomba fandevenana

Fasana mahafaly

Toy ny any amin' ny ankamaroan' ny vahoaka eto Madagasikara, ny Mahafaly dia mandevim-paty am-pasana. Ny fasan' ny mpianakavy dia tany amin' ny faritra misy ala fady lavitra ny tranon' ny velona, ​​nefa noho ny fandripahana ala sy ny antony hafa dia tsy izany intsony no miseho. Ny fasana mazàna dia mitangorona ary apetraka araka ny laharam-boninahitra sy ny andraikitry ny maty, ka ny fasan' ny razambe zokiny indrindra no any atsimo indrindra, ny an' ny taranany any avaratra, ary ny an' ny vady sy ny an' ny tsy manambady any andrefana. Misy dingan-danonana maromaro ny fandevenana, ary anaovana sorona omby ny dingana tsirairay avy; apetraka eo ambonin' ny fasana ny karandohan' ny omby miaraka amin' ny tandrony. Ny lanonana voalohany dia fiomanana amin' ireo hetsika manaraka ary ny ombilahy novonoina sorona tamin' io lanonana io dia zava-dehibe indrindra satria ny hena dia zaraina amin' izay rehetra nanatrika mba ho fanehoana firaisankina sy fihavanana.

Fasana mahafaly ahitana tandrok' omby sy aloalo.

Ny Mahafaly koa dia mandravaka ny fasan' izy ireo amin' ny aloalo, izay andry hazo avo voasokitra amin' ny endrika geômetrika ary indraindray misy omby voasokitra na sary hafa manan-danja ho an' ilay maty. Ireo zavatra ireo dia maneho fa nisy olona maty ka nahazo ny satan' ny razana, izay mpanelanelana ny velona amin' Andriamanitra; ny fasana no fonenana vaovao ho an' ny razana, satria ny fahafatesana dia tsy fiafarana fa fiovana ho amin' ny dingana hafa eo amin' ny fiainana. Ny aloalo amin' izao fotoana izao dia heverina ho marika famantarana an' i Madagasikara, ary nampidirina ao amin' ny lisitry ny vakoka maneran-tany ny tanindrazan' ny Mahafaly izay ahitana ny tontolo iainana somary maina sy ny haingon' ny fasana sy ny zavakanto momba ny fandevenana. Amin' ny fandevenana na rehefa hitady omby mirenireny ihany no azo tsidihina ny fasana fa raha tsy izany dia voarara tanteraka.

Ny fianakaviana mahafaly dia tsy mahazo manamboatra aloalo na vatam-paty na mampiasa fitaovam-panamboarana fasana na omby avy ao aminy - izany rehetra izany dia tsy maintsy vidina na hafarina amin' ny foko manokana iankinan' io fianakaviana io amin' ny fanamboarana ireo zavatra ireo, ary izany fiéanakaviana izany dia tsy maintsy mandoa ny vidiny amin' ny alalan' ny omby na hanina. Amin' ireo mbola mandala tanteraka ny fomban-drazana dia mety haharitra herintaona na mihoatra ny fanatanterahana ny lanonana isan-karazany sy ny fanamboarana fasana, ka mandritra izany dia tsy maintsy mijanona miaraka amin' ny razana ao an-tranon' ny maty ny vadin' ny maty. Ny zanaka lahimatoan' ny maty no tompon' andraikitra amin' ny fividianana vatolahy - izay vato fisaka lava mitsangana mahatratra hatramin' ny roa metatra, izay anisan' ny mandrafitra ny fasana - fa ny zanany vavy kosa no miantoka ny aloalo sy ny omby atao sorona; ny havany sy ny namany sisa no mividy ny vato ilaina amin' ny fanamboarana ny fasana. Ny haben' ny fasana dia miankina amin' ny haben' ny fianakaviana sy ny toeram-boninahitra misy ny maty teo amin' ny fiarahamonina.

Zava-dehibe amin’ ny Mahafaly ny fandevenana satria amin’ io no misy ny fihaonan' ny havana sy naman' ny maty. Ny maha zava-dehibe ny fombafomba dia miankina amin' ny harena sy ny lazan' ilay olona maty.

Ny aloalo

Nanana sivilizasiôna nandroso kokoa ny Maroserana; misy pitsopitsony maro ny fomba fandevenany ny maty. Ny maty, raha anisan’ ny tarana-mpanjaka na mpiara-dia aminy, dia tsy nalevina tamin’ ny fasana tsotra intsony tamin’ izany fotoana izany fa nasiana aloalo. Tsy ny Mahafaly rehetra anefa no mampiasa alolalo amin’ ny fandevenana, satria nisy mpanao sokitra sasany toy ny Tsimangataka tao Behavandra izay nanamboatra aloalo nefa tsy azo asiana aloalo ny fasany.

Aloalo

Ny aloalo dia tsato-kazo voasokitra amin' ny fomba kanto avy aty ambany hatrany ambony izay entina anaingoana ny fasana any amin' ny faritra mahafaly, tahaka ny any Androy koa. Matetika ahitana sarin' omby na sarin' olona ny eny amin' ny tampon' ny aloalo. Ny aloalo amin' ny fasana mahafaly dia hodidinin' ny loha aman-tandroky ny omby novonoina tamin' ny fanamboaram-pasana. Tsy ampiasana afa-tsy ny loko mainty ny aloalo mahafaly, ka ny fisokirana ilay hazo no manome loko mazava mampisongadina ny sary voasokitra. Mamintina ny tantaran' ny olona milevina ao amin' ilay fasana ny sary aseho amin' ny alalan' ny aloalo, ka mahakasika ny toerany teo amin' ny fiarahamonina izany.

Ny fahafatesana, ho an' ny fotora sasany, dia fotoana fananganana aloalo amin’ ny fasana, ho an' izay manam-piaviana afaka manao izany fomba izany. Ankehitriny ny olona, indrindra ny mpanan-karena, na inona na inona fiaviany, dia manatanteraka izany fomba izany ihany koa. Ankehitriny koa dia misy amin' ireo mpanao sokitra izay tsy nahazo alalana amin' ny fanamboarana aloalo, araka ny fomban-drazana, no efa misahana izany asa izany.

Hazomanga

Ny hazomanga, izay tsato-kazo atao hanatanterahana ny fivavahana, dia vita amin’ ny hazo katrafay (Cedrelopsis grevei). Mandritra ny fanaovana sorona dia ampiasaina ny vilia atao hoe sakazo hasiana ny hena, sy ny velagne vy hahandroana izany. Ny olona maty any an-tany lavitra dia soloana ny sarivongana atao hoe ajiba.

Nanome zo hanana hazomanga ny mponina sasany tao amin’ ny tanin’ ny Mahafaly ny Maroserana, ka ireo tsy nahazo izany dia nanohy nanao sorona teo ambanin’ ny kily (Tamarindus indica).

Fitafiana

Ny fitafiana nentim-paharazana dia ahitana ny sadia (salaka), ny salampy (lamba vita amin’ ny landy, itafian’ ny tapany ambony amin’ ny vehivavy), ny hana (kapa) vita amin’ ny hoditr’ omby mba hiaro amin’ ny tsilo, ny lamban-droandria (toy ny salampy nefa lava kokoa, nanaovan’ ny Maroserana taloha), ny satro-bory (tsy mitovy morona amin’ ny an’ ny Antandroy).

Zavakanto

Misy ny atao hoe mañova (saron-tava natao hampatahotra ny zazakely sy ny tovovavy), izay anaovana indrindra amin’ ny lanonam-pandevenana. Indreto ny zava-maneno ampiasain' ny Mahafaty: ny lokanga, ny marovany (toy ny valiha, nefa misy zorony), ny jejolava (vita amin’ ny sampan-kazo madinika sy voatavo), ny rene (amponga lehibe ampiasaina amin’ ny fandevenana), ny fahota (amponga kely lalaovin’ ny tovovavy amin’ ny fotoan’ ny haiady ringa).

Fiteny

Ny Mahafaly dia miteny fitenim-paritra amin' ny fiteny malagasy, izay sampan' ny vondrom-piteny malaiô-pôlineziana avy amin' ny fiteny baritô, ampiasaina any atsimon' i Bôrneô. Izany fitenim-paritra mahafaly izany dia mitovitovy amin' ny fitenim-paritra antandroy ka matetika atambatry ny mpahay teny ao amin' ny fiteny tandroy-mahafaly.

Fiharian-karena

Fiompiana

Mpiandry omby ny Mahafaly. Ary miompy biby madinika toy ny ondry aman' osy koa izy ireo. Misy ny fifindrà-monina itadiavana toerana misy ahitra ho hanin’ ny omby avy any amin' ny morontsiraka mankany anaty tany mandritra ny main-tany noho ny tsy fahampian’ ny ahitra, misy koa izany fifindrà-monina izay amin' ny vanim-potoana mafana noho ny firongatry ny bibikely mpitsentsitra izay tsy afaka mivelona tsara amin' ny faritry ny lembalemba.

Fambolena

Misy karazany roa ny fambolena: ny fambolena anaty ala (tetek' ala) sy ny fambolena akaikin' ny renirano (baiboho na baibò). Tombontsoa manokana ho an’ ny Maroserana tao Menarandra hatry ny ela ny fanomezana baiboho tsara indrindra azy ireo. Efa hatramin' ny taonjato faha-16 no nambolen' ny Mahafaly landihazo. Mamboly anana koa izy ireo. Mamboly mangahazo sy voamaina toy ny voanemba (Vignainensis) sy voanjobory (Voandzeia subterranea), voanjo (Arachis hypogaea), katsaka, legioma, taboara, vazavo, vatango, ovy (bageda) ary mangahazo (balahazo) ny mponina amin' ny faritra mahafaly.

Fanao miely patrana ny fampambolena tany hizarana ny vokatra azo (atao hoe komba); amin’ izany, ny ampahatelon’ ny vokatra dia an’ ny tompony, ny ampahatelony an’ ny mpamboly ary ny ampahatelony an’ ny mpiambina ny fambolena. Maro koa ny olona manao kibaroa.

Seha-pihariana hafa

Manangona tantely remby koa izy ireo, mivarotra saribao, manenona harona sy tsihy, manao asa hazo.

Zava-dehibe ho an' ny tsy manana, na ho an' ny rehetra (indrindra amin' ny fotoanan' ny tsy fahampiana) ny fiotazana ny voa sy ny fangadiana ny fakan’ ny zavamaniry eny amin’ ny natiora. Ohatra amin’ izany ny lamoty, ny fangitse, ny baboho ary ny sosa. Ao koa ny fihazana biby madinika toy ny tandraka, ny sora, ny akanga. Mampiasa piletse na pilatse (antsamontady) ny Mahafaly rehefa mihaza vorona.

Olona manana ny maha izy azy eo amin’ ny fiarahamonina mahafaly ny mpanefy vy. Ny tafoforana atao hoe vata tefea no ampiasana amin’ ny fanefana vy, vita amin’ ny vatan-kazo. Ny fanefena volafotsy kosa dia ampiasana ny tafoforana vita amin’ ny hoditr’ ondry atao hoe kofoke. Ny mpanefy firavaka mahafaly dia manefy volafotsy mifangaro alimo hatao rojo.

Jereo koa

Ny foko eto Madagasikara

• Antambahoaka - Antandroy - Antankarana - Antanosy - Antefasy - Antemoro - Antesaka - Bara - Beosy - Betsileo - Betsimisaraka - Bezanozano - Mahafaly - Makoa - Masikoro - Merina - Mikea - Sakalava - Sihanaka - Tanala - Tsimihety - Vezo - Zafimaniry - Zafisoro.

Ny vahoaka hafa eto Madagasikara

• Sinoa eto Madagasikara
• Vazaha eto Madagasikara
• Karàna

Samihafa

• Jiosy malagasy

Boky azo anovozan-kevitra

• Ade Ajayi, Jacob Festus (1998). General history of Africa: Africa in the nineteenth century until the 1880s. Paris: UNESCO. ISBN 9780520067011.
• Alain Bernard, Essai sur la transition de la société Mahafaly vers les rapports marchands, Éditions de l'Office de la recherche scientifique et technique outre-mer, Paris, 1978, 405 p. (ISBN 2-7099-0506-X) (texte remanié d’une thèse soutenue à l’Université de Paris 10 en 1976)
• Campbell, Gwyn (2012). David Griffiths and the Missionary "History of Madagascar". Leiden, the Netherlands: Brill. ISBN 978-90-04-20980-0.
• Clément Séverin Charles, Les Mahafale de l’Onilahy : des clans au royaume, du 16e siècle à la conquête coloniale, Université de Paris 1, 1986, 588 p. (thèse de 3^e cycle)
• Condra, Jill (2013). Encyclopedia of National Dress: Traditional Clothing Around the World. Los Angeles: ABC Clio. ISBN 978-0-313-37637-5.
• Diagram Group (2013). Encyclopedia of African Peoples. San Francisco, CA: Routledge. ISBN 9781135963415.
• Eggert, Karl (1981). "Who are the Mahafaly? Cultural and social misidentification in southwestern Madagascar". Omaly sy anio: Hier et aujourd'hui Archived Aprily 24, 2021 at the Wayback Machine (PDF). 13–14. Antananarivo: Université de Madagascar, Département d'histoire. pp. 149–176.
• Gennep, A.V. (1904). Tabou Et Totémisme à Madagascar. Paris: Ernest Leroux. ISBN 978-5-87839-721-6.
• Jeffrey C. Kaufmann, "Faly aux vazaha : Eugǹe Bastard, taboo, and Mahafale Autarky in southwest Madagascar, 1899", in History in Africa (New Brunswick, NJ), 26, 1999, p. 129-155
• LeHoullier, Sara (August 2010). Madagascar (Travel Companion). Other Places Publishing. ISBN 978-0-9822619-5-8.
• Lotte Schomerus-Gernböck, Die Mahafaly : eine ethnische Gruppe im Süd-Westen Madagaskars, D. Reimer, Berlin, 1981, 232 p. (ISBN 3-496-00184-4)
• Nicole Boulfroy, "L'art funéraire des Mahafale (sud-Ouest de Madagascar)", in Anthropologie de l'art : formes et significations : arts de l'Afrique, de l'Amerique et du Pacifique, ORSTOM, Paris, 1988, p. 30-38
• Ogot, Bethwell A. (1992). Africa from the Sixteenth to the Eighteenth Century. Paris: UNESCO. ISBN 9789231017117.
• René Battistini, Géographie humaine de la plaine côtière mahafaly, Éditions Cujas, 1964, 197 p. (thèse complémentaire)
• Shoup, John A. (17 October 2011). Ethnic Groups of Africa and the Middle East: An Encyclopedia. ABC-CLIO. ISBN 978-1-59884-363-7.
• Various (2003). International Encyclopedia of Linguistics Vol. 1. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-513977-8.