Injil

Ny Injil dia anarana arabo andikana ny teny grika hoe εὐαγγέλιον / euangelion (izay nanome ny hoe "evanjely" amin' ny fiteny malagasy), ilazana ny Filazantsaran' i Jesosy na Evanjelin' i Jesoa. Io Evanjely io dia faritan' ny Kor'any ho anisan' ny boky masina silamo efatra izay nambaran' Andriamanitra, ny hafa dia ny Zabur (mety ho ny Bokin' ny Salamo), ny Tawrat (ny Torah), ary ny Kor'any tenany. Ny teny hoe Injil koa dia ampiasaina ao amin' ny Kor'any sy ny hadita ary ny tahirin-kevitra silamo tany am-boalohany mba hilazana boky sy fanambaràna nataon' Andriamanitra tamin' i Jesoa (Îsa). Atao hoe إنجيلʾ/ Injīl, izany boky izany amin' ny teny arabo. Ity teny arabo ity dia niteraka indran-teny ao amin' ny fiteny hafa mifandray amin' ny kolontsaina silamo, toa ny fiteny soahily sy ny fiteny tiorka ary ny fiteny indôneziana.

Fiforonan-teny

Ny teny arabo hoe إنجيل / Injil izay hita ao amin' ny lahatsoratra silamo, ary ampiasain' ny Mozilmana tsy Arabo sy Arabo tsy Mozilmana koa ankehitriny, dia avy amin' ny teny arameana siriaka hoe ܐܘܢܓܠܝܘܢ / awongaleeyoon hita ao amin' ny Peshitta (dikan-tenin' ny Baiboly siriaka), izay avy amin' ny teny grika hoe Εὐαγγέλιον / Euangelion avy amin' ny Testamenta Vaovao amin' ny fiteny grika tany am-boalohany, izay midika hoe "vaovao tsara" (avy amin' ny teny grika hoe "Εὐ αγγέλιον"; izay midika hoe "filazan-tsara" na "vaovao mahafaly" amin' ny teny malagasy. Ny teny hoe Injil dia miseho indroa ambin' ny folo ao amin' ny Kor'any.

Ny Injil ao amin' ny silamo

Inona marina ny Injil ?

Ny Injil dia anarana omen' ny Kor'any, boky masin' ny Mozilmana, ny fanambaràna avy amin' Andriamanitra izay nomena ny mpaminany ʿĪsa (Jesoa na Jesosy), ny Evanjely na Filazantsara efatra izany ho an' ny Kristiana. Iray amin' ny boky masina dimy tononin' ny Kor'any izy io, ary anisan' izany ny Takelak' i Abrahama, ny Tawrat, ary ny Zabur an' i Davida (Dawud) sy Sôlômôna (Suleyman). Io teny io dia miseho indroa ambin' ny folo amin' ny teny hoe Injil ao amin' ny Kor'any, izay mifanila foana amin' ny Tawrat (Pentateoka) (afa-tsy ny fisehoany farany)^[1]. Ny teny hoe Injil koa dia anondroan' ny Mozilmana ny soratra masin' ny Kristiana tamin' ny andron' i Mohamady.

Ny manam-pahaizana momba ny fandalinana isilamika toa an' i Gabriel Said Reynolds dia nanamafy fa ny Injil dia tsy inona fa ny Evanjely na Filazantsara ao amin' ny Baiboly kristiana araka ny ahafantarana azy ankehitriny sy ara-tantara amin' ny alalan' ny dika mitovy talohan' ny andron' i Mohamady. Milaza izy ireo fa ny Injil dia manondro manokana ny Evanjely na Filazantsara ao amin' ny Testamenta Vaovao eo am-pelan-tanan' ny Kristiana izay resahina ao amin' ny andalan-teny toy izao:

Ary nampanarahinay ny dian' izy ireo i Jesoa zanak' i Maria, ka nanamarina izay efa (nambara) teo alohany tao amin' ny Tawrat, ary nomenay azy ny Injil izay misy fitarihana sy fahazavana, manamafy izay efa nisy [nambara] mialoha izany ao amin' ny Tawrat] - ho tari-dalana sy fananarana ho an' izay miala [amin' ny ratsy]. Aoka ny olon' ny Injil no hitsara araka izay nambaran' i Allah ao....". — Kor'any (soràta Al-Ma'ida) 5:46, 47a^[2].

Na izany aza, ny manam-pahaizana silamo dia nanohitra ny fampitoviana ny Injil amin' ny Evanjely na Filazantsara ao amin' ny Testamenta Vaovao ary mandika ny Kor'any 5:46, 47a ho fampitandremana nataon' i Allah ny Kristiana mba tsy hampihatra ny lalàna mifanohitra amin' ny lalàna nalefan' i Allah. Misy ny mihevitra fa mety ho ny Filazantsaran' i Barnabasy na ny Filazantsaran' i Tômasy ny Injil. Amin' ny ankapobeny, ny manam-pahaizana silamo dia manohan-kevitra fa ny Injil dia manondro lahatsoratra very na simba tsy misy antenaina intsony. Ohatra, nanoratra toy izao i Abdullah Yusuf Ali:

Ny Injil (ny teny grika, Evanjely mitovy amin' ny Filazantsara) resahin' ny Kor'any dia tsy ny Testamenta Vaovao. Tsy ny Filazantsara efatra noraisina ho kanônika ankehitriny. Izany dia Filazantsara tokana, izay ampianarin' ny fivavahana silamo, nambara tamin' i Jesoa, ary nampianariny. Ny sombiny amin' izy io dia mbola misy sisa ao amin' ny Filazantsara kanônika voaray sy ao amin' ny sasany hafa, izay misy soritra mbola sisa tavela (ohatra, ny Filazantsaran' ny Fahazazana na ny Fahaterahan' i Jesoa, ny Filazantsaran' i Md Barnabasy, sns.)^[3]^[4].

Nisy fifandirana teo amin' ny teôlôjia kristiana sy ny teôlôjia mozilmana dia nahitana fivoarana bebe kokoa tamin' ny taona 1908, rehefa nadika sy naely amin' ny teny arabo ny Filazantsaran' i Barnabasy. Ity filazantsara ity, izay fisolokiana ara-pivavahana nosoratan' ny mpanoratra izay angamba mozilmana tamin' ny taonjato faha-16^[5], dia manome famaritana an' i Jesoa tena akaiky ny fomba fijery silamo^[6]. Mozilmana maro no mihevitra azy io ho tsy mifankaiza amin' ny filazantsara hafa, nefa misy fikambanana islamika mampiasa azy io hanohanany ny fiheverana silamo an' i Jesoa^[7].

Fombany

Na inona na inona tsy fitovian-kevitry ny manam-pahaizana, ny Mozilmana dia mino fa ny Injil dia manondro Filazantsara na Evanjely marina iray, izay nomen' Andriamanitra an' i Jesoa na Jesosy. Ny finoana ny Injil dia mandidy ny Mozilmana rehetra hino fa misy izany ary nambaran' i Allah manontolo tamin' ny mpaminany Jesoa^[8]. Ny Mozilmana rehetra dia mino fa ny zavatra rehetra azon' ny mpaminany Jesoa avy amin' i Allah dia marina. Tsy misy na inona na inona anefa ao amin' ny fivavahana silamo ahafahana hilaza raha nosoratana sy natambatra ny Injil tamin' ny andron' ny mpaminany Îsâ, iza no nanoratra izany, iza no nitahiry izany sy nampiely izany, na nampianarin' i Jesoa am-bava, na hoe nisy ampahany tamin' ny Injil nosoratana fa ny ampahany hafa tsy nosoratana^[9]. Misy fahasamihafana mazava eo amin' ny fanambaràna nidina tamin' ny mpaminany Mosesy (Musa) sy ny fanambaràna nidina tamin' ny mpaminany Jesoa (Îsâ) ka ny Kor'any dia milaza mazava tsara fa nosoratana ny voalohany^[10]. Maro ny Mozilmana no mino fa ny Injil dia nambaran' Andriamanitra tamin' i Jesoa tamin' ny fomba mitovy amin' ny nanambaràna ny Kor'any tamin' i Mohamady; araka ny fiheverana avy amin' ny andalan-tsoratra ao amin' ny Kor'any izay milaza fa hafatra voaray ny evanjely na filazantsara, araka izao:

Avy eo dia nampanarahinay ny dian' izy ireo ireo irakay; ary nampanarahinay i Jesoa zanak' i Maria, ary nomenay azy ny Injil, ary nametraka fangorahana sy famindram-po tao am-pon' izay nanaraka azy Izahay". — Kor'any (sorata Al-Hadid) 57:27^[11]

Manam-pahaizana mozilmana maro no manohy mino fa niova ny Filazantsara ao amin' ny Baiboly, fa naolana ny teny sy ny hevitr' ireo teny ireo, ka nisy andalan-teny voaisotra ary nisy hafa natovana.

Araka ny hevitra silamo, ny fisian' ny Filazantsara efatra kristiana dia manaporofo fa ny "Filazantsaran' i Jesoa" dia novana, nosoloina (taḥrīf), indrindra mikasika ny maha Andriamanitra an' i Jesoa sy ny fanehoana an' Andriamanitra ho Trinite. Na dia eo aza io fiampangana ho sandoka io dia matetika no ampiasain' ny mpanoratra mozilmana ny lahatsoratry ny Evanjely na Filazantsara kristiana mba hanohanany ny tsangan-keviny^[12]. Ny mpandinika silamo sasany aza dia manaiky ny Filazantsara efatra ho tsy misy tomika. Ny fitoviana misy eo amin' ny loharanon' ny Baiboly sy ny Kor'any dia tsy azo ampifandraisina intsony amin' ny fomba tokana amin' ny fandikan-tenin' ny Filazantsara kristiana amin' ny teny arabo tamin' ny andron' i Mohamady. Tokony heritreretina ny fampitana am-bava, ohatra amin' ny alalan' ny Kristiana iemenita na ny Kristiana nestôriana tao Siria (ao al-tHīra). Ahitana fanamafisana izany any amin' ny fizaràn-tanin' i Arabia atsimo sy any Etiôpia, amin' ny fandinihana ny andalan-tsoratra ao amin' ny Evanjely mifandraika amin' izany (raha ny marina dia nisy fifandraisana akaiky teo amin' ny Iemenita sy ny Etiôpiana tamin' izany fotoana izany)^[13]. Ny hadita sasany koa dia azo hazavaina amin' ny alalan' ny fahalalana ny fampitana ny Baiboly. Ny teôlôjiana silamo toa an' i Al-Mas'ûdî sy Al-Biruni dia nanana fahalalana marina momba ny Baiboly.

Ao amin' ny tontolo kristiana miteny arabo

Ankotran' ny fampiasana ny teny hoe Injil amin' ny tontolo silamo, ny Kristiana miteny arabo dia mampiasa azy io mba hanondroana ny Filazantsara amin' ny heviny kristiana, izany hoe ny vaovao mahafaly momba ny famonjena. Mety hisy fifangaroana ny hevi-teny marin' ilay teny satria amin' ny teny arabo koa, ny injil dia manondro ny Vaovao Mahafaly notorin' i Jesoa^[14], fa tsy ny Testamenta Vaovao manontolon' ny Kristiana.

Jereo koa

Tawrat (mifandray amin' ny Torah jiosy na ny Pentateoka kristiana)

Zabur (mifandray amin' ny Salamo)

Filazantsara efatry ny Kristiana

Filazantsaran' i Barnabasy

Loharano sy fanamarihana

↑ Jereo ny soràta faha-3 andininy 3 sy 48 ary 65 ; ny sorata faha-5 and. 46, 47, 66, 68 ary 110; ny sorata faha-7 and. 157 ; ny sorata faha-9 and. 111 ; ny sorata faha-48 and. 29 ; ny sorata faha-57 and. 27.
↑ Kor'any 5:46, 47a
↑ Ali, Abdullah Yusuf (1938). The Holy Qur-an: Text, Translation & Commentary (3rd ed.). Kashmiri Bazar, Lahore: Shaik Muhammad Ashraf. p. 287.
↑ Inty ilay ampahan-dahatsoratra nadika amin'ny teny malagasy: "The Injil (Greek, Evangel equals Gospel) spoken of by the Qur'an is not the New Testament. It is not the four Gospels now received as canonical. It is the single Gospel which, Islam teaches, was revealed to Jesus, and which he taught. Fragments of it survive in the received canonical Gospels and in some others, of which traces survive (e.g., the Gospel of Childhood or the Nativity, the Gospel of St.Barnabas, etc.)."
↑ Luigi Cirillio, "Recherches sur la composition et l'Origine de l'Évangile de Barnabé", dans Luigi Cirillio (dir.), Évangile de Barnabé, Paris : Beauchesne, 1977, p. 247-250.
↑ L’Évangile selon Barnabé, de Jacques Jomier.
↑ Jacques Jomier, L'Évangile de Barnabé, à propos d'un apocryphe Archived Aogositra 29, 2011 at the Wayback Machine [arsiva], nataon i Geneviève Gobillot tonon-tsiahy, op. cit., 2007, p. 291.
↑ Jereo ny Kor'any 5:46 sy 4:136.
↑ "L'islam en questions et réponses Archived Martsa 16, 2024 at the Wayback Machine", islamqa.com [arsiva].
↑ Kor'any 7:144 sy 145.
↑ Kor'any 57:27
↑ Thomas, David, "Gospel, Muslim conception of", in: Encyclopaedia of Islam, THREE, Edited by: Kate Fleet, Gudrun Krämer, Denis Matringe, John Nawas, Everett Rowson.
↑ I De Vaux dia mampijery ny sorata 5:112.
↑ Io Vaovao Mahafaly io no mandrafitra ny boky efatra voalohany ao amin' ny Testamenta Vaovao, dia ny Filazantsara araka an' i Matio, ny Filazantsara araka an’ i Marka, ny Filazantsara araka an' i Lioka ary ny Filazantsara araka an' i Jaona.

[1] Jereo ny soràta faha-3 andininy 3 sy 48 ary 65 ; ny sorata faha-5 and. 46, 47, 66, 68 ary 110; ny sorata faha-7 and. 157 ; ny sorata faha-9 and. 111 ; ny sorata faha-48 and. 29 ; ny sorata faha-57 and. 27.

[2] Kor'any 5:46, 47a

[3] Ali, Abdullah Yusuf (1938). The Holy Qur-an: Text, Translation & Commentary (3rd ed.). Kashmiri Bazar, Lahore: Shaik Muhammad Ashraf. p. 287.

[4] Inty ilay ampahan-dahatsoratra nadika amin'ny teny malagasy: "The Injil (Greek, Evangel equals Gospel) spoken of by the Qur'an is not the New Testament. It is not the four Gospels now received as canonical. It is the single Gospel which, Islam teaches, was revealed to Jesus, and which he taught. Fragments of it survive in the received canonical Gospels and in some others, of which traces survive (e.g., the Gospel of Childhood or the Nativity, the Gospel of St.Barnabas, etc.)."

[5] Luigi Cirillio, "Recherches sur la composition et l'Origine de l'Évangile de Barnabé", dans Luigi Cirillio (dir.), Évangile de Barnabé, Paris : Beauchesne, 1977, p. 247-250.

[6] L’Évangile selon Barnabé, de Jacques Jomier.

[7] Jacques Jomier, L'Évangile de Barnabé, à propos d'un apocryphe Archived Aogositra 29, 2011 at the Wayback Machine [arsiva], nataon i Geneviève Gobillot tonon-tsiahy, op. cit., 2007, p. 291.

[8] Jereo ny Kor'any 5:46 sy 4:136.

[9] "L'islam en questions et réponses Archived Martsa 16, 2024 at the Wayback Machine", islamqa.com [arsiva].

[10] Kor'any 7:144 sy 145.

[11] Kor'any 57:27

[12] Thomas, David, "Gospel, Muslim conception of", in: Encyclopaedia of Islam, THREE, Edited by: Kate Fleet, Gudrun Krämer, Denis Matringe, John Nawas, Everett Rowson.

[13] I De Vaux dia mampijery ny sorata 5:112.

[14] Io Vaovao Mahafaly io no mandrafitra ny boky efatra voalohany ao amin' ny Testamenta Vaovao, dia ny Filazantsara araka an' i Matio, ny Filazantsara araka an’ i Marka, ny Filazantsara araka an' i Lioka ary ny Filazantsara araka an' i Jaona.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]