Ray Apôstôlika
Ny Ray Apôstôlika, ho an’ ny Kristiana, dia ireo mpianatra sy mpandimby ny Apôstôly roa ambin' ny folo. Anisan' ny Rain' ny fiangonana ny Ray Apôstôlika. Ny mpanoratra literatiora kristiana tamin’ ny fiteny grika sady maty maritiry ihany ary ireo tena nalaza tamin' ny taonjato voalohany sy faha-2 no tondroina indrindra amin' ny hoe Ray Apôstôlika. Ny soratr' izy ireo dia tsy nampidirina ho anisan' ny boky ao amin' ny Baiboly nefa heverina fa fitohizan' ny soratry ny Apôstôly mamorona ny kanônan’ ny Testamenta Vaovao sady loharano saro-bidy amin' ny fahafantarana ny tantaran' ny fiangonana. Anisan' ny atao hoe nosoratan' ireo Ray Apôstôlika ny boky ata hoe Didake, izay atao amin' ny teny grika hoe Διδαχή / Didakhê ("Fampianarana" izany hoe fampianaran' ny Apôstôly roa ambin' ny folo) nefa tsy fantatra izay nanoratra azy. Ireto avy ireo Ray apostolika ireo: i Klemento avy any Rôma, i Ignatiôsy avy any Antiôkia, i Pôlikarpôsy avy any Smirna ary i Papiasy avy any Hierapôlisy.
Ireo Ray Apôstôlika fantatra anarana
hanovaI Klemento avy any Rôma
hanovaAraka ny filazan' i Ireneo dia eveka fahatelo tao Rôma i Klemento avy any Rôma (na Klemento I) sady nifankalala amin' i Petera sy i Paoly. Teraka tamin' ny taona 40 tao Rôma ary maty tamin' ny taona 99 tao Rôma izy. Ray Apôstôlika voalohany sady papa izy, nanoratra epistily iray izay nalefan' ny Fiangonan' i Rôma tamin' ny taonjato voalohany ho an' ny Fiangonana any Kôrinto. Fantatra noho io taratasy io sy noho ny vavolombelona maro ny momba azy. Araka an' i Ireneo avy any Logdanoma sy i Tertoliano ary i Eosebiôsy avy any Kaisarea dia iray amin' ireo eveka voalohan' i Rôma, mpadimby an' i Petera i Klemento. Ankehitriny dia ataon' ny Katôlika rômana ho papa fahefatra izy (Papa Klemento I).
I Ignatiôsy avy any Antiôkia
hanova_-_Ignatios.jpg)
Teraka tamin' ny taona 35 tao amin' ny faritanin' i Siria ary maty martiry tany Rôma I Ignatiôsy avy any Antiôkia na Ignatiôsy Teôfôrôsy, izay dia eveka fahatelo tao Antiôkia, angamba teo anelanelan' ny taona 107 na 113, taorian' i Petera sy i Evôdiôsy (avy any Antiôkia). Angamba mpianatr' i Petera sy Joany (na Jaona) izy, araka ireo taratasy apôstôlika nosoratany, izay anoharany ny maritirin' ny finoana amin' ny voambary voatoto tonga mofon' ny eokaristia. Ireo taratasy apôstôlika nosoratany, izay namelatra teôlôjia voalohany momba ny eokaristia, dia nahatonga azy hovoaisa ao amin' ireo Ray Apôstôlika (na Aba Apôstôlika) sy taranaka faharoa amin' ireo Rain' ny Fiangonana (Aban' ny Eglizy). Nosamborina noho ny maha Kristiana azy izy ka nentin' ny miaramila mpiambina nankany Rôma izay niandrasany ny hanipazana azy tao amin' ny bibidia, nefa tsy fantatra ny fomba nahafaty azy.
I Pôlikarpôsy avy any Smirna
hanova
Evekan' i Smirna (Izmir ao Torkia ankehitriny) nandritra ny antsasany voalohany amin' ny taonjato faha-2 i Pôlikarpôsy avy any Smirna. Novangian' i Ignatiôsy avy any Antiokia izy taloha kelin' ny hamonoana azy (taona 116). Tamin' ny faramparan' ny andro niainany dia nisolo tena ireo fiangonana any Azia Minora izy nandritra ny fivoriana tany Rôma niaraka amin' ny papa Aniketo (155-166). Novonoina tao Smirna i Pôlikarpôsy tamin' ny faha-86 taonany. Araka an' i Ireneo, izay mpianany, dia niresaka tamin' i Joany Evanjelista, izay mety mpampianatra azy, i Pôlikarpôsy.
I Papiasy avy any Hierapôlisy
hanova
Eveka tao Hierapôlisy (any Frigia) tamin' ny antsasany voalohany amin' ny taonjato faha-2 i Papiasy. Niaina tamin' ny taona 60 hatramin' ny taona 163 izy.
Nanoratra ny boky hoe Λογίων Κυριακῶν Ἐξήγησις / Logiôn Kuriakôn Eksêgêsis ("Fanazavana ny tenin' ny Tompo") izay fitambarana boky dimy izy. Izany asasoratra izany dia very ka ampahan-dahatsoratra vitsy no mbola hita ao amin' ny soratr' i Ireneo avy any Logdonoma (taona 180) sy ao amin' ny soratr' i Eosebiôsy avy any Kaisarea (taona 329). Loharano momba ny lovantsofin' ny Kristiana voalohany io asasoratr' i Papiasy io, indrindra fa ny niavian' ny Filazantsara kanônika efatra. Araka an' i Ireneo dia nihaino ny toriteny nataon' i Joany Apôstôly i Papiasy sady sakaizan' i Pôlikarpôsy avy any Smirna. I Eosebiôsy kosa dia milaza fa nino ny Fanjakana arivo taonan' i Kristy i Papiasy.