Bokin' ny mpaminany (Baiboly)

Ny bokin' ny mpaminany na bokim-paminaniana dia fitambarana boky ao amin' ny Testamenta Taloha ao amin' ny Baiboly izay inoan' ny Kristiana fa nosoratan' ny mpaminany nahazo tsindrimandry na fanilovana avy amin' Andriamanitra. Fanasokajiana ao amin' ny Baiboly kristiana io ka tsy tokony hafangaro amin' ny hoe "Mpaminany" na Nevi'im ao amin' ny Baiboly hebreo. Misy sokajy roa ny bokin' ny mpaminany, dia ny atao hoe "mpaminany lehibe" sy ny hoe "mpaminany madinika". Ny Baiboly hebreo dia manasokajy ny "Mpaminany" ho "Mpaminany taloha" (Nevi'im rishonim) sy "Mpaminany taoriana" (Nevi'im aharonim). Misy boky ataon' ny Kristiana ho isan'ny bokin'ny mpaminany izay sokajin' ny Jiosy ao amin' ny hoe Ketuvim ("Soratra"), toy ny Bokin' i Daniela, ohatra; ary misy boky izay ataon' ny Jiosy hoe "Mpaminany" izay voasokajy ho boky ara-tantara ao amin' ny Baiboly kristiana, toy ny Bokin' i Jôsoa hatramin' ny Boky faharoan' ny Mpanjaka. Ny ataon' ny Kristiana hoe bokin' ny mpaminany dia ireo ataon' ny Jiosy hoe "Mpaminany taoriana" miampy ny Bokin' i Daniela sy ny Bokin' ny Fitomaniana (ary ny Bokin' i Baroka, ao amin' ny Baiboly katôlika sy ny Baiboly ôrtôdôksa).

I Isaia mpaminany

Ao amin' ny Baiboly sy ao amin' ny Tanakh

Ao amin' ny Tanakh (Baiboly jiosy amin' ny teny hebreo) dia atao hoe Nevi'im ny boky heverina fa mitahiry ny hafatry ny mpaminany na nosoratan' ny mpaminany.

Tsy mitovy ny hoe Bokin' ny mpaminany (na Bokim-paminaniana) ao amin' ny Baiboly kristiana sy ny hoe Mpaminany (na Nevi'im) ao amin' ny Baiboly hebreo. Ny Bokin' i Daniela, sy ny Bokin' i Ezra (na Esdrasa) ary ny Bokin' i Nehemia, ohatra, dia tsy isan' ny Nevi'im nefa voasokajy ho isan' ny Bokin' ny Mpaminany ao amin' ny Baiboly kristiana. Isan' ny Ketuvim ("Soratra") ao amin' ny Tanakh izy ireo, sahala amin' ny Bokin' ny Salamo, ny Bokin' ny Ohabolana, ny Bokin' i Joba ary ny Bokin' ny Tononkira Fanaperana (na Tononkiran' i Solomona).

Ny Bokin' i Jôsoa, ny Bokin' ny Mpitsara, ny Boky roan' i Samoela (Samoela voalohany sy Samoela faharoa) ary ny Boky roan' ny mpanjaka (Mpanjaka voalohany sy Mpanjaka faharoa) izay voasokajy ao amin' ny boky ara-tantaran' ny Baiboly kristiana anefa dia isan' ny Nevi'im.

Fanasokajiana ireo bokin' ny mpaminany

Mpaminany lehibe

Efatra ireo boky atao hoe mpaminany lehibe, dia ny Isaia (na Izaia), ny Jeremia, ny Ezekiela, ny Daniela (na Daniely), manampy azy ireo ny Fitomaniana. Atao hoe "mpaminany lehibe" izy ireo satria nanoratra lava miohatra amin' ny sasany izay atao hoe "mpaminany madinika". Ny Baiboly katôlika dia ahitana bokim-paminaniana deoterôkanônika iray, dia ny Baroka.

Mpaminany madinika

Roa ambin' ny folo ny mpaminany madinika, dia: ny Hôsea (na Ôsea), ny Jôela (na Jôely), ny Amôsa (na Amôsy), ny Ôbadia (na Abdiasa), ny Jônà (na Jônasa), ny Mika (na Mikea), ny Nahoma, ny Habakoka (na Habakòka), ny Zefania (na Sôfônia), ny Hagay (na Akjea), ny Zakaria ary ny Malakia (na Malaký). Atao hoe "mpaminany madinika" izy ireo noho izy nanoratra fohy. Misy soratra fanampiny deoterôkanônika ny ao amin' ny Baiboly katôlika dia ny toko fanampiny amin' ny Bokin' i Daniela.

Famintinana ireo bokin' ny mpaminany

Famintinana ireo mpaminany lehibe

Bokin' i Isaia na Izaia

Miresaka momba ny fahababoan' ny Jiosy tany Babilôna sy ny amin' ny niverenan' izy ireo tamin' ny taniny ary ny amin' ny nananorenana indray ny Tempoly tao Jerosalema araka ny baikon' ny mpanjaka Kirosy (na Sirosy) faharoa ny Bokin' i Isaia. Asongadina ao ny halehibe amam-boninahitr' Andriamanitra izay manerana izao rehetra izao ary ny maha tompon' ny Tantara sy ny Zavaboary azy.

Bokin' i Jeremia

Ny Bokin' i Jeremia dia mitantara ny fotoana mahatsiravina taloha kelin'ny hadravan'ny Babiloniana ny Fanjakan' i Jodà sy ny nahatanterahan' izany noho ny tsy fanajan' ireo mpanjakan' i Jodà an' Andriamanitra. Betsaka ny Jiosy (na Jody) natao sesitany nefa nisy ihany koa ireo nijanona tao Palestina teo ambany fanaraha-mason' ny solontenan' i Babilôna.

Bokin' ny Fitomaniana

Ny Bokin' ny Fitomaniana dia amboaran-tonon-kiram-pisaonana lava narafitra amin' ny fomba kanto, izay mamisavisa ny fahorian' ny Jiosy vokatry ny fandravana an' i Jerosalema sy ny Tempoly. Fitomaniana noho ny fahantrana sy ny mosary sy ny fandripahana ary ny loza hafa koa izany. Ireo rehetra ireo dia fisehoan' ny famaizan' Andriamanitra ny vahoaka sy ny mpaminany ary ny mpisorona izay tsy nankato ny didiny.

Bokin' i Ezekiela

Ny Bokin' i Ezekiela dia milaza faminaniana ny fitsarana sy fandrahonana an' ireo Israelita raha mbola tsy rava ny Fanjakan' i Jodà, fa faminaniana ny fanamelohana ireo firenena mpampahory ny vahoakan’ Andriamanitra sy fanantenana ny hiverenan’ ny voninahitr’ i Isiraely kosa no asongadin' ny mpanoratra nandritra ny fahababoana tany Babilôna. Ho tsaraina amin’ ny asa nataony avy ny olombelona tsirairay sady hisy ny fitsanganan’ ny maty ho velona. Haorina fanindroany ny Tempoly. Izany dia fahitana apôkaliptika.

Bokin' i Daniela na Daniely

Mitantara ny amin’ ny zatovolahy jiosy efatra, isan' izany i Daniela, izay lasa babo avy tany Jerosalema ka nasesitany tany Babilônia tamin’ ny taona 606 tal. J. K. ny Bokin' i Daniela. Lasa mpiasam-panjakana tao Babilôna izy ireo rehefa hitan’ ny mpanjaka ny fahendreny. Tsy nivadika tamin’ ny finoana an’ Andriamanitra anefa izy ireo na dia teo ny fanerena azy hanompo sampy ary na saika ho namoizany ny ainy izany. Resin’ ireo Mediana sy Persiana ny Babilôniana nefa nanohy ny asany tao amin’ ny fanjakana ihany i Daniela. Amin’ ny tapany faharoa ny boky dia mitantara ny fahitana nasehon’ Andriamanitra an’ i Daniela. Ny boky manontolo dia maneho ny fifehezan’ Andriamanitra ny tantaran’ ny zanak’ olombelona sy izao tontolo izao.

Bokin' i Baroka

Ny Bokin' i Baroka dia boky ao amin' ny Baiboly katôlika sy ny Baiboly ôrtôdôksa misy faminaniana tao Babilôna sy ahitana fandinihana ny amin' ny teôlôjia sy ny tantaran' i Isiraely, ny amin' ny fahendrena, sady teny nampitaina tamin' ny mponin' i Jerosalema sy ireo any am-pielezana mba hahery sy hahay hionona. Ahitana fieken-keloka sy fampanantenam-pahafahana ho an' izay mifona noho ny fahotany ary vavaka fifonana amin' Andriamanitra sy fiderana azy io boky io. Ahitana taratasy fampitandremana amin' ny fanompoan-tsampy koa ny ao.

Famintinana ireo mpaminany madinika

Bokin' i Hôsea na Ôsea

Ahitana taratra ny tantaram-pivavahan’ ny Fanjakan' i Israely avaratra sy ny fivoaran’ ny jodaisma ny Bokin' i Hôsea na Bokin' i Ôsea. Hentitra ny fomba fitenin’ i Hôsea (na Ôsea) manoloana ny vahoaka miaina amin’ ny fomba sy fanao izay miseho lany hatrany ho mifanohitra amin’ ny finoana an' i Iahveh sy ny lalàny. Ny hevi-dehiben’ ny boky dia ny fitiavan’ i Iahveh ny vahoakany izay asehon’ ny fanambadian’ i Hôsea an’ ilay vehivavy janga atao hoe Gômera.

Bokin'i Jôela na Jôely

Mitantara ny fahorian' ireo Jiosy nody ao Jodà (na Jodea) avy any am-pahababoana, sy mirakitra ny faminanian' i Jôela (na Jôely) izay mitaona ny vahoaka hibebaka sady mampanantena azy ireo fahasambarana ho avy amin' ny Andron' i Iahveh ny Bokin' i Jôela (na Bokin' i Jôely).

Bokin' i Amôsa na Amôsy

Ny Bokin' i Amôsa na Bokin' i Amôsy dia mitsikera ny tsy fisian’ ny fahamarinan’ ny fiarahamonina tao amin’ ny Fanjakan’ i Israely sy maneho ny ho setrin’ izany, dia ny fanamelohana ny fahotan’ i Israely sy i Jodà (na Joda) ary ireo firenana mpifanolo-bodirindrina aminy. Tamin’ ny fotoana nampamirapiratra ny Fanjakan’ i Isiraely nefa nisian’ ny fangejana ireo mahantra no nanambaràn ’i Amôsa ny hafatr’ Andriamanitra. Mampanantena ny hamerenan' Andriamanitra indray ny fiadanan’ i Israely aorian’ izany ny Bokin' i Amôsa.

Bokin' i Ôbadia na Abdiasa

Mirakitra faminaniana ny amin’ ny hitsaran’ Andriamanitra ny Fanjakan' i Edôma izay harodana sy ny amin’ ny famaliana hataon’ i Israely amin’ io fanjakana io ny Bokin' i Ôbadia na Bokin' i Abdiasa. Hihatra amin’ ny firenena rehetra koa izany fitsarana izany rehefa tonga ny Andron’ i Iahveh.

Bokin' i Jônà na Jônasa

Mitantara ny amin’ ny mpaminany Jônà (na Jônasa) izay nirahin’ Andriamanitra any Ninive (renivohitry ny Asiriana) mba hampibebaka ny mponina tao nefa nitady lalan-kafa tsy ho any ny Bokin' i Jônà. Niteraka fahasahiranan ho azy izany ka nandeha tany Ninive ihany izy amin’ ny farany. Avotra tamin’ ny fahatezeran’ Andriamanitra ny mponina tao rehefa nibebaka. Maneho io boky io fa tsy ho an’ ny Jiosy (na Jody) ihany ny famonjena fa ho an’ ny olombelona rehetra.

Bokin' i Mika na Mikea

Ny Bokin' i Mika na Bokin' i Mikea dia mirakitra faminaniana ho an’ i Samaria renivohitry ny Fanjakan i Israely sy ho an’ i Jerosalema renivohitry ny Fanjakan’ i Jodà, satria tsy nitondra ny fireneny hanompo an’ Andriamanitra ny mpitondra tao fa nanompo andriamani-kafa sady nifetsy sy nangalatra ny fananan’ ny malahelo. Hovalian’ Andriamanitra noho izany i Israely sy i Jodà. Nefa nampanantena Andriamanitra fa amin’ ny andro ho avy, ny vahoakan’ i Israely sy ny an’ i Jodà dia hiverina amin’ Andriamanitra ary ny mpanjaka hotendreny (ny Mesia) dia hanao izay hampiadana ny vahoaka sady hitondra fiadanana amin’ ny tany rehetra.

Bokin' i Nahoma

Anambaràn' ny mpaminany Nahoma ny hitsarana sy ny hanamelohana an’ i Ninive renivohitr’ i Asiria (na Asora) noho ny fangejany ireo firenen-kafa ny Bokin' i Nahoma. Fanehoan’ Andriamanitra ny famindram-pony amin’ ny olona ny famaliana ny fahavalony sy ny famotsorany ny vahoakany ho afaka amin’ ny fifehezan’ ny fahavalony. Vitan’ Andriamanitra izany satria izy no mpanapaka ny tany rehetra.

Bokin' i Habakoka

Ny Bokin' i Habakoka dia mampanantena ireo vahoaka ampijalin' ny firenena mpandresy fa tsy haharitra ny fahoriana ary tsy maintsy handresy ny marina amin’ ny farany.

Bokin'i Zefania na Sôfônia

Ny Bokin' i Zefania na Bokin' i Sôfônia dia maneho ny hadisoan-kevitry ny vahoakan' i Jodà izay nieritreritra fa amin’ ny andro ho avy dia hahatonga azy ireo ho firenana matanjaka Andriamanitra ka ho afaka mandresy ny fahavalony sy hampanjaka ny fahamarinana sy ny fiadanana. Araka ny faminanian’ i Zefania (na Sôfônia) anefa dia hosazin’ Andriamanitra ny vahoakan’ i Jodà sy ny firenena rehetra izay tsy nanaja azy. Izany no andro fitsarana, andron’ i Iahveh. Ny hany fomba hahafaka an’ i Jodà dia ny fanajany an’ Andriamanitra sy ny fivavahany aminy irery ihany.

Bokin' i Hagay na Akjea

Ny Bokin' i Hagay na Bokin' i Akjea dia mirakitra faminaniana efatra izay ampitain’ i Hagay (na Akjea) amin’ i Zôrôbabela, governoran’ ny faritanin’ i Jodà (na Jodea), sy amin’ i Jôsoa (na Jôsoe) mpisorom-be mandritra ny fanamboarana ny Tempoly faharoa tao Jerosalema. Nanao izay hanetsiketsehana ny fahatongavan-tsain’ ireo Jiosy (na Jody) nantsoina taorian’ ny Fahababoana mba hanamboatra indray ny Tempoly ny mpaminany.

Bokin' i Zakaria

Miresaka ny amin’ ny hanamboarana indray ny Tempoly sy hananganana an’ i Jerosalema, mba hanomanana ny fiavian’ ny andron' ny Mesia ny Bokin' i Zakaria. Manindry ny tokony handraisan’ ny tsirairay anjara sy hankatoavana an’ Andriamanitra ny boky eto, sady manantitra ny fahitana ny amin’ ny tontolo feno fiadanana izay hiarahan’ ny Jiosy (na Jody) sy ny Jentilisa (na Jentily) hivavaka amin’ Andriamanitra. Ny fitambaran’ ireo lahatsorara rehetra ireo dia miompana amin' ny lohahevitry ny fiandrasana ny Mesia.

Bokin' i Malakia

Ny Bokin’ i Malakia na Bokin' i Malaký dia ahitana ny fampahatsiahivana ny nifidian’ Andriamanitra an’ i Israely, ny fahamasinan’ Andriamanitra, ny tokony hisian' ny fahamarinana ara-piaraha-monina sy hanajana ny fanompoam-pivavahana. Mikasika an’ i Israely ihany ny hafatra eskatôlôjika ny amin' ny Andron’ i Iahveh fa tsy momba ny firenena rehetra. Miresaka momba ny fanambadiana koa io boky io.

Jereo koa:

Fanasoajiana ny boky ao amin' ny Tanakh:

• Tôrah (Lalàna na Penteteoka)

• Nevi'im (Mpaminany)
• Ketuvim (Soratra)

Fanasokajiana ny boky ao amin' ny Testamenta Taloha kristiana:

• Pentateoka

• Bokin' ny mpaminany
• Boky ara-tantara
• Bokim-pahendrena