Fahagagana
Ny fahagagana dia zava-miseho tsy araka ny mahazatra na heverina fa tsy fehezin' ny lalanan' ny natiora, sady asan' ny hery tsy hita maso avy amin' ny andriamanitra na avy amin' Andriamanitra na ny fanahy hafa. Fisehoan-javatra mihoa-draha ny fahagagana ka tsy voafehin' ny fahefana na ny hery na ny fahaizan' ny olombelona. Mety hiseho mivantana tsy misy mpanelanelana izany nefa mety ho amin' ny alalan' ny mpanompon' io andriamanitra io na ny mpanompon' Andriamanitra. Tsy manan-kambara ny amin' ny fahagagana ny siansa satria zavatra tsy hay hazavaina na porofoina araka ny lalanan' ny saina izany.
Isan' ny maha fivavahana ny fivavahana ny fisian' ny fitantarana fahagagana. Amin' ny fiarahamonina sasany dia inoana fa ny olona ipetrahan' ny tromba dia afaka mifandray mivantana amin' ny hery tsy hita maso sady afaka mitsabo ny aretina amin' ny alalan' izany fahefany izany. Matetika ny mpanorina ny fivavahana iray dia inoanan' ny mpanaraka azy fa manana fahefana mahagaga. Araka ny finoana jodaisma dia nanatanteraka fahagagana araka ny baikon' Andriamanitra i Mosesy (na Môizy). Ny Mozilmana koa dia mino fa nanatanteraka fanasitranana mahagaga maro ny mpaminany Mohamady.
Ao amin' ny fivavahana kristiana dia tsy i Jesoa ihany no inoana ho nanao fahagagana fa ireo mpianany sy ny olo-masina hafa koa ary tsy tamin' ny Andro Taloha ihany izany fa hatramin' izao. Maro ireo fahagagana nataon' i Jesoa tantaraina ao amin' ny Testamenta Vaovao, ka isan' izany ny fananganana ny maty ho velona, ny fanovana ny rano ho divay, ny fampitomboana isa ny mofo sy ny hazandrano mba hamahanana olona an' arivony maro, ny famoahana demonia, ny fanasitranana ny marary sy ny kilemaina. Amin' ny Kristiana dia ny fitsanganan' i Jesoa amin' ny maty no fahagagana lehibe indrindra tantaraina ao amin' ny Testamenta Vaovao.
Fahagagana ao amin' ny fivavahana abrahamika
hanovaNy fahagagana ao amin' ny jodaisma
hanova
Amin' ny teny hebreo dia ny teny hoe נס / nés no adika hoe "fahagagana". Ny fahagagana dia famantarana hita maso manambara ny sitrapon' Andriamanitra. Ireo famantarana ireo dia miseho efa hatramin' ny fiandohan' ny tantaran' ny Zanak' i Israely, ka anisan' izany ilay ondrilahy nasolo an' i Isaka saika hataon-drainy sorona, ao koa ny fahenoan' i Mosesy (na Môizy) ny feon' Andriamanitra tamin' ny fotoan' ny roimemy nirehitra nefa tsy levona. Ny fahagagana tsarovana indrindra ao amin' ny jodaisma dia ny fivoahan' ny Zanak' i Israely avy any Egipta izay ampiorenana ny paska jiosy (na Pesah). Misy koa ny fahagagana izay miseho ho famaizana avy amin' Andriamanitra sahala amin'ny Safodrano sy ny loza folo tao Egipta.
Ahitana fitantarana fahagagana ny ao amin' ny Tanakh. Isan' ny tantaraina ao ny nataon' ny mpaminany Elia raha nanangana tamin' ny maty ny zanakalahin' ilay vehivavy mpitondratena, araka ny Boky voalohan' ny Mpanjaka (1Mpanj. 17.17-24) sy ny nataon' ny mpaminany Elisa (na Elisea) izay nampitombo ny menak' ilay mpitondratena mahantra, araka ny Boky faharoan' ny Mpanjaka (2Mpanj. 4.1-7) sady nanangana tamin' ny maty koa ny zanakalahin' ilay vehivavy tao Sonema (2Mpanj. 4.18-37). Ny Torah dia ahitana fitantarana fahagagana mifandray amin' i Mosesy nandritra ny naha mpitondra tenin' Andriamanitra azy sy tamin' ny fivoahan' ny Zanak' i Israely avy tao Egipta. Anisan' ny fahagagana malaza ny nanasarahan' i Mosesy ny Ranomasina Mena sy ny areti-mandringana nahazo ny Egiptiana.
Tamin' ny taonjato voalohany tal. J.K. dia maro ireo fikambanana sy fihetsiketsehana ara-pivavahana izay nivoatra teo amin' ny fiarahamonina jiosy tao Jodea (na Jodia). Maro ireo olona izay nilaza fa mpanao fahagagana araka ny fomban' i Mosesy sy i Elia sy i Elisa ary ny mpaminany israelita maro. Miresaka ny amin' ny olona mpanao fahagagana ny asasoratra jiosy taty aoriana ka anisan' izany i Honi HaM'agel (hebreo: חוני המעגל / Khoni HaMa'agel) izay malaza amin' ny fahaizany manao vavaka mandatsaka orana[1].
Nilaza toy izao raby atao hoe Nachman de Breslov:
"Misy ireo olona manamaizina ny fahagagana amin' ny fanazavany azy amin' ny alalan' ny lalàn' ny zavaboary. Rehefa manjavona ireo mpanao fampianaran-diso izay tsy mino ny fahagagana sady rehefa mitombo ny finoana eto amin' izao tontolo izao, dia izay vao hotonga ny Mesia. Fa ny maha izy azy ny Fanavotana dia miankina indrindra amin' izany, izany hoe amin' ny finoana."[2].
Ny fahagagana ao amin' ny kristianisma
hanova
Araka ny voasoratra ao amin' ny evanjely dia nanao fahagagana i Jesoa ka nitana toerana lehibe izany. Nisy fanasitranana mahagaga vokatry ny finoana sy ny famoahana demonia. Nisy koa ny fanovana ny rano ho divay tamin' ny fampakaram-bady tao Kanà. Nisy ny fananganana amin' ny maty sahala amin' ny an' i Lazarôsy (na Lazara), ny fampitomboana isa ny mofo sy ny hazandrano. Misy koa ny fahagagana taterin' ny Asan' ny Apôstôly sahala amin' ny fanasitranana mahagaga an' ilay mandringa tamin' ny alalan' ny vavak' i Petera (na Piera) sy i Joany (na Jaona).
Ny evanjely dia ahitana karazana fahagagana telo notanterahin' i Jesoa, dia ny fandroahana fanahy ratsy sy ny fanasitranana aretina ary ny fanehoana zava-mahatalanjona eo amin' ny zavaboary [3]. Ao amin' ny Evanjelin' i Joany dia antsoina hoe "famantarana" ny fahagagana sady io evanjely io dia manantitra ny asan' Andriamanitra izay ao ambadik' ireo fahagagana ireo[4]. Ao amin' ny Testamenta Vaovao dia ny fitsanganan' i Jesoa tamin' ny maty no fahagagana lehibe indrindra ka io no ivon'ny finoan' ny Kristiana.
Ao amin' ny Testamenta Vaovao i Jesoa dia manazava fa ny fahagagana dia tenteraka amin' ny alalan' ny finoana an' Andriamanitra, araka ny hita ao amin' ny Evanjelin' i Matio:
"Ary hoy Jesoa taminy: Noho ny fahakelezan' ny finoanareo ihany; fa lazaiko aminareo marina tokoa: Raha manana finoana hoatra ny voan-tsinapy iray aza ianareo ka hiteny amin' io tendrombohitra io hoe: Mifindrà erỳ , dia hifindra izy; ary tsy hisy tsy ho hainareo hatao." (Matio 17.20).
Taorian' ny niakaran' i Jesoa any an-danitra dia nangataka tamin' Andriamanitra ny Apôstôly mba hanao fahagagana amin' ny anarany, handreseny lahatra ny mpanatrika fa velona izy, araka ny Asan' ny Apôstôly:
"29Koa ankehitriny, Tompo ô, jereo ny fandrahonany; ary omeo anay mpanomponao ny mba hitory ny teninao amin' ny fahasahiana rehetra, 30 omban' ny aninjiranao ny tananao hahasitrana sy ny anaovana famantarana sy fahagagana amin' ny anaran' i Jesoa, Mpanomponao Masina. 31Ary rehefa nivavaka izy, dia nihovitrovitra ny trano izay niangonany; dia feno ny Fanahy Masina izy rehetra ka nitory ny tenin' Andriamanitra tamin' ny fahasahiana." (Asa 4.29-31).
Misy koa ny andalana miresaka momba ny mpaminany sandoka izay afaka manao fahagagana mba hamitahana hatramin' ny olom-boafidin' i Kristy aza, araka ny voalaza ao amin' ny Evanjelin' i Matio (Matio 24.24). Ao amin' ny Epistily faharoa ho an' ny Tesaloniana (na Tesalônisianina) dia izao no voasoratra:
"8Ary dia haseho ilay tena mpandika lalàna, izay holevonin' i Jesoa Tompo amin' ny fofonain' ny vavany ary hofoanany amin' ny fisehoan' ny fihaviany; 9 ny fihavin' ilehiny dia araka ny fiàsan' i Satana amin' ny hery sy ny famantarana sy ny fahagagana mandainga rehetra 10ary ny famitahana momba ny tsi-fahamarinana amin' izay ho very, satria tsy nandray ny fitiavana ny fahamarinana izay hamonjena azy izy." (2Tes. 2.8-10).
Izao koa no voasoratra ao amlin' ny Apôkalipsy:
"13 Ary manao famantarana lehibe izy, ka dia mampidina afo avy any an-danitra ho amin' ny tany eo imason' ny olona aza. 14 Ary mamitaka izay monina ambonin' ny tany izy amin' ny famantarana izay nomena ary hatao eo imason' ny bibi-dia, sady milaza amin' izay monina ambonin' ny tany koa mba hanao sary ho an' ny bibi-dia, izay voan' ny sabatra, nefa velona ihany." (Apô. 13.13-14)
"Fa fanahin' ny demonia ireo ka manao famantarana sady mankany amin' ny mpanjaka amin' izao tontolo izao, mba hanangona ary ho amin' ny adin' ilay andro lehiben' Andriamanitra Tsitoha." (Apô. 16.14) "Ary nosamborina ilay bibi-dia mbamin' ny mpaminany sandoka, dia ilay nanao ny famantarana teo anatrehany, izay nentiny namitaka ny efa nandray ny mariky ny bibi-dia sady miankohoka eo anoloan' ny sariny; ary dia natsipy velona ho any amin' ny farihy afo mirehitra solifara izy roroa." (Apo. 19.20).
Ireo andalana ireo dia manambara fa tsy voatery ho Andriamanitra avokoa no manatanteraka ny zava-mahatalanjona sy ny fahagagana rehetra.
Tamin' ny fiantombohan' ny fivavahana kristiana dia matetika ny fahagagana no mahatonga ny Jentilisa (Jentily) hiova ho Kristiana; ny asasoratra kristiana maro dia maneho fa ny fahagagana dia porofon' ny tokony hanekena ny fahefan' Andriamanitry ny Kristiana irery[5]. Araka ny soratr' i Eosebiôsy avy any Kaisarea dia niorina tamin' ny fanaovana fahagagana ny lazan' ny Apôstôly[6]. Ny fiovan' ny emperora Kônstantino ho kristiana noho ny fahitany famantarana mahagaga teny amin' ny lanitra dia ohatra iray nanamarika ny taonjato fahefatra taor. J.K.
Ny mpino ao amin' ny ankamaroan' ny antokom-pivavahana kristiana dia milaza fa mahatanteraka fahagagana, indrindra ny fanasitranana amin' ny alalan' ny finoana sy ny fandroahana demonia. Ao amin' ny Eglizy katôlika rômana sy ny fiangonana pentekôtista ary ny fiangonana karismatika no tena andrenesana filazana fahatanteraham-pahagagana.
Fahagagana ao amin' ny finoana silamo
hanovaAo amin' ny fivavahana silamo dia fahagagana ny nahazoana ny boky Kor'any teto an-tany. Toraka izany koa ilay fandehanan-davitra nataon' ny mpaminany Mohamady indray alina.
Ny "fahagagana" ao amin' ny Kor'any dia azo faritana ho fidirana an-tsehatry ny hery ivelan' ny natiora amin' ny fiainan' ny zavamananaina sy ny olombelona[7]. Araka io famaritana io dia misy heviny telo miaraka ny fahagagana: ao amin' ny tantara masina, mifandray amin' i Mohamady tenany ary mifandray amin' ny fanambaràna[8].
Ny Kor'any dia tsy mampiasa ilay voambolana arabo hoe Muʿd̲j̲iza ilazana ny fahagagana sady midika ara-bakiteny hoe "izay amotehana ny mpanohitra" (amotehan' ny Mpaminany). Ny teny hoe Ayah no ampiasaina, izay midika ara-bakiteny hoe "famantarana"[9].
Ny teny hoe Ayah dia ampiasaina ao amin' ny Kor'any araka ireo heviny telo voaresaka etsy ambony ireo: mampahatsiahy ireo andininy ao amin' ny Kor'any (izay heverina fa tenin' Andriamanitra amin' ny fitenin' ny olombelona; asehon' i Mohamady ho ny fototry ny fahagagana); toraka izany koa ny fahagagana sy famantarana (indrindra ireo mahakasika ny famoronana) [8] [9].
Mba hanohanana ny fahafahan' ny fahagagana miseho sy ny fahefan' Andriamanitra ny zavatra rehetra amin' ny fitsabahan' ny anton-javatra fanampiny tsy miankina dia misy ny teôlôjiana mozilmana tamin' ny Andro Antenatenany toa an' i Al-Ghazali izay nanda ny hevitra mampifandray ny anton-javatra sy ny voka-javatra, nefa nanaiky azy ireo ho mpanamora ny fikarohana ataon' ny olombelona sy ny fahatakarana ny fandeha-javatra eo amin' ny zavaboary. Nambaran' ireo teôlôjiana ireo fa ny zavaboary dia fitambaran' atôma mitovy tantana izay averin' Andriamanitra foronina amin' ny fotoana rehetra. Ohatra, raha tokony hilatsaka ny tany dia mamorona sy mamerina mamorona ny toetra mavesatra Andriamanitra amin' ny fotoana tokony hilatsahan' ny tany. Amin' ny teôlôjiana mozilmana, ny lalàn' ny zavaboary dia fifanjohiana mahazatran' ireo anton-javatra ireo, izay fisehoana ivelany fotsiny fa tsy tena izy: izany dia fanaon' Andriamanitra[10] [9].
Ny asasoratra mitantara fiainan' olona ao amin' ny sampan' ny finoana silamo atao hoe sofisma dia mirakitra filazana tantara mahagaga momba ny lehilahy sy vehivevy maromaro. Ny hakingana mahagagan' ny lehilahy masina manaraka ny sofisma dia ahitana ny Firasa ("fahitana"), ny fahafahana hanjavona tsy ho hitan' ny maso, hanjary tsy hita tanteraka ary hanatanteraka ny buruz (fivoahan' ny fanahin' ny olona avy ao amin' ny tenany). Ireo lehilahy masina ireo dia lazaina fa namolaka ny bibidia sady nandeha lalan-davitra amin' ny fotoana fohy dia fohy. Lazaina koa fa afaka namokatra sakafo sy nampilatsaka orana amin' ny fotoan' ny haintany izy ireo, nanasitrana ny marary sady nanampy ny vehivavy tsy miteraka mba ho bevohoka koa [11] [12].
Fahagagana ao amin' ny fivavahana any Azia Atsinana
hanovaFahagagana ao amin' ny bodisma
hanova
Ny Haedong Kosung-jon ao Kôrea izay tantaram-pianinan' ny monka (na moanina) dia mitatitra fa ny mpanjaka Beopheung dia nanam-paniriana hamoaka lalàna hanao ny bodisma ho fivavaham-panjakana. Ny tandapa anefa nanohitra an' izany. Tamin' ny fahefatra ambin' ny folo taona nanjakany anefa dia nanomana paikady hahafahaha miala amin' ny fanoheran' ny fitsarana ny mpitan-tsoratra lehiben' ny mpanjaka atao hoe Ichadon. Nandresy lahatra ny mpanjaka i Ichadon mba hahafahany manao fanambaràna momba ny fivavahana bodista amin' ny alalan' ny fampiasany ny tombokesen' ny mpanjaka. Nasain' i Ichadon handà izany fanaovana fanambaràna izany ny mpanjaka amin' ny fotoana handraisan' ny mpanohitra azy sy hangatahan' izy ireo fanazavana. I Ichadon no hilaza tena ho nanao izany sady hanaiky ny fanamelohana azy ho faty, ka hataon' ny olona ho fisandohana izany. Naminany teo amin' ny mpanjaka i Ichadon fa amin' ny andro hanamelohana azy ho faty dia hisy fahagagana mahavariana izay handresy lahatra ny mpanohitra ny fahefan' ny bodisma. Nizotra araka ny tokony ho izy ny fanatanterahana ny paikady nomanin' i Ichadon ka voajono tokoa ireo mpanohitra ireo. Tamin' ny faha-15 andron' ny volana faha-9 amin' ny taona 527 taor. J.K. dia novonoina i Ichadon ka tanteraka ny faminaniany. Nihovitrovitra ny tany, nihamaiziana ny masoandro, nisy voninkazo maro mahafinaritra nilatsaka avy any an-danitra, nanidina nankany amin' ireo tendrombohitra masin' i Geumgang ny lohany izay avy notapahina ka tsy ra no nivoaka amin' ny vatany fa ronono niparitaka telopolo santimetatra miala amin' ny vatany efa tsy misy loha. Nanaiky ilay fambara ho fisehoan' ny fankatoavan' ny lanitra ireo solontenan' ny fitsarana mpanohitra ireo ka lasa fivavaham-panjakana amin' izay ny bodisma tamin' ny taona 527 taor. J.K.[13].
Ny Honchō Hokke Reigenki (tokony ho tamin' ny taona 1040) any Japàna dia ahitana fanangonam-pitantarana fahagagana bodista maro[14].
Misahana anjara asa lehibe eo amin' ny fivavahana amin' ny sisan-javatry ny olona maty (relika) ao Azia Atsimo ny fahagagana. Ohatra, i Somawathie Stupa ao Srilanka dia toerana fanaovana fivahiniana masina sy fizahan-tany izay mitombo fankasitrahana avy amin' ny vahoaka noho ny fisian' ny fampahafantarana amin' ny alalan' ny haino aman-jery momba ny tara-pahazavana mahagaga sy ny fisehoan-javatra ary ny fitantarana mahagaga amin' izao andro vaovao izao, izay matetika noraiketina amin' ny sary pika sy amin' ny sary mihetsika.
Ny fanagagana ao amin' ny hindoisma
hanova
Ao amin' ny hindoisma dia miompana amin' ny fitantarana fanafahana ara-panahy ny fahagagana[15]. Ohatra lehibe amin' izany ny fanambaràn' i Krishna tamin' i Arjuna, izay nandresen' i Krishna lahatra an' i Arjuna mba handray anjara amin' ny ady nifanaovany tamin' ireo rahalahy havany ka nanomezany an' i Arjuna ny fahefana hahita ny tena fivelaran' izao tontolo izao sy ny fitazoman' i Krishna an' izany eo ampofoany, ka mitaky fahitana araka ny fomban' andriamanitra izany. Toe-draharaha mampiavaka ny fedrà hindoa izany, izay ahitana "asa mahatalanjona tanterahina mba hitondrana fanafahana ara-panahy ho an' ireo izay mijoro ho vavolombelona na mamaky teny ny amin' izany"[15].
Ny olon-kendry hindoa dia nitsikera ny fiandrasana na ny fitadiavana fahagagana ho toy ny fisolokiana, izay itadiavan' ny olona sasany tombontsoa tsy misy asa mendrika an' izany [15]. Mbola misy tsindraindray ny fitantarana fahagagana ao amin' ny fanaon' ny hindoisma, ka ohatra amin' izany ny fahagagana notaterina ao amin' ny hindoisma, dia ny fahagagana momba ilay atao hoe "ronono hindoa" tamin' ny Septambra 1995, izay mbola niseho koa tamin' ny taona 2006 sy 2010, izay nahitana ny sarivongan' ny andriamanitra hindoa sasany nisotro ny ronono natao fanatitra ho azy ireo.
Azo anovozan-kevitra
hanovaAmin' ny teny anglisy
- Stephen Brogan The Royal Touch in Early Modern England: Politics, Medicine and Sin, Royal Historical Society, 2015
- H. A. Drake A Century of Miracles: Christians, Pagans, Jews and the Supernatural, 312-410, Oxford University Press, 2017
- Houdini, Harry Miracle Mongers and Their Methods: A Complete Expose Prometheus Books; Reprint edition (March 1993) originally published in 1920 ISBN 0-87975-817-1.
- Robert Knapp The Dawn of Christianity: People and Gods in a Time of Magic and Miracles, Profile books, Great Britain, 2017
- Marvin Meyer and Richard Smith Ancient Christian Magic: Coptic Texts of Ritual Power Princeton University Press, 1999
- D. Michaelides (editor) Medicine and Healing in the Ancient Mediterranean World, Oxbow Books, 2014
- Joe Nickell Looking for a Miracle: Weeping Icons, Relics, Stigmata, Visions & Healing Cures, Prometheus Books, 1997
- William A. Nolen Healing: A Doctor in Search of a Miracle, Random House, 1975
- Roy Porter The Greatest Benefit to Mankind: A Medical History of Humanity, W.W. Norton & Co., 1997
- James Randi The Faith Healers, Prometheus Books, 1987
- Andrew Dickson White (1896 first edition. A classic work constantly reprinted) A History of the Warfare of Science with Theology in Christendom, See chapter 13, part 2, Growth of Legends of Healing: the life of Saint Francis Xavier as a typical example.
- Rory Roybal, Miracles or Magic?. Xulon Press, 2005.
Amin' ny teny frantsay
- Jean Chélini, Histoire religieuse de l'Occident médiéval, collection U, Paris, Colin, 1968
- Patrick Sbalchiero, L'Église face aux miracles. De l'évangile à nos jours, Fayard, 2007.
- Patrick Sbalchiero, Enquête sur les miracles dans l'Église catholique, Paris, Artège, 2019, 320 p. (ISBN 979-1-033-60832-5).
- Jean-Louis Schefer, L’Hostie profanée. Histoire d’une fiction théologique, Paris, P.O.L., 2007 (ISBN 978-2846822084)
- Thierry Murcia, Jésus - Les miracles élucidés par la médecine, Paris, 2003 (approche rationalisante).
- Henri Dufour, L'idée de miracle et la physique moderne, Petite bibliothèque des chercheurs, Arthur Imer Éditeur / Librairie F. Payot, Lausanne, 1886.
Jereo koa
hanovaLoharano
hanova- ↑ Mishnah Ta'anit 3:8 Hebrew text at Mechon-Mamre Archived Jiona 13, 2010 at the Wayback Machine
- ↑ Nosson of Breslov, Rebbe. Kitzur Likutey Moharan (Abridged Likutey Moharan) Vol. 1 (Kindle 414-417). Breslov Research Institute
- ↑ Funk, Robert W. and the Jesus Seminar. The acts of Jesus: the search for the authentic deeds of Jesus. HarperSanFrancisco. 1998. Introduction, p. 1–40
- ↑ William Temple, Readings in St John's Gospel (p. 33)
- ↑ Ramsay MacMullen, Christianizing the Roman Empire, AD 100-400, 1984. pp. 23, 108.
- ↑ Ramsay MacMullen, Christianizing the Roman Empire, AD 100-400, 1984, p. 40.
- ↑ David L. Weddle (2010). Miracles: Wonder and Meaning in World Religions. pp. 35-70. ISBN 0-81479-483-1.
- ↑ 8,0 et 8,1 Denis Gril, Miracles, Encyclopedia of the Quran
- ↑ 9,0 9,1 et 9,2 A.J. Wensinck, Muʿd̲j̲iza, Encyclopedia of Islam Archived Janoary 11, 2016 at the Wayback Machine
- ↑ Robert G. Mourison, The Portrayal of Nature in a Medieval Qur’an Commentary, Studia Islamica, 2002
- ↑ Liyakatali Takim, The heirs of the prophet: charisma and religious authority in Shi'ite Islam
- ↑ Saints and Miracles
- ↑ James Huntley Grayson, Korea: a religious history, p. 34
- ↑ Keene, Donald. Twenty Plays of the Nō Theater. Columbia University Press, New York, 1970.p. 238.
- ↑ 15,0 15,1 et 15,2 David L. Weddle (2010). Miracles: Wonder and Meaning in World Religions. pp. 35–70. ISBN 0-81479-483-1.