Kanônan' ny Baiboly ôrtôdôksa teoahedo

Ny kanônan' ny Baiboly ôrtôdôksa teoahedo dia ny fitambaran' ny boky ao amin' ny Baibolin' ny Fiangonana ôrtôdôksa teoahedo izay ekeny ho filamatry ny finoany sy ny fampianarany. Ny Fiangonana ôrtôdôksa teoahedo izay ao amin' ny Fiangonana ôrtôdôksa tatsinanana dia manana kanônan' ny Baiboly izay lehibe kokoa noho ny an' ny ankamaroan' ny Fiangonana kristiana. Zarain' ny mpikaroka tandrefana ho roa ny boky ao amin' ny kanônan' ny Baiboly ôrtôdôksa teoahedo, ka ao ny kanôna kely, izay ahitana ny boky mahazatra ny Kristianisma tandrefana, ary ao ny kanôna leibe. Ahitana koa ny kanôna kely manontolo sy boky sivy hafa fanampiny Io kanôna lehibe io. Tsy misy anefa ny Baiboly voatonta izay ahitana ireo boky rehetra ireo, na ao Etiôpia na ao Eritrea.

Ny boky ao amin' ny kanôna kely

Ny Testamenta Taloha

Ahitana ny kanônan' ny Baiboly hebreo manontolo ny Testamenta Taloha ao amin' ny kanôna kelin' ny Baiboly ôrtôdôksa teoahedo. Fanampin' izany, ankoatry ny Bokin' ny Makabeo dia ahitana ireo boky deoterôkanônika katôlika ny kanônan' ny Baiboly ôrtôdôksa teoahedo. Ankoatr' ireo dia ao koa ny Vavak' i Manase, ny Boky fahatelon' i Ezra, ny Boky fahefatr' i Ezra, izay hita ao amin' ny kanônan' ny Baibolin' ny fiangonana kristiana hafa sasany. Anisan' ny kanônan' ny Baiboly ôrtôdôksa teoahedo ny Paralipômenan' i Jeremia (izay atao hoe Boky fahefatr' i Baroka), ny Bokin' ny Jobily, ary ireo boky telon' ny Mekabiana.

Ny Bokin' ny Fitomaniana, ny Bokin' i Jeremia, ny Bokin' i Baroka, toraka izany koa ny Taratasin' i Jeremia sy ny Boky fahefatr' i Baroka, dia ataon' ny Fiangonana ôrtôdôksa teoahedo ho anisan' ny kanônany. Na dia izany aza dia tsy mazava ny fandaharana na ny fitsinjarana ireo boky ireo. Amin' ny lisitra sasany dia mety ao amin' ny lohateny hoe "Jeremia" ("Bokin' i Jeremia") izy ireo, nefa amin' ny lisitra hafa dia tsinjaraina amin' ny fomba isankarazany izy ireo. Ankoatr' izany dia voazara roa ny Bokin' ny Ohabolana, dia ny Messale (Ohabolana 1–24) sy ny Tägsas (Ohabolana 25–31). Farany, ao amin' ny fomban' ny Fiangonana ôrtôdôksa teoahedo, ny Boky fahatelon' i Ezra (3 Ezra) dia atao hoe Boky faharoan' i Ezra (2 Ezra), ny Boky fahefatr' i Ezra (4 Ezra) dia atao hoe Bokin' i Ezra Sotoela (Ezra Sutu'el), ary ny Vavak' i Manase dia ao anatin' ny Boky faharoan' ny Tantara.

Ireo boky prôtôkanônika

Iraisany amin' ny Prôtestanta sy ny Katôlika sy ny Jiosy ary ny Baiboly ôrtôdôksa hafa ny boky prôtôkanônika, ka ireto avy izy ireo:

Genesisy, Eksôdosy, Levitikosy, Nomery, Deoterônômia, Jôsoa, Mpitsara, klota, Samoela voalohany, Samoela faharoa, Mpanjaka voalohany, Mpanjaka faharoa, Tantara voalohany, Tantara faharoa, Esdrasa, Nehemia, Estera, Joba, Salamo, Ohabolana, Mpitoriteny (na Kôheleta), Tononkira dia Tononkira, Isaia, Jeremia, Fitomaniana, Ezekiela, Daniela, Hôsea, Jôela, Amôsa, Obadia, Jonasa, Mika, Nahoma, Habakoka, Zefania, Hagay, Zakaria, Malaky.

Ireo soratra deoterôkanônika sy boky hafa

Amin’ ny ireo boky ireo, ny Tôbià, ny Jodita, ny Makabeo voalohany sy faharoa, ny Fahendren’ i Salômôna, ny Sirasida, ny Baroka, ny fanampin' ny Bokin' i Estera ary fanampin' ny Bokin’ i Daniela dia deoterôkanônika iraisan’ ny Baiboly ôrtôdôksa amin’ ny Baiboly katôlika. Indreto kosa ny boky deoterokanônika an' ny Fianginana ôrtôdôksa teoahedo manokana:

Tsy tokony hafangaro amin’ ny Bokin' ny Makabeo ireo Bokin' ny Mekabiana ireo.

Ny Testamenta Vaovao

Ny kanôka kelin' ny Baiboly ôrtôdôksa teoahedo dia ahitana ny boky 27 ao amin' ny Testamenta Vaovao eken' ny Fiangonana kristiana rehetra.

Iraisan’ ireo fiangonana ôrtôdôksa amin’ ny fiangonana kristiana hafa ny boky kanônika ao amin’ ny Testamenta Vaovao. Ireto avy izy ireo: Matio, Marka, Lioka, Joany, Asan’ ny Apôstôly, Rômana, Kôrintiana voalohany, Kôrintiana faharoa, Galatiana, Efesiana, Filipiana, Kôlôsiana, Tesalôniana voalohany, Tesalôniana faharoa, Timôty voalohany, Timôty faharoa, Titosy, Filemôna, Hebreo, Jakôba, Petera voalohany, Petera faharoa, Joany voalohany, Joany faharoa, Joany fahatelo, Joda, ary Apôkalipsan' i Joany.

Ny boky ao amin'ny kanôna lehibe

Fanampin' ireto boky sivy horesahina manaraka ireto dia ao anatin' ny kanôna lehibe ny boky rehetra ao amin' ny kanôna kely.

Testamenta Taloha

Ny Testamenta Taloha ao amin' ny kanôna lehibe dia ahitana boky fanampiny iray, dia ny dikan-teny etiôpianan' ny Bokin' i Jôsefa zanak' i Goriôna (etiôpiana: Yosëf wäldä Koryon), izay atao hoe Josippon (hebreo: ספר יוסיפון / Sefer Yosipon) amin' ny faritra hafa, na tondroina amin' ny anaran' ny mpanoratra azy, dia i Pseodô-Jôsefa, izay heverina fa pseodepigrafika.

Testamenta Vaovao

Misy boky fanampiny valo ny kanônan' ny Testamenta Vaovao ao amin' ny Baiboly ôrtôdôksa teoahedo. Ao ireo boky efatry ny Sinôdô (Ser`atä Seyon, Te'ezaz, Gessew, Abtelis), ny Boky voalohan' ny Fanekena, ny Boky faharoan' ny Fanekena, ny Boky etiôpianan' i Klemento, ary ny Didaskalia etiôpiana. Ny ankamaroan' ireo soratra ireo dia heverina fa nosoratan' ny Ray Apôstôlika na ampahany amin' ny soratry ny Kristiana tany aloha.

Ny Bokin' ny Sinôdô

Ny Bokin' ny Sinôdô ao amin' ny kanônan' ny Baiboly ôrtôdôksa teoahedo dia boky efatra izay heverina fa nosoratan' ny Apôstôly. Ireto avy izy ireo: ny Ser`atä Seyon, ny Te'ezaz, ny Gessew, ary ny Abtelis. Ny ampahany be amin' ny votoatin' ireo boky ireo, afa-tsy ny an' ny Ser`atä Seyon, dia haverina araka ny lovantsofina koa fa soratry ny papa Klemento I.

Ny Bokin' ny Fanekena

Ny Bokin' ny Fanekena, izay atao hoe Mäshafä Kidan, dia mizara roa. Ny voalohany dia ahitana fizaràna 60 sady momba ny fandaminana ny fiangonana. Ny faharoa dia ny fizaràna faha-61 izay lahateny nataon' i Jesoa Kristy tamin' ireo mpianany tao Galilea taorian' ny fitsanganany tamin' ny maty.

Ny Boky etiôpianan' i Klemento

Ny Boky etiôpianan' i Klemento, na Qälëmentos, dia tsy tokony hampitovizina amin' ny Epistilin' i Klemento (1 Klemento sy 2 Klemento) na ireo Sinôdô klementina voaresaka eo ambony na ny literatiora klementina hafa. Boky tokana ahitana fizaràna fito izy io, izay heverina fa nalefan' i Petera ho an' i Klemento any Rôma.

Didaskalia etiôpiana

Ny Didaskalia etiôpiana, na Didesqelya, dia boky ahitana toko miisa 43 izay tsy afangaro amin' ny Didaskalian' ny Apôstôly, nefa misy fitoviany amin' ny Boky voalohany hatramin' ny faha-7n' ny Fanorenana Apôstôlika, izay mety nitovy fiaviana amin' ireo.

Boky fanampiny hafa

Ny Fiangonana ôrtôdôksa teoahedo etiôpiana dia manampy boky hafa ao amin' ny Testamenta Vaovao, izay tsy eken' ny fiangonana hafa ho bokim-pivavahana. Anisan' izany ny Epistilin' ny Apôstôly.