Wikipedia

Sola Scriptura

(tonga teto avy amin'ny Sola scriptura)

Ny Sola Scriptura dia ainga fototra ao amin' ny fiangonana prôtestanta maro, izay milaza fa ny Baiboly no fahefana fara tampony sady tokana no tsy mety diso tsy maintsy ankatoavin' ny Kristiana sy ny Fiangonana amin' ny finoany sy ny fiainana maha Kristiana azy. Araka io ainga fototra io dia ny Baiboly no mirakitra ny tenin' Andriamanitra ka izy irery ihany no manana fahefana ara-teôlôjia sady mpanoro lalana ho an' ny finoana sy ny fiainana. Izany no fintinina amin' ny hoe "ny Soratra Masina irery ihany". Ny "Baiboly" resahina eto dia ny Baiboly prôtestanta izay tsy ahitana ireo boky ataon' ny Katôlika sy ny Ôrtôdôksa hoe deoterôkanônika.

Baibolin' i Lotera
I Martin Lotera

Ny andian-teny hoe "Sola scriptura" dia midika hoe "amin' ny alalan' ny soratra irery" sady adikan' ny teôlôjiana prôtestanta miteny malagasy amin' ny hoe "Soratra Masina irery ihany". Misy dimy ireo andian-teny manomboka amin' ny teny hoe Sola ka iray amin' izany ny "Sola Scriptura" (vakio hoe: Sôla skriptora").

Na dia maro ireo fahefana miankina mampita ny hevitry ny Soratra Masina, isan' izany ny fampianaran' ny antokom-piangonana tsirairay sy ny fanekem-pinoana ekiomenika ary ny kônsilin' ny fiangonana katôlika, ny Sola Scriptura dia mitsipaka ny fahefana hafa rehetra mety ho heverina fa tsy mety diso ankoatra ny Baiboly. Noho izany, ireo fahefana miankina dia avy amin' ny fahefan' ny Soratra Masina ka noho izany mety hiharam-panitsiana raha ampitahaina amin' ny Baiboly. Ny kônsilin' ny fiangonana, ny mpitoriteny, ny mpanao heviteny amin' ny Baiboly, ny fanambaràna azon' ny olona manokana na ny hafatra lazaina fa azo avy amin' ny anjely na avy amin' ny apôstôly dia tsy heverina ho fahefana voalohany ankoatry ny Baiboly, araka ny Sola Scriptura.

Iray amin' ireo fototra ara-poto-pampianarana nohazonin' ireo mpanitsy fivavahana (na refôrmatora) maro teo amin' ny fanitsiam-pivavahana prôtestanta (refôrmasiôna) ny Sola Scriptura, dia ireo mpanavao fiangonana izay nampianatra fa ny fahamarinan' ny Soratra Masina dia fehezin' ny hatsaran' ny lahatsoratra azo fantarina, sady fehezin' ny fijoroana vavolombelona manokan' ny Fanahy Masina ao amin' ny fon' ny olona.

Ny fiangonana ara-pilazantsara sy batista sasany dia manantitra mafy ity foto-pampianarana Sola Scriptura ity: ny Soratra Masina no manamarina ny Soratra Masina, mazava ho an' ny mpamaky matsilo saina, ny Soratra Masina ihany no manome ny hevitry ny Soratra Masina (manazava ny tenany; amin' ny teny latina: scriptura interpres scripturae), sady ampy ho fahefana farany amin' ny foto-pampianarana kristiana[1].

Etsy andaniny, ny anglikanisma sy ny metôdisma, izay samy heverina fa endriky ny prôtestantisma, dia manohana ny foto-pampianaran' ny Prima Scriptura[2] [3], ka ny Soratra Masina amin' izany dia hazavain' ny lovam-pampianarana (tradisiona) sy ny saina ary ny zava-misy iainana, ka mameno ny lafy efatra ao amin' ny metôdisma, dia ny efadafin' i Wesley[4][5].

Ny fiangonana ôrtôdôksa tatsinanana dia manohana fa "ny fanekena ny boky ao amin' ny kanôna dia fanekena ihany koa ny fahefana mitohy tarihin' ny Fanahin' ny lovam-pampianaran' ny Fiangonana, izay manaiky, manazava, manaja ary ahitsy amin' ny alalan' ny Soratra Masina izay vavolombelona[6]. Ny fiangonana katôlika dia mihevitra fa mitovy lanja ny Soratra Masina sy ny lovam-pampianarana[7], araka ny fivoasana ataon' ny toniam-pampianarana rômana ka manao izany ho loharano tokana ihany manana fomba fampitana roa miavaka, izay ataon' ny mpanoratra prôtestanta hoe "loharano roan' ny fanambaràna"[8].

Fitsikerana ny Sola Scriptura

hanova

Taorian' ny fisarahan' ny fiangonana prôtestanta tamin' ny fiangonana katôlika rômana, ny fiheverana vaovao momba ny Sola Scriptura dia nahazo tsikera mafy avy amin' ny Kristiana katôlika sy ôrtôdôksa. Ao amin' ny boky The Shape of Sola Scriptura (2001), ny mpanoratra kristiana nohavaozina Keith A. Mathison dia mitanisa ohatra sasany amin' ireo fitsikerana ireo. Hamaliany izany dia navahan' i Mathison izay heveriny fa foto-pampianarana marina ny amin' ny Sola Scriptura sy ny endrika miandany sy an' ny isam-batan' olona na isan' antokom-piangonana momba izany foto-pampianarana izany izay noraisin' ny ankamaroan' ny Prôtestanta[9].

Tsy ao anaty Baiboly ny fampianarana ny amin' ny Sola Scriptura

hanova

Ny mpanoratra katôlika rômana sy mpanao fandaharana am-pahitalavitra Patrick Madrid dia nanoratra fa ny Sola Scriptura dia tsy mifanaraka amin' ny zavatra resahiny momba ny tenany, satria na ny Baiboly aza tsy mampianatra ny Sola Scriptura, ka noho izany ny filaza fa ny Soratra Masina no loharano tokan' ny finoan' ny Kristiana dia teny manohitra ny tenany (misy fifanoherana anaty) satria tsy azo tohanana izany raha tsy amin' ny alalan' ny foto-pampianarana ivelan' ny Soratra Masina[10].

Tsy ampy hahazoana fitovian-kevitra ny Sola Scriptura

hanova

Ao amin' ny boky Catholicism and Science nivoaka tamin' ny taona 2008, ny mpanoratra Peter M. J. Hess sy Paul Allen dia nanoratra fa ny Sola Scriptura dia "misy fifanoherana anaty" (raha nanao tsiahy ny ady hevitra tany Marburg izay nifanaovan' i Martin Lotera sy Huldrych Zwingli ny amin' ny maha ao amin' ny eokaristia tokoa an' i Kristy, amin' ny alalan' ny fanohanan-kevitra avy amin' ny Soratra Masina, ka tsy nahafahan' izy ireo nifanara-kevitra ny amin' ny fikambananan' ny tena sy ran' i Kristy ao amin' ny eokaristia na ny fanasan' ny Tompo). Nanohan-kevitra i Hess sy i Allen fa, rehefa heverina ho hany loharanom-pampianarana tsy mety diso, ny fanazavana azy dia ho azon' ny fanazavana mety diso, ka raha tsy misy mpanazava tsy mety diso, dia tsy mety hisy fahazoana antoka ny finoana kristiana[11].

Fahefan' ny Fiangonana ny namaritra ny kanônan' ny Baiboly

hanova

Ny Encyclopedia of Theology an' ny fiangonana katôlika rômana dia nanamarika fa, satria ny boky 27 izay mitambatra ao amin' ny kanônan' ny Soratra Masin' ny Testamenta Vaovao dia tsy nifototra tamin' ny lisitra ao amin' ny Soratra Masina izay manamarina azy ireo ho vokatry ny tsindrimandrin' ny Fanahy Masina (na fanilovan' ny Fanahy Masina), ny fanekena azy dia tsy ho azo antoka mazava raha tsy eo ny loharano iray hafa tsy mety diso, toy ny toniam-pampianarana sy ny Fiangonana katôlika, izay iheveran' ny mpanoratra sasany izany lisitra izany fa natambatra sy nohamarinina tao amin' ny Kônsilin' i Rôma tamin' ny taona 382 taor. J.K (na dia misy adihevitra lehibe izany filazana izany)[12]. Talohan' izany dia tsy nisy Baiboly voatambatra sy voamarina sahala amin' ny anana azy ankehitriny[13].

Nanaiky lovan-tsofina ivelan' ny Baiboly i Jesoa sy ny mpianany

hanova

Nanoratra ilay mpanoratra katôlika amerikana Dave Armstrong fa maro ny ohatra maneho fa nanaiky ny lovan-tsofina (na lovam-pampianarana) am-bava ivelan' ny Baiboly i Jesoa sy ny mpianany ao amin' ny Testamenta Vaovao[14]:

  • Ny tsiahy hoe "Hatao hoe Nazarena Izy" dia tsy hita ao amin' ny Testamenta Taloha, nefa "nampilazaina ny mpaminany" (Matio 2.23)[15]. Ity faminaniana ity, izay heverina fa "tenin' Andriamanitra", dia niampita am-bava fa tsy an-tsoratra.
  • Ao amin' ny Matio 23.2-3[16] dia nampianatra i Jesoa fa ny mpanora-dalàna sy ny fariseo (na farisianina) dia manana fahefana ekena sady tsy maintsy ankatoavina izay miorina amin' ny "fipetrahan' i Mosesy" (na "fipetrahan' i Môizy"), nefa izany filazana na hevitra izany dia tsy hita na aiza na aiza ao amin' ny Testamenta Taloha fa ao amin' ny Misnà (izay mbola lovan-tsofina am-bava) izay mampianatra karazana fitohizam-pampianaran' i Mosesy (na Môizy).
  • Ao amin' ny 1Kôrintiana 10.4 dia miresaka ny amin' ny "vatolampy fanahy" izay manaraka ny Jiosy namakivaky ny tany efitr' i Sinay (na Siaia) i Paoly apôstoly[17]. Ny Testamenta Taloha dia tsy miresaka na inona na inona ny amin' izany fikisahana mahagaga izany. Nefa, hoy ity tsikera ity, ny lovan-tsofin' ny Raby miresaka izany.
  • "Ary tahaka ny nanoheran' i Jana sy Jambra an' i Mosesy no anoheran' ireo koa ny fahamarinana, dia olona maloto saina sady tsy manam-pinoana marina" (Baiboly prôtestanta). //"Tahaka ny nanoheran' i Janesy sy Jambresy an' i Moizy no anoheran' ireo koa ny fahamarinana, dia olona ratsy fanahy sy melo-pinoana" (Baiboly katôlika) (2Timôty 3.8). Ireo lehilahy roa ireo dia tsy hita ao amin' ny andalan-tsoratry ny Testamenta Taloha (jereo Eksôdy 7.8...) na amin' ny toerana hafa ao amin' ny Testamenta Taloha.
  • Ao amin' ny Epistilin' i Joda andininy faha-9[18] dia resahina ny ady nifanaovan' ny arkanjely Mikaela (na Misely) sy i Satana ny amin' ny vatan' i Môizy (na Mosesy) efa maty, nefa izany dia tsy voalaza na aiza na aiza ao amin' ny Baiboly fa notovozina tamin' ny lovan-tsofina am-bava jiosy.
  • Ao amin' ny Epistilin' i Jakoba 5.17[19], ny fitantarana ny vavak' i Elia ao amin' ny 1Mpanjaka 17[20], dia resahina ny tsy filatsahan' ny orana nandritra ny telo taona, nefa tsy hita ao amin' io bokin' ny Testamenta Taloha io izany.

Tohanan' i Amstrong fa satria i Jesoa sy ny Apôstôly manaiky ny lovan-tsofina am-bava jiosy ho manam-pahefana, ny Kristiana dia tsy afaka ny hanohitra ny fahefan' ny lovan-tsofina am-bava na ny lovam-pampianarana. Araka ny Soratra Masina anefa dia nampametra-panotaniana an' i Jesoa ny lovan-tsofina am-bava sasany. Noho izany, ny Kristiana dia afaka mitsipaka ny ampahany amin' ny fahefan' izany lovan-tsofina izany, satria aminy dia ny fahefan' i Jesoa no lehibe indrindra.

Jereo koa

hanova

Loharano sy fanamarihana

hanova
  1. ↑ What Does Sola Scriptura Mean? Archived Jolay 30, 2021 at the Wayback Machine 2015
  2. ↑ "Methodist Beliefs: In What Ways Are Lutherans Different from United Methodists?". Wisconsin Evangelical Lutheran Synod.
  3. ↑ Humphrey, Edith M. (2013). Scripture and Tradition: What the Bible Really Says. Grand Rapids, Michigan: Baker Academic.ISBN 978-1-4412-4048-4, p. 16.
  4. ↑ Schmidt, Richard H. (2002). Glorious Companions: Five Centuries of Anglican Spirituality. Grand Rapids, Michigan: Wm. B. Eerdmans Publishing, p. 15.
  5. ↑ Waltz, Alan K. (1991). A Dictionary for United Methodists. Nashville, Tennessee: Abingdon Press.
  6. ↑ Nassif, Bradley (2004). "Are Eastern Orthodoxy and Evangelicalism Compatible? Yes: The Evangelical Theology of the Eastern Orthodox Church". In Stamoolis, James J. (ed.). Three Views on Eastern Orthodoxy and Evangelicalism. Grand Rapids, Michigan: Zondervan (published 2010) , p. 65.
  7. ↑ Flinn, Frank K. (2007). Encyclopedia of Catholicism. New York: Facts on File, pp. 431–33.
  8. ↑ Johnson, Alan F.; Webber, Robert E. (1993) [1989]. What Christians Believe: An Overview of Theology and Its Biblical and Historical Development. Grand Rapids, Michigan: Zondervan, p. 43.
  9. ↑ Mathison, Keith A. (2001). The Shape of Sola Scriptura. Moscow, Idaho: Canon Press, pp. 13–14.
  10. ↑ Madrid, Patrick (2012). Envoy for Christ: 25 Years as a Catholic Apologist. Cincinnati, Ohio: Servant Books., pp. 4–6.
  11. ↑ Hess, Peter P. J.; Allen, Paul (2008). Catholicism and Science. Westport, Connecticut: Greenwood Press, pp. 28–29.
  12. ↑ Burkitt, F. C. (1913). "Review of The Decretum Gelasianum Examined by Ernst von Dobschütz". The Journal of Theological Studies. 14 (3): 469–471. Notsidihina tamin' ny 17 April 2018.
  13. ↑ Neuenzeit, Paul (1975). "Canon of Scripture". In Rahner, Karl (ed.). Encyclopedia of Theology: A Concise Sacramentum Mundi. London: Burns & Oates (published 1999), p. 172.
  14. ↑ Armstrong, Dave (2004). The Catholic Verses: 95 Bible Passages That Confound Protestants. Manchester, New Hampshire: Sophia Institute Press, pp. 43–44.
  15. ↑ "Ary nony tonga tany izy, dia nonina tao amin' ny tanàna atao hoe Nazareta, mba hahatanteraka izay nampilazaina ny mpaminany hoe: Hatao hoe Nazarena Izy." (Matio 2.23 ao amin' ny Baiboly prôtestanta malagasy)
  16. ↑ "2 Eo amin' ny fipetrahan' i Mosesy no ipetrahan' ny mpanora-dalàna sy ny Fariseo; 3 koa amin' izany, izay rehetra lazainy dia ataovy ka tandremo; fa aza mba manao araka ny asany, satria miteny ihany izy, nefa tsy manao." (Matio 23.2-3, Ny Baiboly); "2 Efa mipetraka eo amin' ny fipetrahan' i Moizy ny mpanora-dalàna sy ny Farisiana; 3 ka ataovy sy araho izay rehetra lazainy aminareo, fa aza maka tahaka ny ataony, satria milaza fotsiny izy fa tsy manao." (Matio 23.2-3, Ny Baiboly Masina)
  17. ↑ 1Kôrintiana 10.4: "ary izy rehetra nisotro ny fisotrom-panahy iray ihany; fa nisotro tamin' ny vatolampy fanahy izay nanaraka azy izy, ary Kristy izany vatolampy izany. (Baiboly prôtestanta)" // "ary fisotro ara-panahy iray ihany no nosotroin' izy rehetra, satria nisotro tamin' ny vatolampy ara-panahy izay nanaraka azy izy ireo, ary Kristy izany vatolampy izany." (Baiboly katôlika)
  18. ↑ "Kanefa na i Misely Arkanjely aza, raha niady tamin' ny demony, nifanditra taminy ny amin' ny fatin' i Moizy, dia tsy sahy nanameloka azy tamin' ny teny fanozonana, fa izao fotsiny no nataony: Hofaizin' ny Tompo anie hianao." (Joda 1.9, Ny Baiboly Masina)
  19. ↑ "Elia dia olona tahaka antsika ihany, ary izy nahery nivavaka mba tsy hilatsahan' ny ranonorana; dia tsy nilatsaka tamin' ny tany ny ranonorana telo taona sy enim-bolana." (Jakoba 5.17, Ny Baiboly Masina) // "Elia dia olona nety tra-pahoriana tahaka antsika ihany koa. Nivavaka fatratra anefa izy mba tsy hilatsahan' ny ranonorana amin' ny tany, ka tsy nilatsaka teto an-tany ny ranonorana mandritra ny telo taona sy enim-bolana" (Jakoba 5.17, Ny Baiboly)
  20. ↑ "Ary Elia Tisbita, isan' ny nivahiny tany Gileada, nilaza tamin' i Ahaba hoe: Raha velona koa Jehovah, Andriamanitry ny Isiraely, Izay itsanganako eo anatrehany, dia tsy hisy ando na ranonorana akory amin' izao taona izao, raha tsy araka ny teniko ihany. ..." (1Mpanjaka 17.1..., Ny Baiboly) // "Ary Elia, Tesbita, isan' ny mponina tao Galaada, nilaza tamin' i Akaba hoe: Velona Iaveh, Andriamanitr' Israely, izay itsanganako eo anatrehany! Tsy hisy ando na ranonorana amin' ireto taona ireto raha tsy teniko ihany. ..." (1Mpanjaka 17.1..., Ny Baiboly Masina)
Hita tao amin'ny "https://mg.wikipedia.org/w/index.php?title=Sola_Scriptura&oldid=1076877"