Fifohazana Soatanàna
Ny fifohazana Soatanàna dia iray amin' ny edrika isehoan' ny fifohazana eto Madagasikara, sady fifohazana teraka voalohany eto amin' ny Nosy, izay naorin' ilay mpandala ny fivavahan-drazana malagasy niova fo atao hoe Rainisoalambo, izay nipoitra tao amin' ny tanànan' i Soatanàna tamin' ny taona 1894, any amin' ny faritry ny Betsileo. Ao amin' ny tobilehibe Sotanàna no foiben' ny fifohazana Soatanàna izay misandrahaka manerana an' i Madagasikara. Nivaky roa anefa ny fifohazana Soatanàna, ka ny iray sampam-piangonana ao amin' ny Fiombonan' ny Fiangonana Protestanta eto Madagasikara (FFPM), fa ny faharoa dia fiangonana mahaleo tena manana ny foibeny ao Soatanàna. Ankehitriny dia mirafitra amin' ny Fiangonana Loterana Malagasy (FLM) ny ampahany amin' ny fifohazana Soatanàna, fa ny ampahany iray hafa kosa dia tsy miankina amin' ny FLM na amin' ny iray amin' ny fiangonana hafa ao amin' ny FFPM fa lasa fiangonana mahaleo tena. Isaky ny 17 Septambra no anaovana fankalazana ny tsingerin-taonan' ny tobilehiben' io fifohazana io.
I Rainisoalambo hanova
Talohan' ny naha kristiana azy hanova
Teraka tao Ambalavato Ambatoreny tamin' ny taona 1839 i Rainisoalambo. I Rainilavo, izay mpitaiza zanak' andriana (atao hoe marambasia) tao Isandra, no rainy, ary i Renimavo no reniny. Rehefa lehibe i Rainisoalambo dia nanambady an-dRasoarimanga. Mpamboly sy mpiompy izy. Nandimby ny asan-drainy i Rainisoalambo taty aoriana. Nahay nikabary i Rainisoalambo, voafehiny koa ny raokandro malagasy, nitety tanàna nivarotra ny odiny izy. Ninoan' ny olona ho nanam-pifandraisana tamin' ny Zanahary izy.
Niditra ho kristiana hanova
Nisy fiangonana ny tanànan' i Rainisoalambo ka niditra tao koa izy mba hianatra mamaky teny. Ny Misiona Britanika (London Missionary Society - LMS) no nampifitra ny fivavahana kristiana tamin' ny faritry ny Betsileo tamin' iany fotoana izany. Natao batisa tao i Rainisoalambo ary tonga katekista na "mpitandrina" taty aoriana. Tsy nanary ny odiny anefa izy na dia efa Kristiana. Nanao vavaka fitarainana izy tamin' ny alin' ny 14 Oktobra 1894 rehefa tratran' ny aretina tsy hay sitranina. Taorian' izany vavaka izany dia nahita fahazavana lehibe sy lehilahy miakanjo fotsy lava teo akaikiny izy, izay nampanary ny odiny. Ninoany fa i Jesoa izany lehilahy izany. Nandoro ny odiny izy ary sitrana.
Niova fo tanteraka hanova
Nanomboka nitory ny Filazantsara sy nanangana ny fifohazana i Rainisoalambo taorian' ilay fahasitranana. Niely ka henon' ny maro ny fiovany ho kristiana hany ka lasa feno mpandala ny finoan-drazana niova ho Kristiana ny tao an-tranony.
Nitarika mpino maro hafa naira-niasa taminy izy, izay atao hoe Mpianatry ny Tompo, mba hitory ny Filazantsara sy hiasa ho an' ny tsy Kristiana ("Jentilisa") na ho an' ireo Kristiana mbola manaraka ny fivavahan-drazana malagasy (sinkretisma).
Niala avy tao Ambatoreny nankany Soatanàna ny fifohazana notarihin' i Rainisoalambo tamin' ny taona 1901. Tamin' io taona io ihany dia efa tonga hatrany Imerina sy any amin' ny tanin' ny Sakalava ny fifohazana. Nisy ny fanaovana "tafika masina" tamin' ny mponina amin' ny tanàna manodidina.
I Soatanàna hanova
I Soatanana ankehitriny dia kaominina malagasy ao amin' ny distrikan' i Fianarantsoa II, ao amin' ny tapany afovoan' ny faritra Matsiatra Ambony. Ny ankamaroan' ny mponina (95 %) dia mpiompy sy mpaboly (indrindra vary sy ny voanjo, ary eo ny katsaka sy ny mangahazo ary ny vomanga). 51 km miankandrefana somary minatsimo kely no misy an' i Soatanàna. Isan' ny kaominina be mponina izy raha mitaha amin' ireo kaominina hafa manodidina azy noho ny asam-pifohazana. Saika hita ao avokoa ireo foko rehetra eto Madagasikara.
Fandaminana sy fanao hanova
Ny 9 Jolay no andro manan-danja amin' ny Mpianatry ny Tompo izay lazaina fa nilatsahan' ny Fanahy Masina tamin' izy ireo (toy ny Pentekôsta). Ny 10 Aogositra no andro hanaovana fotoam-pivoriana hanaovana fandaminana momba ny asam-pifohazana. Maro ny fehin-kevitra sy fitsipika natao harahina ao amin' ny fifohazana tamin' ny fotoanandrony sy amin' ny hoavy.
Andavanandro hanova
Raha misy maty hanova
Tsy azo atao ny migogogogo na maneho alahelo raha misy maty. Ny maty dia hampiakanjoina fotsy sy hofonosin-damba fotsy madio. Hira sy toriteny no atao, fa tsy hamonoana omby na hofonosin-dambamena izay mandany ny fananan' ny maty, ary izay toerana ahafatesana no ilevenana. Tsy azo afindra na hetsehina amin' ny toerana nandevenana azy ny maty (manohitra ny famadihana izany) satria maloto sy tsy misy hasina ilay vatana mangatsiaka, tsy toy ny fanahy izay afaka ho velona mandrakizay.
Ny mpiandry hanova
Isaky ny toerana mandray ny fifohazana dia misy olona, atao hoe "mpiandry", izay nofidina ho mpikarakara ny namany hianatra ny amin' ny fanjakan' Andriamanitra. Tsy mahazo mitondra "lamba masina" (lamba fotsy sy ilay akanjo fotsy atao didy mananjara) amin' ny trano misy faty ny mpiandry.
Andavanandro hanova
Ny teny fiarahabana sy fanaovam-beloma dia ny hoe: Akory Tompoko ô! sy Veloma Tompoko ô!. Fomba ao amin' ny fifohazana ny mifanasa tongotra, indrindra rehefa mandray vahiny.
Amin' ny asa sy fampaherezana hanova
Fitafiana hanova
Misaron-doha fotsy ny lehilahy rehefa hanao fampaherezana sy fandroahana demonia fa ny vehivavy kosa tsy misaron-doha[1]. Olona iray ihany no miteny mafy ka mandidy ny demonia mba hivoaka amin' ny anaran' i Jesosy Kristy, ary mandritra ny fotoan' ny fampaherezana dia tsy mahazo mihira ny olona fa mivavaka am-po. Tsy maintsy fotsy ny fitafian' ny fifohazana mba ho mariky ny fahadiovana sady taratry ny fahamasinan' ny fanahy. Taratry ny fahazavana ny loko fotsy, noho izy nifanohitra amin' ny mainty izay endriky ny fahamaizinana.
Teny atao rehefa mamoaka demonia hanova
Rehefa mamoaka demonia dia tahatahaka izao no teny atao: "Amin' ny Anaran' i Jesosy no andidiana sy amoahana anao, ry Satana. Mialà ka mandehana any amin' ny lavaka tsy hita noanoa, sy any amin' ny helo mirehitra afo. An' i Jesosy ity olona ity ka tsy anananao fahefana. Mivoaha ianao, amin' ny Anaran' i Jesosy. Ento miaraka aminao ny entanao sy ny forongonao rehetra, dia ny aretina, ny lainga, ny fitaka, sy ny ratsy rehetra. Mivoaha ianao! Mivoaha faingana!"
Amin' ny fametrahan-tanàna hanova
Rehefa manao asa sy fampaherezana dia tsy fanao ny mametra-tanàna amin' ny faritra marary, ny manozongozona lohan' olona, ny manao fiteny malemy loatra ka tsy ren' ny olona iasana, ny mampihevaheva ny tanana raha tokony hametraka azy amin' ny loha, ny manindry mafy ny lohan' olona, ny mikapoka ny olona amin' ny Baiboly rehefa mamoaka demonia, ny mihinjakinjaka, ny miriadriatra, ny midradradradra ary ny mitabataba be.
Ny "jentilisa" mbola tsy mibebaka sy ny olona voaongana niala amin' ny Fiangonana ary ny olona manao tokantrano imaso dia tsy ametrahan-tanana raha tsy efa nifampidinihana tamin' ny mpitondra fiangonana.
Ny taovolo hanova
Ny vehivavy dia manao bango volo tananivoho (soritana hizara roa mitovy ny volo, randranina, ary afatotra ao an-katoka): ny vehivavy mpanompo sampy no nirandrana avokoa ny volony manontolo sy natao dokodoko.
Ny tendrombohitra Fiadanana hanova
Eo atsinanan' Ambatoreny no misy ny tendrombohitra Fiadanana izay nataon' i Rainisoalambo ho toerana voatokana hivavahana tsy an-kijanona amin' ny Tompo izay ninoany fa manatrika azy eo amin' io toerana io. Lasa toerana masina fitokanam-bavaky ny Mpianatry ny Tompo io taty aoriana. Ninoan' ny Mpianatry ny Tompo ho toerana masina misy ny fanatrehan' ny Tompo ity tendrombohitra ity. Eo no anadiovan' ny Tompo sy anomezany izay rehetra angatahina aminy araka ny sitrapony. Ankehitriny dia mbola miakatra eny amin' ny tendrombohitra Fiadanana ny Mpianatry ny Tompo mba hitokam-bavaka.
Ny voambolan' ny fifohazana hanova
Nandray anjara betsaka tamin' ny fadraiket ny voambolana ampiasaina ao amin' ny fifohazana rehetra hatramin' izao ny fifohazana Soatanàna, ka isan' izany ny hoe: fifohazana, mpiomana, mpiandry, iraka, apostoly, ray aman-dreny, sns.
Ny mpiomana dia olona nanapa-kevitra hiditra ho mpiandry ka manaiky hianatra mandritra ny roa taona ho hiomanana amin' izany. Ny mpiandry kosa dia olona vita fianarana ka natokana hiandraikitra ny asam-pifohazana eo amin' ny toerana misy azy. Ny iraka dia mpiandry tranainy natokana ho mpitarika sy manokan-tena feno amin' ny fitsidiham-paritany (nalefan' i Rainisoalambo tsiroaroa hitory ny Filazantsara manodidina ao amin' ny faritr' i Fianarantsoa sy ny manodidina izy ireo ka miverina ao Soatanàna manao tatitra rehefa afaka tapa-bolana). Ny ray aman-dreny dia mpitantana sy tompon' andraikitra voalohany ny tobim-pifohazana sy ny fikambanana, ka avy amin' ny iraka no nakana azy[2].
Jereo koa hanova
Boky azo anovozan-kevitra hanova
- Fagereng E., Ny Tantaran' ny Firenena Malagasy, Edisiona Salohy, Antananarivo, 1963.
- Noeline R., Soatanàna sy ny riba fifohazana, Université d'Antananarivo, 1987
- Rabehatonina James, Tantaran' ny fifohazana eto Madagasikara 1894 - 1990, Trano Printy Fiangonana Loterana Malagasy.
- Thunem, Adolf & Rasamoela, Joela, Ny tantaran’ny Fifohazana eto Madagasikara, Antananarivo: Trano Printy Fiangonana Loterana Malagasy, p. 5‑96 (1re édition 1934).
- Austnaberg, Hans, Shepherds and Demons. A Study of Exorcism as Practised and Understood by Shepherds in the Malagasy Lutheran Church, New York: Peter Lang. 2008.
- Campbell, Gwyn, “Crisis of Faith and Colonial Conquest. The Impact of Famine and Disease in Late Nineteenth-Century Madagascar”, Cahiers d’études africaines, 1992, vol. 32, no 127, p. 409‑453.
- Escande, Élisée, les Disciples du seigneur : un mouvement d’évangélisation indigène à Madagascar, Paris : Société des missions évangéliques. 1926
- Jacquier‑Dubourdieu, Lucile, « Représentation de l’esclavage et conversion : un aspect du mouvement du réveil à Madagascar », Cahiers sciences humaines, 1996, vol. 32, no 3, p. 597‑610.
- Jacquier‑Dubourdieu, Lucile, « Soatanàna, une nouvelle Jérusalem en pays betsileo », Géographie et cultures, 2000, no 33, p. 89‑112.
- Rasolondraibe, Seth Andriamanalina, le Ministère de « berger » dans les Églises protestantes de Madagascar (de la fin du xixe siècle à nos jours). Tensions et compromis entre mouvements de Réveil, institutions protestantes et religions traditionnelles, Thèse de doctorat sous la direction de Jean‑Paul Willaime, Paris : EPHE, 2010
- Félicité Rafarasoa, “Fifohazana, le mouvement de réveil", mémoire de fin d’étude, SETELA, Centre de formation pour les Laïques, promotion 2001-2002.
- Lucile Jacquier DuBourdieu, “Le rôle du piétisme norvégien dans l’élaboration d’un christianisme autochtone en milieu rural betsileo à la fin du 19è siècle : le cas du réveil de Rainisoalambo” in Cahiers des Sciences Humaines, Office de la recherche scientifique et technique outre-mer (Bondy, France), 1996.