Tantaran' i Malỳ
Ny tantaran' i Malỳ dia manoritsoritra ny tanaran' ilay firenena ao Afrika Andrefana izay nahaterahan' ny fanjakana telo lehibe: ny Empiran' i Ganà sy ny Empiran' i Malỳ ary ny Fanjakana Sôngay. Zanatany frantsay i Malỳ taorian' izay nanomboka tamin' ny taona 1895 ka hatramin' ny 1960. Taona vitsivitsy taorian' ny nahazoany fahaleovan-tena, dia niharan' ny didy jadon' i Moussa Traoré talohan' ny niainany fitondrana demôkratika kokoa (nanomboka tamin' ny fiandohan' ny taompolo1990).
Talohan' ny fahaleovantena hanova
Tamin' ny andron' ny empira hanova
Ny tangorom-bohitra Adrar des Ifoghas dia ahitana zavatra sisa tavela tamin' ny Neôlitika, izay manamarina ny fotoana fony i Sahara dia mbola hivoka (taoarivo faha-5 tal. J.K). Ny fifindran' ny mponin’ i Sahara mankany amin' ny lohasahan’ i Niger dia nanomboka tamin' ny taonarivo faha-3 rehefa nanjary maina ny toetany. Tany am-piandohan' ny androntsika, ny hefaka anatiny amin' ny ony Niger dia efa ivon' ny fifanakalozana teo amin' ny olona nonina tamin’ ny tany hivoka sy ny olona nonina an-tany efitra. Nivoatra tao ny tanàna voalohany toa an’ i Djenné-Jeno, any akaikin’ i Djenné ankehitriny.
Ny varotra sira sy volamena namakivaky an' i Sahara dia niteraka ny firoboroboan' ny Empiran' i Ganà izay natsangan' ny Sôninke, manodidina ny taonjato faha-5 taor. J.K., any amin’ io faritra andrefana ao Sodàna io, eo anelanelan’ ny ony Niger sy ny ony Sénégal. Tamin' ny taona 1076 dia resin' ny daroka nataon' ny Berbera Almôravida, izay nampiditra ny fivavahana silamo tao Afrika Andrefana, ilay empira. Tamin’ io fotoana io no nanorim-ponenana tao amin’ io faritra io ny Bambara. Tamin' ny taonjato faha-13, i Ganà lasa fanjakà-mpanjaka indray, dia natelin’ ny Empiran' i Malỳ, izay nifehy ny tany misy volamena any amin’ ny faritra Senegaly Ambony sy Nizera (frantsay: Haut-Sénégal et Niger) ary nanitatra ny heriny tamin' ny faritry ny hivoka iray manontolo any Afrika Andrefana, mankany morontsirak' i Atlantika, rehefa tonga tamin' ny faratampon’ ny tanjany teo ambany fitondran' i Kankan Moussa.
I Djenné sy i Gao ary i Tombouctou dia lasa foibe ara-barotra sy ara-javakanto ary ara-tsaina lehibe teo amin’ ny fivavahana silamo sodaney. Vao mainka nitombo ny herin' izy ireo taorian' ny naharavàn' ny Empiran’ i Malỳ tamin' ny taonjato faha-15, izay nahitana ny fitomboan’ ny Fanjakan' i Gao. Ny tafik' i Sonni Ali, avy eo an' i Askia Mohammed dia nampiely ny fivavahana silamo nanerana ny faritry ny hivoka ary nahatonga ny famiramiratan’ i Tombouctou. Tamin' ny fara-fiitarany, ny Fanjakan' i Gao, izay lasa Empira Sôngay, dia nandrakotra ny ampahany be amin' i Malỳ ankehitriny, nandrakotra ny tapany andrefana amin’ ny tanim-pirenen’ i Ginea ankehitriny ary nanitatra ny heriny hatrany Kano, any avaratr' i Nizeria. Noravan’ ny diabe fanafihana nataon’ ny Marôkana ilay empira tamin’ ny taona 1591.
Nandritra ny taonjato faha-17 sy faha-18, dia nizarazara ho fanjakana kely maromaro ny tanin' i Malỳ, anisan' izany ny an' i Ségou naorin' ny Bambara. Ny Bambara, toa ny Dôgôna, dia nanohitra ny fampanarahana azy ny fivavahana silamo. Izy ireo no nokendrena tamin’ ny ady masina tamin' ny tapany faharoa amin' ny taonjato faha-19 notarihin’ i El-Hadj Omar, mpanorina ny Empira Tokolera, manomboka any Tombouctou ka hatrany amin' ny loharanon' ny ony Niger sy ny loharanon’ ny ony Sénégal. Nenjehin’ ny Folany sy ny Bambara i El-Hadj Omar ka maty tamin' ny taona 1864 tao Bandiagara.
Fanjanahan-tany hanova
.svg)
Ny fandresen' ny Frantsay sy ny fakàny ny faritra misy an’ i Malỳ dia nomanina sy notarihin' i Joseph Gallieni, izay niady tamin' ny miaramilan' i Samory Touré, lehiben' ny miaramila malinke ary mpanorina ny empira iray tany amin' ny faritr' i Niger Ambony nanomboka tamin' ny taona 1880, sy niady tamin’ ny Tokolera izay nanohitra tany avaratra (fahirano nataon’ i Medina nenti-nanohitra ny Frantsay).
Tamin' ny taona 1898 dia vita ny fandresena sy ny fakana tany nataon’ ny Frantsay. I Malỳ tamin' izany fotoana izany, izay ampahan’ i Maoritania sy i Borkina Fasô ary i Nizera ankehitriny, dia tafiditra ao amin' i Afrika Andrefana Frantsay. Tamin’ ny taona 1904, ireo tany ireo dia nitambatra ka namorona ny zanatany Senagaly Ambony sy Nizera (Haut-Sénégal et Niger), ka ny renivohitra tamin’ izany dia i Bamako. Tamin' ny 1920, dia lasa Sodàna Frantsay izy io rehefa nisaraka taminy i Vôlta Ambony (Haute Volta) (Borkina Fasô ankehitriny) ny taona manaraka.
.jpg)
Nanao pôlitikan' ny fampivoarana ara-toekarena ho an' ny zanatany ny Frantsay, izany pôlitika izany anefa niaraka amin' ny fampanaovana asa fanompoana sy filatsahana miaramila an-tery. Ny hetsika ara-pôlitika rehetra tokony hataon' ny vahoaka voazanaka kosa dia voarara raha tsy taorian' ny Ady Lehibe Faharoa. Tamin' ny taona 1946 tao Bamako dia niforona ny Rassemblement Démocratique Africain (RDA), izay nitarika ny tolona ho an' ny fahaleovantenan' i Afrika Andrefana. Ny sampan’ izany tao Maly, natsoina hoe Union Soudanaise, dia notarihin' i Modibo Keïta.
Tamin' ny taona 1956, nahazo ny fizakan-tena anatiny i Sodàna zanatany frantsay ary roa taona taty aoriana dia lasa Repoblika tao anatin' ny Communauté française. Tamin' ny 17 Janoary 1959 dia niditra tao Senegaly i Sodàna mba hanorina ny Federasiônan' i Malỳ (Fédération du Mali), izay nanambara ny fahaleovan-tenany tamin' ny 20 Jona 1960. Nivakivaky tamin' ny volana Septambra io federasiôna io, anisan' ny anton’ izany ny fifandrafiana teo amin' i Léopold Sédar Senghor sy i Modibo Keïta, olona roa samy mpanindrahindra firenena taty Afrika.
Ilay Sodàna Frantsay teo aloha dia nitazona ny anarana malaza hoe Malỳ ary i Modibo Keïta dia nijanona ho filohan' ny Repoblikan’ i Malỳ vao avy niforona, izay nambara tamin' ny 22 Septambra 1960. Tamin' io volana io ihany dia isan’ ny Firenena Mikambana ity fanjakana vaovao ity.
Fahaleovan-tena hanova
Fitondran' i Moussa Traoré hanova
I Maly, eo ambany fitarihan' i Modibo Keïta, izay mametraka ny fahefany amin' ny US-RDA, hany nanana solontena tao amin' ny Antenimiera, dia nanatratra pôlitikam-pampandrosoana ara-toekarena tarihin' ny foto-kevitry ny sôsialisma manindrahindra fanjakana. Ny tsy fahombiazan' ity pôlitika ity dia niteraka fanonganam-panjakana tamin' ny Novambra 1968 izay nitondra an’ i Moussa Traoré (miaramila) teo amin' ny fitondrana. Ity mpitondra vaovao ity dia mandrara ny fisian’ ny fivondronana ara-pôlitika, alohan' ny namoronany antoko tokana tamin' ny tana 1979, dia ny Union Démocratique du Peuple Malien (UDPM).
Ny fitondrana jadon' i Moussa Traoré dia tsy afaka nanao fandrosoana lehibe teo amin' ny toekarena. Nanomboka tamin’ ny taona 1968 ka hatramin’ ny 1974 ary nanomboka tamin’ ny taona 1983 ka hatramin’ ny 1985, dia nitarika mosary ny hain-tany lavareny, ary nandany ny loharanon-karenanany izay efa kely kosa ny fanjakana tamin’ ny ady sisin-tany tamin’ i Borkina Fasô. Niharatsy ny fifandirana moba ny sisintany mifandraika amin' ny salavalavan-tanin’ i Agacher, mandra-ka nahatonga fifandonana mitam-piadiana teo amin' ny firenena roa tonta tamin' ny taona 1985. Nandamina izany tamin' ny taona 1986 ny Fitsarana Iraisam-Pirenena.
Nanamarika ity taona ity ihany koa ny fitokonan’ ny mpianatra sy ny sendikà. Nanampy ny tsy fahafaham-po nateraky ny krizy ara-toekarena sy ny tsy fitiavam-bahoaka ny fanitsiana ara-drafitra izay nampiharina tamin' ny taona 1981, ny faniriana te hampajaka ny demôkratika, izay niteraka ny fiforonan’ ny hetsika ara-pôlitika telo an' ny mpanohitra tamin' ny tana 1990.
Nandritra izany fotoana izany dia nitohy ary nihamafy ny fikomiana mitam-piadiana nataon' ny Toarega (vahoaka) tany avaratra. Ny famoretana feno habibiana nataon' ny tafika tamin' ny fihetseham-bahoaka ho fanohanana ny demôkrasia dia nitarika ny fanonganana an' i Moussa Traoré tamin' ny Marsa 1991.
Fitondran' i Alpha Oumar Konaré hanova
Taorian' ny nionganan' i Moussa Traoré dia naverin' ny Comité Transitoire pour le Salut du Peuple ("Komitin' ny Tetezamita ho Famonjena ny Vahoaka") indray, izay notarihin' i Amadou Toumani Touré (miaramila), ny fahalalahana ho an’ ny daholobe, ary ny fifidianana malalaka voalohany tao Malỳ mahaleo tena teo ambany fiahian' izy ireo. Tamin' ny Febroary 1993 dia voaheloka ho faty ilay mpanao didy jadona teo aloha taorian' ny fitsarana azy nefa novana ho sazy an-tranomaizina mandra-pahafaty ny saziny tamin' ny taona 1997.
Ny fitondrana vaovao, notarihin' i Alpha Oumar Konaré (mpampianatra tantara) nanomboka tamin' ny Avrily 1992, dia naneho ny faniriany hamaha ny adin' ny Toarega, sy hamaha koa ny krizy ara-tsôsialy amin' ny alàlan' ny fifampiraharahana. Ny ezaka ataony hanamafisana ny demôkrasia anefa dia mbola tandindomin’ ny fitohizan’ ny fahasahiranana ara-toekarena sy ny kolikoly.
Tamin’ ny volana Mey 1997, lany indray ny filoha Konaré izay nahazo 80 % mahery tamin' ny vato azo - ny mpanohitra dia niantso ankivy noho ny fanafoanana ny fifidianana solombavambahoaka tamin' ny volana Avrily 1997 noho ny tsy fahatomombanan’ ny fanomanana ny ny latsa-bato. Ny antokony, atao hoe Alliance pour la Démocratie au Mali (ADEMA), dia nanohy nibahana teo amin' ny sehatra pôlitika nandritra ny fifidianana solombavambahoaka (taona 1997) sy ben’ ny tanàna (taona 1999). Ny tetibola somary voalanjalanja ihany, sy ny endrika tsara nasehon' ny filohany izay mampiseho fomba fiaina maotina, dia matetika i Maly no lazaina ho firenena ahitana "fitondrana tsara tantana".
Marobe anefa ny fahasahiranana mianjady amin' ny governemanta, notarihan' i Mandé Sidibé, izay nandimby an' i Ibrahim Boubacar Keïta, nanomboka tamin' ny Febroary 2000. Voatery miditra an-tsehatra any amin’ ny tapany avaratra amin’ ilay firenena ny tafika maliana noho ny fitomboan' ny tsy fandriam-pahalemana. Eo amin' ny lafiny ara-toekarena, i Malỳ dia iharan' ny krizy lehibe momba ny angovo sy niatrika ny fihenan' ny vidin' ny landihazo sy ny volamena eran-tany. Ireo mantsy no loharanon' ny fanondranana entana any Malỳ.
Ekena ho "firenena mahantra be trosa" i Malỳ ka tokony hahazo tombony amin' ny fanafoanana ny ampahany amin' ny trosany. Araka ny sitrapon' ny fikambanana ara-bola iraisam-pirenena, ny governemanta maliana dia manolo-tena hiady amin' ny kolikoly amin’ ny fomba mahomby kokoa sy hamolavola fandaharan' asa hanomezana ny tsy miankina ny orinasam-panjakana.
Farany, tsy nahazo izay tombony ara-toekarena nandrasana ny fikarakarana ny fiadiana ny ho tompondakan’ i Afrika (Coupe d’Afrique des Nations – CAN) tamin’ ny fiandohan’ ny taona 2002, fikarakarana izay nitaky asa mavesatra sy mandany vola (toy ny fanamboarana kianja vaovao, seranam-piaramanidina, lalana, sns.). Izany fandaniam-bola izany ihany koa dia heverin’ ny vahoaka maliana sasany ho ratsy, raha jerena ny ezaka tokony hatao eo amin' ny sehatry ny fanabeazana sy ny fahasalamana.
Ny fe-potoam-piasana faharoan' ny filoha Konaré dia nifarana amin' ny vokatra ahitana fahombiazana sy tsy fahombiazana, izay tsy afaka amin' ny fanakianana ny tsy fahaiza-mitantana sy ny kolikoly maharitra ary ny fahantrana.
Fitondran' i Amadou Toumani Touré hanova
Ny fifidianana filoham-pirenena tamin' ny taona 2002, izay tsy nandraisan’ ny filoha teo aloha anjara, araka ny Lalàm-panorenana, dia natao tao anatin’ ny tsy fahatokisan' ny vahoaka ny saranga ara-pôlitika mahazatra. Kandidà efatra amby roapolo no nilatsaka ho fidina, izay mariky ny fisaraham-bazana anatiny izay nampalemy ny antoko eo amin’ ny fitondrana (ny ADEMA) sy ny antoko mpanohitra.
Anisan' izany i Amadou Toumani Touré, filoham-panjakana teo aloha izay nitondra ny tetezamita demôratika teo anelanelan' ny taona 1991 sy 1992 taorian' ny nanesorana an' i Moussa Traoré. Noho ny tanjaky ny lazany sy ny fahaizany mampiray ivelan' ny antoko, i Amadou Toumani Touré dia nandresy tamin' ny fifidianana tamin' ny 12 May 2002 tamin' ny 64,35 %, raha 35,5 % ny an’ i Soumaïla Cissé, kandidà avy amin’ ny ADEMA.
Raha ny fampihavanam-pirenena no anisan’ ny nisongadina tamin’ ny fampielezan-kevitra tamin’ ny fifidianana, ary raha ny ankamaroan’ ny kandidà, anisan’ izany i Amadou Toumani Touré, dia nankasitraka ny famotsorana an’ i Moussa Traoré, ny fiafaran’ ny fe-potoam-piasan’ ny filoha Konaré dia voamariky ny fanapahan-kevitra noraisiny mombany famelan-tsazy nataony ho an’ ilay mpanao didy jadona teo aloha.
Ny fiadidiana maliana vaovao dia nanavao amin' ny alalan’ ny fitantanana mifototra amin' ny marimaritra iraisana sy ny fitondran’ ny manam-pahaizana. Nahazo valisoa amin' ny alalan’ ny fanafoanana ny trosany amin' ny firenena maro tamin' ny taona 2005 ny ezaka nataony momba ny fitondrana tsara tantana sy ny fanamafisana ny toekarena. Ny fotodrafitrasa momba ny lalana izay mikendry ny fisokafan’ ny firenena no nohamafisiny, ary koa ny fidirana amin' ny raharaha fototra (fahasalamana, fanabeazana, trano fonenana, rano, jiro) ary fanomezana asa ho an' ny tanora, izay voa mafy tamin' ny tsy fananana asa izay miteraka fifindrà-monina lehibe.
Na izany aza, i Malỳ dia niharan' ny toe-draharaha nanahirana tao amin ny faritra misy azy noho ny fipoahan' ny ady mitam-piadiana tany Kôtidivoara tamin' ny taona 2002. Toy ny firenena hafa any Sahel dia nisy ny fanafihan' ny valala mpifindra monina sy ny tsy fahampian' ny rotsak' orana nitarika ho amin' ny krizy ara-tsakafo lehibe tamin' ny taona 2004-2005; ny fitombon’ ny toekarena ihany koa dia niharan' ny fiovaovan' ny vidin' ny landihazo, izay loharanon-karena fanondranana lehibe indrindra (miaraka amin’ ny volamena) ao amin' ilay firenena.
Amin' ny lafiny pôlitika ivelany, i Amadou Toumani Touré dia mpanelanelana mavitrika (indrindra tamin' ny krizy ivoariana) ary nanamafy ny lanjany ara-pôlitikan' i Malỳ teo amin' ny faritra misy azy sy manerana an’ i Afrika amin' ny resaka fitandroana ny fandriam-pahalemana (tao amin’ ny Repoblikan' i Afrika Afovoany, tao Siera Leôna ary tao Liberià), sy tao anatin' ny Vondrona Afrikana (Union Africaine – UA), tao amin’ ny Vondrona ara-Toekaren' ny Firenen' i Afrika Andrefana (Communauté des États d’Afrique de l’Ouest – CEDEAO) na ny Vondrona ara-Toekarena sy ara-Bola ao Afrika Andrefana (Union Economique et Monétaire Ouest-Africaine – UEMOA); ao anatin' ny Fikambanana maneran-Tany momba ny Varotra (Organisation Mondiale du Commerce – OMC) dia nalaza ihany koa izy amin' ny fiarovana ny famokarana landihazo afrikanina.
Voafidy indray izy tamin' ny taona 2007 ary nampanantena fa ho "mpiantoka ny tena fiaingana ara-toekarena sy ara-tsôsialin’ i Malỳ", nefa mijanona ho iray amin' ny firenena mahantra indrindra eran-tany ity firenena ity.
Tamin' ny 22 Martsa 2012 no nanonganana an' i Amadou Toumani Touré, fanonganana notarihin' ny kapiteny Amadou Haya Sanogo.
Fitondran' i Ibrahim Boubacar Keïta hanova
Taorian' ny tetezamita dia voafidy ho filohan' ny Repoblika tamin' ny Septambra 2013 i Ibrahim Boubacar Keïta ary voafidy indray tamin' ny 2018 taorian' ny fifidianana nifanolanana. Tamin' ny 18 Aogositra 2020, nisian' ny fanonganam-panjakana nataon' ny miaramila.
Fifanolanana nanomboka tamin' ny tana 2012 hanova
Nanomboka tamin' ny Janoary ka hatramin' ny Avrily 2012, ny Hetsika Nasiônaly ho Fanafahana an' i Azawad (MNLA), mpiara-dia amin' ny vondrona Ansar Dine sy Mujao ary Aqmi, dia nanao fanafihana ny toby miaramila maliana sy ny tanàna any amin' ny faritr' i Gao, Tombouctou ary Kidal, mampametra-panontaniana ny firaisankinan' ny tanim-pirenen' i Malỳ izay sahiran-tsaina ny miaramilany.
Tamin' ny 22 Marsa 2012, naongana ny governemanta tamin' ny fanonganam-panjakana notarihan' ny miaramila tanora niampanga ny tsy fahafahany mitantana ny fifandonana manjaka any avaratry ny firenena. Ny firaisankina ara-pôlitikan’ ny firenena àry dia norahonana mihoatra noho ny hatramin’ izay. Ireo miaramila mpikomy notarihin' ny kapiteny Amadou Haya Sanogo no mibaiko ny fiadidiana ny filoham-pirenena, avy eo dia manambara ny fandravana ireo andrim-panjakana sy ny fampiatoana ny Lalàm-panorenana; ary ity, iray volana mialoha ny fifidianana filoham-pirenena. Ity fanonganam-panjakana ity dia nitarika ny fialàn' i Amadou Toumani Touré an-keriny sy ny fametrahana ny tsy fahazoana mivezivezy amin' ny alina. Nahafaty olona iray sy naratra manodidina ny efapolo ny herisetra taorian’ ny fanonganana ny fahefana.
Tamin' ny 1 Aprily 2012, ny fikomian' ny Toarega (vahoaka), izay nahitana ny Hetsika Nasiônaly ho Fanafahana an' i Azawad (MNLA) sy ny hetsika salafista maromaro anisan'izany ny Ansar Dine sy ny Mujao ary ny Aqmi, no nahazo ny fifehezana ireo faritra telo any avaratr' i Malỳ. Nitaky ny fahaleovantenan' i Azawad ny MNLA raha te hampihatra ny lalàna silamo (Sharia) kosa ny Ansar Dine. Samy nilaza ny fifehezana ireo tanàn-dehibe ireo hetsika roa ireo.
Tamin' ny 4 Avrily, nanapa-kevitra samirery ny MNLA fa hampitsahatra ny hetsika ara-miaramila hatramin' ny 5 Avrily amin' ny misasak' alina. Roa andro taty aoriana, tamin' ny faha-6, nanambara ny fahaleovantenan' i Azawad ny MNLA.
Ny fanambarana ny fahaleovantenan' i Azawad nataon' ny Toarega ao amin' ny MNLA dia melohin' ny antoko maliana isan-karazany ary koa ny Vondrona Afrikana sy ny fianakaviambe iraisam-pirenena; ireo antoko ireo dia milaza fa tsy azo ifanarahana ny fahamarinan' ny faritanin' i Malỳ ary maniry ny ho tonga saina ny MNLA, na an-tsitrapo na an-keriny.
Tamin' ny 27 Jona, nanenjika ny MNLA avy any Gao ny Mujao tamin' ny ady voalohany nataon' i Gao. Tamin'ny volana Nôvambra, nanao fanafihana fanoherana ny MNLA izay nolavin' ny tafiky ny AQMI sy ny Mujao teo akaikin' i Ansongo. Taorian' ny tsy fahombiazana voalohany, tamin' ny Ady tao Tagarangabotte, dia nanararaotra ny Islamista nandritra ny ady tao Idelimane. Resy i Ménaka tamin' ny 19 Nôvambra.
Tamin'ny 15 Novambra 2012, i François Hollande, filoha frantsay, dia nandray ny filoha nizeriana tao amin' ny Lapan' i Élysée mba hiresaka momba ny fitsabahan' ny Frantsay sy ny fiarovana ny fitrandrahana oranioma frantsay ao Nizera, eo amin' ny sisin-tanin' i Malỳ.
Tamin' ny 11 Janoary 2013, niatrika ny fivoaran' ny vondrona jihadista any an-dafin' ny tsipika fampitsaharana ady sy ny fisamborana ny toerana misy an' i Konna, hidy stratejika tamin' ny diabe tao Bamako, dia nambara ny fepetra amin' ny tany misy hototaka tao amin'ny firenena. Taorian' ny fangatahan' ny filoha vonjimaika an' i Malỳ, Dioncounda Traoré, dia tonga nanampy an' i Malỳ niaraka tamin' ny miaramila marobe i Tsady. Avy eo i Frantsa dia nitady ny fifanarahana tamin' ny Firenena Mikambana hanentanana ny fidiran' ny miaramila (Opération Serval) hanafaka ny firenena. Tamin' ny voalohany, nihemotra ireo jihadista. Taorian' io fandresen-dahatra io, nanapa-kevitra ny hanolo ny Opération Barkhane ho an'ny Opération Serval, mba hiantohana ny faritra Sahelô-Sahariana, miaraka amin' ny iraka hisorohana ny famerenana amin' ny laoniny ireo toerana masina mpampihorohoro. Natomboka tamin' ny fomba ôfisialy tamin' ny 1 Aogositra 2014 ilay rafitra vaovao. Mbola tsy dia misy dikany loatra anefa ny toe-draharaha, miaraka amin' ny fanafihana jihadista marobe. Mitohy ny fifandirana eo amin' ny fiaraha-monina, ka nahafatesana olona an-jatony, indrindra tao amin' ny faritr' i Mopti. Tamin' ny taona 2018, nanohy ny asany ny tafika frantsay, indrindra tao Liptako Gourma, faritra eo anelanelan' i Maly afovoany sy atsimo-andrefan' i Nizera sy i Borkina Fasô.
Nandritra ny tapany faharoa tamin' ny taona 2010, ny jihadista dia nampifanaraka tamin' ny ady asimetrika: niafina izy ireo, niroso tamin' ny fanafihana sy fanafihana tampoka, ary nampiasa ny lonilony teo an-toerana sy ny fifandirana eo amin' ny fiarahamonina. Misy fandrika manakatona tsikelikely ny miaramila frantsay, izay vao mainka voatsikera eto an-toerana: nanohy ny ady amin’ izay mety ho voarebireby sy hilefitra na hihemotra.
Tamin' ny taona 2020, tao anatin' ny tontolon' ny fifidianana solombavam-bahoaka nifandirana sy ny fihetsiketsehana goavana notarihan' ny M5-RFP, nosamborin' ny mpikomy ny filoha Ibrahim Boubacar Keïta ary nametra-pialana tamin' ny onjam-peo ORTM, tamin' ny misasakalina ny 19 Aogositra 2020. Ora vitsy taorian' izay, ny Komity Nasiônaly ho Famonjena ny Vahoaka no mahazo fahefana. I Assimi Goïta no mitarika izany ary manana ny asan' i Ismaël Wagué ho mpitondra teny. Io fanonganam-panjakana io dia samy melohin’ ny fianakaviambe iraisam-pirenena.
.jpg){kind=spacer}
Tamin' ny 24 May 2021, nosamborina ny filohan' ny tetezamita Bah N'Daw sy ny praiminisitra tetezamita Moctar Ouane ary nentina teo ambany fiahian'ny miaramila tany amin' ny Kati. Ny ampitson' iny, nesorin' ny kolonely Assimi Goïta tamin' ny toerany i N'Daw sy Ouane. Taorian' ity fanonganam-panjakana ity dia nanapa-kevitra ny hampitsahatra ny Opération Barkhane i Frantsa ary nanohana ny fampandrosoana iraisam-pirenena ny Task Force Takuba, indrindra ny fiarovana ny faritra Liptako. Ny manampahefana maliana tompon' andraikitra tamin' ny fanonganam-panjakana dia nanome toky tamin' ny fianakaviambe iraisam-pirenena fa “hikarakara fifidianana filoham-pirenena sy mpanao lalàna alohan' ny 27 Febroary 2022”. Ity fanoloran-tena tsy tanteraka ity sy ny fiaraha-miasan' ny manampahefana maliana miaraka amin' ny Vondrona Wagner (vondrona miaramila ivelan' ny fanjakana rosiana) dia nitarika tamin' ny 17 Febroary 2022 tamin' ny fanambarana ny fanesorana ny Task Force Takuba.
Tamin'ny 16 May 2022 dia nanambara ny governemantan' i Assimi Goïta fa nahomby izy ireo tamin' ny fisakanana ny fanonganam-panjakana notarihin' ny miaramila maliana ny alin' ny 11 ka hatramin' ny 12. Araka ny loharanom-baovao ôfisialy avy amin' ny governemanta, ity andrana fanonganam-panjakana tsy nahomby ity dia notohanan' ny firenena tandrefana.