Filazantsaran' i Jodasy

Ny Filazantsaran' i Jodasy na Evanjelin' i Jodasy dia asasoratra natao tokony ho tamin' ny taonjato faharoa, izay tsy hita ao amin' ny Baiboly, ka anisan' ireo izay atao hoe filazantsara apôkrifa. Resaka nifanaovan' i Jesoa na Jesosy sy i Jodasy Iskariôta ny vontoatiny. Satria ahitana taratra ny teôlôjia tamin' ny faramparan' ny taonjato faha-2 izy io dia heverina fa fikambanan' olona efa kristiana nefa nanana firehana gnôstika tamin' ny taonjato faha-2 (talohan' ny 180), no nipoirany^[1].

Ny hany sisa amin' io asasoratra io dia lahatsoratra amin' ny teny kôpta izay nampiasana karbônina 14 ny famantarana ny datiny, izay hita fa tamin' ny taona 280, anampiana na anesorana 60 taona (izany hoe teo anelanelan' ny taona 220 sy 340). Misy mihevitra fa avy amin' ny sora-tanana taloha tamin' ny teny grika ilay lahatsoratra^[2]. Tamin' ny taona 1978 no nahitana io asasoratra io amin' ny teny kôpta teny an-tsena ka ny pejy faha-33 hatramin' ny faha-58 (Codex Tchacos) ao amin' ilay boky ihany, izay tehirizina ao amin' ny Fondation Martin Bodmer any Geneva, no sisa tavela amin' izao noho ny fahasimbany. Nisy ny fandikan-teny anglisy nataon' ny National Geographic Society izay navoaka voalohany tamin' ny fiandohan' ny taona 2006.

Manamarina ny famadihana nataon' i Jodasy an' i Jesoa ny mpanoratra an' ilay filazantsara satria nahazo izao hafatra izao avy amin' i Jesoa hono i Jodasy: "Ianao no hanao sorona ny olombelona izay itafiako". Araka io filazantsara io dia i Jodasy no hanhy tokana tamin' ny Apôstôly roa ambin' ny folo nahatakatra ny zavatra tian' i Jesoa hatao teto ambonin' ny tany, araka ny fikendren' Andriamanitra, dia ny fisamborana sy ny famonoana an' i Jesoa.

Lanjan' ilay asasoratra

Araka ny voalazan' ny Science Magazine dia maneho ny fihetsik' i Jodasy izay niseho ho nankato ny toromarika nomen' i Jesoa azy ny Filazantsaran' i Jodasy - mifanohitra amin' ny filazantsara kanônika izay milaza an' i Jodasy ho mpamadika nanolotra an' i Jesoa tamin' ny manam-pahefana mba hofantsihana amin' ny hazo fijaliana ho takalo vola. Manamafy ilay filazantsara fa ny mpianatra hafa dia tsy nahalala ny filazantsara marina izay tsy nampianarin' i Jesoa afa-tsy tamin' i Jodasy, ilay hany anisan' (na natokana ivelan') ny "taranaka masina" eo anivon' ny mpianatra^[3].

Na izany aza dia nanohitra ny fiheveran' ny National Geographic momba ny Filazantsaran' i Jodasy - izay nilaza fa io lahatsoratra io dia nosoratan' ny antokon' ny Setiana ho fanesoana momba ny "demony" Jodasy - ny Dr. April DeConick^[4].

Tantara

Tsy isalasalana fa noforonina tamin' ny tapany faharoa amin' ny taonjato faha-2 ny Ny Filazantsaran' i Jodasy, izay asasoratra apôkrifa: ny ady ataon' ny mpanoratra, izay mikendry adihevitra fanoherana ny kilasin' ny manam-pahefana ara-pivavahana izay andalam-piforonana tao amin' ny fiangonana kristiana, raha ny marina, dia tsy azo eritreretina ho nisy talohan' ny taona 140^[5]. Voamarina ny fisian' io filazantsa io amin' ny dikan-teny kôpta tamin' ny taonjato faha-3, izay mety ho fandikana lahatsoratra grika tranainy kokoa. Miresaka momba ny boky atao hoe "Filazantsaran' i Jodasy" tamin' ny faran' ny taonjato faha-2 i Ireneo, evekan' i Logdanoma (i Lyon ankehitriny ao Frantsa), ao amin' ny bokiny mitondra ny lohateny hoe Manohitra ny fampianaran-diso (latina; Adversus hæreses)^[6]: lazaina fa nosoratan' ny sekta gnôstikan' ny Kainita ny Filazantsaran' i Jodasy.

Manamarina ny fisian' ny Filazantsaran' i Jodasy ny sora-tanana amin' ny taratasy zozoro misy 26 pejy nosoratana tamin' ny teny kôpta sahidika (fitenim-paritra kôpta), tamin' ny taonjato faha-3 na faha-4 (teo anelanelan' ny taona 220 sy 340). Izany ampahany amin' ny kôdeksa misy pejy 60 eo ho eo (eo anelanelan' ny 62 sy 66 arakaraka ny loharanom-baovao) antsoina hoe "Codex Tchacos", izay misy soratra apôkrifa roa hafa koa - ny Epistilin' i Petera ho an' i Filipo sy ny Apôkalipsy voalohan' i Jakôba - izay hita koa ao amin' ny sora-tanana tao Nag Hammadi.

Isan-karazany ny filazana tamin' ny fahitana an' io kôdeksa io: mitatitra ny iray, izay mety ho marimarina, fa nisy tantsaha ejipsianina iray nangady azy io tamin' ny taona 1978, nandritra ny fikarohana an-tsokosoko, tao amin' ny fasana iray any Djebel Qarara, 60 km andrefan'. ny tanànan' i Al-Minya any amin' ny fasiky ny tany efitr' i Ejipta. Toa tao anaty boaty vato iray voatahiry tao anaty sarkôfazy izy io. Ilay tantsaha, izay tsy nahalala ny sandany sy ny lanjany, dia voalaza fa nivarotra izany tamin' ny mpitarika mpitsidika iray teo an-toerana, izay nivarotra izany indray tamin' i Hanna, mpivarotra zavatra tranainy avy ao Kahira, tamin' ny taona 1979^[7].

Nisy nangalatra ilay kôdeksa, avy eo dia hitan' i Hanna tamin' ny fomba mahagaga, izay nitondra azy amin' ny fomba tsy ara-dalàna any ivelan' i Ejipta mba hanombanan' ny manam-pahaizana maro azy io any Geneva tamin' ny 15 Mey 1983, anisan' izany i Stephen Emmel (mpianatry ny profesora James M. Robinson^[8]) izay nahafantatra ny Epistilin' i Petera ho an' i Filipo. Noho ny hasarobidiny dia nandefa izany any Etazonia i Hanna ka tao no nitadiavany mpividy. Napetrany ao anaty vata vy fitehirizana ao amin' ny banky Citibank any Long Island, akaikin' i New York ilay boky^[9].

Nijanona tao amin' ny vata fitehirizan' ny Citibank nandritra ny enina ambin' ny folo taona mahery ilay sora-tanana, ka nahatonga ny fahasimbany izay. Nandritra izany fotoana izany dia natolotra hamidy izy io, saingy tsy nisy tranomboky niomana hividy sora-tanana izay mampiahiahy ny fiaviany. Nitaky 3 tapitrisa dôlara mahery i Hanna nefa tsy nisy mpividy ilay sora-tanana raha tsy tamin' ny 3 Avrily 2000 tamin' ny vidiny 300 000 dôlara, avy amin' i Frieda Tchacos-Nussberger, mpivarotra zavatra tranainy any Soisa. Nodinihin' ny mpikaroka tao amin' ny Oniversiten' i Yale ilay izy, ary nahariharin' izy ireo taminy fa mirakitra ny Filazantsaran' i Jodasy ilay kôdeksa izay tena sarobidy rahateo.

Namidiny tamin' ny mpanangona boky atao hoe Bruce Ferrini tamin' ny vidiny 1,5 tapitrisa dôlara izany, rehefa tsy vita ny fifampivarotana tamin' ny Oniversite Yale^[10]. Satria tsy nahavanona fifanarahana tamina mpanohana indostrialy liana mba hahazoany io vola io i Ferrini, dia nahavita nanafoana ny fivarotana i Mario J. Roberty, mpisolovavan' i Tchacos^[11], ary namorona ny Fondation Maecenas na Maecenas-Stiftung (amin' ny teny alemàna) tamin' ny taona 2001, izay tompon' andraikitra amin' ny fanamarinana fanindroany (anisan' izany ny fanombanana ny daty amin' ny karbônina-14), ny fiezahana hamerina amin' ny laoniny, ny fandikan-teny ary ny fanontana ilay taratasy zozoro (tarihin' ny arkeôlôga sy filôlôga Rodolphe Kasser), miaraka amin' ny fiaraha-miasa ara-bola amin' ny National Geographic Society^[12].

Navoakan' ny National Geographic Society tamin' ny taona 2006 ny Filazantsaran' i Jodasy ary naranty tany Washington. Nokasaina hatolotra ny fitondram-panjakana ejipsiana ilay dika fototra ary hapetraka ao amin' ny Tranombakoka Kôpta any Kahira.

Ilay kôdeksa izay mbola eo am-pamerenana amin' ny laoniny sy am-panambarana anefa (nisy nangalatra ny sombiny maro talohan' ny nividianana azy) dia any Geneva, ao amin' ny Fondation Martin Bodmer, amin' izao fotoana izao. Araka ny voalazan' i Rodolphe Kasser dia nisy pejy 31 misy lafiny roa ilay kôdeksa tany am-boalohany; rehefa niseho teny an-tsena tamin' ny taona 1999 anefa ilay izy dia pejy 13 monja no tavela^[7].

Niaraka amin' ny asasoratra ho an' ny besinimaro, izay ahitana dikan-teny amin' ny fiteny ankehitriny ary mitantara ny fahitana ilay asasoratra, ny fampielezana voalohany ny lahatsoratra feno, tamin' ny Paska 2006^[13].

Jereo koa

Filazantsara apôkrifa (ohatra):

Loharano sy fanamarihana

↑ Scopello, Madeleine, ed. (2006). The Gospel of Judas in Context. Hotei Publishing, IDC Publishers, Martinus Nijhoff Publishers and VSP. pp. 63–66
↑ Scopello, Madeleine, ed. (2006). "Preface". The Gospel of Judas in Context. BRILL.
↑ "Lost Gospel of Judas Revealed". Science. 2006-04-06. Arsiva tamin' ny Febroary 17, 2021.
↑ De Conick, April D. (2009). The Thirteenth Apostle: What the Gospel of Judas really says (Rev ed.). London: Continuum. ISBN 978-1-84706-568-1. OCLC 276226174.
↑ Jean-Daniel Kaestli, Frédéric Amsler, Daniel Marguerat, Le Mystère apocryphe : Introduction à une littérature méconnue, Labor et Fides, 2007, p. 68.
↑ Irénée de Lyon, Contre les hérésies, Livre 1, chapitre 31, alinéa 1.
↑ ^7,0 et ^7,1 Pierre Lassave, « Code, codex et autres affaires », Archives de sciences sociales des religions, no 144,‎ 2008, p. 119.
↑ I Robinson, izay tsy afaka nanolotra afa-tsy 200 000 dôlara mba hahazoana ilay kôdeksa, dia milazalaza ao amin' ny bokiny mitondra ny lohateny hoe Les secrets de l’Évangile de Judas ("Ny Tsiambaratelon' ny Filazantsaran' i Jodasy") ireo zavatra tsy tena mazava momba ny nahitana indray ilay sora-tanana teo amin' ny tsena tsy nahazoana alalana tamin' ny taona 1984 sy ny fahazoana misy hosoka an' io boky io.
↑ Herbert Krosney, L'Évangile perdu : La véritable histoire de l'Évangile de Judas, Flammarion, 2006, p. 26-28.
↑ James M. Robinson, Les Secrets de Judas. Histoire de l'apôtre incompris et de son évangile, Michel Lafon, 2006, p. 171-178
↑ Naverin' i Ferrini ilay taratasy zozoro nefa notehiriziny ny sombintsombiny. Loharano : Marvin W. Meyer, The Gospel of Judas, Wipf and Stock Publisher, 2011, p. 16.
↑ Paul Foster, The Apocryphal Gospels : A Very Short Introduction, Oxford University Press, 2009, p. 120-121
↑ Rodolphe Kasser, Marvin Meyer et Gregor Wurst, L'Évangile de Judas, Flammarion, 2006, 223 p..

[1] Scopello, Madeleine, ed. (2006). The Gospel of Judas in Context. Hotei Publishing, IDC Publishers, Martinus Nijhoff Publishers and VSP. pp. 63–66

[2] Scopello, Madeleine, ed. (2006). "Preface". The Gospel of Judas in Context. BRILL.

[3] "Lost Gospel of Judas Revealed". Science. 2006-04-06. Arsiva tamin' ny Febroary 17, 2021.

[4] De Conick, April D. (2009). The Thirteenth Apostle: What the Gospel of Judas really says (Rev ed.). London: Continuum. ISBN 978-1-84706-568-1. OCLC 276226174.

[5] Jean-Daniel Kaestli, Frédéric Amsler, Daniel Marguerat, Le Mystère apocryphe : Introduction à une littérature méconnue, Labor et Fides, 2007, p. 68.

[6] Irénée de Lyon, Contre les hérésies, Livre 1, chapitre 31, alinéa 1.

[:0-7] 7,0 et ^7,1 Pierre Lassave, « Code, codex et autres affaires », Archives de sciences sociales des religions, no 144,‎ 2008, p. 119.

[8] I Robinson, izay tsy afaka nanolotra afa-tsy 200 000 dôlara mba hahazoana ilay kôdeksa, dia milazalaza ao amin' ny bokiny mitondra ny lohateny hoe Les secrets de l’Évangile de Judas ("Ny Tsiambaratelon' ny Filazantsaran' i Jodasy") ireo zavatra tsy tena mazava momba ny nahitana indray ilay sora-tanana teo amin' ny tsena tsy nahazoana alalana tamin' ny taona 1984 sy ny fahazoana misy hosoka an' io boky io.

[9] Herbert Krosney, L'Évangile perdu : La véritable histoire de l'Évangile de Judas, Flammarion, 2006, p. 26-28.

[10] James M. Robinson, Les Secrets de Judas. Histoire de l'apôtre incompris et de son évangile, Michel Lafon, 2006, p. 171-178

[11] Naverin' i Ferrini ilay taratasy zozoro nefa notehiriziny ny sombintsombiny. Loharano : Marvin W. Meyer, The Gospel of Judas, Wipf and Stock Publisher, 2011, p. 16.

[12] Paul Foster, The Apocryphal Gospels : A Very Short Introduction, Oxford University Press, 2009, p. 120-121

[13] Rodolphe Kasser, Marvin Meyer et Gregor Wurst, L'Évangile de Judas, Flammarion, 2006, 223 p..

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]