Alahamadibe

Ny Alahamadibe na Alahamady be dia ny andro mifanandrify amin'ny ataon'ny fanandroana malagasy hoe "vava Alahamady" ao amin'ny volana Alahamady, izany hoe ny andro voalohany sady ahatsinanan'ny Volana amin'ny volana Alahamady, izay nosafidin'ny mpanjaka tao Imerina hatao andro voalohan'ny taona.

Ireo Malagasy mpankalaza ny Taom-baovao malagasy dia tsy mitovy hevitra ny amin'ny daty gregoriana na ny fizaran-taona mifanandrify amin'ny volana Alahamady. Misy ny milaza fa amin'ny fotoan'ny fararano izany (volana Marsa na Aprily) fa misy koa ireo milaza fa tsy amin'ny volana gregoriana na fizaran-taona raikitra izany.

Ny hoe Alahamadibe

Ny niavian'ny anarana hoe Alahamadibe

Andro nahaterahan-dRalambo

Ny mpanjaka Ralambo (1575-1610) teo Ambohidrabiby dia teraka tamin'ny andro vava alahamady amin'ny volana Alahamady. Tsinam-bolana io andro vava alahamady io. Mba ho fahatsiarovany io fitsingerenan'ny andro nahaterahany io dia nataon-dRalambo ho andro voalohany amin'ny taona ny andro vava alahamady volana Alahamady ary natao fetim-panjakana ka Alahamadibe no iantsoana io fetim-pirenena merina io.

Hevitry ny Trano Koltoraly Malagasy

Ho an'ireo ao amin'ny Trano Koltoraly Malagasy sy ny fikambanana hafa mitovy hevitra aminy, ny volana Alahamady dia mifanandrify amin'ny fararano, ny rano sy rivodoza izay manadio ny voajanahary koa tamin'io vava alahamady io koa no nataon'ny mpanjaka Ralambo hidiovany sy ny vahoakany ka nanaovana ny fandroan'andriana. Io fararano io dia mifanandrify amin'ny volana Martsa sy Aprily amin'ny fanisan-taona gregoriana.

Marihina fa ny mpanjaka Rabiby (1500-1575) izay Arabo teo Ambohidrabiby no nanova ireo anaram-bolana 12 vazimba sy anaran'andro fito vazimba ho amin'ny anaram-bolana arabo, koa tamin'ny mpanjaka Rabiby no nampiasa voalohany ny anaram-bolana hoe Alahamady taty Imerina.

Alahamaly antemoro

Tamin'ny nahatongavan'ny mpanjaka Rabiby taty Imerina io ihany dia nisy mpanjaka arabo natao hoe Ramakararo koa tonga tao atsimo antsinana nanorina ny fanjakana antemoro, ary amin'ny foko antemoro dia mampiasa koa ny anaram-bolana arabo izay ahitana ny volana Alahamaly izay mifanandrify amin'ny volana Aprily amin'ny fanisan-taona gregoriana izany Alahamaly izany.

Mpanjaka hafa teraka Alahamady

Andriamasinavalona sy Andrianampoinimerina dia voalaza fa teraka tamin'ny volana Alahamady ka dia natao hatrany tamin'ny voalohan'andro amin'ny volana Alahamady ny fiandohan'ny taona taty Imerina.

Fotoana tondroina amin'ny hoe Alahamadibe

Roa ny fari-potoana misy ny Alahamadibe noho ny fisian'ny tetiandro malagasy ahitana anaram-bolana avy amin'ny teny arabo izay roa karazana.

Alahamadibe fararano

Rehefa nampiakatra ny Antemoro hampianatra an-dRadama ny mpanjaka Andrianampoinimerina dia nahitsy hifanandrify amin'ny volana Alahamaly antemoro ny volana Alahamady taty Imerina. Izany hoe raha hatramin'ny mpanjaka Ralambo dia mifanandrify amin'ny volana Martsa amin'ny fanisantaona gregoriana ny volana Alahamady, dia lasa nikisaka hifanandrify tamin'ny volana Aprily tamin'ny andron'Andrianampoinimerina. Hatramin'ny mpanjaka Ralambo ka hatramin'ny mpanjaka Ranavalona I (1828-1861) dia nankalazaina hatrany ny Alahamadibe.

Ny mpanjaka Andrianampoinimerina (1787-1810) moa dia nilaza hoe: "Tsy manam-pahavalo afa-tsy ny mosary aho. Amin'ny maha teraka Alahamady azy, ny volana Alahamady dia volana fiakaran'ny vary koa resy ny mosary sy ny maintso ahitra. Izany no antony nilazany izany.

Alahamadibe mitety fizaràn-taona

Raha manaraka ny tetiandro manara-bolana tanteraka ny Malagasy mpankalaza ny taom-baovao malagasy dia tsy ho raikitra amin'ny volana Marsa na Avrily ny Alahamadibe fa hitety ny volana gregoriana rehetra, ary mifanandrify amin'ny volana silamo aorian'ny volana Ramadany izany.

Ny fomba fankalazana ny Alahamadibe

Nanomboka tamin'ny fanjakan-dRalambo dia mankalaza ny Alahamadibe izay natao hankaherezana ny firaisan-kinan'ny vahoaka ny Merina. Araka ny hevitr'ireo ao amin'ny Trano Koltoraly Malagasy, ny famerenana ny fankalazana izany amin'ny fomba ofisialy dia mamerina miandalana tsikelikely ny fiandrianam-pirenena marina. Hatramin'ny mpanjaka Ralambo ka hatramin-dRanavalona I dia saika tsy nisy fiovana ny fomba fankalazana ny Alahamadibe. Dia toy izao:

Fiomanana

Fotoana fiomanana

Iray volana mialoha ny fiatombohan'ny taona dia efa samy miomankomana ny rehetra ary mifady zavatra maro toy ny mandatsa-dra, koa tsy mamono omby na biby fiompy hafa ny rehetra afa-tsy hoan'ireo izay marary tena mila izany. Manao fanadiovana ny fiarahamonina koa izay eo ambany fitarihan'ny mpanjaka koa vonoina ireo olona heverina ho mpamosavy ary doroina ireo sampy ratsy eo amin'ny fanjakana. Tondro molotra no iaingana amin'ny famantarana ireo heverina ho mpamosavy sy mpitana sampy ratsy.

Fidiovana

Rehefa antomotra ny Alahamadibe dia mifanatona ireo olona niady sy ny mpivady misintaka, koa mifamela heloka sy mifampibaboka am-po satria tsy mety amin'ny Malagasy no miditra taona vaovao raha tsy tena madio ny zavatra rehetra. Izany dia atao hoe midio, koa diovina ny fo, ny saina ary ny tontolo manodidina, diovina ny tanàna, soloina ny tsihy sy ny lamba. Efa miomana amin'ny akanjo vaovao koa ny rehetra.

Raha misy maty mandritra ny andro farany amin'ny taona alohan'ny andron'ny taom-baovao na mandritry ny taom-baovao dia tsy itomaniana fa afenina na avy dia alevina, mba tsy hisy resaka fahalotoana avy amin'ny faty ny fidirana amin'ny taona vaovao.

Afo tsy maty sy kimandrimandry

Ny hariva sy ny alina mialoha ny taona vaovao dia manao afo tsy maty sy harendrina ny Ntaolo mba handroahana ny fanahy ratsy sy mba hazava ny atao rehetra amin'ny taona vaovao.

Mandritra io alina io koa no misy ny kimandrimandry na lapabe izay firaisana ara-nofo iarahan'ny maro ao anaty toerana voafaritra ka izay mandray anjara eo dia tsy manavaka na firazanana, na mpianaka na taona na mpihavana. Natao izany mba hahafahan'ny vehivavy heverina fa momba hanana anaka.

Ny afo tsy maty dia arehitra amin'ny toerana heverina ho masina toy ny tranomasina. Marihina manokana fa amin'ny fandrehetana ny afo tsy maty dia ny eo amin'ny rovan' Ambohidrabiby no mandrehitra voalohany vao mahazo mandrehitra ny vohitra sisa amin'ny fanjakana merina.

Raha mbola mamanton'alina ny andro voalohany amin'ny taona dia mandro eo amin'ny zoro alahamady amin'ny lapany ny mpanjaka mba hahamasina azy, ary rehefa izany dia tafiana jaky vaovao notenomin'ny Andriandoriamanjaka avy eo Ambohidrabiby izy. Dia mandro toy izany amin'ny toerana misy azy koa ny vahoaka rehetra.

Fandroana

Mitomboka amin'ny Fandroana ny fankalazana. Indray andro mialoha no itrangan'ny Fandroana ary mandro avokoa ny vahoaka. Natao hanadio ny rehetra io Fandroana io ary araka ny finoana dia manala ny zava-dratsy amin'ny fanjakana (tamin'ny faha mpanjaka) ary amin'ny fiarahamonina. Ny hariva dia manatrika ny afo tsy maty ny olon-drehetra, indrindraindrindra ny vehivavy sy ny ankizy, ary fotoan'ny harendrina izany. Arehitra amin'ny alalan'ny labozia lehibe ao amin'ny tranom-panjaka ny labozia rehetra. Masoandro no dikan'io labozia io.

Fankalazana

Tatao

Ny tatao dia vary amin'ny ronono sy tantely atao ambonin'ny loha natao hiarovana amin'ny fahafatesana sy hirariana fiainana miadana ho an'ny taona ho avy.

Safo rano misandratr'andro

Ny maraina dia manomboka amin'ny safo rano misandratr'andro izay fotoan'ny tso-drano. Fotoana anaovana tso-drano ny fianakaviana manatrika ny fankalazana. Rano madio nantsakaina vao mangiran-dratsy, hafanaina ary apetraka anaty trano-mpanjaka. Atsoboky ny mpanatrika ao anatin'ilay rano avokoa ny tanany sy ataony eo ambonin'ny lohany ary manonona ny vavaka ho an'ny taom-baovao.

Fifampiarahabana tratry ny taona

Ny marainan'ny andro voalohany amin'ny taona, andro vava alahamady, dia mifampiarahaba tratry ny taona ny rehetra. Santarina amin'ny fitsofan-drano izany ka ny raiamandreny to teny sy hendry no manao izany. Aorian'io dia manao tatao amin'ny vary amin-dronono tondrahan-tantely ny taona koa vary mialin-taona no anaovana izany fa tsy vary vao akory mba hanana amby ampy ho tratry ny toana manaraka ny vary mandritra ny taona vaovao. Rehefa izany dia misy ny zara hasina ary mifamangy ny mpianakavy, koa ny zanaka no mamangy ny raiamandreny sy manolotra ny solom-bodiakoho.

Zarahasina

Ny zarahasina dia fanaovana fanatitra salohim-bary, izay fomba atao hamongorana ny mosary izay noheverina ho fahavalon'ny vahoaka. Famantarana ny fankasitrahana ny Razana izany fanatitra izany, izay nitahy ny taranany, araka ny finoan-drazana malagasy. Ny fiantsoana ny Razana dia fomba fanao tsy hadinon'ny vahoaka amin'ny zava-mitranga mana-danja eo amin'ny fiainany.

Famonoana omby

Omby an'ny tendrombohitra roa ambin'ny folo

Ary aorian'izany vao mamono omby ny rehetra. Marihina anefa fa amin'ny fankalazana ny Alahamadibe dia ny tendrombohitra 12 masina ihany no manana zo hamono omby volavita. Ireo tendrombohitra 12 ireo moa dia Alasora, Ambohidrabiby, Imerimanjaka, Ampandrana, Ilafy, Antananarivo, Ambohimanga, Antsahadinta, i Namehana, Ambohitrontsy, Imerimandroso ary Ikaloy. Ankoatr'ireo tendrombohitra 12 masina ireo dia tsy misy vohitra mahazo mamono omby volavita rehefa tonga ny Alahamadibe fa omby mena tsotra no vonoiny. Amin'ireo tendrombohitra 12 ireo kosa dia ny omby volavita eo Ambohidrabiby no vonoina voalohany, ary tsy mahazo mamono ny tendrombohitra masina hafa raha tsy maty ny eo Ambohidrabiby. Koa ny trafon-kena avy amin'ny omby volavita novonoina eo Ambohidrabiby hasin'Imerina ihany no omena hatao jaka ny mpanjaka merina mandritra io fankalazana ny Alahamadibe, io fa ny trafon-kena avy amin'ny omby volavita hafa dia tsy azo omena ny mpanjaka merina. Izany dia ho fanajana sy fahatsiarovana ny mpanjaka Ralambo izay namorona ny Alahamadibe.

Ny nofon-kena mitam-pihavanana

Ny "nofon-kena mitam-pihavanana", izay anehoana ny soatoavin'ny Fihavanana amin'ny alalan'ny fifanolorana fanomezana dia zava-dehibe. Hena no zaraina amin'izay ka izany dia mampisongadina ny firaisan-kinan'ny Malagasy rehetra. Omby maro no vonoina ka voahaja ny ambaratongam-boninahitra amin'izany. Manomboka amin'ny famonoana ny omby ho an'ny fianakaviana akaiky ny andriana izany ka omby volavita (miloko mena sy fotsy) no vonoina. Aorian'izany no amonoana ny omby ho an'ny vahoaka.

Fotoana tsy nankalazana ny Alahamadibe

Nandritry ny taonjato faha-19, dia nisy mpanjaka nanova ny andro fanaovana ny fandroan'andriana ho amin'ny andro nahaterahany ka tsy nifanindry intsony nanomboka teo ny volana Alahamady, ny fandroan'andriana ary ny asaramanitra. Nisy tokoa mantsy ny mpanjaka no tsy teraka volana Alahamady koa tsy nataony tamin'io volana io intsony ny fandroan'andriana ary tsy nitontona koa amin'ny vanim-potoana fiakaran'ny vary eny antsaha.

Mpanjaka niova finoana

Nanomboka tamin-dRadama II (1861-1863) dia tsy nankalazaina amin'ny fomba ofisialy intsony ny Alahamadibe noho io mpanjaka io Kristiana. Ny Alahamadibe mantsy dia mivoy fomba amam-panao izay notoherin'ny finoana kristiana, toy ny fanandratana ireo sampy masina 12 rehefa Alahamadibe, ny fanaovana lapabe sy kimandrimandry mandritra ny andro tsy maty, na koa ny fanaovana sorona eny amin'ny fasana. Nanomboka tamin'ny mpanjaka Radama II dia tsy nalaza intsony ny fampiasana ny teny hoe Alahamadibe fa Fandroana no teny tena nampiasain'ny vahoaka hilazana ny fety manamarika ny fiandohan'ny taona malagasy tao Imerina.

Mpanjaka tsy teraka amin'ny Alahamady

Tamin-dRanavalona III (1881-1896) dia efa tsy nankalazaina intsony ny Alahamadibe fa dia ny 22 Novambra, fitsingerenan'ny andro nahaterahan'io mpanjaka io, no natao ho tonontaona ary tamin'izany dia Asaramanitra no nilazana io fety io, satria vanimpotoan'ny asara izany.

Nofoanan'ny mpanjanatany

Na dia izany aza dia mbola maro ireo Malagasy no nankalaza ny Alahamadibe ka nahatonga ny mpanjanatany frantsay nanafoana izany fankalazana izany tamin'ny alalan'ny didim-pitondrana tamin'ny taona 1897 izay nosoloana ny fankalazana ny 14 Jolay, fetim-pirenena frantsay.

Alahamadibe novana ho Taom-baovao malagasy

Hatramin'izao dia mbola misy ihany ny mankalaza ny Alahamadibe rehefa tonga ny tsinam-bolana anatin'ny vanimpotoanan'ny fararano, saingy noho ilay teny hoe Alahamadibe efa nolavin'ny Malagasy sasany dia novaina ho Taombaovao malagasy no anarana iantsoana ilay Alahamadibe nankalazaina fahizay.

Ankehitrio, isaky ny migadona ny tsinam-bolan'Alahamady, andro vava Alahamady (izay mifanandrify amin'ny volana Martsa na Aprily amin'ny fanisan-taona gregoriana, araka ny hevitry ny TKM) dia mbola mahatsiaro izany ny taranak'Ambohidrabiby, saingy noho izy taranaka misokatra amin'ny maro dia tsy Alahamadibe intsony no iantsoany izany fankalazana izany fa Taombaovao Malagasy.

Jereo koa

• Alahamady
• Fandroan' andriana
• Tetiandro malagasy
• Taombaovao Malagasy
• Asara (volana malagasy)
• Asaramanitra (volana malagasy)
• Adaorobe - Adizaozabe - Asorotanibe - Alahasatibe - Asombolabe - Adimizanabe - Alakarabobe - Alakaosibe - Adijadibe - Adalobe - Alohotsibe

Loharano azo anovozana

• "Alahamady be" in The Free Dictionary
• "Malagasy Horoscopes : Alahamady, Alakaosy, Asombola....." in Malagasy4all