Fankalazana ny Fiakaran' i Jesoa
Ny Fiakaran' i Jesoa na Fiakaran' i Jesosy na Fiakarana fotsiny na Andro niakarana dia fety kristiana ahatsiarovana sy ankalazana ny niakaran' i Jesoa Kristy any an-danitra efapolo andro aorian' ny Paska ary folo andro alohan' ny fankalazana ny nilatsahan' ny Fanahy Masina, dia ny Pentekôsta. Manamarika ny fihaonana farany teo amin' i Jesoa sy ireo mpianany taorian' ny fitsanganany tamin' ny maty izany. Famantarana ny fomba vaovao anatrehan' i Jesoa Kristy, izay tsy ho hita intsony ara-batana eto amin' ity tontolo tsapa ity ny Fiakaran' i Jesoa. Mialoha lalana ny fiainana mandrakizay ho an' ny Kristiana izany.
Ny Alakamisin' ny andro niakarana dia ankalazaina eo anelanelan' ny 30 Avrily sy 3 Jona ho an' ny fiangonana manaraka ny tetiandro gregôriana. Ny nifidianana ny andro Alakamisy dia fanarahana ny voalaza ao amin' ny Filazantsara (Marka sy Lioka) sy ny Asan' ny Apôstôly (Mar. 16.19; Lio. 24.51; Asa 1.2), nefa misy ny fiangonana izay misafidy ny andro Alahady manaraka an' io.
Ny tantaran' ny fankalazana ny Andro niakarana
hanovaNy fankalazana ny fetin' ny Fiakarana dia efa natao tany aloha elabe. I Eosebiôsy dia hoatry ny niresaka an-kolaka ny amin' ny fanatanterahana io fankalazana io tamin' ny taonjato faha-4[1]. Tamin' ny fiantombohan' ny taonjato faha-5, i Masindahy Aogostino dia nilaza fa efa hatramin' ny Apôstôly izany, ary niresaka ny amin' io fety io ho nankalazain' ny fiangonana rehetra hatramin' izay. I Masindahy Joany Krisôstôma sy i Masindahy Gregôriôsy avy any Nisa, ao amin' ny Constitutio Apostolica dia niresaka imbetsaka ny amin' io fety io ao amin' ny asa-sorany. Ny Fivahinian' i Egeria (latina: Peregrinatio na Itinerarium Egeriae) dia miresaka ny amin' ny fiaretan-tory amin' io andro fety io sy ny amin' io fety io ihany koa. Tamin' ny voalohandohan' ny taonjato faha-5 dia mety nankalazaina miaraka amin' ny Paska na amin' ny Pentekôsta ny Andro niakarana[2]. Misy ny mihevitra fa ilay didy faha-43n' ny Kônsilin' i Elvira (na Kônsily Elberitana, taona 300) izay nisian' ny ady hevitra maro, dia nanameloka ny fankalazana fety amin' ny adro faha-40 aorian' ny Paska sady tsy niraharaha ny fitandremana ny Pentekôsta amin' ny faha-50 andro, izay midika fa ny fanao tamin' izany fotoana izany dia ny mankalaza ny Fiakarana miaraka amin' ny Pentekôsta.
Ny fotoam-pankalazana
hanovaNy Andro niakarana dia ankalazaina amin' ny andro faha-40 aorian' ny Paska; fety miovaova daty sahala amin' ny Paska koa izy. Matetika dia tsy mitovy ny andro ankalazan' ny Fiangonana tandrefana (Katôlika sy Prôtestanta) sy ny Fiangonana tatsinanana (Ôrtôdôksa) io fety io. Tsy maintsy andro Alakamisy eo anelanelan' ny 30 Avrily sy 3 Jona izy ho an' ny Fiangonana tandrefana fa eo anelanelan' ny 13 Mey sy 16 Jona kosa ho an' ny Fiangonana ôrtôdôksa.
Andro tsy fiasana nefa andraisan-karama ny Alakamisin' ny Fiakarana ho an' ny firenena sasantsasany. Manao izany ny firenena eorôpeana tahaka an' i Alemaina, i Aotrisy, i Belzika, i Danemarka, i Failanda, i Frantsa, i Islanda, i Liktenstaina, i Loksamborga, i Mônakô, i Nôrvezy, i Nederlandy, i Soisa ary i Vatikàna. Toraka izany koa ny firenena afrikana toa an' i Benino, i Borondy, i Borkina Fasô, i Kôtidivoara, i Madagasikara, i Namibia, i Senegaly, i Gabôna ary i Tôgô. Manao toy izany koa ireo firenena amerikana toa an' i Kôlômbia sy i Haity, ny any Azia sy Ôseania dia i Indônezia, i Vanoato ary i Valisy sy Fotona. Ny firenena sasany toa an' i Italia, i Espaina, i Pôlônia, i Pôrtogaly sy i Britaina Lehibe dia mankalaza ny Andro niakarana amin' ny Alahady manaraka ny Alakamisy[3].
Ny voalazan' ny Baiboly
hanovaTsy miresaka ny Fiakaran' i Jesoa tany an-danitra ny Evanjelin' i Matio izay nitovitovy fotoana nanoratana tamin' ny Evanjelin' i Lioka. Ny Evanjelin' i Marka sy ny Evanjelin' i Lioka sy ny Asan' ny Apôstôly ary ny Evanjelin' i Joany no miresaka ny amin' ny Fiakaran' i Jesoa any an-danitra na any amin' ny Ray.
Ao amin' ny Evanjelin' i Marka
hanovaEvanjely roa no miresaka ny niakaran' i Jesoa tany an-danitra, dia ny an' i Marka izay mametraka izany ho taorian' ny fitsanganany ho velona. Niseho tamin' ny mpianany i Jesoa ka naniraka azy hitory teny manerana izao tontolo izao, nanome azy ny fahefana hanao fahagagana amin' ny anarany. Taorian' ny niakaran' i Jesoa tany an-danitra dia lasa "nitory teny nanerana izao tontolo izao" ny mpianatra nefa tsy misy resaka ny amin' ny Pentekôsta (Mar. 16.14-20).
Ao amin' ny Evanjelin' i Lioka sy ny Asan' ny Apôstôly
hanovaNy tantaran' ny Fiakarana dia mamarana ny Evanjelin' i Lioka (Lio. 24.50-53) sady manomboka ny Asan' ny Apôstôly (Asa. 1.3-12). Heverin' ny Kristiana araka ny lovantsofina fa olona iray ihany no nanoratra an' ireo lahatsoratra roa ireo, ka izany no nahatonga ny mpikaroka sasany hilaza fa boky iray ihany ireo boky ireo tany aloha[4]. Milaza i Daniel Margaret fa ny fanasarahana boky lavabe iray ho boky roa dia fanao tamin' ny Andro Taloha. Nefa tsy kisendrasendra, hoy izy, ny faritra ao amin' ny boky nanaovana ny fanasarahana: ireo boky roa ireo dia mifampitohy eo amin' ny Fiakarana izay "midika ho tampon' ny maha Tompo an' i Jesoa sy fanombohan' ny tsy maha eo azy"[4]. Nitantara indroa an' ilay zava-nitranga ny mpanoratra mba "hisian' ny fivoasana roa sosona: ny Lio. 24.50-53 manao ny Fiakarana ho famaranana ny asan' i Jesoa, fa ny Asa 1.6-11 kosa manao izany ho fanokafana ny fotoan' ny fijoroana vavolombelona[4].
Ny tantaran' ny Fiakarana ao amin' ny Evanjelin' i Lioka, rehefa nahavita ny fitantarana ny fisehoan' i Jesoa taorian' ny nitsanganany tamin' ny maty, dia manamarika ny fahataperan' ny asan' i Jesoa tety an-tany. Amin' ny fomba tsara no anaovany izany famaranana izany izay arahin' ny tso-drano nataon' i Jesoa ho an' ireo mpianany izay faly manoloana ny fiaingany. Tsy avy amin' i Jesoa tenany izany fisarahana izany: izany dia vokatry ny asan' Andriamanitra, araka ny fampiasan' i Lioka matoanteny grika amin' ny fiendrika anoina[5].
Ao amin' ny Asan' ny Apôstôly, ny mpino dia hoatry ny irery nefa "mitondra iraka"[5] ho tanterahina eo am-piandrasana ny fiverenan' i Jesoa izy ireo. Noho izany, ao amin' ny fitantaran' i Lioka an' i Jesoa nitsangan-ko velona, dia tsy nanao fahagagana i Jesoa, tsy araka ny fitantaran' i Joany (Joa. 21.4-6), izay fijoroana vavolombelona nataon' olona izay manatsoa-kevitra avy amin' ny anaran' i Jesoa[5].
Ao amin' ny Evanjelin' i Joany
hanovaRaha ny Evanjelin' i Joany kosa dia hoatry ny manambara izany Fiakarana izany mialoha, tsy "mankany an-danitra" fa "mankany amin' Andriamanitra", nefa tsy miresaka zavatra maro: tamin' ny fiaraha-misakafo farany tamin' ireo mpianany, dia nilaza matetitetika hoe: "Handeha mankany amin' ny Ray aho" i Jesoa[6]. Tamin' ny nisehoany tamin' i Maria Magdalena taorian' ny nitsanganany tamin' ny maty dia nampitandrina azy i Jesoa nanao hoe: "Aza mikasika ahy, fa mbola tsy niakatra nankany amin' ny Ray aho. Nefa mandehana ka tadiavo ny rahalahiko ary izao no teneno azy: "miakatra mankany amin' ny Raiko sy Rainareo aho, mankany amin' ny Andriamanitro sy Andriamanitrareo" "[3].
Daty fankalazana ny Fiakarana
hanova| Datin’ny Fiakarana: Alakamisy sy Alahady, 2000–2020 | ||
| Year | Tandrefana | Tatsinanana |
| 2000 | 1 na 4 Jona 1 na 4 | 8 Jona |
| 2001 | 24 na 27 Mey (itovizana) | |
| 2002 | 9 na 12 Mey | 13 Jona |
| 2003 | 29 Mey na 1 Jona | 5 Jona |
| 2004 | 20 na 23 Mey (itovizana) | |
| 2005 | 5 na 8 Mey | 9 Jona |
| 2006 | 25 na 28 Mey | 1 Jona |
| 2007 | 17 na 20 Mey (itovizana) | |
| 2008 | 1 na 4 Mey | 5 Jona |
| 2009 | 21 na 24 Mey | 28 Mey |
| 2010 | 13 na 16 Mey (itovizana) | |
| 2011 | 2 na 5 Jona (itovizana) | |
| 2012 | 17 na 20 Mey | 24 Mey |
| 2013 | 9 na 12 Mey | 13 Jona |
| 2014 | 29 Mey na 1 Jona (itovizana) | |
| 2015 | 14 na 17 Mey | 21 Mey |
| 2016 | 5 na 8 Mey | 9 Jona |
| 2017 | 25 na 25 Mey 25 (itovizana) | |
| 2018 | 10 na 13 Mey | 17 Mey |
| 2019 | 30 na Mey na 2 Jona | 6 Jona |
| 2020 | 21 na 24 Mey | 28 Mey |
Jereo koa
hanovaTsiahy:
hanova- ↑ Michel Rouche, Les origines du christianisme, p. 149
- ↑ Philippe Rouillard, Les Fêtes chrétiennes en Occident, p. 98)
- ↑ 3,0 et 3,1 Philippe Rouillard, Fêtes chrétiennes en Occident, p. 99
- ↑ 4,0 4,1 et 4,2 Daniel Marguerat, Introduction au Nouveau Testament : son histoire, son écriture, sa théologie, éd. Labor et Fides/Le Monde de la Bible, 2008, p. 127,128, extrait en ligne [archive].
- ↑ 5,0 5,1 et 5,2 Daniel Marguerat, L’Aube du christianisme, éd. Bayard/Labor et Fides, 2008, p. 425-427
- ↑ Philippe Rouillard, Les fêtes chrétiennes , p. 99