Vondro-nosy Maley

Ny Vondro-nosy Maley na Insolindia na Vondro-nosy Malezia na Vondro-nosy Indiana dia vondro-nosy lehibe indrindra eran-tany, any atsimo-atsinanan' i Azia sy avaratra-andrefan' i Aostralia, ary eo anelanelan' ny Ranomasimbe Indiana sy ny Ranomasimbe Pasifika.

Jeôgrafia

Ny nosy hita ao

Faritra telo itsinjaran' ny Vondro-nosy Maley: nosin' i Filipia (volomparasy), nosin' i Sunda (mena), nosin' i Maluku (manga).

Ahitana nosy miisa 25 000 any ho any ny ao, ka anisan' izy ireo, izay mitsinjara anaty faritra telo, ny nosin' i Sunda sy ny nosin' i Maluku ary ny nosin' i Filipina. Manampy azy ireo nosy Ginea Vaovao.

Ireto ny lehibe amin' ny nosin' i Sunda: i Borneo, i Java, i Sulawesi, i Sumatra, i Bali, i Lombok, i Sumbawa, i Sumba, i Komodo, i Rinca, i Flores, ary i Timor.

Ireto ny lehibe amin' ny nosin' i Maluku: i Halmahera, i Ceram, i Buru, i Wetar, i Yamdena, i Taliabu, i Utara, i Trangan, i Bacan, i Morotai, i Kobroor, i Mangole, i Ambon, i Sanana, ary i Kai Besar.

Ireto ny lehibe amin' ny nosin' i Filipina: i Luzon, i Mindanao, i Samar, i Negros, i Palawan, i Panay, i Mindoro, i Leyte, i Cebu, i Bohol ary i Masbate.

Vohon' ny tany

Ranomasina sy vohon-tanin' ny Vondro-nosy Maley

Manodidina ny 2,8 tapitrisa km² ny velaran' ity vondro-nosy ity. Ny nosy rehetra ao aminy dia be tendrombohitra ary avy amin' ny afotroa ny ankamaroany. Ny tendrony avo indrindra dia i Puncak Jaya (4 884 m) any Ginea Vaovao. Afotroa mbola velona sy efa maty maro no miparitaka manerana ilay vondro-nosy. Ankoatry ny vitsivitsy, ireo nosy ireo dia tena lonaka, voatondraky ny renirano maro ary rakotra zava-manirin-jana-pehin-tany mandrobona. Ny fambolena no tena asa sahanin’ ny mponina ao.

Toetany

Ny toetany dia toetanin-pehibe sy toetanin-jana-pehin-tany ary matetika mando dia mando. Misy fiovana kely miandalana izay toetany izany noho ny fiovan' ny toetrandro. Ny fanadihadiana dia nanatsoaka fa vokatry ny asan' ny olombelona ny fiakaran' ny hafanana ka nahatonga hafanana tafahoatra izay nanenika ny ampahany be amin' i Azia Atsimo-Atsinanana tamin' ny taona 2016 na dia nampitombo avo roa heny aza ny mety hitrangany aza ny El Niño.

Zavamananaina

Tsipik' i Wallace

Nampiasa ny teny hoe Malay Archipelago ("Vondro-nosy Maley") ilay natoralista britanika Wallace ho lohatenin' ny bokiny mirakitra ny fikarohany tao amin' ilay faritra (taona 1854-1862). Nanolotra izay antsoina aty aoriana hoe "Wallace Line" ("Tsipik' i Wallace") izy, izay faritra mampisaraka ny zavamaniry sy biby any Azia sy ny any Aostralia.

Ny fetran' ny Andron' ny Ranomandry dia noforonin' ny andilan-drano eo anelanelan' i Bôrneô sy i Sulawesi, izay mamakivaky ny andilan-tanin' i Lombok eo anelanelan' i Bali sy i Lombok. Izany no heverina ho sisin-tany andrefana amin' ny faritra tetezamita Wallacea eo anelanelan' ny faritra zôôjeôgrafika any Azia sy Aostralia. Io faritra io dia misy fifangaroana karazana avy any Azia sy Aostralia, ary ireo karazana tsy fahita afa-tsy ao.

Pôlitika

Firenena ao amin' ny Vondro-nosy Maley

Ireto ny firenena ao amin' io vondro-nosy io:

Broney
Filipina
Indônezia
Malezia (ny faritra atsinanana no misy nosy)
Papoazia-Ginea-Vaovao
Singaporo
Timôro Atsinanana

Mponina

Vahoaka

Misy mponina miisa 380 tapitrisa ny ao ka ny maro anisa indrindra dia ireo ao amin' ny vondrom-poko maley sy melaneziana. Ankoatra ny Repoblikan' i Filipina dia ao koa ny Repoblikan' i Indônezia, i Papoazia-Ginea-Vaovao, i Broney ary ny Fanjakan' i Sarawak sy i Sabah ao Malezia.

Izao ny fitsinjaran' ny mponina isaky ny nosy lehibe:

Java (141 000 000)
Sumatra (50 180 000)
Luzon (48 521 000)
Mindanao (21 902 000)
Bôrneô (21 258 000)
Sulawesi (21 258 000)
Ginea Vaovao (11 307 000)
Singapore (5 639 000)
Negros (4 415 000)
Panay (4 303 000)

Kolontsaina

Ny ankamaroan' ny mponina ao dia avy amin' ny zana-bondron' ny Aostrôneziana ary miteny amin' ny fiteny malaiô-pôlineziana andrefana.

Ny fivavahana lehibe ao amin' io faritra io dia ny fivavahana silamo (62 %), ny kristianisma (33 %), ao koa ny bodisma, ny hindoisma, ny taôisma ary ny fivavahana nentim-paharazana.