Samaria

I Samaria dia faritra be tendrombohitra ao Atsinanana Akaiky izay Fanjakan' i Israely (Israely avaratra) fahiny manodidina an' i Samaria izay renivohiny taloha, akaiky an' i Sikema (habreo: שכם) (akaikin' ny tanànan' i Naplosa ankehitriny), izay nifanandrina tamin' ny Fankakan' i Jodà ao atsimo. Atao hoe שומרון / Shomrôn izy amin' ny teny hebreo. Ankehitriny ny faritr' i Samaria dia misabaka eo anelanelan' ny tanin' i Jôrdania Andrefana sy ny tanin' i Israely, ao amin' ny ampahatelo atsimon' i Jôrdania Andrefana ankehitriny sy ny sombin-tany amorontsiraka avy any Tel-Aviv any avaratra ka hatrany amin' ny sisin-tany libaney.

Tantara taloha araka ny Baiboly

Araka ny Baiboly, rehefa maty i Sôlômôna (na Salômôna) tamin' ny taonjato faha-9 tal. J.K. dia nivaky roa ny fanjakan' i Davida. Ny tao atsimo dia ny Fanjakan' i Jodà izay nanao renivohitra an' i Jerosalema, ary ao avaratra ny Fanjakan' i Israely (na Fanjakan' i Samaria) izay nanao renivohitra ny tanànan' i Samaria. Tamin' ny taona 722 tal. J.K. dia noravan' ny tafika asiriana notarihin' i Salmanazara V, avy eo i Sargôna II, i Samaria ka namarana ny fisian' ny Fanjakan' i Israely.

Nisy ampahan' ny mponina izay natao sesitany. Ny Bokin' ny Mpanjaka I sy II dia manao ny mponin' i Samaria ho voanjo avy any Babilôna na avy any Siria izay niova ho amin' ny finoana hebreo mifangaro fivavahana jentilisa (na jentily). Ny Samaritana anefa milaza fa taranaky ny foko folo nonina tao amin' ny Fanjakan' i Samaria, ka mitsipaka ny fanaovana azy ho nanaraka ny fivavahan' ny mpanompo sampy.

Tamin' ny vanimpotoana anelanelan' ny fanoratana ny Testamenta roa

Ny mponin' i Jodà dia natao sesitany koa taty aoriana tamin' ny taona 586 tal. J.K. Rehefa niverina izy ireo tamin' ny faramparan' ny taonjato faha-5 dia nailiky ny mponin' i Jodà nody an-tanindrazana (izay lasa Jiosy na Jody) ny Samaritana mba tsy hiara-hanamboatra aminy ny Tempoly. Ny anarana hoe Samaritana dia nampitovizin' ny Jiosy amin' ny finoan-diso sy tsy fahadiovana na dia tsy niala tamin' ny Tôrah sy tamin' ny famorana na dia nitandrina ny Sabata aza ny Samaritana. Nanorina tempoly teo amin' ny tendrombohitra Garizima izy ireo tamin' ny faran' ny taonjato faha-4 tal. J.K. izay noravan' i Joany Hirkàno I tamin' ny taona 108 tal. J.K.

Ny fanoharana ny amin' ilay Samaritana tsara fananahy ao amin' ny Evanjely dia maneho ny fiheverana ratsy ananan' ny Jody momba ny Samaritana tamin' ny fiantombohan' ny vanimpotoana kristiana.

Misy vahoaka samaritana vitsy dia vitsy mbola monina ao amin' ny faritr' i Naplosa hatramin' izao androntsika izao.

Tanàna bizantina

Tokony ho tamin' ny taona 30 tal. J.K. dia nampanamboarin' i Herôda Lehibe indray ny tanàna ka nantsoiny hoe Sebasta ho fanomezam-boninahitra ny emperora Aogosto izay nanome an' i Herôda an' i Samaria, ankoatry ny faritra nalaina tamin' ny mpanjakavavin' i Egipta, dia i Kleôpatra VII. Ny sisam-paharavan' i Sebasta dia hita ao amin' ny toerana atao hoe Sebastiyê (arabo: سبسطية / Sabasṭīya: hebreo: סבסטיה / Sebastieh) ao amin' ny Telolafy tsy lavitra an' i Naplosa.