Fanonganam-panjakana
Ny fanonganam-panjakana dia fanesorana ny fitondrana ataon’ ny olona manana fahefana tsy ara-dalàna, amin’ ny fomba tsy ara-dalàna sady matetika tanterahina amin' ny fomba feno habibiana, tsy araka ny lalàm-panorenana. Tsy ampitovina amin’ ny revôlisiôna na tolom-bahoaka izany satria fanonganana ataon’ ny vahoaka ity farany. Misy ny fanonganam-panjakana ataon’ ny sivily fa misy kosa ny fanonganam-panjakana ataon’ ny miaramila izay tanterahina amin' ny fampiasana fitaovam-piadiana.
Raha eo amin’ny tantara dia iray amin’ ny fomba fakana fahefana materi-iseho ny fanonganam-panjakana. Tamin' ny taona 1980 dia maherin' ny antsasa-manilan' ny governemanta eran-tany no vokatry ny fanonganam-panjakana. Ny mpanao fanonganam-panjakana matetika dia miantehitra amin' ny tafika ary mahazo ny fanohanan' ny ampahany farafaharatsiny amin' ny mpitarika pôlitika sy ny fiarahamonim-pirenena.
Ny fanonganam-panjakana dia matetika ataon' ny olona efa manana toerana lehibe ao amin' ny fanjakana. Mety ho vondrona manamboninahitra izany, ohatra, nandritra ny Revolução dos Cravos tany Pôrtogaly tamin' ny taona 1974.
Ohatra, tao Sily, ny tafika dia nanatrika nandritra ny fiovana ara-pôlitika lehibe indrindra, nanomboka tamin' ny fahaleovantena tamin' ny 1844, ka hatramin' ny nialan' i Augusto Pinochet tamin' ny taona 1990. Tamin' ny Septambra 1970, ny fifidianana demôkratika dia nitondra an’ ilay sôsialista Salvador Allende ho filoham-pirenena. Notarihin’ ny jeneraly Pinochet kômandin’ izy ireo ny tafika izay nanongana ny filoha Allende tamin’ ny 11 Septambra 1973. Nogadraina tao amin’ ny lapan’ ny filoham-pirenena i Allende, ary namono tena. Niaina tanaty didy jadona miaramila nandritra ny fotoana ela teo ambany fitondran' i Pinochet i Sily talohan' ny niverenany amin' ny demôkrasia tamin' ny 1990.
Indraindray dia mitranga ny fanonganam-panjakana ataon' ny tompon' andraikitra sivily ambony, toy ny tamin' ny famerenana ny Empira Faharoa nataon' i Louis Napoléon Bonaparte, ilay nantsoina hoe Napoléon III taty aoriana. Voafidy ho Filohan’ ny Repoblika faharoa izy tamin’ ny taona 1848, dia nifandona tamin’ ny Antenimiera mpanao lalàna voafidy tamin’ ny volana Mey 1849. Ny lalàm-panorenana mandrara ny filoha tsy hilatsaka hofidiana indray amin’ ny fiafaran’ ny fe-potoam-piasany nefa niezaka ny hahazo fanitsiana ny lalàm-panorenana izy. Nolavin’ ity antenimiera ity izany tamin’ ny 19 Jolay 1851. Tapa-kevitra ny hijanona eo amin’ ny fitondrana i Louis Napoléon Bonaparte, ka nampiasa hery. Ny Antenimiera indrindra no niharan’ ny fanonganam-panjakana. Niantehitra manokana tamin’ i Morny, rahalahiny, mpandraharaha ara-bola mpanao kolikoly, sy tamin’ ny jeneraly Saint-Arnaud, lehibe faharoan’ ny tafika, ny filoha izay nanambara, tamin’ ny marainan’ ny 2 Desambra 1851, ny fandravana ny Antenimieram-pirenena ary nanambara ny hisian’ ny plebisita izay nanome alalana azy hanome andrim-panjakana imperialy an' i Frantsa. Ny fiantombohan' ny fikomiam-bahoaka nokarakarain' ny Repoblikana dia nofaizin’ ny miaramila nobaikoin' i Saint-Arnaud. Tamin' ny 21 Desambra 1851, ny lalàm-panorenana vaovao, izay nialoha ny famerenana amin' ny laoniny ny Empira, dia nankatoavina tamin' ny alalan' ny plebisita.
Ny fanonganam-panjakana dia azon’ ny sivily, tsy anisan’ ny mpitondra fanjakana, tanterahana. Ny Revôlisiona Rosiana tamin' ny taona 1917, notarihin' i Lenine izay bôlsevika, no ohatra mahazatra amin' ity karazana fanonganam-panjakana ity.