Madiana

I Madiana na Midiana dia firenena tao amin' ny tapany avaratra-andrefana amin' ny Saikanosin' i Arabia, ao atsinanan' ny Hoalan' i Aqaba; voafetran' i Edôma ao avaratra, ny fanjakana maro tao Arabia ao atsimo. Atao hoe מִדְיָן‎ / Mīḏəyān izy amin' ny teny hebreo fa مَدْيَن‎ / Madyan; kosa amin' ny teny arabo ary Μαδιάμ / Madiam amin' ny teny grika.

Zohin' i Shuaib ao Al-Bada'a, faritr' i Tabuk any avaratra-andrefana amin' i Arabia Saodita

Nisy tanàna atao hoe Midiana na Madiana tao atsinanan' ny Hoalan' i Aqaba, izay heverina fa i Al-Bad any Wedi ʿAfal. Ny firenen' i Madiana dia mety faritra manodidina io tanàna io sady vakivakin' ny arabe roa lehibe falehan' ny mpanao raharaham-barotra.

Toerana ara-jeôgrafia resahina ao amin' ny Baiboly sy ny Kor'any i Madiana. Milaza i William G. Dever fa i Midiana resahina ao amin' ny Baiboly dia ao avaratra-andrefana amin' ny Saikanosin' i Arabia, ao amin' ny torapasika atsinanan' ny Hoalan' i Aqaba ao amin' ny Ranomasina Mena, izay faritra lazainy fa tsy nonen' olona maro talohan' ny taonjato faha-8 sy faha-7 tal. J.K.

Ao amin' ny Baboly

I Madiana sy ny Madianita

Ny faritr' i Madiana na Midiana

Ny Madianita na Midianita, araka ny Bokin' ny Genesisy, dia taranak' i Midiana izay zanaka lahin' i Abrahama tamin' ny vadiny Ketora na Setorà. Anisan' ny zanak' i Abrahama sy i Ketora vaditsindranony i Madiana araka izao:

Izao ny voasoratra ao amin' ny Baiboly:

Ary Abrahama nampaka-bady indray, Ketora no anarany. Dia niteraka an' i Zimrana sy Joksana sy Medana sy Midiana sy Jisbaka ary Soaha tamin' i Abrahama izy. (Gen. 25.1-2, Ny Baiboly).

Ny Midianita taranany, dia nanorim-ponenana tany atsinanan’ i Jordana, teo anelanelan’ ny Ranomasina Maty sy hatrany amin' ny Saikanosin' i Sinay any atsimo. Noraisin' i Jetrô, mpisorona tao amin' io fokom-pirenena io, i Mosesy, rehefa avy nandositra an' i Ejipta. Nanambady an' i Zipôra na Sefôra, zanakavavin’ i Jetrô, izy tany. Fotoana fohy taorian' izay dia nanambara tena Andriamanitra tao amin' ilay fitantarana ny roimemy nirehitra ary naniraka an' i Mosesy hanafaka ny vahoakan' i Israely amin' ny fanandevozana.

Ny famaliana nataon' i Mosesy tamin' ny Midianita, izay nitaona ny Zanak' i Israely ny vadin' izy ireo tamin' ny nampanekeny ny fivavahana amin' ny sampy, no lohahevitry ny toko faha-31 amin' ny Bokin' ny Nomery. Ao amin' ny toko 22-24 ao amin' ny Bokin' ny Nomery, dia i Balama no mpahita nirahin' Andriamanitra voalohany handa ny fangatahan' ny mpanjakan' i Môaba mba hiaraka aminy hiady amin' i Israely, ary nikambana taminy izy, nefa tsy niady fa nidera sy nitso-drano an' i Israely. ("Endrey ny hatsaran' ny lainao, ry Jakoba ô, ary ny fonenanao, ry Israely ô!") sady naminany ("Hitako fa… misy kinta-manan-drambo miakatra avy ao an-tratran' i Israely, izay hanorotoro ny jiron' i Môaba… tsy maitsy ho rava ny Amalekita…").

Ao amin' ny Bokin' ny Mpitsara, i Gideôna dia namarana ny fanafihan' ny Midianita ny Israelita.

Ny Tanin' i Madiana

I Madiana na Midiana dia faritra any amin' ny tapany avaratra-andrefana amin' ny Saikinosin' i Arabia, atsinanan' ny Hoalan' i Aqaba; voafaritr' i Edôma eo avatra ny sy ny fanjakana maro tao Arabia eo atsimony. Fantatry ny jeôgrafa grika-rômana sy arabo ny tanàna iray antsoina hoe Midam na Madyan tao atsinanan' ny Hoalan' i Aqaba, izay tokony ho i al-Badʿ any amin' ny faritr' i Wadi ʿAfal.

Mety ho ny faritra manodidina an' io tanàna io àry ny tanin' i Midiana, ary nandalovan' ny lalana ara-barotra roa lehibe. Fanampin' izany, ny profesora alemàna sady manam-pahaizana atao hoe Thomas Römer dia nanamarika fa ny Midianita, izay miavaka amin' ny fomba fiaina mpifindrafindra monina, nefa misy miorim-ponenana ihany koa, dia afaka niompy rameva tokan-trafo sady namboly sy niompy. Nivoatra tao anatin' ny kônfederasiôna izy ireo ary faritana amin' ny fomba fiaina ara-poko, ka tsy hita ho nanangana ambaratongam-pahefana.

Ankoatra izany, i Thomas Römer, izay miresaka momba ny famokarana taozavatra lehibe vita amin' ny tanimanga sy bakoly nanomboka tamin' ny taona 1300 tal. J.K. ka hatramin' ny 1100 tal. J.K., dia nanatsoaka hevitra tamin' ny filazana fa ny Midianita dia prôtô-Arabo nonina tany amin' tapany avaratra-andrefana amin' i Arabia ary nisahana rahatraham-barotra. Nifehy ny faritra manontolo tany Arabia sy tany Negev ary tany Sinay ny Midianita tamin' ny vanim-potoana sasany. Ny Midianita dia nifamatotra tamin' ny andiana fokom-pirenena arabo taranak' i Ketora, vadin' i Abrahama. Nilaza i Tabari fa zanak' i Midiana zanak' i Abrahama ny Madianita.

Ao amin' ny Kor'any

Fizaràn-tany kosa i Madiana fa tsy olona (jereo ny Soràta 28 andininy faha-22), ​​na dia azo inoana aza fa io fizaràn-tany io no mitondra anaran' olona. Na izany na tsy izany, mety ho akaikin' ny Empiran' i Egipta io firenena io na koa hoe anisany. Izao no voalaza momba an' i Madiana:

• 28.22: Ary rehefa nankany Madiana izy (Mosesy), dia nanao hoe: "Enga anie ny tompoko hitarika ahy amin' ny lalana mahitsy.";
• 28.23: Ary nony tonga teo amin' ny lavaka famorian-dranon' i Madiana izy dia nahita olona maro nampisotro rano [ny biby fiompiny] ary nahita vehivavy roa nipetraka nitokana nihazona [ny biby fiompiny]. Hoy izy: "Inona no tadiavinareo?" Hoy izy ireo: "Tsy hampisotro izahay raha tsy efa lasa ny mpiandry ondry; ary efa antitra be ny rainay."

Hita atỳ aoriana fa nijanona tao amin' io tanàna io nandritra ny valo taona, fara fahakeliny, i Mosesy mba hiasa ao amin' ny rainy ireo vehivavy roa ireo, ary nanambady iray tamin' izy ireo ary nanana ankohonana. Mety hanontany tena ny olona raha tsy i Jetrô no rain' ireo vehivavy roa ireo, ary i Zipôra na Sefôra no zanany vavy nanambady an' i Mosesy.

Nirahin' Andriamanitra ho any amin' ny tanin' i Midiana ny mpaminany Shu’ayb izay matetika lazaina fa i Jetrô ao amin' ny Baiboly. Nanam-pahazarana nangala-danja amin' ny vatomizana sy namitaka amin' ny entam-barotra ny Midianita. Voasazy tamin' ny alalan' ny horohoron-tany ny Midianita. Nodidian' i Shu`ayb hiala amin' ny sampy mba hivavaka amin' Andriamanitra tokana izy ireo. Nantsoina hoe Abu Madian ("rain' ny Midianita") i Shu`ayb, amin' ny maha mpaminanin' ny Midianita azy.

Voatonona ao amin' ny soràta Al Haj (22:44) ihany koa ny vahoakan' i Midiana, miaraka amin' ny vahoakan' i Nôa, ny Aada, ny Tamoda, ny vahoakan' i Abrahama ary ny vahoakan' i Lôta hatao ohatra amin' ny vahoaka izay nanao ny iraka (mpaminany) nalefa any amin' izy ireo ho mpandainga.