Ady siro-efraimita

Ny ady siro-efraimita dia ady tamin'ny taonjato faha-8 tal. J.K. nifarimbonan'i Siria sy i Efraima (izany hoe ny Fanjakan'i Israely) sy ny firenena hafa manodidina mba handravana ny Fanjakan'i Jodà izay tsy nety nikambana taminy hiady amin'i Asiria izay fanjakana lehibe nifehy azy ireo. Niafara tamin'ny faharesen'i Siria sy i Israely izany ady izany noho ny nanampian'i Asiria an'i Ahaza mpanjakan'i Jodà.

Ireo tanimanga fanoratan'i Nimroda dia manamarina ny maha ara-tantara tokoa io ady io sady ahitana ny lisitra fenon'ireo mpanjaka isan-karazany nanaiky ho eo ambany fifehezan'i Tiglata-Pilesera III mpanjakan'i Asiria taorian'ny fahazoany an'i Damasy (na Damaskosy) renivohitr'i Siria tamin'ny taona 732 tal. J.K.

Ny tantaran'ilay ady

Anton'ilay ady

Nanapa-kevitra ny hisaraka tamin'i Asiria (na Asyria) ireo firenena ambany fifehezany, dia i Siria (na Syria) (izay matetika atao hoe Arama) sy ny Fanjakan'i Israely (izay matetika atao hoe Efraima noho io foko io lehibe indrindra) izay notohanan'i Egipta izay nanantena hahazo ny fahamboniany indray ao amin'ny faritra siropalestiniana. Ny Fanjakan'i Jodà notarihin'i Ahaza zanak'i Jotama dia nanda ny hikambana amin'izy ireo. Tamin'ny taona 735 tal. J.K. dia nanao izay hanonganana an'i Ahaza i Rezina mpanjakan'i Siria sy i Peka mpanjakan'i Israely tamin'ny alalan'ny fananiham-bohitra mba hahafahany mametraka izay mpanjaka tiany hapetraka eo hiara-dia aminy hiady amin'i Asiria.

Saika resy i Jodà raha tsy nampian'i Asiria

Saika resy i Jodà ka maty ny miaramila miisa 120 000 tao anatin'ny iray andro, araka ny Boky faharoan'ny Tantara ao amin'ny Baiboly. Maro ireo tandapa voavono, isan'izany ny zanaky ny mpanjaka. Maro koa ireo nentina ho andevo. Mitantara io ady io ihany koa ny Boky faharoan'ny Mpanjaka (2Mpanj. 16.5) izay milaza fa nanao fahirano an'i Jerosalema i Rezina sy i Peka nefa tsy nahafaka azy. Nandritra ny fananiham-bohitra dia nanararaotra ny zava-nisy ny Filistina sy ny Edomita ka namely ny tanàna sy ny vohitra tao Jodà.

Nila fanampiana tamin'i Tiglata-Pilesera III, mpanjakan'i Asiria, i Ahaza ka nanaiky ny hatao hoe "zanany" sy "mpanompony". Niaro an'i Jodà ny Asiriana ka nandresy an'i Israely sy an'i Siria ary ny Filistina, nefa izany fikambanana tamin'ny Asiriana izany dia nampitombo ny fahasahiranan'ny mpanjakan'i Jodà. Tsy maintsy naneho fanajàna an'i Tiglata-Pilesera III i Ahaza tamin'ny fanomezany azy ampahany amin'ny fanaky ny Tempolin'i Jerosalema sy ny harenan'ny mpanjaka. Nanamboatra ny sampin'ireo andriamanitra asiriana tao Jodà koa i Ahaza mba hahita fitia teo imason'ilay mpiaro azy.

Ny amin'i Imanoela

Ny faminanian'i Isaia

Izany zava-nitranga izany no nanoratana an'ilay atao hoe Bokin'i Imanoela na Bokin'i Emanoela ao amin'ny Bokin'i Isaia, izay manoritsoritra ny fomba nanambaràn'ny mpaminany Isaia (na Izaia) tamin'i Ahaza ny hahaterahan'ny zanany lahy voalohany (mety ho ny mpanjaka Hezekia izany na ny iray amin'ireo zanak'i Isaia, araka ny fanaovana heviteny jiosy) ho famantarana ny famonjen'i Iahveh.

Niteny tamin'ny mpanjaka Ahaza i Isaia (na Izaia) fa ny fananiham-bohitra dia tsy hahomby ka nanoro hevitra ny mpanjaka mba hitady famantarana amin'Andriamanitra. Nolavin'i Ahaza izany tamin'ny filazany fa tsy haka fanahy an'Andriamanitra izy. Nambaran'i Isaia amin'izay fa Andriamanitra tenany no hisafidy ny famantarana:

"14 Ary noho izany dia ny Tompo no hanome famantarana ho anareo: Indro, hanan'anaka ny virijina (na ny zazavavy) ka hiteraka zazalahy, ary ny anarany hataony hoe Imanoela. 15 Rehefa mahalala handà ny ratsy sy hifidy ny tsara izy, Dia rononomandry sy tantely no ho fihinany. 16 Fa raha tsy mbola mahalala handà ny ratsy sy hifidy ny tsara izany zaza izany, Dia ho lao ny tanin'ireo mpanjaka roa maharaiki-tahotra anao ireo." (Isaia 7.14.16).

Nanao faminaniana hafa koa i Isaia (Is. 8), izay momba ny zaza atao hoe Maher-shalal-hash-baz. Nanazava ny mpaminany fa io anarana io dia manana izao heviny izao: alohan'ny hahaizan'io zaza io miteny dia hamabo an'i Siria sy an'i Efraima i Asiria. Izao no namaranan'i Isaia ny faminaniana ny amin'ireo zaza ireo, dia i Shear-Yashub (שְׁאָר יָשׁוּב midika hoe: "Hisy sisa hiverina") sy Immanu'El (עִמָּנוּ אֵל midika hoe: "Andriamanitra amintsika") ary i Maher-shalal-hash-baz (מַהֵר שָׁלָל חָשׁ בַּז midika hoe: "Avy faingana ny famaboana, mimaona ny fandrobana"):

"Indreto, izaho sy ireo zaza nomen'i Jehovah ahy dia famantarana sy fahagagana ao amin'ny Isiraely avy amin'i Jehovah, Tompon'ny maro, Izay monina ao an-tendrombohitra Ziona." (Esaia 8.18)

Ny fandraisan'ny Kristiana ilay faminaniana

Izany soratra izany dia heverin'ny mpanoratra ny Evanjelin'i Matio (Mat. 1.23) ho faminaniana ny hahaterahan'i Jesoa. Mitohy ao amin'ny Isaia 9 ny tantara ka resahina ao ny hahaterahan'ny zaza iray hafa.

Jereo koa:

• Imanoela
• Fokon'i Israely