Vahoaka jermanika

Ny Vahoaka jermanika na Jermana (antsoina koa hoe Todeska, Soeva na Gaoty ao amin' ny literatiora tamin' ny Andro Taloha), dia vondrom-poko ara-piteny indô-eorôpeana avy any Eorôpa Avaratra, miavaka noho ny fampiasana ireo fiteny ao amin' ny sampam-piteny jermanika. Ny tantaran' izy ireo dia nanomboka tamin' ny taonarivo faha-2 tal. J.K. hatramin' izao androntsika izao.

Fivorian' ny governemanta jermanika (thing), araka ny sary mivohitra eo amin' ny tsangambaton' i Marko Aorelio, 193 taor. J.K.

Mety ho nanomboka niavaka ny vahoaka prôtô-jermanika nandritra ny Andron' ny Alimo Danoà (1800 tal. J.K. - 500 tal. J.K.), izay nipoitra tany amin' ny tapany atsimon' i Skandinavia taorian' ny "Kolontsain' ny seramika misy sarin-tady " (3000 tal. J.K. - 2200 tal. J.K.). Nandritra ny Andron' ny Vy faharoa (400 taor. J.K. - 800 taor. J.K.) dia nanomboka niitatra nianatsimo avy any amin' ny sisin' ny Ranomasina Baltika ny foko jermanika isan-karazany izay nahavery tombotsoa ny vahoaka seltika, izay nifangaro tamin' izy ireo na natosik' izy ireo nianatsimo sy niankandrefana. Nifandona tamin' ny an' i Rôma ny fielezan' ny Vahoaka jermanika. Ny fandresen' i Arminius tamin' ny Ady tao Teutoburg tamin' ny taona 9 taor. J.K. dia azo inoana fa nanakana ny mety ho fampandraisana ny kolontsaina rômana ny Vahoaka jermanika: izany no mahatonga io fandresena io ho kihon-dalana teo amin' ny tantaran' i Eorôpa ary na amin' ny lafiny fiteny koa aza, amin' ny tantaran' izao tontolo izao, satria anisan' ny fiteny jermanika ny fiteny anglisy.

Nanomboka tany amin' ny Ranomasina Avaratra ka hatrany amin' ny Ranomasina Mainty, ireo foko jermanika ireo dia nanorim-ponenana manerana ny sisin-tany rômanan' i Rhin sy Danube, ka ny sasany nanao fifandray akaiky tamin' ny Rômana ka niditra tamim-pilaminana tao amin' ny Empira Rômana ka lasa fœderati, izay matetika nanao ny asan' ny mpikarama an' ady, na mpampianatra imperialy koa aza, ary indraindray nanana toerana ambony indrindra tao amin' ny tafika rômana. Ny foko hafa kosa, izay nanana fifandraisam-pankahalana tamin' i Rôma, ka mbola tsy afaka niditra tao amin' ilay Empira, dia nanitatra ny taniny hatrany Eorôpa Atsinanana, anisan' izany ny Gepida (na Jepida) izay nanjakazaka tamin' ny Dakiana (Dasiana) nandray ny kolontsaina rômana, nsy ny Gôty izay nampiditra ny Karpiana sy ny Iraniana mpitaingin-tsoavaly avy any amin' ny Fatrana Pôntika, ka nifehy ny morontsiraka avaratra amin' ny Ranomasina Mainty sy ny Vinanihefak' i Danube, mba hanomboka avy eo ny dia an-dranomasina ho any amin' ny Balkana sy any amin' ny Ranomasina Egea ary any Anatôlia hatrany Kiprôsy.

Ny fanitaran-tany mahery vaika nataon' ny Hona tany Eorôpa tamin' ny faran' ny taonjato faha-4 dia nisy vokany maro nifanesisesy: foko jermanika maro no nanani-bohitra tao amin' ny sisin-tanin' ny Empira Rômana ary ny fahalaon' ny tany navelany tany Eorôpa Atsinanana, vetivety,  dia lasa tombony ho an' ny Vahoaka slava fa tsy nisy tavela afa-tsy ny Empira Rômana Atsinanana; tany Eorôpa Andrefana, ny Empira Rômana Andrefana izay nihena tanjaka dia nozanahin' ireo foko jermanika izay nanangana "fanjakana barbariana" tao.

Niorim-ponenana tany Britaina Lehibe ny Angla sy ny Saksôna, ny Franka tany Galia (na Gaoly), ny Borgôndiana (na Borgônda) tao amin' ny sahan-dranon' i Rhône, ny Ôstrôgôty tany Iliria sy tany Italia, ny Visigôty tany Aquitaine sy tany Hispania, ny Soeva tany Galicia ary ny Vandala tany Afrika Avaratra sy tany amin' ireo nosy any amin' ny tapany andrefan' Mediteranea. Teo ambany fitarihan' ilay Franka atao hoe Charlemagne, izay neken' ny papa Leô III tamin' ny fomba ôfisialy ho emperoran' ny Empira Rômana Andrefana tamin' ny taona 800, ny tontolo jermanika dia lasa foibem-piforonana ho an' ny Fanjakan' i Frantsa ary indrindra ho an' ny Empira Rômana Masina Jermanika, izay naharitra hatramin' ny faran' ny taonjato faha-18, niady ny maha ara-dalàna ny lova rômana tamin' ny Empira Rômana Atsinanana izay niafara tamin' ny firodanany tamin' ny taonjato taonjato faha-15 taorian' ny famelezana avy amin' ny lafin-tany rehetra, anisan' izany ny avy any andrefana.

Avy any Skandinavia, ny tantsambo jermanika any avaratra, izay fantatra kokoa amin' ny anarana hoe Vikingy sy Varangiana (na Varega), dia nanomboka nanao fanitaran-tany goavana niterika ny fananganana ny Dokean' i Nôrmandia, ny Rosin' i Kiev ary ny fanjanahana ireo nosy britanika sy ny faritra avaratra amin' ny Ranomasimbe Atlantika hatrany Amerika Avaratra. Tamin' ny nandaozan' ny vahoaka jermanika any avaratra ny fivavahan-drazan' izy ireo (fivavahana skandinaviana) tamin' ny taonjato faha-11 dia saika niova finoana ho amin' ny katôlisisma rômana avokoa ny vahoaka jermanika rehetra, avy eo, tamin' ny Fanavaozana natombok’ i Martin Lotera tamin' ny taonjato faha-16, dia firenena jermanika maro no nandray ny prôtestantisma. Ny fisaratsarahana ara-pivavahana taorian' izay dia niteraka fisaratsarahana ara-pôlitikan' ny ampahany be amin' i Eorôpa miteny jermanika.

Ny vahoaka jermanika dia nanampy tamin' ny famolavolana ny ankamaroan' ny tantaran' i Eorôpa Andrefana nanomboka tamin' ny fizaràna voalohany amin' ny Andro Antenatenany ka hatramin' izao.

Ny fizaràn' ny vahoaka jermanika

Ny vahoaka jermanika avaratra na Skandinaviana

Ny vahoaka jermanika avaratra na Skandinaviana dia ny Danoà sy ny Gôtin' i Skandinavia (Gaeta sy Goty) ary ny Soedoà (Soiôna). Ny Jermana Avaratra monina ao amin' ny saikinosy Jutland sy any Skandinavia – i Tacitus dia nanonona foko soiôna - dia avondrona noho ny antony ara-piteny. Amin' ny lafiny arkeôlôjika, ny Jermana Avaratra dia mizara ho vondrona avaratra-atsinanana sy vondrona avaratra-andrefana. Ny faritra tetezamita mankany amin' ny Jermàna any amin' ny Ranomasina Avaratra dia ahitana ny Angla sy ny Jiota.

Ny vahoaka jermanika andrefana

Vondrona ara-piteny heverina fa efa nisy talohan' ny fanoratana tantara sy tamin' ny fanombohan' ny fanoratana tantara no tsy voafehy indrindra ny fahafantarana azy noho ny fifindrafindran' ny mponina sy ny fifangaroan' ny mponina naterak' ireo hetsika ireo tany amin' ny sisin-tanin' ny tontolo rômana. Noho ny fahasamihafan' izy ireo, ny Jermana Andrefana dia mizara ho vondrona ara-piteny telo:

• ny Jermanan' i Rhenanie (niorina teo anelanelan' i Rhin sy i Weser),
• sy ny Jermanan' i Elbe,
• ary ny Jermanan' ny Ranomasina Avaratra.

Ny loharanon-kevitra lehibe azo ampifandraisina amin' ireo vondrona ireo na tsia dia ny loharano rômanina, indrindra ny asa etnôgrafika nataon' i Tacitus (Germania) sy ny asasoratr' i Pline Antidahy.

Ny Jermanan' i Rhenanie sy ny Jermanan' i Weser

Ny Jermanan' i Rhenanie sy Jermanan' i Weser dia ahitana ny Ampsivariana/Angrivariana, ny Bataviana (na Batava), ny Broktera, ny Kamava, ny Kata, ny Keroska, ny Hatoaera, ny Sikambra, ny Tenktera, ny Obiana, ny Osipeta, sns.

• Ny Franka

Tamin' ny fiandohan' ny taonjato faha-3 tany amin' ny faritra ambany amin' ny renirano Rhin, ny sasany amin' ireo Jermanan' i Rhenanie ireo (ny Ampsivariana, ny Broktera, ny Kamava, ny Kata, ny Keroska, ny Sikambra, ny Tenktera, ny Osipetana sns) dia namorona ny Kônfederasiônan' ny Franka (Franci, amin' ny famotoran-teny tsy tena azo antoka: "olona sahy, mahery fo" na "olona afaka", ary niandohan' ny anaran' i Frantsa). Ny sasany amin' izy ireo, ny Saliana, dia niditra niasa tao amin' ny Rômana tamin' ny taonjato faha-5, nefa tsy tena teo ambany fahefan' ny Empira Rômana. Ny ampahany hafa, ny Ripoera (na Renaniana), dia namorona fanjakana tamin' izany fotoana izany, mba hanoherana ny fanoseha' ny Alamàna. Avy any amin' ny faritanin' i Belzika Faharoa sy Jermania Ambany, izay nisy ny "mpanjakany" sasany nanana fibaikoana miaramila (atao hoe dux), ny Franka Saliana no lasa fanjakà-mpanjaka tamin' ny taonjato faha-6. Nitambatra ho fanjakana tokana ny Saliana sy ny Ripoera taorian' ny fandreseny tamin' ny Ady tao Vouillé tamin' ny Visigôty tamin' ny taona 507. Niitatra tsikelikely tamin' ny ampahany be amin' i Galia (na Gaoly) io fanjakana io avy eo, ka nampiray ny Galô-Rômana, sy ny tapany andrefana amin' i Jermania, talohan' ny natongavany ho toerana niforonan' ny vahoaka frantsay sy alemana nandritra ny tapany voalohany amin' ny Andro Antenatenany.

• Ny Bavariana

Ny Jermanan' i Rhananie sy Jermanan' i Weser hafa, atao hoe Bavariana na Bavaroà (Bavarii, amin' ny famotoran-teny tsy azo antoka: midika hoe "mponin' i Bôhemia" na "mpandova ny Boiana") izay nanorim-ponenana tany Bôhemia (na Bôhema), dia niampita ny ony Danube tamin' ny faran' ny taonjato faha-5 tamin' ny lalan' ity ony ity ambony nefa nifandimbiasan' ny Alamàna sy ny Ôstrôgôty nampanompoina, avy eo nampanompoin' ny Franka, talohan' ny nahazoany ny fahaleovan-tenany tamin' ny faran' ny taonjato faha-7.

Ny Jermanan' i Elbe

Ny Jermanan' i Elbe dia ny Hermondora/Hermôndora, ny Lômbarda, ny Markômana, ny Koada, ny Semnôna ary ny Varnea.

• Ny Kônfederasiônan' ny Soeva

Ny sasany amin' ireo Jermanan' i Elbe ireo, indrindra fa ny Markômana sy ny Koada ary ny Semnôna, dia nanangana ny Kônfederasiônan' ny Soeva (Suevi: "mponin' ny ony Suevus (izany hoe i Oder)"). Niampita an' i Rhin izy ireo niaraka tamin' ny Vandala sy ny Alàna mba hanafika an' i Galia (na Gaoly) tamin' ny taona 406, ary nidina tany Hispania tamin' ny taona 40. Nanorina fanjakana tany izy ireo tamin' ny taona 410, talohan' ny nandresen' ny Visigôty azy ireo tamin' ny taona 418, izay vao tonga tany amin' ny Saikinosy Iberiana, ka voatery nihemotra tany Galicia. Avy eo izy ireo dia niezaka ny haka indray ilay saikinosy taorian' ny niaingan' ny Vandala sy ny Alàna ho any Afrika tamin' ny taona 429, nefa nifandona indray tamin' ny Visigôty. Ny fanjakan' izy ireo anefa tany Galicia ihany sy tany amin' ny tapany avaratr' i Pôrtogaly hatramin' ny taona 584.

• Ny Ligin' ny Alamàna

Ny Jermanan' i Elbe hafa dia namorona, tamin' ny fiandohan' ny taonjato faha-3 tao amin' ny Saha Dekomata (eo anelanelan' i Danube sy i Rhin ambony), ny Ligin' ny Alamàna (Alamàna, avy amin' ny teny jermanika hoe Alle-mannen: "olona rehetra", ary niandohan' ny anaran-tan' i Alemaina). Ity ligy ity dia nanitatra ny taniny tamin' ny taonjato faha-5 nankany amin' ny tanin' ny Rômana any Jermania Ambony sy Belzika Voalohany. Nifandona tamin' ny Franka avy eo ny Alamàna ary resy imbetsaka, indrindra fa nandritra ny Ady tao Tolbiac tamin' ny taona 496. Nanorim-ponenana tany Rhaetia (Rhétie) sy tany amin' ny tapany avaratr' i Italia ny sasany tamin' izy ireo, teo ambany fifehezana sy fiarovan' ny Ôstrôgôty, ary avy teo ambany fifehezana sy fiarovane' ny Franka tamin' ny taona 536. Nikomy nefa tsy nahazo vokatra izy ireo, talohan' ny nanjavonany amin' ny maha firenena azy taorian' ny faharesena farany tamin' ny taona 746 sy ny fandripahana tao Cannstatt.

Ny Jermanan' ny Ranomasina Avaratra

Ny Jermanan' ny Ranomasina Avaratra dia ny Angla, ny Kaoka, ny Frisiana, ny Jiota, ny Saksôna ary ny Varna.

• Ny Ligin' ny Toringiana

Ny sasany amin' ireo Jermanan' ny Ranomasina Avaratra ireo, indrindra fa ny Angla sy ny Saksôna ary ny Varna, dia nivondrona tamin' ny taonjato faha-4 mba hamorona ny Ligin' ny Toringiana. Niorim-ponenana teo anelanelan' ny ony Elbe sy ny ony Main tamin' ny fiandohan' ny taonjato faha-5 izy ireo, teo ambany prôtektôratan' ny Hona, talohan' ny namoronany fanjakana tsy niseram-pisiana tany Jermania afovoany, rehefa afaka tamin' ny fanjakazakan' ny Hona taorian' ny taona 453. Nifandona tamin' ny Franka ny Toringiana tamin' ny fiandohan' ny taonjato faha-6 ary nanjavona amin' ny maha firenena azy talohan' ny faran' ny taonjato faha-7.

• Ny Anglô-Saksôna

Ny Jermanan' ny Ranomasina Avaratra hafa, izay nahitana indrindra Angla (niavian' ny anaran-tany hoe "Angletera"), Frisiana, Jiota ary Saksôna, izay avy any amin' ny saikinosy Jutland sy ny faritra ambany amin' ny ony Elbe, dia nisy nanao jolahin-tsambo tany amin' ny Ranomasina Avaratra sy tao amin' ny Ranomasina Manche (na Lakandranon' i Angletera), avy eo dia nanorim-ponenana tao amin' ny nosy Britaina izy ireo nanomboka tamin' ny taona 430, taorian' ny nandaozan' ny Rômana an' io nosy io tamin' ny taona 410. Teo anelanelan' ny taonjato faha-7 sy ny taonjato faha-10 dia nanorina ny Fanjakana Anglô-Saksôna tao izy ireo, talohan' ny niforonan' ny firenena anglisy, ka nampiray ny vahoaka maro hafa tao amin' ilay nosy, indrindra fa ny Britô-Rômana (jereo ny pejy Anglô-Saksôna).

Ny Jermana Atsinanana

Vondron' olona ara-piteny heverina fa ranoray indrindra izay mety nampivondrona ireo vahoaka nitahiry tsara ny kolontsainy sy ny fiteniny ary ny maha-tokana azy nandritra ny Andro Antenatenany ny Jermana Atsinanana. Misy tantara na Historiæ manana endrika ara-poko voasoratra nandritra io vanim-potoana io izay milaza ny niandohan' ny sasany amin' izy ireo, fa ny sasany nanjavona alohan' ny fotoana. Eken' ny rehetra fa avy any Skandinavia ny Jermana Atsinanana, na farafaharatsiny ny sasany amin' izy ireo. Toa tsy nampiharina tamin' ny Jermana Atsinanana ny teny hoe Germani tao amin' ny loharano tamin' ny Andro Taloha. Raha ampifandraisina amin' ny lahatsoratra tranainy io vondrona ara-piteny io, dia izao no azo ambara:

Ny Borgondiana

Ny Borgônda na Borgondiana (amin' ny teny alemana Burgunden, ary niandohan' ny anarana hoe "Bourgogne"), angamba avy amin' ny nosy Bornholm any amin' ny Ranomasina Baltika. Ny Borgondiana dia nanorim-ponenana tany Pomerania tamin' ny taonjato voalohany (teo am-bavan' ny ony Oder), avy eo nanorim-ponenana tany Silesia tamin' ny taonjato faha-2 (amin' ny toerana ipoitran' ny ony Vistula). Tamin' ny faran' ny taonjato faha-3 dia nifindra nankany amin' ny ony Elbe (taona 270) izy ireo avy eo nankany amin' ny ony Main, ary tamin' ny faran' ny taonjato faha-4 dia nandroso nankany amin' ny ony Rhin (taona 370), teo amin' ny sisin-tanin' ny Empira Rômana. Ny ampahany amin' ny Borgondiana dia nonina tao amin' ny faritany rômanan' i  Jermania Ambony taorian' ny fananiham-bohitra nataon' ny Vandala sy ny Alàna tany Galia (na Gaoly) tamin' ny taona 406, nefa niasa ho an' ny Rômana izy ireo, saingy tsy nanaiky ny fifehezan' ilay empira. Afaka nanangana ny fanjakany voalohany izy ireo tamin' ny taona 413, talohan' ny nandresen' ny Hona azy ireo tany Jermania tamin' ny taona 436, ary tsy maintsy nametraka ny tenany teo ambany fiarovan' ny Empira Rômana tao Sapaudie (eo anelanelan' ny ony Ain, ny ony Rhône, ny farihin' i Geneva, ny Tangoron-tendrombohitra Jura ary i Aare). Nahazo alalana hanorina fanjakana fanindroany izy ireo, teo ambany fifehezan' ny Rômana, fanjakana izay niitatra taorian' ny tapaky ny taonjato faha-5 nianavaratra sy niantsinanana, avy eo niitatra nianatsimo koa, talohan' ny nifandonany tamin' ny Visigôty tany Provence. Ny fanjakan' ny Borgônda dia nifanandrina tamin' ny Franka tamin' ny farany, nefa naharitra hatramin' ny taona 534 izany fanjakana izany.

Ny Gepida

Ny Gepida na Jepida, niandohan' ny fanjakana iray niorina tao Dacia manodidina ny taona 269/270, taorian' ny nialan' ny Empira Rômana avy tao, ary nahatratra ny fara tampon' ny tanjany teo anelanelan' ny taona 539 sy 551.

Ny Gôty

Ny Gôty dia avy any amin' ny tapany atsimon' i Soeda ary mety ho ny nosy Gotland any amin' ny Ranomasina Baltika. Tonga nanorim-ponenana tany Pomerania (eo anelanelan' ny faritra iva amin' ny ony Oder sy ny ony Vistula) ny Gôty, avy eo dia nanorim-ponenana tany avaratra-andrefan' ny Ranomasina Mainty, ka nizara roa:

• Any atsinanan' i Tyras ny Greotonga (Greuthunges), izay niavian' ny Ôstrôgôty. Mbola hita tany avaratry ny Ranomasina Mainty izy ireo tamin' ny faran' ny taonjato faha-4. Tamin' ny taona 375 tany ho any dia nofehezin' ny Hona izy ireo, avy eo dia niditra tao amin' ny Empira Rômana Atsinanana (na Empira Bizantina) ka lasa fœderati. Ny Ôstrôgôty dia nanafika ka nahazo an' i Italia teo anelanelan' ny taona 488 sy 493 teo ambany fitarihan' i Theodoric Lehibe. Nirodana ny Fanjakana Ôstrôgôty any Italia tamin' ny taona 553 noho ny fanafihan' ny miaramilan' ny emperora Jostiniano.
• Any andrefan' i Tyras no nisy ny Tervinga (Thervinges), izay niavian' ny Visigôty. Nifindra tany Dacia ny Visigoty tamin' ny tapaky ny taonjato faha-3, taorian' ny nandaozan' ny Empira Rômana azy. Ireo mpandresy tamin' ny taona 378 tamin' ny tafika rôman' ny emperora Valensa (na Valenta) nandritra ny Ady tao Adrianople, dia lasa fœderati an' i Rôma koa izy ireo tamin' ny taona 382. Nandroba an' i Rôma ny Visigôty tamin' ny taona 410 teo ambany fitarihan' i Alaric, niditra tao Galia (na Gaoly), ary nanorina tao Aquitaine ny Fanjakan' i Toulouse tamin' ny taona 418. Resin' ny Franka notarihin' i Clovis tamin’ ny taona 507 tamin' ny Ady tao Vouillé izy ireo, ka voatosika hiverina ho any Hispania, izay namoronany ny Fanjakan' i Toledo. Rava ity fanjakana ity nandritra ny fakan' ny Mozilmana ny Saikinosy Iberiana tamin' ny taona 711.

Ny Herola

Ny Herola, avy amin' ny morontsiraky ny Ranomasina Baltika, dia niorim-ponenana teo amoron' i Danube afovoany (Hôngria) taorian' ny fandrobany an' i Atena tamin' ny taona 267/268, ary nalaza ho jiolahin-tsambo (diam-panafihana an' i Lugo tamin' ny taona 456) hatrany amin' ny  Ranomasina Manche (na Lakandranon' i Angletera) ka hatrany Mediteranea mandalo ny Ranomasina Baltika sy ny Ranomasina Mainty, na mpikarama an' ady hatramin' ny taona 550 eo no ho mankary, ,nampiasain' ny Ôstrôgôty na ny Bizantina.

Ny Roga

Ny Roga, izay avy any Pomerania, avy eo, taorian' ny nirodanan' ny Empiran' i Attila tamin' ny taona 453, dia nisaraka ho vondrona roa: ny sasany niorim-ponenana tao Pannonia, ny sasany nanorim-ponenana tao Thracia hiasa ho an' ny Empira Rômana Atsinanana.

Ny Skiriana

Ny Skira na Skiriana (izay niavian' i Odoacer, izay nanongana an' i Rômolo Aogostolo (Romulus Augustulus), emperora rômana farany tao Andrefana, avy any Masuria (na Mazuria), avy eo, ho an' ny sasany tamin' izy ireo, nanorim-ponenana teo amoron' ny Ranomasina Mainty (Okraina).

Ny Vandala

Ny Vandala dia avy any amin' ny tapany atsimon' i Nôrvezy sy avy any Jutland. Ny Vandala dia tonga nanorim-ponenana nandritra ny taonjato fahatelo teo anelanelan' ny tapany ambony amin' ny ony Oder sy ny ony Vistula, izay nizara ho vondrona roa: tany Slôvakia ny Hasdingy; tany Silesia ny Silingy (angamba niavian' ny anaran' ny faritra Silesia). Tamin' ny taona 406/407 dia niampita ny renirano Rhin ny Vandala ary nandresy nifanesy an' i Galia (na Gaoly)sy an' i Hispania (Galicia sy Betica) ary farany an' i Afrika Avaratra sy ny nosy maro any amin' ny faritra andrefan' i Mediteranea. Teo anelanelan' ny taona 429 sy 439 dia azon' ny Vandala ny ampahany be amin' ny tany rehetra hita any amin' ny morontsirak' i Afrika Avaratra, ary nanorim-ponenana maharitra tao Nomidia (sisin-tany avaratra amin' i Alzeria ankehitriny). Ny Fanjakana Vandala tany Afrika dia niforona tamin' ny taona 439, niaraka amin' ny fahazoany ny tanànan' i Kartago, izay nataony renivohiny. Rava ity fanjakana ity tamin' ny taona 533, taorian' ny fidirana an-tsehatry ny tafiky ny Empira Bizantina notarihin' ny jeneraly Belisario. Mety ho avy amin' ny anaran' ny Vandala ny anaran' i Andalusia, saingy mifaninana amin' ny petrakevitra maro hafa izany.

Fiteny

Faritra misy ny mpiteny jermanika ao Eorôpa

Ny vahoaka jermanika dia miteny amin' ny fiteny jermanika isan-karazany, izay sampan' ny fianakaviam-piteny indô-eorôpeana. Ny vahoaka jermanika, izay nonina tao amin' ny ampahany avaratra-atsinanana amin' ny Empira Rômana taloha, no miteny azy hatramin' izay nisiany. Ny fiteny jermanika be mpiteny indrindra dia ireo ao amin' ny sampana andrefana, dia ny fiteny anglisy sy ny fiteny alemàna sy ny fiteny neerlandey ary ireo fiteny skandinaviana toy ny fiteny soedoà sy danoà ary nôrveziana.

Kolontsaina

Abidy ronika

Ny abidy ronika dia vondrona abidy noforonin' ny vahoaka jermanika hanoratana fiteny jermanika isan-karazany, talohan' ny nandraisany ny abidy latina. Ny karazana skandinavianan' ny abidy ronika dia fantatra amin' ny anarana hoe futhark na fuþark (avy amin' ny litera enina voalohany amin' ny soratra: F, U, Þ, A, R, ary K); ny karazany anglôsaksôna kosa dia atao hoe futhorc na fuþorc (noho ny fiovan' ny feo amin' ny teny anglisy taloha amin' ny anaran' ireo litera enina ireo). Amin' ny ankapobeny dia vasolon' ny abidy latina ny abidy ronika, noho ny fidiran' ny fivavahana kristiana, tamin' ny 700 taor. J.K. tany Eorôpa Afovoany ary tamin' ny taona 1100 tany Eorôpa Avaratra. Na izany aza, ny fampiasana ny abidy ronika dia nitohy ho an' ny tanjona manokana taorian' io vanim-potoana io. Hatraty amin' ny taonjato faha-20 dia mbola nampiasaina tao Soeda ny soratra ronika hatao fanaingoana tao Dalarna sy amin' ny tetiandro ronika.

Jereo koa

• Vahoaka indô-eorôpeana

• Anaram-poko sy vondrom-poko jermanika sasany: Alamàna - Alàna - Ampsivariana na Angrivariana - Ambrôna (mety ho Seltika koa) - Angla - Anglô-Saksôna - Bataviana na Batava - Bavariana na Bavaroà - Borgondiana na Borgônda - Broktera - Danoà - Franka - Saliana - Frisiana - Gaeta - Gepida na Jepida - Gôtin' i Skandinavia - Goty - Greotonga (Greuthunges) - Hasdingy (Hasding) - Hatoaera - Hermondora na Hermôndora - Hermiôna - Herola - Ingaevôna - Istvaeôna - Jiota - Kamava - Kaoka - Kata na Hata - Keroska na Heroska - Kimbra na Simbra (mety ho Seltika koa) - Koada - Lômbarda - Markômana - Obiana - Osipeta - Ôstrôgôty - Ripoera na Renaniana - Roga (vahoaka) - Saksôna - Semnôna - Sikambra - Silingy (Siling) - Skandinaviana na Skandinava - Skiriana na Skira - Soedoà - Soeva - Soiôna - Tenktera - Tervinga (Thervinge) - Teotôna (mety ho Seltika koa) - Toringiana - Vahoaka jermanika andrefana - Vahoaka jermanika avaratra - Vahoaka jermanikan' i Elbe - Vahoaka jermanikan' i Rhenanie - Vahoaka jermanikan' i Rhenanie sy ny Jermanan' i Weser - Vahoaka jermanikan' ny Ranomasina Avaratra - Vandala - Varangiana - Varna - Visigôty