Jeôgrafian' ny Repoblika Demôkratikan' i Kôngô
Ny jeôgrafian' ny Repoblika Demôkratikan' i Kôngô dia maneho ny maha firenena manana otri-karena betsaka an' ity firenena ity, izay ahitana ny ampahany be indrindra amin' ny faritanin-dranona' ny ony Congo, izay mahafaoka mihoatra ny 1 000 000 km². Ny hany ahafaha-mivoaka any amin' ny ranomasina dia andilan-tany ao amin' ny ila-tany avaratry ny ony Congo (dia ny faritra Moanda). Ireto ireo firenana mpifanolo-bodirindrina amin’ io firenena io: ao andrefana ny Repoblikan’ i Kôngô, ao avaratra ny Repoblikan’ i Afrika Afovoany sy i Sodàna, ao atsinanana i Oganda sy i Roanda ary i Borondy ary i Tanzania, ao atsimo i Zambia sy i Angôla.
Ny vohon' ny tany sy ny rano
hanova
Ny Repoblika Demôkratikan’ i Kôngô dia manana velaran-tany mirefy 2 344 885 km². Ao anaty lempona midadasika no misy azy dia ny faritanin-dranon' ny ony Congo nahazoany io anaray io.
Ny rano indray dia harena voa-janahary lehibe ho an’ ny Repoblika Demôkratikan’ i Kôngô, izay manana otri-kerin’ aratra avy amin’ ny ony Congo, izay korian-drano lehibe indrindra maneran-tany. Ity ony ity no mampiray an’ io firenena io noho ny fananany faritanin-drano midadasika mirefy 3 820 000 km². Marin-toerana ny hadirin-drano entiny noho ny fitsimbadihan’ ny fotoan’ ny orana ao amin’ ireo faritra avaratra sy atsimon’ ny fehiben-tany.
I Oubangui, izay sakeli-dranon' i Congo, dia mipoitra avy ao amin’ ny faritra avaratra, fa i Congo kosa sy ireo sakeli-drano hafa mamatsy azy dia mipoitra avy ao amin’ ny faritra be hivoka ao atsimo. Ao amin’ ny faritra atsimo-atsinanana dia mamakivaky lembalemba avo mikintoana maro i Congo alohan’ ny hanamoronany ny lembalemba Bateke. Ny sisin’ ny lempona avaratra dia misolampy mianambony ka mamorona ny lembalemban’ i Shaba (na lembalemban’ i Katanga) any amin’ ny 1 220 m ambonin’ ny ranomasina, izay mitohy amin’ ny tangoron-tendrombohitr’ i Mitumba sy ny an’ i Kundelungun.
Ao atsinanana no mipoitra ireo kitoantoana foronin’ ny afotroa (volokano) vokatry ny fahavakisan’ ny Rift Valley, ao amin’ ny faritry ny Farihy Lehibe. Ao no ahitana ireo tendrombohitra avo indrindra ao Kôngô, dia i Karisimbi (4 507 m), i Mikeno (4 437 m), i Nyaragongo (3 470 m), ao amin’ ny tangorom-bohitry ny afotroa Virunga, i Rwenzori, ny “tendrombohitry ny Volana”, izay mahatratra 5 119 m ao amin’ ny tendro Marguerite.
Manerinerina ao avaratry ny farihy Albert, izay ao amin’ ny rafi-dranon’ i Nily, i Rwenzori, fa ny farihy Tanganyika kosa izay ao amin’ ny rafi-dranon’ny ony Congo dia mivelatra manaraka ireo tendrombohitra Mitumba sady manefitra an’ i Kôngô amin’ i Tanzania. Kely ny morontsirak’ i Kôngô, izay mirefy 40 km fotsiny ao amin’ ny Ranomasimbe Atlantika, izay manamorona ny fivarinan’ ny onin’ i Congo ao amin’ ny ilany ankavanana sady manasaraka an’ io firenena io amin’ i Angôla.
Toetany
hanova
Ny Repoblika Demôkrartikan’i Kôngô dia vakivakin’ny fehiben-tany ka noho izany dia ny toetanim-pehibe izay sady mafana no mando manadavan-taona no manjaka ao, nefa misy fahasamihafana kely izany arakaraka ny fehin-tany sy ny haambo (haavo miohatra amin' ny ranomasina). Ny faritra afovoany dia be orana mandavan-taona, manodidina ny 26 °C ny maripana. Ao avaratra sy ao atsimo dia ifandimbiasan’ny fizaran-taonan’ny orana (maharitra valo volana eo ho eo) sy ny fizaran-taona maina (maharitra efa-bolana eo ho eo). Ao amin’ny tangoron-tendrombohitr’i Rwenzori ary indraindray ao amin’ireo afotroa Virunga dia betsaka ny orampanala milatsaka satria mivoatra manaraka ny haambo ny zavamaniry sy ny toetany.
Zavamaniry sy ny biby amam-borona
hanovaIreo havoanan’ i Kivu ao atsinanana, izay tany misolampy tohin’ ny tangoron-tendrombohitra an-dranomasin’ i Congo-Nily, dia matetika rakotra ahi-maitso ary ny nofon-taniny avy amin’ ny afotroa dia lonaka ka mety amin’ ny fambolena. Any ambanimbany any dia hitana alam-pehibe midadasika sy mikitroka izay mandrakotra ireo faritra atsinanana sy avaratra atsinanana. Ny ala midadasik’ i Ituri dia mivelatra avy any amin’ ny fihaonan’ i Congo sy i Aruwimi ao amin’ ny farihy Albert sady mandrakotra veleran-tany manakaiky ny 65 000 km². Izany ala izany no faritra farany onenan’ ireo Pigmea. Maro ireo karazan-kazo ahazoana fingotra sy ireo palmie fanamboara-menaka izay volen’ ny mponina ao amin’ io faritra io, hita ao koa ny kafe sy ny hasy (na landihazo), ny akondro ary ny voanio. Rakotry ny fatrana ny faritra avo indrindra manamorona ny lemak' i Congo.
Betsaka ny karazam-biby sy vorona. Ao ireo karazam-biby atahorana ho lany tamingana toy ny gôrilin-tendrombohitra ao amin’ireo Virunga, ny elefanta, ary koa ireo biby mampinono lehibe toy ny liona, ny leôparda, ny jirafa, ny lalomena, ny ôkapy, ny zebra ary ny bofalô. Ny biby mandady sy mikisaka koa dia hita ao koa, isan’izany ny bibilava pitôna, ny voay. Hita ao koa ny vorona samihafa toy ny boloky, ny sama, ny karazan-takatra. Ny toetany mando dia mampitombo isa ny bibikely, ka isan’izany ny moka anôfela izay mitondra ny kantsentsitry ny tazomoka, ny lalitra tsetse miaina eny amin’ ny tany lemaka izay mamindra ny aretin' ny torimaso.