Filistina (ao amin' ny Baiboly)

Ny Filistina dia firenena tamin' ny Andro Taloha izay resahina amin' ny Baiboly, nanorim-ponenana tamin' ny tany atsimo andrefana manamorona ny Ranomasina Mediteranea ao Kanaana izy ireo, izany hoe amin'ny morontsiraka avy ny Gaza hatrany Jaffa ankehitriny. Hatramin' ny Bokin' ny Genesisy ka hatramin' ny Boky voalohan' ny Makabeo dia ahitana firesahana ny Filistina sy ny taniny ny ao amin' ny Baiboly. Niady matetika tamin' ny Israelita ny Filistina tamin' ny andron' ny mpitsaran' i Israely sy tamin' ny vanimpotoana faha mpanjaka, nefa tamin'ny farany dia resin' ny fanjakan' i Jodà izy ireo ka nifangaro tamin' ny mponin' ny firenena resin' ny mpanjakan' i Jodà taty aoriana. Filistina i Gôliata, ilay lehilahy goavambe niady tamin' i Davida.

Ny Filistina talohan' ny fanjakana israelita

Ao amin'ny Bokin' ny Genesisy

Ny teny hebreo hoe פְּלִשְׁתִּים / plshtim izay andika hoe "Filistina" dia miseho ao amin' ny Bokin' ny Genesisy (Gen. 10.13-14). Tsy fantatra raha mpanjakan' io firenena io na nanjaka tamin' ny tany niova anarana hoe Filistia taty aoriana i Abimeleka mpanjakan' i Gerara (Genesisy 20 - 21 sy 26).

¹³ Ary Mizraima niteraka ny Lodita sy ny Anamita sy ny Lehabita sy ny Naftohita ¹⁴ sy ny Patrosita sy ny Kaslohita izay nihavian'ny Filistina ary ny Kaftorita. (Gen. 10.13-14)^[1].

Hita koa io anarana io ao amin'ny Gen. 21.32-34, araka izao:

³² Dia nanao fanekena tany Beri-sheba izy; ary dia niainga Abimeleka sy Pikola, komandin'ny miaramilany, ka niverina ho any amin'ny tanin'ny Filistina. ³³ Dia namboly hazo tamariska tany Beri-sheba Abrahama ka tao no niantsoany ny anaran'i Jehovah, dia Andriamanitra Mandrakizay. ³⁴ Ary Abrahama nivahiny elaela ihany tany amin'ny tanin'ny Filistina. (Gen. 21.32-34)^[1].

Mitohy ao amin' ny Gen. 26.1-8 izany, amin' ny fitantarana ny nivahinian' i Isaaka tany Gerara:

¹ Ary nisy mosary indray teo amin'ny tany afa-tsy ilay mosary voalohany fony fahavelon'i Abrahama. Ary Isaka nankany amin'i Abimeleka mpanjakan'ny Filistina, tany Gerara. ² Ary Jehovah niseho taminy ka nanao hoe: Aza midina any Egypta ianao; mitoera eo amin'ny tany izay holazaiko aminao. ³ Mivahinia eto amin'ity tany ity ianao, dia homba anao sy hitahy anao Aho; fa ianao sy ny taranakao no homeko ireto tany rehetra ireto, ka hotoviko ny fianianana izay nataoko tamin'i Abrahama rainao; ⁴ dia hahamaro ny taranakao ho tahaka ny kintana eny amin'ny lanitra Aho, ka homeko ny taranakao ireto tany rehetra ireto, ary amin'ny taranakao no hitahiana ny firenena rehetra ambonin'ny tany; ⁵ satria efa nihaino ny feoko Abrahama ka nitandrina izay nasaiko notandremany, dia ny didiko sy ny teniko ary ny lalàko. ⁶ Ary Isaka dia nitoetra tany Gerara. ⁷ Ary ny lehilahy tompon-tany nanontany ny amin'ny vadiny; ary hoy kosa izy: Anabaviko izy; fa natahotra hilaza hoe: Vadiko izy, fandrao, hoy izy, hamono ahy ny lehilahy tompon-tany noho Rebeka, satria tsara tarehy izy. ⁸ Ary rehefa nitoetra ela teo izy, dia nitsirika teo am-baravarankely Abimeleka, mpanjakan'ny Filistina, ka nahita fa, indro, Isaka nisangy tamin-dRebeka vadiny. (Gen. 26.1-8)^[1].

Ao amin' ny Gen. 26.14-15 dia miharatsy ny toe-draharaha:

¹¹ Dia nandidy ny vahoakany rehetra Abimeleka ka nanao hoe: Izay manendry io lehilahy io na ny vadiny dia hatao maty tokoa. ¹² Dia namafy tamin'izany tany izany Isaka ka nahazo zato heny tamin'izay taona izay, satria efa notahin'i Jehovah izy. ¹³ Ary nanan-karena ralehilahy ka nandroso sy nitombo ambara-pahatongany ho mpanjatobe indrindra; ¹⁴ fa nanana fananana be izy, dia ondry aman'osy sy omby ary andevo maro; ka dia nialona azy ny Filistina. ¹⁵ Ary ny lavaka fantsakana rehetra, izay efa nohadin'ny mpanompon-drainy fony fahavelon'i Abrahama rainy, dia efa novonoin'ny Filistina sy nototofany tany avokoa. (Gen. 26.14-15)^[1].

Ao amin' ny Bokin' ny Eksôdôsy

Ao amin' ny Bokin' ny Eksôdôsy dia voatonona indroa ny Filistina, raha miresaka ny nitondran' Andriamanitra ny Zanak' i Israely avy any Egipta (Eks. 13.17) sy raha milazalaza ny lalàna nasain' Andriamanitra hotandreman' ny Zanak' i Israely (Eks. 23.31) io boky io:

¹⁷ Ary rehefa nalefan'i Farao ny olona, dia tsy mba nentin'Andriamanitra tamin'ny lalana nankany amin'ny tanin'ny Filistina izy, na dia akaiky aza izany; fa hoy Andriamanitra: Andrao hanenina ny olona, raha mahita ady, ka hiverina any Egipta. (Eks. 13.17)^[1].

³¹ Ary hatramin'ny Ranomasina Mena ka hatramin'ny ranomasin'ny Filistina no hataoko fari-taninao, ary hatramin'ny efitra ka hatramin'ny Ony; fa hanolotra ny mponina amin'ny tany ho eo an-tananareo Aho; ary handroaka azy eo alohanao ianao. (Eks. 23.31)^[1].

Voatonona indray mandeha monja i Filistia (hebreo: פלשת / Pleshet) ao amin' ny Bokin' ny Eksodosy (Eks. 15.14), raha nanao fihirana i Mosesy sy ny Zanak' i Isiraely, rehefa tafita ny Ranomasina Mena:

14 Mandre ny firenena ka raiki-tahotra; Hovitra no mahazo ny mponina any Filistia (Eks. 15.14)^[1].

Ao amin' ny Bokin' ny Deoterônômia

Ao amin'ny Bokin' ny Deoterônômia (Deo. 2.21-23) dia mitantara ny toe-batan' ny mponina ao amin' ny tany nosafoiny ireo mpisafo tany. Araka io boky io dia avy any Kaftôra (hebreo: כפתור / Kaftor, izay heverin' ny maro fa i Kreta, ny Filistina.

²¹ Firenena lehibe sy maro isa ary olona lava tahaka ny Anakita ireny, nefa naringan'i Jehovah tsy ho eo anoloany izy, ka ny Amonita no nonina nisolo azy, ²² araka izay nataony koa ho an'ny taranak'i Esao, izay mitoetra any Seira, fa nandringana ny Horita tsy ho eo anoloany Izy, ka dia nandroaka azy ireo ka nonina nisolo azy mandraka androany; ²³ ary ny amin'ny Avita, izay nonina am-bohitra hatrany Gaza, dia naringan'ny Kaftorita, izay avy tany Kaftora, izy; ary ireo no nonina nisolo azy. (Deo. 2.21-23)^[1].

Ny Filistina tamin' ny andron' ny mpitsara

Ireo tanàna dimy lehibe tao amin'ny tanin'ny Filistina

Ao amin' ny Bokin' ny Mpitsara

I Samsona namono Filistina zato tamin'ny taolam-balanoranom-boriky, sary nataon'i James Tissot, taona 1896–1902

Araka ny Bokin' ny Mpitsara, ny fifindrà-monin' ny fokon' i Dana (Mpits. 18) tokony ho tamin' ny taonjato faha-11 tal. J.K. dia heverina fa vokatry ny fanosehan' ny Filistina azy ireo tao amin' ny tany saika honenany.

Ao amin' ny Bokin' i Jôsoa

Ao amin' ny Bokin' i Jôsoa (Jôs. 10.7; 13.1; 13.5; 15.20) dia nizara dimy ny tanin' ny Filistina izay notapahin' ny andriandahy dimy, zanak' i Amôna, nanao fitondrana jadona. Ireto ireo tanàna ireo: i Gaza, i Asdôda, i Askelôna, i Gata ary i Ekrôna.

Sarin' ny andriamanitra Dagôna

Nanana andriamanitra atao hoe Dagôna ny Filistina (Jôs.19.27).

Tamin' ny andron' ny fanjakan' i Israely

Nandresy an' i Saoly na Saola (mpanjaka voalohan' i Israely) ny Filistina tamin' ny fotoanandrony. Nandresy azy ireo imbetsaka ny mpanjaka Davida ka tsy natahotra azy ireo intsony ny fanjakan' i Israely.

Tamin' ny andron' i Sôlômôna (na Salômôna), zanaka mpandimby an' i Davida, dia mety tafakambana tao amin' ny tanin' ny Israelita ny tanin' ny Filistina.

Ao amin' ny Boky voalohan' i Samoela

I Davida sy i Goliata, sary nataon'i Osmar Schindler, taona 1888.

Ao amin' ny Boky voalohan' i Samoela dia voatantara ao ny nandresen' ny Filistina ny Israelita tao Eben-Ezera sy ny nakan' ny Filistina ny Fiaran' ny Fanekena izay nentiny tany Asdôda misy ny tempolin' i Dagôna. Voatery naverin' ny Filistina amin' ny Israelita ny Fiaran' ny Fanekena fa nitera-doza. (1Sam. 4.1 - 6.13). Tantaraina ao ny ady nadresen' ny Israelita ny Filistina (1Sam. 7.7-14). Voalaza koa fa tsy nanam-piadiana firy ny Israelita tamin' ny andron' i Saoly nefa resiny ny Filistina (1Sam. 13.22). Ao amin' io boky io ihany koa no itantarana ny fandresen' i Davida an' i Gôliata (1Sam. 17) sy ny fandosiran' i Davida tany amin' ny tanin' ny Filistina raha nanenjika azy i Saoly.

Taorian' ny taonjato faha-8 tal. J.K. dia resin' i Davida ny Filistina ka nifangaro tamin' ny vahoaka hafa fa tsy heno intsony ny tantarany. Nalain' i Davida ireo tanàna kanaanita nofehezin' ny Filistina toa an' i Jerosalema izay nisy ny Jebosita (na Jeboseana). Naoriny amin' izay ny fanjakan'i Israely izay nanao renivohitra an' i Jerosalema sady nametrahany ny Fiaran' ny Fanekena. Nandimby an' i Davida i Sôlômôna nefa tamin' ny nahafatesany dia nizara roa ny fanjakany.

Tamin' ny andron' ny fisarahan' ny fanjakan' i Israely ho roa

Ny mpandimby an' i Sôlômôna dia nizara ny fanjakana ho roa, dia ny fanjakan' i Jodà tao atsimo, nisy an' i Jerosalema notapahin' i Rehôbôama (na Rôbôama), sy ny fanjakan' i Israely ao avaratra nanjakan' i Jerôbôama, izay nanao an' i Tirsa ho renivohiny. Niady matetika ireo fanjakana roa ireo ka nanararaotra an' izany ny firenena manodidina (ny Edômita, ny Amônita, ny Filistina ary ny Môabita) mba hahazo fahaleovan-tena indray. Rehefa nanjaka i Ômry dia nanorina an' i Samaria ka nanao azy ho renivohitry ny fanjakana avaratra. Tamin' ny nisian' ny korontana anatiny tao amin' ny fanjakan' i Jodà dia nanararaotra niady indray ny Filistina nefa natsahatr' i Hezekia (na Ezekiasa), izay mbola tsy mpanjakan' i Jodà, noho ny fanampian' ny Egiptiana, tamin' ny taonjato faha-8 tal. J.K. izany.

Ao amin' ny Bokin' i Amôsa

Voalaza ao amin' ny Bokin' i Amôsa (na Amôsy) ny Filistina (Amôsa 9.7) raha nanambara ny fahitana ny amin' ny handravana ny fanjakana be ota i Amôsa (na Amôsy), izay mpaminany tao Israely avaratra:

⁷ Moa tsy toy ny taranaky ny Etiopiana va ianareo raha amiko, ry Zanak'Isiraely? hoy Jehovah. Tsy ny Isiraely va no nentiko nivoaka avy tany amin'ny tany Egypta. Ary ny Filistina avy tany Kaftora, Ary ny Syriana avy tany Kira?^[1].

Ao amin'ny Bokin' i Jeremia

Ao amin' ny Bokin' i Jeremia dia faminanian' i Jeremia ny amin' ny Filistina ny toko faha-47 manontolo. Mpaminany tao amin' ny fanjakan' i Jodà i Jeremia.

¹ Ny tenin'i Jehovah izay tonga tamin'i Jeremia mpaminany ny amin'ny Filistina, fony Farao tsy mbola namely an'i Gaza. ² Izao no lazain'i Jehovah: Indro, misy rano mizotra avy any avaratra ka ho tonga ony maria manafotra ny tany mbamin'izay rehetra ao aminy, dia ny tanàna mbamin'izay monina ao aminy; Ka dia hitaraina ny olona, ary hidradradradra ny mponina rehetra amin'ny tany. ³ Noho ny fikatrokatroky ny kitron'ny soavaliny matanjaka sy ny fikorodondrodon'ny kalesiny ary ny fikotrototroky ny kodiany ny ray dia tsy miherika ny zanany, fa efa miraviravy tanana, ⁴ Noho ny hihavian'ny andro handravana ny Filistina rehetra sy handringanana izay sisa rehetra amin'ny mpamonjy an'i Tyro sy Sidona; Fa horavan'i Jehovah ny Filistina, dia ny sisa avy any amin'ny nosy Kaftora. ⁵ Voaharatra Gaza, ringana Askelona mbamin'ny sisa amin'ny lohasahany; Mandra-pahoviana no mbola hitetika ny tenanao ianao? ⁶ Indrisy ry sabatr'i Jehovah! Mandra-pahoviana no tsy hitsaharanao? Midira ao amin'ny tranonao ihany; Mitsahara, ka mijanòna. ⁷ Hataony ahoana no fitsahatra. Fa Jehovah no nandidy azy, eny, hamely an'i Askelona mbamin'ny eny amoron-dranomasina no efa nanendreny azy. (Jer. 47.1-7)^[1].

Taorian' ny fahababoana

Voaresaka ao amin' ny Boky voalohan' ny Makabeo (1Makabeo 3.24) ny tanin' ny Filistina ary io no boky farany iresahana azy ao amin' ny Testamenta Taloha.

Jereo koa

Loharano sy fanamarihana

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 et ^1,09 Andalana nalaina tao amin'ny Baiboly protestanta amin'ny teny malagasy.

[:0-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 et ^1,09 Andalana nalaina tao amin'ny Baiboly protestanta amin'ny teny malagasy.

[1]