Teôlôjian' i Zwingli

Ny teôlôjian' i Zwingli dia nifototra amin’ ny fivoasana ny Baiboly, nandray ny Soratra Masina ho tenin' Andriamanitra vokatry ny tsindrimandry na fanilovana ary nametraka ny fahefan' ny Baiboly ho ambony noho izay hitany ho loharano avy amin’ olombelona toy ny kônsily ekiomenika sy ny asasoratry ny Rain' ny Fiangonana (na Aban' ny Eglizy). Niaiky ny fisian' ny singa avy amin' ny olombelona ao amin’ ny tsindrimandry koa izy, ary nanamarika ny fahasamihafana misy eo amin' ireo filazantsara kanônika. Ny zoinglianisma dia fanambaràm-pinoan' ny Fiangonana Nohavaozina miorina amin' ny Kônfesiôna Helvetika Faharoa (latina: Confessio Helvetica posterior) navoakan' i Heinrich Bullinger izay mpandimby an' i Zwingli tamin' ny taona 1560.

Ny fomba fijerin' i Zwingli momba ny batisa (na batemy) dia valin-teny ho an' ny anabatisma, izay hetsika nitsipaka ny fanao momba ny batisan-jaza. Niaro ny batisa atao amin’ ny ankizy izy tamin’ ny famaritana izany ho mariky ny fanekempihavana kristianina eo amin’ ny mpianatra sy Andriamanitra tahaka ny nanaovan’ Andriamanitra fanekempihavanana tamin’ i Abrahama.

Nolaviny ny foto-pampianarana katôlika momba ny transobstansiasiôna (na fiovam-pisia-maha-izy) ary nanaraka an' i Cornelius Henrici Hoen izy ka nanaiky fa ny mofo sy ny divain' ny fanasan' ny Tompo dia famantarana ny vatana sy ny ran' i Jesoa Kristy fa tsy miova ho vatana sy ran' i Jesoa Kristy ara-bakiteny. Ny tsy fitovian’ ny hevitr’ i Zwingli tamin’ i Martin Luther momba izany dia nahatonga ny tsy fahombiazan' ny dinika tao Marburg izay natao mba hampiraisana ireo mpitarika prôtestanta roa lahy.

Nino i Zwingli fa ny Fanjakana (fahefana ara-pôlitika) dia mitantana amin’ ny alalan' ny fitsaran' Andriamanitra. Nino izy fa na ny Fiangonana na ny Fanjakana dia samy eo ambany fahefan’ Andriamanitra. Tsy maitsy mankatò ny fitondram-panjakana ny Kristiana, nefa avela tsy hankatò izany ny Kristiana raha manao zavatra mifanohitra amin’ ny sitrapon’ Andriamanitra ny manam-pahefana ara-panjakana. Nolazain' i Zwingli fa aleony kokoa ny aristôkrasia noho ny mônarsia na ny demôkrasia.

Ny Soratra Masina

Araka ny hevitr' i Zwingli, ny vatofehizoron' ny teôlôjia dia ny Baiboly. Maka hevitra amin' ny Soratra Masina i Zwingli rehefa nanoratra boky. Apetrany ambonin' ny loharano hafa rehetra, toa ny kônsily ekiomenika sy ny Rain' ny Fiangonana, ny Soratra Masina, na dia tsy misalasala aza izy amin' ny fampiasana loharano hafa hanohanany ny heviny. Ny ainga fototra mitari-dalana ny fivoasana ataon' i Zwingli dia avy amin' ny fanabeazana azony tamin' ny rasiônalisma sy ny homanisma sy tamin' ny fahazoana ny tian' ny Baiboly ho lazaina araka ny fomban' ny fanavaozam-piangonana. Laviny ny fanaovana fivoasana ara-bakiteny ny andalana ao amin' ny Soratra Masina, tsy sahala amin' ny an' ny Anabatista, mampiasa fivoasana am-panoharana izy ka fomba fiasa nohazavainy ao amin' ny A Friendly Exegesis (1527) izany. Misy fifandraisana am-panoharana na ara-tandindona ohatra eo amin' ny batisa sy ny famorana ary eo amin' ny eokaristia sy ny paska jiosy. Nifantohany koa ny lahatsoratra manodidina (kônteksta) sady niezaka nanakatra ny tanjona kendrena ao ambadik' izany izy, ka manao fampitaha andalan-tSoratra Masina.

Ny sakramenta

Lavin' i Zwingli ny teny hoe sakramenta araka ny fampiasan' ny vahoaka io teny io tamin' izany fotoana izany. Ho an' ny olon-tsotra dia midika karazana asa masina izay iraiketan' ny hery manafaka ny feon' ny fieritreretana amin' ny fahotana io teny io. Amin' i Zwingli dia karazana fianianana na fampanantenana ny sakramenta, ka asehony fa io teny io dia avy amin' ny teny latina hoe sacramentum izay midika hoe "fianianana" (izay nahazoana ny teny frantsay hoe serment).

Ny batisa

Tamin' ny asa soratr' i Zwingli momba ny batisa (na batemy) dia nilaza izy fa karazany iray amin' izany fampanantenana na fianianana (sacramentum) izany ny batisa. Nihaika ny Katôlika izy tamin' ny fiampangany azy ireo ho mpinompino foana raha mihevitra izy ireo fa misy hery manasa fahotana ny rano anatanterahana ny batemy. Taty aoriana, raha tsy nifanara-kevitra tamin' ny Anabatista izy, dia niaro ny fanaovam-batisan-jaza, ka nilaza fa tsy misy lalàna mandrara ny fanaovana izany. Nanazava izy fa ny batisa dia famantarana ny fanekem-pihavanana amin' Andriamanitra, ka misolo ny famorana ao amin' ny Testamenta Taloha.

Ny eokaristia na fanasan' ny Tompo

Mitovitovy amin' ny fiheverany batisa ny fiheverany ny eokaristia. Nandritra ny ady hevitra ifanatrehana (latina: diputatio) nifanaovany tao Zurich tamin' ny taona 1523 dia notsipahiny ny fisian' ny sorona tokoa mandritra ny sorona masina (lamesa), ka nanazava izy fa i Kristy dia natao sorona tokana indray mandeha monja ho an' ny fotoana rehetra. Ny eokaristia dia "fahatsiarovana ny sorona". Araka izany heviny izany no nampandrosoany ny fomba fijeriny, ka nanaovany tsoa-kevitra ny amin' ny fanaovana fivoasana ara-pamantarana ireo teny anorenana ny fanasan' ny Tompo. Maro ny andalana ao amin' ny Soratra Masina raisin' i Zwingli hanoherana ny "fiovam-pisia-maha-izy" (transobstansiasiôna) sahala amin' ny nataon' i Lotera koa, ka ny andalana ampiasainy amin' izany dia ao amin' ny Filazantsara araka an' i Joany (Joa. 6.63). Ny fomba fijerin' i Zwingli sy ny fivoasany ny Soratra Masina amin' ny fanakarany ny hevitry ny eokaristia dia antony iray tsy nampisy fifanarahana teo aminy sy i Lotera.

Ny Fanjakana

Amin' i Zwingli dia misy fahefana tokana tsy maintsy mitambatra. Izany no mahasamihafa azy amin' i Lotera izay mahita fahefana tokana mizara roa: dia ny fahefana vafetran' ny fotoana, ara-nofo (ny mpanjaka eto an-tany) sy ny fahefana mandrakizay (Andriamanitra any an-danitra). Aminy dia tsy tafiditra ao anatin’ ny fiarahamonina ny fiangonana hita maso. Ny mpitsara kristiana dia manana zo sy andraikitra hamaritra ny endrika ivelany amin' ny fiainana sy ny fanompoam-pivavahana ary koa ny fitantanana ny repoblika kristiana. Ny mpitsara dia miara-miasa amin’ ny "mpaminany" izay manazava sy manambara ny Soratra Masina mba hahasoa ny fiarahamonina manontolo.

Tsy maitsy mankatò ny fitondram-panjakana ny Kristiana, nefa avela tsy hankatò izany ny Kristiana raha manao zavatra mifanohitra amin’ ny sitrapon’ Andriamanitra ny manam-pahefana ara-panjakana. Nolazain' i Zwingli fa aleony kokoa ny aristôkrasia noho ny mônarsia na ny demôkrasia.