Radama Voalohany

Radama Voalohany na Radama I dia mpanjaka malagasy najaka tao amin' ny Fanjakana Merina nanomboka tamin' ny 1810 hatramin' ny taona 1828. Zanak' Andrianampoinimerina izy ary nataony mpandova fanjakana fa tsy Ramavolahy zokiny. Tamin' ny androny no nidiran' ny fivavahana kristiana teto Madagasikara nentin' ny misiônera prôtestanta britanika sady nanombohan' ny fanoratana ny teny malagasy amin' ny abidy latina izay notsorina ka lasa abidy malagasy.

Fiainany manokana

Teraka tamin' ny 1793 tamin' ny anarana Ilaidama na Laidama ary maty ny 27 Jolay 1828 tamin' ny faha-36 taonany. Nanambady an-dRamavo izy nefa tsy nana-janaka ka Ramavo izay lasa Ranavalona I no nandimby azy rehefa maty izy.

Fiakarana teo amin' ny fitondrana

Valo ambin' ny folo taona Ilaidama raha nandimby an' Andrianampoinimerina tamin' ny taona 1810, ary Radama I no anarana nentiny.

Fanohizana ny pôlitikan' Andrianampoinimerina

Taorian' ny nahafatesan' ny rainy tamin' ny 1810 dia lasa nanafika ny Bezanozano sy ny Sihanaka ary ny tanin' andriana betsileo izay nihevitra fa afaka nanararaotra ny tsifananany traikefa amin' ny pôlitika Radama. Nahomby ny fanafihana. Voaporofo araka ny fahombiazany ny herin' Imerina ary ny fanatanterahana ny sitra-pon' ny rainy ("Ny ranomasina no valamparihiko") sisa no zavatra hatao mba hahafahany mifandray amin' ny firenena eoropeana. Ny Fanjakana Mitambatra no voalohany manohana azy.

Fifandraisana amin' ny vahiny

Izy no neken' ny governemanta britanika ho mpanjakan' i Madagasikara. Namarana fifanekena i Radama tamin' ny 1817 niaraka tamin' ny governoran' ny Britanika ao Maorisy mba hanafoanana ny fivarotana andevo mendri-kaja ho an' ny miaramila britanika sy ny fanampiana ara-bola. Nanomboka tonga tamin' ny tona 1818 ny misiônera anglisy avy amin' ny London Missionary Society; anisan' ireo olona ireo i James Cameron, David Jones ary David Griffirths izay nanangana sekoly, nametraka ny fanoratana teny malagasy tamin' ny alalan' ny abidy latina ary nandika ny Baiboly, ary koa nampiditra karazana teknôlôjia vaovao teto amin' ny nosy Madagasikara.

Nandritra ny taonjato faha-19 dia nisy fifandrafiana teo amin' ny fitondrana frantsay sy ny mpitondra anglisy tao amin' ny nosy Maorisy izay nihevitra an' i Madagasikara ho eo ambany fifehezany. Voasolon' i Angletera noho izany ny toerana notazonin' i Frantsa tao Madagasikara, ary afaka nifandray ara-pihavanana sy ara-diplômasia tamin-dRadama I izy ireo. Ny fanjakan-dRadama I, noho izany, dia voamariky ny fananan' ny Anglisy fahefana tanteraka.

Fanitaran-tany

Nandritra ny fiandrianany no nanitaran-dRadama ny fanjakany hatrany Toamasina, Mahajanga ary Taolagnaro.

Fitondrana ny vahoaka

Fanafoanana ny fanandevozana

Nofoanany ny fanandevozana, natsangany ny tafika, ny fitsarana ambony sy ny mpitsara fara-tampony. Nofoanany koa ny fanamelohana ho faty, fa nosoloiny ny fonja. Natsangany ny sekoly, ny fanotam-boky, ary ny tenany mihitsy no manara-maso akaiky ny taozava-baventy sasantsasany.

Fahalalahana ara-pivavahana

Nomeny fahalalahana hisafidy ny finoany ny vahoakany na dia somary tsy niraika firy tamin' ny fivavahana aza izy. Tamin' izany no nahazo vahana ny "fitoriana ny tenin' Andriamanitra" nataon' ny Prôtestanta.

Fahafatesany

Fasan-dRadama I tamin' ny taona 1885

Ny 27 jolay 1828 izy no niamboho, tamin' ny faha-enina ambin' ny telopolo taonany; ny zava-pisotro mahamamo no nanimba ny fahasalamany. Ramatoa vadiny, Ramavo, no nandimby azy sady nitondra ny anarana hoe Ranavalona II.

Jereo koa

Andrianampoinimerina (1787-1810)
Radama I (1810-1828)
Ranavalona I (1828-1861)
Radama II (1861-1863)
Rasoherina (1863-1868)
Ranavalona II (1868-1883)
Ranavalona III (1883-1897)

Boky

Ade Ajayi, Jacob Festus (1998). General history of Africa: Africa in the nineteenth century until the 1880s. Paris: UNESCO. ISBN 9780520067011.
Callet, François (1908). Tantara ny andriana eto Madagasikara (histoire des rois) (amin' ny teny frantsay). Antananarivo: Imprimerie Catholique.
Campbell, Gwyn (2012). David Griffiths and the Missionary "History of Madagascar". Leiden, the Netherlands: Brill. ISBN 978-90-04-20980-0.
Dominique Ranaivoson, Madagascar : dictionnaire des personnalités historiques, Sépia, Saint-Maur-des-Fossés ; Tsipika, Antananarivo, 2011 (2^e éd.), p. 121-122 (ISBN 978-2-84280-101-4).
Fage, J.D.; Flint, J.E.; Oliver, R.A. (1986). The Cambridge History of Africa: From c. 1790 to c. 1870. London: Cambridge University Press. ISBN 0-521-20413-5.
Freeman, Joseph John; Johns, David (1840). A narrative of the persecution of the Christians in Madagascar: with details of the escape of six Christian refugees now in England. Berlin: J. Snow.
Frémigacci, Jean (1999). "Le Rova de Tananarive: Destruction d'un lieu saint ou constitution d'une référence identitaire?". In Chrétien, Jean-Pierre (ed.). Histoire d'Afrique. Antananarivo: Karthala Editions. pp. 421–444. ISBN 9782865379040.
Middleton, Karen (1999). Ancestors, Power, and History in Madagascar. The Netherlands: Brill. ISBN 9004112898.
Montgomery, James (1840). "Chapter LII: Funeral of King Radama". Voyages and travels around the world. London: London Missionary Society.
Nicolas Martin, Symboles royaux et rivalités à la cour de Radama II, Antananarivo, 2021.
Oliver, Samuel (1886). Madagascar: An Historical and Descriptive Account of the Island and its Former Dependencies. Vol. 1. New York: Macmillan and Co.