Lisboa
Lisboa
| |||
| |||
| Velarantany | 100,05 km2 | ||
| Isam-ponina | 567,131 mponina | ||
| Tanànan-dehibe | NC | ||
| Ben'ny tanàna | NC | ||
| Firenena | Pôrtogaly | ||
| Faritany | NC | ||
| Faritra | NC | ||
I Lisboa no renivohitr' i Pôrtogaly sy tanàna lehibe indrindra any. Ity tanàna ity koa dia renivohitry ny Distrikan' i Lisboa, renivohitry ny zana-paritra Grande Lisboa ary renivohitry ny Área Metropolitana de Lisboa. Matetika antsoina hoe Lisbôeta (avy amin' ny teny pôrtogey hoe lisboeta) ny mponina ao.
Tamin' ny taona 2023 dia nisy mponina 567 000 ilay kaominina izay mirefy 100 km2. Nisy mponina maherin' ny 2,100 tapitrisa ny tangoron-tanànan' i Lisboa (atao hoe Grande Lisboa), ka mahatonga azy io ho tangoron-tanàna eorôpeana faha-15 lehibe indrindra. Misy mponina 2 987 876 ny Faritr' i Lisboa (pôrtogey: Região de Lisboa), izany dia 28 % amin' ny mponina pôrtogey. I Lisboa no tanàna manankarena indrindra any Pôrtogaly, manna harin-karena faobe isan-olona ambony noho ny salanisan' ny harin-karena faobe isan' olona ao amin' ny Vondrona Eorôpeana. Tanàna manana ny maha izy azy maneran-tany i Lisboa, eo amin' ny ambaratonga alpha, noho ny lanjany eo amin' ny fitantanam-bola, amin' ny varotra, amin' ny lamaody, amin' ny haino aman-jery, amin' ny fialamboly, amin' ny zavakanto, amin' ny varotra iraisam-pirenena, amin' ny fanabeazana ary amin' ny fizahan-tany.
Eo amin' ny vavaranon' i Tejo no misy ilay kaominina, izay mizara ho 24 freguesias (izany hoe paroasy sivily na distrika na boriborintany). Mamaritra azy ny kaominina Odivelas sy Loures any avaratra, Oeiras any andrefana, Amadora any avaratra-andrefana ary ny Vinanin' i Tejo (ao amin' ny Ranomasn' i Palha) any atsimo-atsinanana, ao ampitan' io izy dia mifandray amin' ny kaominina maro ao amin' ny morony atsimo: i Almada, i Seixal, i Barreiro, i Moita, i Montijo ary i Alcochete.
Iray amin' ny tanàna tranainy indrindra eran-tany i Lisboa sady renivohitra eorôpeana faharoa tranainy indrindra (aorian' i Atena any Grisia) taonjato maro talohan' ny renivohitra eorôpeana hafa. Nozanahin' ny fokom-pirenena talohan' ny Selta ary naorin' ny Fenisiana sy nampandrosoiny tatỳ aoriana, nanao azy ho municipium nantsoina hoe Felicitas Julia i Jolio Kaisara izay nanampy ny teny hoe Olissipo. Taorian' ny fianjeran' ny Empira Rômana dia nisy fokom-pirenena jermanika maromaro nifehy an' ilay tanàna nanomboka tamin' ny taonjato faha-5, indrindra fa ny Visigôty. Taty aoriana dia lasan' ny Maora (vahoaka arabo-berbera) izy tamin' ny taonjato faha-8. Tamin' ny taona 1147 no nandresen' i Afonso Henriques indray ilay tanàna (fandresena raha amin' ny fomba fijerin' ny kristianisma) ary tamin' ny taona 1255 dia lasa renivohitra tsy ôfisialin' i Pôrtogaly izy, nisolo an' i Coimbra. Hatramin' izay dia izy no foibe ara-pôlitika sy ara-toekarena ary ara-kolontsaina ao amin' ilay firenena.
Masoivohon-tsapandraharaha eorôpeana roa no manana ny foibeny ao Lisboa: ny Observatoire européen des drogues et des toxicomanies et l'Agence européenne pour la sécurité maritime ("foibe fanaraha-maso eorôpeana momba ny zava-mahadomelina sy ny fiankinan-doha amin' ny zava-mahadomelina") ary ny Agence européenne pour la sécurité maritime ("masoivoho eorôpeana momba ny fiarovana an-dranomasina"), izay samy eo amoron' ilay ony. Manana ny biraony ao an-drenivohitra pôrtogey ihany koa ny Comunidade dos Países de Língua Portuguesa ("vondron' ny firenena miteny pôrtogey").
