Razana (finoana malagasy)

Ny razana, araka ny finoan-drazana malagasy, dia ny olona efa maty nefa heverina ho hery mpanao soa (amin' ny alalan' ny fanahiny) eo amin' ny fiainan' ny velona, noho izy ireo namela zavatra maro na inoana fa manam-pifandraisana akaiky kokoa amin' ny Zanahary amin' ny maha fanahy azy. Mihevitra ny Malagasy mandala ny fivavahan-drazana fa ny fanahin' ny razana dia mety manjary angatra raha tsinontsinoavina na atao ratsy. Heverina fa manangatra eo amin' ny fasana nandevenana azy sy mitondra aretina sy loza amin' izay nanao ratsy azy ny angatra. Misy ny mino fa ny fombafomba sasany, toy ny famadihana, izay amokarana sy amonosan-damba vaovao ary andevenana indray ny vatan' ny maty isaky ny dimy hatramin' ny folo taona, dia misakana ny fanjariana ho angatra na kinaoly noho ny fikambanan' ny lamba amin' ny hasina, izay hery mahavelona tsy hita maso sy masina. Miovaova arakaraka ny faritra eto Madagasikara ny finoana momba ny hery sy ny asan' ny razana. Ny fanambaràna ataon' ny razana na ny asany no matetika niandohan' ny fady izay mandrafitra ny ampahany amin' ny fiainam-piarahamonina malagasy nentim-paharazana.

Hita eo amin' ny fomba fiteny sy fanao samihafa ny lanjan' ny razana eo anatrehan' ny Malagasy. Anisan' izany ny fanomezana lanja ny tanindrazana (na tanin-drazana), ny tenin-drazana, ny fomban-drazana, ny fadin-drazana, ny vakodrazana, ny fahitana ny teny hoe razana ao amin' ny anarana malagasy maro, sy ny maro hafa koa. Ahitana taratra ny fanomezana lanja ny razana koa ny fanaovan-javatra amin' ny anaran' ny taranaka.

Ny fanatrehan' ny razana sy ny fomba amantarana ny sitrapony

Inoan' ny Ntaolo malagasy fa tsy maty miaraka mandrakizay amin' ny vatana ny fanahin' ny olombelona fa lasa afaka manohy ny fisiany ivelan' ny tontolon' ny velona. Mety miseho ao amin' ny tontolon' ny velona ny fanahin' ny razana, ka izany no mampisy ny tromba sy ny angatra sady itandremana ny zavatra nameperany.

Ny fisehoan' ny razana sy ny fanatrehany

Ny fisehoan' ny razana amin' ny alalan' ny nofy

Rehefa te hiresaka amin' ny velona ny razana dia matetika miseho amin' ny alalan' ny nofy, ka amin' izany no ilazany ny hafatra tsy voalazany fahavelony na anamafisany izany, amin' izany koa no anambaràny ny zavatra tiany hatao aminy na tsy tiany hatao aminy, amin' izany no ilazany ny tokony hatao amin' ny fananana na taranaka navelany. Matetika dia ny ombiasa no misahana ny fanambaràna ny hevitry ny nofy.

Ny tsindrimandry

Ny tsindrimandry dia fampidirana hevitra ataon' ny razana ao an-tsain' ny olona mba hahalalany ny tokony hatao na ny tokony hambara amin' ny velona. Tsy miseho ny fanahin' ny razana mandritra izany fa ny eritreritr' ilay olona voatsindrimandry no mahatsapa zavatra. Ninoan' ny Ntaolo fa afaka manindry mandry koa i Zanahary na ny zanahary.

Ny fanatrehan' ny razana amin' ny alalan' ny tromba

Ny tromba dia fanahin' ny mpanjaka tany aloha izay mbola manohy ny fanapahany amin' ny velona amin' ny alalan' ny findramany ny tenan' ny olona iray mbola velona. Miteny amin' ny alalan' io olona misy tromba io ny fanahin' ny mpanjaka. Any amin' ny faritra sakalava no tena ahitana izany nefa miely eran' ny Nosy ihany koa izany finoana izany. Antsa sy tehaka aman' amponga sy angorodao no atao handihizan' ilay olona misy tromba sady hitokavana ilay fanahy mba hiditra ao aminy.

Ny fisehoan' ny angatra

Ny angatra na matoatoa dia fisehoan' ny fanahin' ny olona maty amin' ny velona, indrindra ny fanahin' ny razana tsy nisy mpikarakara na tsy mankasitraka ny fomba fandraisan' ny velona azy. Tsy tian' ny Malagasy ny mahita na mifanena amin' angatra. Ny fisian' ny angatra dia mety ho tsapa amin' ny fahatsiarovana hatsiaka hafahafa, na fitambesaran' ny vatana na ny entana tampoka, na amin' ny fahitana afo (izay atao hoe "afon' angatra" na "afon-dolo"). Mety hampijaly ny olona matory ny angatra amin' ny alalan' ny fanindriany azy sy ny fampitahorany azy. Misy ny olona izay inoana fa mahay mamoha angatra hiresaka amin' ny havany.

Ny fomba hafa anakarana ny sitrapon' ny razana

Ny sikidy sy ny fanandroana

Ny sikidy, izay fikirakirana voan-javatra (voam-pany, vaoan-tsaramaso, voan-kily, sns) na tapa-javatra maro (ahitra, rantsan-kazo, sns) na fasika, dia anisan' ny manampy amin' ny fahalalana ny sitrapon' ny razana. Amin' ny alalan' ny "famakiana ny sora-tsikidy" ataon' ny mpisikidy no ahafantarana izany, izany hoe ny fanakarana ny hevitra ambaran' ny endrika voaforona amin' ny alalan' ny fandaharana ny voan-tsikidy. Ny razana rahateo koa dia anisan' ny tokavin' ny mpisikidy aloha sy mandritra ny fandaharana ny sikidy. Ny tsanganan-tsikidy atao hoe Asorotany na Asorotà no manondro ny razana.

Amin' ny fanandroana malagasy dia ny zoro Asorotany no omena ny razan' olon-tsotra fa ny Alahamady no an' ny razan' ny mpanjaka.

Ny fambara

Inoan' ny Ntaolo malagasy koa ny fisian' ny fambara izay tsy inona fa zava-mitranga tsapan' ny olona (hita maso na ren' ny sofina sns) ka manampy azy hahalala mialoha ny zavatra hitranga amin' ny hoavy akaiky na lavitra. Mety ho zava-tsoa no hitranga nefa matetika dia zava-dratsy no ahenoana ny teny hoe fambara, toy ny hoe fambara loza. Tsy voatery ho ny razana ihany no mandefa fambara fa mety ho i Zanahary na ny fanahy hafa rehetra.

Ny fanajana ny razana sy ny fivavahana aminy

Ny fivavahana amin' ny razana dia fivavahana amin' ny fanahin' ny maty. Aseho amin' ny alalan' ny fanajana ny fady koa ny fanajana ny razana. Mahatonga ny razana hitahy ny velona koa ny fanehoam-panajana ny razana.

Ny razana ivavahana na tompoina

Fivavahana amin' ny razan' ny fianakaviana

Mivavavaka na manompo ny razana ao amin' ny fianakaviana misy azy ny Malagasy mandala ny fivavahan-drazana, indrindra ny razana nipoiran' io fianakaviana io.

Fivavahana amin' ny razan' ny mpanjaka

Ankoatra ny fivavahana amin' ny razan' ny tena dia ivavahan' ny vahoaka ny razan' ny mpanjaka, ka manamafy ny sata maha mpanjaka ny mpanjaka sy ny taranany izany. Tanterahin' ny vahoakan' ny fanjakana isam-paritra tapahin' io mpanjaka io ny fivavahana amin' ny razan' ny mpanjaka. Na dia amin' izao andro efa tsy mampisy mpanjaka manam-pahefana ara-pôlitika izao dia mbola maro ny faritra manompo ny razan' ny sokajin' olona atao hoe andriana na mpanjaka na ampanjaka izany hoe taranaky ny mpanjaka taloha. Azo raisina ho ohatra amin' izany ny fitampoha sy ny fanompoambe.

Fanompoana razam-bahiny

Ity fanompoana razam-bahiny ity dia fahita amin' ny fanompoana tromba, ka ny fanahy tromba dia mety fanahin' olona (matetika mpanjaka taloha) tsy iray faritra na fianakaviana amin' ny tena, ary mety ho fanahin' olona tsy malagasy akory aza (frantsay, anglisy, pôrtogey, sns), izay tsy mpajaka fa mety tantsambo na olona manana ny lazany manokana. Anisan' ny noheverin' ny Malagasy ho fanompoana razam-bazaha ny fivavahana kristiana izay manao an' i Jesoa na Jesosy ho Andriamanitra.

Ny zavatra aorina mba hanehoam-panajana ny razana

Ny fasana

Aorina mba hiarovana ny toerana nandevenana na nanafenana ny maty ny fasana. Io no toerana hita maso izay sady mampahatsiahy ny fahafatesana no mampifandray ny tontolon' ny velona sy ny tontolon' ny maty koa. Ao no itoeran' ny razana amin' ny androny sisa rehetra. Mandany volabe mihitsy ny Malagasy amin' ny fanamboarana fasana.

Ny hazomanga

Ny hazomanga, izay tsato-kazo roa na telo mifanakaiky, atsatoka amin' ny toerana iray, dia atao hanatanterahana fianianana, sorona, voady, na fitsofan-drano. Ny mpitan-kazomanga (izay atao hoe mpisorona koa) no miandraikitra ny fikarakarana ny zavatra atao eo amin' ny hazomanga. Famantarana ny maha iray firazanana na iray fianakaviana ny hazomanga.

Aloalo

Ny aloalo

Ny aloalo, izay zavakanto vita amin' ny hazo, dia misy sary vaosokitra maneho ny sombin-tantaram-pianinana, na ny zavatra tian' ilay olona maty fony fahavelony, na ny fananan-karenan' ny maty (fananana omby indrindraindrindra), na ny toerany teo amin' ny fiarahamonina. Eny amin' ny fasana no ametrahana ny aloalo any amin' ny faritra misy ny Mahafaly sy ny Androy.

Ny tsangambato

Vato aorina ho solom-pasan' ny olona tsy hita faty, na maty tamin' ny ady, na tamin' ny antony hafa, na nalevina any an-toeran-kafa, ny tsangambato. Misy koa ny miantso azy io hoe orimbato na vatolahy. Arakaraka ny faritra eto Madagasikara dia mety tsy hitovy hevitra ireo teny telo ireo. Ny tsangambato koa dia enti-manamarika ny zava-nitranga lehibe teo amin' ny tantaran' ny fanjakà-mpanjaka na ny foko iray.

Ny fomba anehoam-panajana ny razana

Ny fanajana ny fady

Araka ny finoana dia vokatry ny hery tsy hita maso sady mifandray amin’ ny fivavahana amin' ny razana ny fady, izay zavatra raràna tsy ho tanterahina, araka ny fepetra napetraky ny fomba amam-panao. Heverina ho maloto sy manohintohina ny filaminana ara-panahin' ny fiarahamonina izay olona manota fady. Aseho amin' ny alalan' ny fanajana ny fady koa ny fivavahana amin' ny razana. Inoana fa mahatonga ny razana hitahy ny velona ny ny fanehoam-panajana ny razana amin' ny alalan' ny fanajana ny fady.

Ny fanaovana famadihana

Ny famadihana - izay fomba amoahana ny taolan' ny havana maty avy ao am-pasana mba hamonosan-damba azy sy hampidirana azy am-pasana indray - dia fanao enti-mitazona sy mampitombo ny fifandraisan' ny velona sy ny razana. Ny faritra maro eto Madagasikara, indrindra ny any afovoan-tany, dia manao famadihana. Ahatsiarovana ny razana sy ivorian' ny fianakaviana sy ny mpiara-monina ny famadihana ary anaovana lanonana.

Ny zorofirarazana

Ny zoro eo avaratra-atsinanana amin' ny trano na ny tanàna, atao hoe zoron' Alahamady, no zoro atokana ho an' ny razana, atao hoe zorofirarazana na zoro firarazana. Zoro saro-pady sy masina indrindra ny Alahamady satria eo no itodihana raha mivavaka amin' Andriananahary sy ny razana ary eo no apetraka ny zava-masina na manan-kasina rehetra.

Ny fomba isehoan' ny fanajana na ny fivavahana amin' ny razana

Ny fanaovana sorona

Fomba tanterahina hanomezana haja na ho enti-mifona na mangata-pitahiana amin' i Zanahary na ny razana ny sorona, ka matetika famonoana biby toy ny omby no atao. Ny mpisorona na ny mpitan-kazomanga no mitarika izany fomba izany, izay atrehin' ny sokajin' olona voakasika na ny olona rehetra, arakaraka ny zavatra mitranga.

Ny famonoana omby atao sorona no fomba anehoana ny fanajana ny razana na ampitsaharana ny fahatezeran' izy ireo. Azo atao koa ny maneho fanajana ny razana amin' ny alalan' ny fanidinana toaka avy amin' ny tavoahangy vao nosokafana, atao amin' ny zoro avaratra-atsinanan' ny trano mba hanomezana ny anjaran' ny razana.

Ny fankalazana ny fitampoha sy ny fanompoambe

Ny fitampoha dia fampandroana ny sisan-javatra avy amin' ny vatan' ny mpanjaka efa maty, izay tanterahin' ny Sakalava any amin' ny faritra Menabe, isaky ny dimy taona mandritra ny fito andro, mba hahatsiarovana ny mpanjaka sakalava. Ny fanompoambe koa dia sahala amin' izany ihany saingy ny Sakalavan' i Boina no manatanteraka azy isan-taona mandritra ny herinandro.

Ny fiheverana ny razana ho afaka ho lasa zanahary na andriamanitra

Anisan' ny zavatra mety ho lasa zanahary na andriamanitra, na antsoina hoe zanahary na andriamanitra, ny razana.

Ny fomba fiteny maneho lanjan' ny razana eo amin' ny Malagasy

Hita eo amin' ny fomba fiteny sy fanao samihafa ny lanjan' ny razana eo anatrehan' ny Malagasy, na mpandala na tsy mpandala ny finoan-drazana izy.

Ny tanindrazana

Ny tanindrazana, amin' ny heviny voalohany, dia faritra niavian' ny razana sy ilevenany. Matetika manondro tanàna ny hoe "tanindrazana". Manahirantsaina ny Malagasy ny tsy milevina an-tanindrazana ka izany no mahatonga ny Malagasy sasany manao mitondra taolambalo any an-tanindrazany rehefa nalevina elaela ny havany maty (anisan' izany ireo mpanao famadihana), na mitondra ny razana lena eo no ho eo mba halevina an-tanindrazany ho an' ireo izay tsy mahazo manokatra fasana aorian' ny fandevenana. Taty aoriana dia nenti-nanondro ny firenena manontolo koa ny teny hoe "tanindrazana" ka izany no niavian' ny andian-teny hoe "fitiavan-tanindrazana".

Ny tenin-drazana

Ny tenin-drazana, amin' ny heviny voalohany, dia ny teny nolovaina tamin' ny razana. Ho an' ny Malagasy dia ny fiteny malagasy no atao hoe "tenin-drazana".

Ny fadin-drazana

Anisan' ny zavatra sarotra foanana eo amin' ny fisainan' ny Malagasy ny fanajana ny fadin-drazana, izay endrika iray anehoana ny fanajana ny hafatry ny razana. Ka na ny Kristiana na ny Mozilmana dia sahiran-tsaina amin' ny fiheverana ny tsy hanajana izany fady izany. Maro ny fady tandreman' ny Malagasy ka anisan' izany ny fadin-drazana.

Ny fomban-drazana

Ny fomban-drazana, hoy i Régis Rajemisa Raolison, dia ny "fanaon' ny Razana izay arahin' ny taranaka mifandimby, mikasika indrindra ny fotoan-dehibe eo amin' ny fiainana, toy ny raha misy taraka na manambady na maty".

Ny vakodrazana

Ny vakodrazana dia "ireo hira na dihy malagasy hiringiriny fahiny izay azo heverina ho tahirin-drazana".

Ny fidiran' ny teny hoe razana na raza ao amin' ny anaran' ny Malagasy

Misy ny antokom-pivavahana sarotiny ka manaisotra ny anarana malagasy ahitana taratra ny finoan-drazana malagasy, raha mitondra izany anarana izany ny mpino ao aminy, ny anaram-bitana na anarana misy ifandraisana amin' ny vintana no tena voan' izany, izay soloana anarana hafa, anarana kristiana na anaran' olona ao amin' ny Baiboly, raha fivavahana kristiana no misy azy. Ny anarana ahitana ny hoe razana na raza anefa tsy dia voakasik' izany loatra. Maro ny anarana malagasy ahitana ny teny hoe razana na raza, izay maneho ny fahatsiarovana na ny fanomezan-danja ny razana nipoirana.

Ohabolana ahitana ny teny hoe "razana"

Indreto ny ohabolana vitsy amin' ireo izay ahitana ny teny hoe "razana":

• Mahatra-masaka tokony hihinana, avy tsy nasaina, nasesiky ny razana.
• Manan-jara samy hazo ny ambiaty: nahazo to amin' Andriamanitra, ka nataon' ny olona famantaran-taona noho ny tenin' ny razana.
• Miisa roa ohatra ny fatin-jaza, sady ao atsimon-trano no am-pasan-drazana.
• Raha razana tsy hitahy, fohazy hihady vomanga.
• Raha tanora tsy ho jejo, dia aleo maty ho razana.
• Raha very kely, manontany razana; fa raha very lehibe, manontany fanompoana.

Jereo koa

• Fivavahana amin' ny razana
• Fivavahana eto Madagasikara