Nôrvezy

I Nôrvezy dia firenena any Eorôpa Avaratra, ao amin' ny lafiny andrefan' ny Saikanosy Skandinava, miray sisintany amin' i Finlandy sy Soeda. Firenena tsy dia be mponina izy saingy isan' ny tany manan-karena, noho izy mamokatra solitany. I Oslo no renivohiny ary ny fiteny nôrveziana no fiteny ôfisialy ampiasaina any aminy.

Ny tanin’ i Nôrvezy dia manana halavana 1 750 km sady manana morontsiraka ao amin’ ny Ranomasina Avaratra sy ao amin’ ny Ranomasimbe Atlantika. Be tendrombohitra sy mikintiantoana ny vohon-tanin’ i Nôrvezy: voatrobatrobaky ny lava-dranomandry nidiran-dranomasina (atao hoe fjord) ny morontsiraka. Toetanin-tendrontany ny toetany any Nôrvezy.

I Nôrvezy no firenena misy mponina kely hakitroka indrindra ao Eorôpa. Monina an-tanan-dehibe ny ankamaroan’ ny mponina (75 %).

Anisan’ ny firenena manan-karena indrindra eto an-tany i Nôrvezy. Niteraka fandrosoana ho an’ ny toekareny ny fitrandrahana solitany ao amin’ ny Ranomasina Avaratra. Mandroso ihany koa ny fanjonoana any.

Efa nonenan’ olona mpihaza hatramin’ ny vanimpotoana paleôlitika (14 000 taona tal. J.K.) i Nôrvezy, avy eo dia tonga tao koa ny tantsaha avy any Danemarka sy avy any Soeda. Tamin’ ny taona 800 taor. J.K. dia nitodi-doha tany amin’ ny ranomasina izany vahoaka izany, izay atao hoe Vikingy, ary nandefa sambo mpiady tamin’ ny tany tratrany: sady mpandroba izy ireo no mpitady tany vaovao. Ny mpanjaka vikingy Erik Ilaimena no nahita an’ i Groenlandy voalohany ary i Leif Eriksson zanany lahy no lazaina fa Eorôpeana voalohany nahita an’ i Amerika Avaratra. Tonga firenena miray i Nôrvezy tamin’ ny taona 1000 ka nitombo hery ara-pôlitika sy ara-barotra, indrindra noho ny fisian’ ny Ranomasina Avaratra. Ny mpanjaka Magnus I no nanatanteraka ny fampikambanana an’ i Nôrvezy tamin’ i Danemarka ary i Soeda tamin’ ny taonjato faha-11. Ny fifanarahana tao Kalmar no nahatonga an’ i Nôrvezy ho faritanin’ i Danemarka tamin’ ny taonjato faha-14 hatramin’ ny faha-19. Nofehezin’ i Danemarka i Nôrvezy nanomboka tamin’ ny taona 1815 nefa nahazo ny fahaleovan-tenany tamin’ ny taona 1905.

I Nôrvezy dia fanjakana enti-mpanjaka, k Harald V no manjaka ao, ary mbola eo ambany fiandrianany ireo nosy kely toa ny nosy Jan Mayen, ny nosy Pierre Ier, ny nosy Bouvet, ary ny fitambaran' ireo nosy kelin' i Svalbard. Tamin’ ny taona 1994 i Nôrvezy dia nandà tsy hiditra ao amin’ ny Vondrona Eorôpeana rehefa natao ny fitsapan-kevi-bahoaka.

Tantara

Ny firenena nôrveziana dia naneho ny mahairay azy sy ny finiavany hivelatra tamin' ny fotoan' andron' ny fanafihana nataon' ireo Vikingy, tamin' ny taonjato faha-9 ka hatramin' ny faha-11. Mpiantsambo nikoizana izy ireo, ka vetivety dia nipaka tamin' ireo nosy manodidina ny herin' izy ireo Vikingy avy any Nôrvezy ireo. Na izany aza dia mbola tsy nisy fahefana niraisana tao Nôrvezy. Ny fifaneraserana dia mbola niankina betsaka kokoa tamin' ny dia an-dakana noho ny dia an-tanety. Tamin' ny taon-jato faha-8 dia mbola nizara ho fanjakana madinika niisa 29 i Nôrvezy.

Ny heverina ho mpanjaka voalohany nanapaka an' i Nôrvezy iray manontolo dia i Harald Tsara Volo (872-933). Ny zanany lahimatoa, Erik "famaky lian-dra" dia naongan' i Haakon ilay Tsara, lehiben' ny Vikingy, tamin' ny taona 935. Ny zafikeliny, Olaf Tryggvason (995-1000) no nandimby azy, saingy noroahin' i Sven "Somotra misamaka", mpanjakan' i Danemarka izy io. Tamin' izany i Nôrvezy dia nifampizaran' i Sven sy i Jarls avy any Trondheim. Ny mpanjaka Olaf Haraldsonn, izay nametraka ny renivohiny tao Trondheim, no azo heverina fa ray mpanorina ny fanjakana nôrveziana tamin' ny taona 1016. Ity mpanjaka ity, izay Vikingy teo aloha, no nitondra ny fivavahana kristiana volohany tamin' ny vahoakany tany Nôrvezy .

Tamin' ny taonjato faha-13 dia nisy tovolahy mpanao anjoria anakiray nantsoina hoe Sverre Sigurdsson nandrombaka ny fitondrana ka nanangana dinastia vaovao, izay nitoetra tao Bergen. Noho ny fitomboan' ny herin' ny ligin' ny Hansea tao an-tanàna, dia nafindra tao Oslo ny renivohitra tany amin' ny fiandohan' ny taonjato faha-14.

Tamin' ny taona 1380 dia niara-maty tamin' ny mpanjaka Haakon VI ny dinastia nôrveziana. Ny vadin' ity mpanjaka ity, Margrethe avy any Danemarka, manko no nahazo ny fanjakàna ka nanomboka teo dia niray i Danemark sy Nôrvezy. Tonga nanampy io firaisana io, nantsoina hoe "Fiombonan' i Kalmar" koa i Soeda tamin' ny taona 1397. I Danemarka no firenena azo lazaina fa nitondra tao anatin' io fiombonana io, ary ny fiteniny rahateo no nampiasaina teo amin' ny fanjakana, ka i Nôrvezy dia toy ny faritany anankiray nentina ihany.

Ny fizakan-tena azon' i Soeda, taorian' ny fikomian' i Gustave Vasa, dia nanafoana ny fiombonan' i Kalmar tamin' ny taona 1523. Na izany aza, dia mbola teo ambany fanapahan' i Danemarka ihany i Nôrvezy. Tamin' ny tapany voalohany amin' ny taonjato faha-16, dia nandray ny fivavahana loterana ny mpanjakan' i Danemarka, ary ny vahoakany rehetra dia nampanarahina izany fivavahana izany koa.

Ny fanjakana danoà-nôrveziana dia niandany tamin' i Napoléon Bonaparte tamin' ny fotoan' androny. Koa rehefa resy ito farany dia nomen' ireo mpandresy an' i Soeda i Nôrvezy. Nanoloana izany, dia natsangana ny Antenimiera mpanorina, izay nivory tao Eidsvoll, ka nanambara ny fahaleovan-tenan' i Nôrvezy ary nandany ny lalàm-panorenana. Ary dia ilay andriandahy danoà, Christian-Frédéric no notendren' ny mpivory ho mpanjaka. Nisy ny fifanarahana tamin' i Soeda tato aoriana, ka nekena ny maha-fanjakana mitokana an' i Nôrvezy saingy eo ambany fanapahan' ny mpanjakan' i Soeda ihany. Tsy mora anefa ny nahatongavana tamin' izay satria tsy nety niala i Christian-Frederic raha tsy taorian' ny nandefasana tafika hanala azy.

Jereo koa

Tanàna

Oslo (Renivohitra), Bergen, Narvik, Stavanger, Trondheim sy Kristiansand.

Firenena ao Eorôpa

Albania - Alemaina - Andôra - Aotrisy - Belzika - Bielôrosia - Bolgaria - Bôsnia-Herzegôvina - Danemarka - Espaina - Estônia - Fanjakana Mitambatra - Finlandy - Frantsa - Grisia (na Gresy) - Hôngria (na Hongaria) - Irlanda - Islandy - Italia - Jeôrjia - Kipra (na Sipra) - Krôasia (na - Krôatia) - Letônia - Liktenstaina - Litoania - Loksemborga - Masedônia Avaratra (na Makedônia Avaratra)- Malta - Môldavia - Môntenegrô - Nederlandy - Nôrvezy - Okraina - Pôlônia - Pôrtogaly - Tsekia - Romania - Rosia - San-Marîno - Serbia - Slôvakia - Slôvenia - Soeda - Soisa - Tsekia - Vatikàna.

Kôntinenta eto an-tany

Afrika
Amerika (Amerika Avaratra - Amerika Atsimo)
Azia
Eorôpa
Ôseania
Antarktika

Tsiahy

↑ "Arealstatistics for Norway 2019". Kartverket, mapping directory for Norway. 2019. Archived from the original on 2019-06-08. Retrieved 2019-03-22. ↑ "Population, 2024-01-01" (in Anglisy). Statistics Norway. 2024-02-21. Retrieved 2024-02-25.

Mbola ambangovangony ity lahatsoratra ity ary tokony hofenoina.

Azonao atao ny mandray anjara eto amin'ny Wikipedia amin'ny alàlan'ny fanitarana azy.
Jereo koa ny pejy Ahoana ny manao takelaka rehefa te-hijery hoe ahoana no fanaovana azy.

[kart_2019-1] "Arealstatistics for Norway 2019". Kartverket, mapping directory for Norway. 2019. Archived from the original on 2019-06-08. Retrieved 2019-03-22.

[ssbf-2] "Population, 2024-01-01" (in Anglisy). Statistics Norway. 2024-02-21. Retrieved 2024-02-25.

[1]

[2]