Wikipedia

Tetiandro arabo talohan' ny fivavahana silamo

Ny tetiandro arabo talohan' ny fivavahana silamo dia maromaro no nampiasaina tany Arabia. Hita tamin' ny lahatsoratra momba ny tetiandro tao Arabia Atsimo fahiny fa tetiandro maromaro no nampiasaina. Fara fahavitsiny ny sasany amin' ireo tetiandro tao Arabia Atsimo ireo dia manara-bolana sy masoandro. Tao Arabia Afovoany, indrindra fa tao Meka, dia tsy ampy ny porofo omen' ny sora-tsokitra, fa misy antsipiriany hita ao amin' ny asasoratry ny mpanoratra mozilmana tamin' ny vanim-potoan' ny Abasida[1]. Milaza ny mpahay tantara sasany fa ny tetiandro talohan' ny silamo nampiasaina tany Arabia Afovoany dia tetiandro manara-bolana tsotra, mitovy amin' ny tetiandro mozilmana[1][2][3]. Ny hafa dia miombon-kevitra fa tetiandro manara-bolana tany am-boalohany ny tetiandro talohan' ny silamo, saingy tokony ho 200 taona talohan' ny Hijra dia niova ho tetiandro manara-bolana sy masoandro izany, izay misy volana atovona tsindraindray mba hitazonana ny fivahiniana masina ao anatin' ny fizaràn-taona mampiroborobo ny varotra[4][5].

Anaran' andro tao amin' ny tetiandro arabo

hanova

Ny anaran' ny andro amin' ny herinandro tany Arabia talohan' ny silamo dia niova nandritra ny vanim-potoan' ny finoana silamo mba hifanaraka amin' ny fito andro namoronan' i Allah izao tontolo izao, araka ny voalaza ao amin' ny Bokin' ny Genesisy (Genesisy 1). Talohan' io dia ireto ny anaran' ny andro ao amin' ny herinandro amin' ny teny arabo talohan' ny silamo:

Laharany Talohan' ny silamo الأيام الجاهلية Mozilmana الأيام الإسلامية
1 al-ʾawwal ٱلْأَوَّل al-ʾaḥad ٱلْأَحَد
2 al-ʾahwan na al-ʾahuwan na al-ʾawhad ٱلْأَهْوَن / ٱلْأَهُوَن / ٱلْأَوْهَد al-ʾithnayn ٱلْإِثْنَيْن
3 al-jubār ٱلْجُبَار ath-thulāthāʾ ٱلثُّلَاثَاء
4 al-dubār na al-dibār ٱلدُّبَار / ٱلدِّبَار al-ʾarbiʿāʾ ٱلْأَرْبِعَاء
5 al-muʾnis ٱلْمُؤْنِس al-khamīs ٱلْخَمِيس
6 al-ʿarūbah ٱلْعَرُوبَة al-jumʿah ٱلْجُمْعَة
7 ash-shiyār ٱلشِّيَار as-sabt ٱلسَّبْت

Anaram-bolana tao amin' ny tetiandro arabo

hanova

Ny loharanom-pahalalana nahafantarana ny anaram-bolana talohan' ny fivavahana silamo dia ny al-Muntakhab min Gharīb Kalām al-ʿArab[6] nosoratan' i Ḥasan an' i Abū al-Ḥasan ʿAlīy bin al-Ḥasan bin al-Ḥusayn al-Hunāʾī ad-Dūsā (taona 309 amin' ny tetiandro silamo na taona 921 amin' ny tetiandro gregôriana), izay fantatra kokoa amin' ny anarana hoe "Kurāʿ an-Naml", sy ny Lisān al-ʿArab[7] nosoratan' i Ibn Manẓūr (taona 711 amin' ny tetiandro silamo na taona 1311 amin' ny tetiandro gregôriana). Nilaza i Al-Biruni sy i Al-Mas'udi fa nampiasa anaram-bolana mitovy amin' ny an' ny tetiandro silamo ny Arabo tamin' ny Andro Taloha, na dia mirakitra anaram-bolana hafa nampiasain' ny Arabo talohan' ny silamo aza izy ireo[1].

Laharany Talohan' ny silamo الشهور الجاهلية Mozilmana الشهور الإسلامية
1 muʾtamir na al-muʾtamir مُؤْتَمِر / ٱلْمُؤْتَمِر al-muḥarram ٱلْمُحَرَّم
2 nājir نَاجِر ṣafar صَفَر
3 khawwān na khuwwān خَوَّان / خُوَّان rabīʿ al-ʾawwal رَبِيع ٱلْأَوَّل
4 wabṣān وَبْصَان rabīʿ al-ʾākhir na rabīʿ ath-thānī رَبِيع ٱلْآخِر / رَبِيع ٱلثَّانِي
5 ḥanīn حَنِين jumādā al-ʾūlā جُمَادَىٰ ٱلْأُولَىٰ
6 rubbā رُبَّىٰ jumādā al-ʾākhirah na jumādā ath-thāniyah جُمَادَىٰ ٱلْآخِرَة / جُمَادَىٰ ٱلثَّانِيَة
7 al-ʾaṣamm na munṣil al-ʾasinnah na al-muḥarram ٱلْأَصَمّ / مُنْصِل ٱلْأَسِنَّة / ٱلْمُحَرَّم rajab رَجَب
8 ʿāḏil عَاذِل shaʿbān شَعْبَان
9 nātiq نَاتِق ramaḍān رَمَضَان
10 waʿl na waʿil وَعْل / وَعِل shawwāl شَوَّال
11 warnah وَرْنَة ḏū al-qaʿdah ذُو ٱلْقَعْدَة
12 burak na maymūn بُرَك / مَيْمُون ḏū al-ḥijjah ذُو ٱلْحِجَّة

Fotoana manokana

hanova

Nilaza ny mpanoratra sasany fa fety natokana ho an' ny ekinôksa tany am-boalohany ny fetin' ny fivahiniana masina arabo amin' ny volana fahafito sy faharoa ambin' ny folo[8] ary ny fikarohana momba ny tetiandro arabo talohan' ny silamo dia voafintin' ny fikarohana islamika[9] sy fikarohana tsy miankina amin' ny fivavahana[10] vao haingana izay mampitovy ny volana talohan' ny silamo nanomboka amin' ny volana Muharram ka hatramin' ny volana Dhu al-Hijjah amin' ny volana hebreo ara-pivavahana, dia ny Iyyar (volana faharoa) ka hatramin' ny volana Nisan (volana voalohany) (ka ny Ramadan dia lazaina fa mifanitsy amin' ny fifadian-kanina nataon' i Adama tao Tevet) fa tsy ny Nisan (volana voalohany) ka hatramin' ny Adar (volana faharoa ambin' ny folo) araka ny mety hiheverana azy.

Ho fanoherana mafy an' io hevitra io anefa dia samy nanandrana nampitovy ny volana talohan' ny silamo nanomboka amin' ny Muharram ka hatramin' ny Jumādā ath-Thāniya ny volana hebreo Tishrei ka hatramin' ny Adar I ny mpikaroka kristiana[11] sy jiosy[12] taorian' izay. Na izany aza, nanjaka ny hevitry ny manam-pahaizana mozilmana izay mampitovy ny Nisan amin' ny Dhū al-Ḥijja[10]. Ny Nisan no volan-dohataona ao amin' ny tetiandro hebreo sy ny tetiandro babilôniana, izay samy tetiandro manara-bolana sy masoandro misy 12 na 13 volana.

Volana efatra fady

hanova

Ny lovantsofina silamo dia miray feo amin' ny filazana fa ny Arabo ao Tihamah, Hejaz, ary tao Najd dia nanavaka karazana volana roa, ny volana azo anaovan-javatra (ḥalāl) sy ny volana fady (ḥarām)[1]. Ny volana fady dia volana efatra izay voarara tsy azo iadiana, dia ny volana Rajab sy ny volana telo manodidina ny fotoan' ny fivahiniana masina, dia ny Dhu al-Qa‘dah sy ny Dhu al-Hijjah ary ny Muharram[1]. Ny hevitra mitovitovy raha tsy mitovy tanteraka amin' ny volana fady dia nohamarinin' i Prôkôpiôsy ihany koa, izay niresaka ny amin' ny fampitsaharana ny ady izay nohajain' ny Arabo Tatsinanana teo ambany fanapahan' i al-Mundhir II izay Lakmida, izay roa volana amin' ny sôlstisin' ny fahavaratra tamin' ny taona 541 taor. J.K[1]. Na izany aza, ny mpahay tantara mozilmana dia tsy mampifandray ireo volana ireo amina fizaràn-taona manokana[1].

Nasi'

hanova

Ny Kor'any dia mampifandray ny volam-padina efatra amin' ny Nasi' (amin' ny fiteny arabo: ٱلنَّسِيء / an-nasī), izay midika ara-bakiteny hoe "fanemorana"[1]. Araka ny lovantsofina mozilmana dia ny fokom-pirenen' i Kinanah no nandray ny fanapahan-kevitra momba ny fanemorana[3], tamin' ny alalan' ny lehilahy iray fantatra amin' ny anarana hoe al-Qalammas any Kinanah sy ny taranany (milaza maro: qalāmisa)[13].

Fandikana samihafa momba ny atao hoe Nasī’ no naroso[14]. Ny manam-pahaizana sasany, na mozilmana[15][16] na tandrefana[1][3], dia milaza fa ny tetiandro talohan' ny silamo nampiasaina tany Arabia Afovoany dia tetiandro manara-bolana madiodio mitovy amin' ny tetiandro mozilmana ankehitriny. Araka io fomba fijery io, ny Nasī' dia mifandray amin' ny fomba fanao talohan' ny silamo nataon' ny Arabo tao Meka, izay nanovan' izy ireo ny fitsinjarana ireo volana voarara ao anatin' ny taona iray tsy misy fikitihana ny tetiandro. Ity fandikana ity dia tohanan' ny mpahay tantara sy mpanao rakibolana arabo, toa an' i Ibn Hisham sy i Ibn Manzur ary ny angon-tahirin-kevitra famakafakana ny Kor'any[17].

Manamafy izany ny soratsokitra sabeana tany am-boalohany, izay milaza fa nisy fombafomba ara-pivavahana “nahemotra” (ns’’w) iray noho ny ady. Araka ny teny manodidina an' io soratsokitra io, ny matoanteny hoe ns'’ dia tsy misy ifandraisany amin' ny fanatsofohana volana fanampiny, fa amin' ny famindrana fotoana ara-pivavahana ao anatin' ny tetiandro ihany. Ny fitoviana misy eo amin' ny foto-kevitra ara-pivavahana amin' ity soratsokitra tranainy ity sy ny Kor'any dia toa manambara fa ny fanemorana tsy araka ny tetiandro ihany koa no dikan' ny hoe Nasī' ao amin' ny Kor'any[1]. Araka izany, ny Encyclopaedia of Islam dia mamarana ka milaza fa ny rafitra arabo momba ny Nasī' dia tsy natao afa-tsy hamindrana ny Hajj (fivahiniana masina) sy ny tsenam-barotra mifandraika amin' izany eo amin' ny manodidina an' i Meka amin' ny fizaràn-taona mety ao amin' ny taona, ary tsy natao hametrahana tetiandro raikitra ho tandremana amin' ny ankapobeny izany[18].

Ny hafa indray manaiky fa tetiandro manara-bolana izy io tany am-boalohany, nefa milaza fa 200 taona teo ho eo talohan' ny Hijra dia niova ho tetiandro manara-bolana sy masoandro misy volana atovana tsindraindray mba hitazonana ny fivahiniana masina ao anatin' ny fizaràn-taona mahabetsaka indrindra ny varotra. Io fandikana io dia natolotr' ilay astrôlôga sy astrônôma tamin' ny Andro Antenatenany atao hoe Abu Ma'shar al-Balkhi, ary taty aoriana natolotr' i al-Biruni[13][19] sy i al-Mas'udi ary ny manam-pahaizana tandrefana sasany koa[20]. Ity fandikana ity dia iheverana ny Nasī' ho mitovy hevitra amin' ny teny arabo andikana ny "fanatsofohana" na "fanelanana" (kabīsa). Ny Arabo, araka ny fanazavana iray noresahin' i Abou Ma'shar, dia nahafantatra izany karazana fanatsofohana volana fanampiny izany avy amin' ny Jiosy. Ny Nasi jiosy no manam-pahefana manapa-kevitra amin' ny fotoana hanovanana volana iray ao amin' ny tetiandro jiosy[21]. Misy loharanom-pahalalàna milaza fa ny Arabo dia nanaraka ny fanao jiosy ary nanatsofoka volana fito ao anatin' ny sivy ambin' ny folo taona, na koa hoe volana sivy mandritra ny 24 taona; tsy misy anefa ny marimaritra iraisana eo amin' ny manam-pahaizana momba izany[22]. Ny tsingerin' i Metôna izay maharitra 19 taona dia noforonina mba hanatsofohana iray volana fanampiny ao amin' ny tetiandro hebreo hatramin' ny fotoan' ny fahababoana tany Babilôna, ​​ary hita tao amin' ny tetiandro babilôniana koa izany, nanomboka tamin' io vanim-potoana io ihany. Ny fokom-pirenen' ny Kinānah tamin' ny andron' i Mohamady no niandraikitra ny fanomezan-dàlana ny fanisihana volana fanampiny; ny amin' ny fokom-pirenena Kinānah nandray an' io asa io tamin' ny fokom-pirenena Kinda, izay efa nandray ny kolontsaina jiosy an-jatony taona teo aloha, dia manome antoka fa mety ho nindramina tamin' ny fomban-drazana jiosy ny fanisihana volana fanampiny[23]. Araka an' i Abū Rayḥān al-Bīrūnī (manodidina ny taona 442 amin' ny tetiandro mozilmana na ny taona 1050 amin' ny tetiandro gregôriana) dia noheverina fa natao io fanovanana volana io mba hampisy fifanarahana eo amin' ny fandaharam-potoan' ny varotra fanao isam-pizaràn-taona amin' ny fivahiniana masina isan-taona[24].

Ny fandrarana araka ny Nasi' tamin' ny taona 10 amin' ny tetiandro mozilmana dia noheverina ho nanan-tanjona hanodina ny fahefana avy amin' ny fokom-pianakaviana Kinanah izay nifehy ny fanisihana volana fanampiny, saingy tsy misy marimaritra iraisana momba izany fiheverana izany.

Jereo koa

hanova

Loharano sy fanamarihana

hanova
  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 et 1,09 F.C. De Blois, "TA’RĪKH": I.1.iv. "Pre-Islamic and agricultural calendars of the Arabian peninsula", The Encyclopaedia of Islam, 2nd edition, X:260.
  2. ↑ Mahmud Effendi (1858), as discussed in Sherrard Beaumont Burnaby, Elements of the Jewish and Muhammadan calendars (London: 1901), pp. 460–470.
  3. ↑ 3,0 3,1 et 3,2 A. Moberg, "NASI'", The Encyclopaedia of Islam, 2nd, VII: 977.
  4. ↑ Bonner, Michael (2011). "Time has come full circle": Markets, fairs, and the calendar in Arabia before Islam" in Cook, Ahmed, Sadeghi, Behnam, Bonner, et al. The Islamic scholarly tradition : studies in history, law, and thought in honor of Professor Michael Allan Cook. Leiden; Boston: Brill, 2011. ISBN 9789004194359. page 18.
  5. ↑ Shah, Zulfiqar Ali and Siddiqi, Muzammil (2009). The astronomical calculations and Ramadan: a fiqhi discourse, Washington, D.C.:The International Institute of Islamic Thought. ISBN 9781565643345. page 64.
  6. ↑ 'Al-muntakhab min gharīb kalām alʿarab, Cairo: Dār al-fajr li-n-nashr wa-t-tawzīʿ, 1989.
  7. ↑ Lisān al-ʿarab Beirut: Dār Lisān al-ʿarab, 1970.
  8. ↑ Peters, Francis E (1994). Muhammad and the Origins of Islam. Albany, New York (1994): SUNY Press. p. 309. ISBN 0791418758.
  9. ↑ Fazlur Rehman Shaikh, Chronology of Prophetic Events (London: Ta-Ha Publishers Ltd., 2001) p. 52.
  10. ↑ 10,0 et 10,1 Hideyuki Ioh, "The Calendar in Pre-Islamic Mecca", Arabica, 61 (2014), pp. 471–513; 758–59.
  11. ↑ "Hebrew and Islamic Calendar Reconciled (No. 53)".
  12. ↑ Abrahamson, Ben; Katz, Joseph. "The Islamic Jewish Calendar Archived Martsa 7, 2023 at the Wayback Machine" (PDF). Notsidihina tamin' ny 14 Jona 2016.
  13. ↑ 13,0 et 13,1 Abu Ma'shar al-Balkhi (787–886), "Kitab al-Uluf", Journal Asiatique, series 5, xi (1858) 168+.
  14. ↑ Maurice A. McPartlan, The Contribution of Qu'rān and Hadīt to Early Islamic Chronology (Durham, 1997).
  15. ↑ Mahmud Effendi (1858), ao amin' i Sherrard Beaumont Burnaby, Elements of the Jewish and Muhammadan calendars (London: 1901), pp. 460–470.
  16. ↑ Araka ny voasoratra ao amin’ ny "Tradition", izay ampahatsiahivin’ i F.C. De Blois matetika.
  17. ↑ Muḥammad al-Khuḍarī Bayk (1935). Muḥāḍarāt tārīkh al-Umam al-Islāmiyya. Vol. 2 (4th ed.). Al-maktaba al-tijāriyya. pp. 59–60.
  18. ↑ The Encyclopedia of Islam, 2nd edition, Index, p. 441
  19. ↑ al-Biruni, "Intercalation of the Ancient Arabs", The Chronology of Ancient Nations, tr. C. Edward Sachau, (London: William H. Allen, 1000/1879), pp. 13–14, 73–74.
  20. ↑ A. Moberg, "NASI'", E.J. Brill's first encyclopaedia of Islam
  21. ↑ Bab. Talmud, Sanhedrin, p. 11.
  22. ↑ Bonner 2011, page 21
  23. ↑ Khanam, R. (editor) (2005). Encyclopaedic ethnography of Middle-East and Central Asia. New Delhi : Global Vision Publishing House. ISBN 8182200628. Page 442.
  24. ↑ Bonner 2011, page 22
Hita tao amin'ny "https://mg.wikipedia.org/w/index.php?title=Tetiandro_arabo_talohan%27_ny_fivavahana_silamo&oldid=1079718"