Paska
Ny Paska na Paka dia fety kristiana ahatsiarovana sy ankalazana ny nitsanganan' i Jesoa ho velona, araka ny lovantsofina voasoratra ao amin' ny Testamenta Vaovao, izay niseho tamin' ny andro fahatelo taorian' ny nanomboan' ny Rômana azy tamin' ny hazo fijaliana tao Kalvary tokony tamin' ny taona 30[1][2]. Isan' ny fety malaza indrindra eo amin' ny fivavahana kristiana ny Paska. Fety miovaova daty ny Paska: eo anelanelan' ny 22 Marsa sy 25 Avrily no misy azy. Afa-tsy ho an' ny Fiangonana tatsinanana izay mankalaza azy araka ny tetiandro joliana amin' ny fotoana mampitovitovy faharetana ny andro sy ny alin' ny lohataona amin' ny 21 Marsa (ekinôksa).
Fiforonan-teny
hanovaNy teny hoe paska na paka dia avy amin' ny teny latina hoe pascha (vakina hoe: paska) izay azo avy amin' ny teny grika hoe πάσχα / paskha, izay avy amin' ny teny arameana hoe פסחא / paskha sy ny teny hebreo hoe פֶּסַח / pesakh izay midika hoe: "mandalo eo ambony". Io teny io dia nenti-nanondro ny fety jiosy izay ahatsiarovana ny fivoahan' izy ireo avy any Egipta.
Tamin' ireo taona 50 i Paoly dia nanoratra tao Efesôsy na Efezy ho an' ny Kristiana ao Kôrinto (1Kôrintiana 5:7) ka nanondro an' i Kristy amin' ny teny hoe "paska", sady mety tsy ho ny Kristiana tao Efesôsy sy Kôrinto ihany no nandre izany fampitahana ny Eksôdôsy toko faha-12 amin' ny fahafatesana sy ny fitsanganan' i Jesoa tamin' ny maty izany[3].
Ny Paska araka ny Baiboly
hanovaNy Paska jiosy araka ny Testamenta Taloha
hanovaMilaza ny Baiboly hebreo (Tanakh) fa nahazo baiko tamin' Andriamanitra ny Zanak' i Israely hamono zanak' ondry tsy misy kilema sady hanosotra ny ran' ilay zanakondry amin’ ny tolam-baravarana, amin' izay dia handalo fotsiny eo ambonin' ny varavaran’ ny Hebreo (na Hebrio) - fa tsy hijanona eo - ny hery izay hamono ny voalohan-teraky ny Egiptiana amin' ny fahatongavan' ny loza fahafolo. Dia nanao toy izay tokoa ny Hebreo ireo. Ankalazaina sy tsarovan' ny Jiosy isan-taona izany zavatra izany ka ataony hoe fetin' ny Pesakh (Paska jiosy).
Ny fiaretan' i Jesoa fijaliana dia niseho tamin' ny fotoana fankalazana izany fety izany, araka ny Evanjely, ka izany no mahatonga ny Kristiana nandray io fety io ho azy satria aminy dia mitovy amin' ny zanak' ondry novonoina hanavotra ny olona rehetra amin' ny fahotany i Kristy voavono.
Ny Paska jiosy dia ahatsiarovana ny fivoahan' ny Zanak’ i Israely avy any Egipta fa ny Paska kristiana kosa dia fahatsiarovana ny niarahan' i Jesoa nisakafo farany tamin' ny mpianany, ny fijaliany, ny fahafatesany ary ny fitsanganany tamin' ny maty.
Ny Paska ao amin' ny Testamenta Vaovao
hanovaAraka ny Epistily
hanovaNy Testamenta Vaovao dia milaza fa ny fitsanganan' ny Jesoa tamin' ny maty, izay tsarovana sy ankalazaina amin' ny andron' ny Paska, no fototry ny finoana kristiana (1Kôr. 15.12-20). Ny fitsanganana amin' ny maty no nahatonga ny finoana an' i Jesoa ho ilay Zanak' Andriamanitra mahery (Rôm. 1.4) ary porofo ilazan' ny Kristiana izany fa hitsara izao tontolo izao amim-pahamarinana Andriamanitra (Asa 17.31). Ho an' izay mino ny fahafatesan' i Jesoa sy ny fitsanganany ho velona, "ny fahafatesana dia voatelina ka resy" (1Kôr. 15.20-26; 1Kôr. 15.54-57). Ny olona izay misafidy ny hanaraka an' i Jesoa dia hahazo "fahaterahana vaovao ho amin' ny famonjena velona amin' ny alalan’ ny fitsanganan' i Jesoa Kristy tamin' ny maty". (1Pet. 1.3). Noho ny finoana ny asan' Andriamanitra, izay manaraka an' i Jesoa dia hitsangan-ko velona ara-panahy miaraka aminy sahady ka tokony handeha amin' ny lalam-piainana vaovao sady handray ny famonjena mandrakizay. (Rôm. 6.1-9; 1Pet. 1.3-4).
Ny Paska kristiana dia mifandray amin' ny Paska jiosy sy ny fivoahan' ny Zanak' i Israely avy tao Egipta izay voalaza ao amin' ny Testamenta Taloha amin' ny alalan' ny fiarahan' i Jesoa nisakafo farany tamin' ny mpianany, ny fijaliany ary ny fanomboana azy tamin' ny hazo fijaliana izay nialoha ny fitsanganany ho velona[4]. Araka ny Testamenta Vaovao, i Jesoa dia nanome ny sakafon' ny Paska jiosy heviny vaovao, araka ny niseho tao amin' ny efitrano ambony nandritra ny fisakafoanana farany izay nomaniny sy ny mpianany mialoha sy ho an' ny fahafatesany[5]. Ny mofo tsy misy masirasira sy ny divay iray kapoaka dia ny nofony izay hatao sorona sy ny rany izay halatsaka. I Paoly dia niteny hoe: "Esory ny masirasira ela, mba ho vongana vaovao ianareo, araka izay tsy maha-misy masirasira anareo. Fa voavono Kristy, Paska ho antsika" (1Kôr. 5.7), izany dia mampahatsiahy ny fepetry ny Paska jiosy izay mandidy ny Israelita mba tsy hitahiry masirasira (na lalivay na leviora) ao an-trano sady fanoharana an' i Jesoa ho ilay Zanak' ondrin' ny Paska (Apôk. 5.6; 1Pet. 1.19; 1Pet. 1.2).
Araka ny Filazantsara
hanovaNy fivoasan' ny Vaovao Mahafaly araka an' i Joany dia i Jesoa, amin' ny maha Zanak' Ondrin’ ny Paska azy - dia nohomboana tamin' ny hazo fijaliana sahala amin' izay nitranga tamin' ny zanak' ondrin' ny Paska jiosy izay vonoina any amin' ny Tempoly, amin' ny tolakandron' ny faha-14n' ny volana Nisana (Eks. 12-6). Izany fivoasana izany, na dia izany aza, dia tsy mifanaraka amin' ny filaharana ara-potoan' ny zavatra voatantara ao amin' ny Filazantsara sinôptika. Izany dia midika fa ny soratra izay nadika ara-bakiteny hoe "ny fiomanana amin' ny Paska" ao amin' ny Filazantsaran' i Joany (Joa. 19.14) dia manondro ny faha-14 Nisana (andro fiomanana ho an' ny Paska jiosy) sady tsy voatery hanondro ny "andro fahenina" (hebreo: יום שלישי / Yom Shlishi "andro fahenina") (Zoma, andro fiomanana ho amin' ny herinandro Sabatan' ny Paska jiosy) (Eks. 12:18; Joa. 13.2; Joa. 18.28; Joa. 19.14) ary ilay takin' ny mpisorona ho madio mba "hihinana ny paska" (izany hoe ilay sakafo atao amin' ny Paska jiosy) (Joa. 18.28) izay mampahatsiahy ny fihinanana ny zanak' ondrin' ny Paska jiosy, fa tsy ho an' ny fanatitra ataon' ny sarambaben' olona izay tanterahina amin' ireo andron' ny Mofo tsy misy masirasira (Lev. 23.8).
Ny Paska teo amin' ny Fiangonana tany amboalohany
hanovaNy Kristiana voalohany, izay nahitana Jiosy (na Jody) sy Jentilisa (na Jentily), dia nahalala ny fisian' ny tetiandro hebreo (Asa 2.1; 12.3; 20.6; 27.9, 1Kor. 16.8). Ny Jiosy Kristiana, izay nankalaza voalohany ny fitsanganan' i Jesoa tamin' ny maty, dia nampifandray ny fahatsiarovana ny nahafatesan' i Jesoa sy ny nitsanganany amin' ny Paska jiosy.
Fantatra fa teo antenantenan' ny taonjato faha-2 dia nisy fankalazana feno ny Paska nataon' ny Kristiana. Angamba ny loharano tranainy indrindra izay miresaka ny amin' ny Paska kristiana dia Toriteny momba ny Paska teo antenantenan' ny taonjato faha-2 izay heverina fa nataon' i Melito avy any Sardisy, izay nilaza ny maha efa tsara orina an' io fety io[6]. Ny fahatsiarovana ireo maritiora dia nanomboka niseho nazava tamin' izany fotoana izany ihany koa[7].
Raha ny Andron' ny maritiora (amin' ny ankapobeny ny andro tsirairain' ny maritiora) dia nankalazaina amin' ny daty raikitra ao amin' ny tetiandro manara-masoandro isan-tanàna, ka noraiketina amin' ny alalan' ny tetiandro jiosy izay manaraka ny fihodin' ny volana sy ny masoandro ny datin' ny Paska kristiana. Izany dia nifanaraka tamin' ny fankalazana ny Paska kristiana izay nampidirin' ny Kristiana nandritra ny fisiany voalohany, tamin’ ny vanimpotoana jodeô-kristiana, nefa tsy nahatonga izany resaka izany tsy hisy mampisalasala[8].
Ilay mpahay tantara atao hoe Sôkratesy Skôlastikôsy (taona 380--450) dia mihevitra fa ny fankalazan' ny fiangonana ny Paska dia natao mba hampaharitra ny fanaony, "sahala amin' ny fanao hafa izay noforonina", izany hoe na i Jesoa na ny Apôstôly dia tsy nandidy ny mpanaraka azy hihazona izany fety izany na ny fankalazana hafa. Na dia nanoritsoritra ny antsipiriany amin' ny fankalazana ny Paska ho nipoitra avy amin' ny fombafomba isan-toerana voafaritra iray aza io mpanoratra io, dia nanamafy fa nankalazain' ny Kristiana rehetra tamin' izay fotoana izany io fety io [9].
Ny datin' ny Paska
hanovaFamaritana ny datin' ny Paska
hanovaAndro Alahady eo anelanelan' ny 22 Marsa sy 25 Avrily ny andro ankalazana ny Paska. Amin' ny ankapobeny dia tsy mitovy ny andro ankalazana ny Paska ho an’ ny Kristiana tandrefana izay mampiasa ny tetiandro gregôriana sy ny Kristiana tatsinanana izay mampiasa ny tetiandro joliana.
| Datin' ny Paska 2000-2040
Tetiandro gregôriana | ||
| Taona | Tandrefana | Tatsinanana |
| 2000 | 23 avrily | 30 avrily |
| 2001 | 15 avrily (itovizana) | |
| 2002 | 31 marsa | 5 mey |
| 2003 | 20 avrily | 27 avrily |
| 2004 | 11 avrily (itovizana) | |
| 2005 | 27 marsa | 1 mey |
| 2006 | 16 avrily | 23 avrily |
| 2007 | 8 avrily (itoviana) | |
| 2008 | 23 marsa | 27 avrily |
| 2009 | 12 avrily | 19 avrily |
| 2010 | 4 avrily (itoviana) | |
| 2011 | 24 avrily (itoviana) | |
| 2012 | 8 avrily | 15 avrily |
| 2013 | 31 marsa | 5 mey |
| 2014 | 20 avrily (itoviana) | |
| 2015 | 5 avrily | 12 avrily |
| 2016 | 27 marsa | 1 mey |
| 2017 | 16 avrily (itoviana) | |
| 2018 | 1 avrily | 8 avrily |
| 2019 | 21 avrily | 28 avrily |
| 2020 | 12 avrily | 19 avrily |
| 2021 | 4 avrily | 2 mey |
| 2022 | 17 avrily | 24 avrily |
| 2023 | 9 avrily | 16 avrily |
| 2024 | 31 marsa | 5 mey |
| 2025 | 20 avrily (itoviana) | |
| 2026 | 5 avrily | 12 avrily |
| 2027 | 28 marsa | 2 mey |
| 2028 | 16 avrily (itoviana) | |
| 2029 | 1 avrily | 8 avrily |
| 2030 | 21 avrily | 28 avrily |
| 2031 | 13 avrily (itoviana) | |
| 2032 | 28 marsa | 2 mey |
| 2033 | 17 avrily | 24 avrily |
| 2034 | 9 avrily (itoviana) | |
| 2035 | 25 marsa | 29 avrily |
| 2036 | 13 avrily | 20 avrily |
| 2037 | 5 avrily (itovizana) | |
| 2038 | 25 avrily (itovizana) | |
| 2039 | 10 avrily | 17 avrily |
| 2040 | 1 avrily | 6 mey |
Tantaran' ny datin' ny Paska kristiana
hanovaNy Paska no fety voalohany ankalazaina araka ny tetiandro litorjika kristiana (na taom-piangonana) efa azo hamarinina nanomboka tamin' ny taonjato faha-2 izany. Tsarovana amin' izany ny fiaraha-misakafo farany sy ny fijalian' i Jesoa ary ny fitsanganany ho velona[10]. Samy manana ny fomba fankalazany ny fetin' ny Paska ny fiangonana tany aloha. Ny sasany amin' ireo Rain' ny Fiangonana dia nankalaza ny Paska kristiana tamin' ny andro ankalazana ny Paska jiosy, indrindra ireo fiangonana siriaka izay manaraka ny fomba nolovaina araka ny Evanjelin’ i Joany izay manao ny fanomboana an' i Kristy ho fanatitry ny Paska[11].
Ireo tao amin' ny Fiangonan' i Rôma kosa dia nankalaza ny Paska amin' ny Alahady manaraka ny Paska jiosy, ka mampisongadina ny Fitsanganan' i Jesoa tamin' ny maty ny ampitson' ny andro Sabata[12].
Tamin' ny taona 387, i Epifana (na Epifaniôsy) avy any Salamina (na Salamisy) dia nilaza ny fisian' ny vondrona roa izay mankalaza ny Paska amin' ny daty tsy miova, dia ireo manaraka ny "angano" jiosy, sy ireo izay nitoetra tao Kapadôkia, izay nankalaza ny Paska tamin' ny 8 kalendan' ny Avrily (25 Marsa)". Nambarany mazava fa nilaza ho nahita ny daty tena izy nahafaty an' i Jesoa tao amin' ny loharano kristiana ireo olona ireo. Nefa tsy nanaiky izany daty izany i Epifana sady nilaza fa nisy soratra hafa izay nanondro ny faha-15n' ny kalendan' ny Avrily (18 Marsa) na ny faha-10n' io kalenda io (23 Marsa). Nilaza koa i Epifana fa ny 13n’ ny kalendan' ny Avrily (20 Marsa) no tena izy, araka ny kajy nataony [12].
Nanapaka ny Kônsily tao Nikea tamin' ny taona 325 fa ny fikajiana ny datin' ny Paska dia atao manaraka fitsipika raikitra[13]. Noho izany, "ny Paska dia ny Alahady manaraka ny faha-14 andron' ny Volana izay mahatratra izany fe-potoana izany amin' ny 21 Marsa na avy hatrany dia manarakaraka izany", izany hoe ny Alahady manaraka ny fenomanana voalohany mandritra na aorian' ny ekinôksa (fotoana mampitovy ny halavan' ny andro sy ny alina) amin' ny lohataona. Nisy olana nitranga taty aoriana, dia ny tsy fitovian' ny fanao teo amin' ny Fiangonana tandrefana sy ny Fiangonana tatsinanana. Tamin' ny taona 1582 dia nandray ny tetiandro gregôriana ny Tandrefana hanaovany ny fikajiana ny datin' ny Paska, nefa ny Tatsinanana nanohy ny fampiasana ny tetiandro joliana izay efa nampiasaina hatramin' izay.
Fikajiana ny datin' ny Paska
hanovaNy fikajiana ny datin' ny Paska, izay fantatra amin' ny anarana hoe kômpoty (frantsay: comput), dia sarotra. Misy ny tabilao mahazatra fahizay, nefa misy koa ny algôritma izay ara-matematika kokoa ahafahana mikajy izany. Ny voalohany dia fomba fiasa novolavolain' i Carl Friedrich Gauss izay ahitana fahadisoana vitsivitsy: tamin' ny 1954 (ny raikipohy dia nanome ny 25 Avrily raha tokony ho ny 18 Avrily) ary tamin' ny 1981 (ny 26 Avrily raha tokony ho ny 19 Avrily). Maro koa ireo matematisiana izay namolavola raikipohy hafa.
Nandroso fanavaozana ny fomba fikajiana ny datin' ny Paska ny Kônsily Ekiomenikan' ny Fiangonana tamin' ny fivoriana tampony tao Alep ao Siria tamin' ny taona 1997. Izany fanovana izany dia voalaza fa afaka manafoana ny fahasamihafan' ny daty eo amin' ny Fiangonana tandrefana sy ny Fiangonana tasinanana[14]; izany koa dia tokony nampiharina nanomboka tamin' ny 2001, nefa tsy nahomby.
Fiangonana mankalaza Paska amin' ny 14 Nisana
hanovaNisy ny vondrona mpivavaka sasany izay nisafidy ny hankalaza ny Paska kristiana mifanaraka amin' ny datin' ny Paska jiosy, izany hoe amin' ny faha-14n' ny volana Nisana izany ho an' ny Fiangonan' Andriamanitra (Andro Fahafito) sy ny sasany amin' ireo Batistan' ny Andro Fahafito. Ny Vavolombelon' i Jehovah manokana dia tsy mankalaza Paska fa mankalaza ny ataony hoe Fahatsiarovana (anglisy: Memorial)[15].
Ny Fiangonana Apôkalypsy eto Madagasikara dia mankalaza ny Paska amin' ny 14 Nisana.
Ny hevitry ny fiangonana sasany ny amin' ny fankalazana ny Paska
hanovaNy Fiangonana katôlika rômana sy ny Fiangonana ôrtôdôksa dia mankalaza ny Paska kristiana. Raha ny momba ny fankalazana ny fetim-piangonana toy ny Krismasy sy ny Advento, dia maro amin' ny fomban' ny Fiangonana Tandrefana nifandovana no efa niova na navelan’ ireo fiangonana nipoitra avy tamin' ny Refôrmasiona prôtestanta, izay ataon' ireo antokom-pivavahana kristiana mihevi-tena ho mpandala ny fomba tsy mifangaroharo fa fomban' ny mpanompo sampy na miendrika fanompoana ny Papa ka efa niova be[16]. Na dia izany aza, ny sasany amin' nyh fiangonana nipoitra tamin' ny Refôrmasiona (ny Loterana, ny Metôdista, ny Anglikana, ohatra), dia nihazona ny ankabeazan' ny fankalazana ny Taom-piangonana izay efa nisy miaraka amin' ny antsipiriany maro amin' ny fomba efa nifandovàna. Ao amin' ny Fiangonana loterana, ohatra, dia tsy ny Herinandro Masina ihany, fa ny Krismasy sy ny Paska ary ny Pentekôsta koa dia nohajaina miaraka amin' ny fankalazana telo andro (ilay andro voatondro sy ny andro roa manaraka; latina: triduum).
Ny Quakers sy ny Kôngregasiônalista ary ny Presbiteriana
hanovaNy Fiangonana prôtestanta sasany kosa indray dia nanana ny fomba fandraisany izany fety izany, dia ireto: ny ankamaroan' ny Anabatista, ireo atao hoe Quakers ("Mpangovitra"), ny Kôngregasiônalista, ny Presbiteriana milaza tena ho mpandala ny madio dia mihevitra ireo fankalazana ireo ho zava-betaveta[17]. Ny tsy fankalazany ny Paska dia miorina amin' ny ampahany amin' ny fivoasany ny 2Kôr. 6.14-16[18] sy amin' ny ampahany amin' ny fiheverany amin' ny ankapobeny fa, raha ny fomba fanaon' ny fiangonana na ny fankalazana fety iray no tsy voasoratra ao amin' ny Baiboly, izany fomba na fankalazana izany dia tsy maintsy ho zavatra noforonina taty aoriana ary tsy tokony ho raisina ho fomba na finoana kristiana marina, noho izany dia tokony ho heverina ho tsy misy ilana azy na fahotana mihitsy aza.
Ny Restored Church of God
hanovaNy antokom-pivavahana sahala amin' ny Restored Church of God (“Fiangonan' Andriamanitra Nohavaozina”) dia tsy manaiky ny fankalazana ny Paska, satria ataony fa avy amin' ny fomban' ny mpanompo sampy izay mankalaza ny fetin' ny lohataona noraisin' ny Fiangonana Katôlika Rômana izany[19].
Ny Vavolombelon' i Jehovah
hanovaNy Vavolombelon' i Jehovah dia manana fomba fijery sahalahala amin' izany ihany, ka manao isan-taona ny fahatsiarovana ny "Sakafo harivan' ny Tompo" sy ny nanomboana an' i Kristy amin' ny takarivan' ny faha-14n' ny volana Nisana (araka ny kajy ataony izay mivoaka avy amin' ny tetiandro hebreo). Fahatsiarovana ihany no tokony hatao, hoy izy ireo, araka ny voalaza ao amin' ny Lioka (Lio. 22. 19-20) sy ny Kôrintiana (1Kôr 11.26) izay mandidy ny hahatsiarovana ny nahafatesan' i Kristy fa tsy ny nitsanganany tamin' ny maty[20], ary izy ireo dia manao an' izany isan-taona, sahala amin' ny Jiosy izay mankalaza ny Paska jiosy isan-taona.
Ny Religious Society of Friends (Quakers)
hanovaNy Religious Society of Friends (Quakers) dia tsy mankalaza na mahatsiaro ny Paska na ny fety rehetra ataon' ny Kristiana hafa, fa mihevitra fa "ny andro tsirairay dia andron' ny Tompo", ary ny fanomezan-danja manokana ny andro iray mihoatra noho ny hafa dia maneho fa azo anaovana zavatra tsy mifanaraka amin' ny maha Kristiana ireo andro hafa ireo[21]. Nandritra ny taonjato faha-17 sy faha-18 ny Quakers dia nenjehina noho ny tsy fankalazany fety kristiana[22].
Ny Anarana Masina sy ny Fiangonana Velon' Andriamanitra
hanovaNy Kristiana sasany dia mahatsapa fa ny Paska dia zavatra tokony ho heverina amin-kafaliana: tsy fanamarihana ilay andro ihany, fa fahatsiarovana sy firavoravoana amin' ilay zava-nitranga tsarovana, dia ny fahagagana ny amin' ny nitsanganan' i Kristy ho velona. Noho izany, izy ireo dia mampianatra fa ny andro tsirairay sy ny sabata rehetra dia tokony ho masina avokoa, ao amin' ny fampianaran' i Kristy. Ny Hebreo-Kristiana, ny Anarana Masina (Holy Name), ary ny antokom-pivavahan' i Armstrong (sahala amin' ny Fiangonana Velon' Andriamanitra (Living Church of God) dia tsy manaiky ny Paska kristiana fa mankalaza kosa ny Paska jiosy amin’ ny 14 Nisana. Izany dia marina ho an' ny vondrona Kristiana izay mankalaza ny Voaloham-Bolana (na Tsinam-bolana) na ny Sabata Lehibe isan-taona ho fanampin' ny Sabatan' ny andro fahafito (ankalazaina manomboka amin' ny Zoma hariva hatramin' ny Asabotsy hariva). Tohanany araka ny soratra masina izany amin' ny fampahatsiahivany ny ao amin' ny Kôlôsiana (Kôl. 2.16-17): "Koa aza avela hisy hitsara anareo ny amin' ny fihinana, na ny fisotro, na ny andro firavoravoana, na ny voaloham-bolana, na ny Sabata; aloky ny zavatra ho avy ireny, fa ny tenany dia an' i Kristy."
Jereo koa
hanova- Noely
- Pentekôsta
- Andro niakaran' i Jesoa
- Advento na Fiavian' ny Tompo
- Epifania
- Karemy
Tsiahy
hanova- ↑ Bernard Trawicky, Ruth Wilhelme Gregory (2000). Anniversaries and Holidays. American Library Association. ISBN 9780838906958. "Easter is the central celebration of the Christian liturgical year. It is the oldest and most important Christian feast, celebrating the Resurrection of Jesus Christ. The date of Easter determines the dates of all movable feasts except those of Advent."
- ↑ Aveni, Anthony (2004). "The Easter/Passover Season: Connecting Time's Broken Circle", The Book of the Year: A Brief History of Our Seasonal Holidays. Oxford University Press. pp. 64–78. ISBN 0-19-517154-3.
- ↑ Karl Gerlach (1998). The Antenicene Pascha: A Rhetorical History. Peters Publishers. p. 21. ISBN 9789042905702. For while it is from Ephesus that Paul writes, "Christ our Pascha has been sacrificed for us," Ephesian Christians were not likely the first to hear that Ex 12 did not speak about the rituals of Pesach, but the death of Jesus of Nazareth.”)
- ↑ Vicki K. Black (1 July 2004). Welcome to the Church Year: An Introduction to the Seasons of the Episcopal Church. Church Publishing, Inc. ISBN 9780819219664.
- ↑ Vicki K. Black (1 July 2004). Welcome to the Church Year: An Introduction to the Seasons of the Episcopal Church. Church Publishing, Inc. ISBN 9780819219664.
- ↑ Melito of Sardis. "Homily on the Pascha". Kerux. Northwest Theological Seminary. Retrieved 28 March 2007.
- ↑ Cheslyn Jones, Geoffrey Wainwright, Edward Yarnold, and Paul Bradshaw, Eds., The Study of Liturgy, Revised Edition, Oxford University Press, New York, 1992, p. 474.
- ↑ Cheslyn Jones, Geoffrey Wainwright, Edward Yarnold, and Paul Bradshaw, Eds., The Study of Liturgy, Revised Edition, Oxford University Press, New York, 1992, p. 459:"[Easter] is the only feast of the Christian Year that can plausibly claim to go back to apostolic times ... [It] must derive from a time when Jewish influence was effective ... because it depends on the lunar calendar (every other feast depends on the solar calendar)."
- ↑ Socrates, Church History, 5.22, in . Retrieved 28 March 2007.
- ↑ Michel Rouche, Les origines du christianisme 30-451, Hachette, p. 48.
- ↑ Pâque juive et Pâques chrétienne : un même calendrier ? [archive] Article de Jean-Paul Michaud sur le site Interbible
- ↑ 12,0 et 12,1 Pierre Maraval, Le christianisme de Constantin à la conquête arabe, p. 236-238.
- ↑ Christian Bonnet et Bertrand Lançon, L'Empire romain de 192 à 325, Ophrys, 1998, p.242.
- ↑ Site du Conseil Œcuménique des Églises [archive]
- ↑ Stras.info [archive]
- ↑ Otto, Diane L. (2007). Guess What I Discovered on the Way to Church?. Xulon Press. p. 413. ISBN 978-1-60266-349-7.
- ↑ Daniels, Bruce Colin (1995). Puritans at Play: Leisure and Recreation in Colonial . Macmillan, p. 89, ISBN 978-0-31216124-8.
- ↑ "14 Aza mety hasiana zioga tsy antonona anareo hikambanana amin'ny tsy mino. Fa inona no iraisan'ny fahamarinana sy ny fahotana? Ary inona no iombonana'ny mazava sy ny maizina? 15 Ary inona no ifanarahan'i Kristy sy Beliala? Ary inona no iraisan'ny anjaran'ny mino sy ny tsy mino? 16 Ary inona no ikambanan'ny tempolin'Andriamanitra amin'ny sampy ? Fa isika no tempolin'Andriamanitra velona, araka ny nataon'Andriamanitra hoe: Honina eo aminy sy handeha eo aminy Aho, ary izy ho oloko."
- ↑ Pack, David. "The True Origin of Easter". The Restored . Archived from the original on . Retrieved 24 March 2011.
- ↑ "Easter or the Memorial—Which Should You Observe?". Watchtower Magazine. Bible and Tract Society of . . Retrieved 11 April 2014.
- ↑ Jereo: Quaker Faith & practice of Britain Yearly Meeting, Paragraph 27:42.
- ↑ Quaker life, December 2011: "Early Quaker Top 10 Ways to Celebrate (or Not) "the Day Called Christmas" by Rob Pierson Archived 6 February 2012 at the Wayback Machine.