Famonoana Kômôriana tao Mahajanga

Ny famonoana Kômôriana tamin' ny taona 1976, izay atao hoe Rotaka na Kafa la Mjangaya (amin' ny teny kômôriana) dia fandripahana kômôriana tao amin' ny tanànan' i Mahajanga tamin' ny volana Desambra 1976, izay voalaza fa nahafatesana olona maherin' ny 500 ary nahatonga ny teratany kômôriana miisa 15 000 mahery hisesitany.

Zava-misy manodidina

Mizara ho foko maromaro ny Malagasy monina ao Mahajanga: ao ny Sakalava, mponina tompon-tany ara-tantara ao amin' ilay faritra, ny Merina avy ao afovoan-tany izay mitana ny toerana maro amin' ny asam-panjakana amin' ny ankapobeny, ary ny Antemoro sy ny Antaisaka ary ny Antandroy izay nivondrona ao anatin' ny fikambanana atao hoe Betsirebaka, avy any amin' ny tapany atsimo-atsinanan' ny Nosy. Vitsy ny isan' ireto farany (eo anelanelan' ny 500 sy 1 000) ary heverina ho anisan' ny sarangan' ny mpiasa farany ambany.

Saika ny ampahatelon' ny mponina ao Mahajanga (eo anelanelan' ny 15 000 sy 17 000) no Kômôriana. Teraka teto Madagasikara ny ankamaroany ary mbola manana zom-pirenena frantsay ny ankamaroany, satria vao nahazo fahaleovantena ny telo amin' ireo nosy efatra ao amin' ny Vondronosy Kômôro (i Ngazidja sy i Nzwani ary i Mwali -- i Mayotte ihany no mbola frantsay). Ny lehilahy, amin' ny ankapobeny, dia mitana asa mitaky mari-pahaizana manokana ka noho izany dia nanana sata ara-tsôsialy ambony kokoa noho ny Betsirebaka.

Fanombohan' ilay raharaha

Antony iray no nahatonga ny famonoana ny Kômôriana. Tamin' ny 19 Desambra 1976 tao Mahajanga, ao amin' ny vakin-tanànan' i Fiofio no nitrangan' ny disadisan' ny mpiray tanàna tao amin' ny vakin-tanànan' i Mahabibo. Nisy mantsy ankizy betsirebaka nangery teo an-tokotanin' ny fianakaviana kômôriana iray, ka nahatonga ny iray tamin' ny Kômôriana ho tezitra ka nanosotra ny tay tamin' io zaza io. Noheverin' ny Betsirebaka ho fanalam-baraka io fihetsika mandika fady maromaro io. Nanolotra omby sy vola ny fikambanana kômôriana, saingy nandà ny fifampiraharahana am-pihavanana ny Betsirebaka.

Vono olona

Ny ampitson' io andro io (20 Desambra 1976) dia nanomboka tany amin' ny vakin-tananan' i Mahabibo ny vono olona. Nandritra ny telo andro no nanaovan' ny Betsirebaka ny famonoana amin' ny alalan' ny antsy, sy ny fanapahana rantsam-batana ary ny fanolanana tao amin' ny fianakaviana kômôrianina maro. Nodoran' izy ireo ny vakin-tanànan' i Manga ary norobain' izy ireo ny tranon' ny Abattoir.

Vokatra

Manodidina ny 500 ka hatramin' ny 2 000 ny isan' ny maty arakaraka ny loharanom-baovao. I Mouzaoir Abdallah, minisitry ny Raharaham-Bahiny kômôriana tamin' izany fotoana izany, dia nanombantombana fa 1 374 ny maty tamin' io vonoan' olona io (izany hoe avo folo heny noho ny isa nomen' ny fitondram-panjakana malagasy).

Amin' ireo niharam-pahavoaza, ny sasany dia Mahôrey avy any Mayotte (nosy nijanona ho frantsay). Na dia tsy voasoratra ho olom-pirenena frantsay ao amin' ny kônsolatan' i Frantsa aza izy ireo dia noheverin' ny manam-pahefana frantsay ho teratany frantsay hatrany ny Mahôrey, na dia efa nanakaiky ny dingana hanesorana ny zom-pirenena frantsay ka mety hahazo ny zom-pirenena kômôriana.

Manodidina ny 17 000 ny isan' ny mpitsoa-ponenana nankany Kômôro nafindran' ny orinasam-pitaterana ana habakabaka belza atao hoe Sabena, izay no nahatonga azy ireo hahazo ny anarana hoe "Sabena" tatỳ aoriana.

Io fifandonana izay nangotraka nandritra ny telo andro io dia vokatry ny lonilony tamin' ny vahiny, lonilony niangona tsikelikely tao amin' ireo Malagasy fadiranovana indrindra.

Hatramin' izao dia tsy mbola nahazo fanampiana avy amin' ny fanjakana malagasy na ny niharam-pahavoazana na ny taranany.

Manjavozavo ny andraikitry ny fanjakana malagasy

Tsy nahazo baiko hiditra an-tsehatra ny tafika sy ny pôlisy malagasy, nefa tsy fantatra mazava na fanambaniana ny hamafin' ny zavatra nitranga izany na finiavana tsy hiditra an-tsehatra. Novonoina teo imason' ny miaramila, izay tsy nanao na inona na inona, ny Kômôriana, ary tsy nisy olona mba nahita ny tafika niaro ny niharam-pahavoazana. Ny mifanohitra amin' izany no nitranga satria nisy vavolombelona nilaza ho nahita miaramila malagasy nanampy ny Betsirebaka. Ny andro fahatelo taorian' ny nanombohan' ny vono olona vao niditra an-tsehatra ny pôlisy malagasy, izay tao Diego Suarez.

Jereo koa

• Kômôriana eto Madagasikara

• Kômôro

Rohy ivelany

• Sabena : histoire des Comoriens de Madagascar, de l'émigration à la réémigration
• Le rapatriement des "Sabena"
• "Migrants et clandestins de la Grande Comore"
• Les 'Sabena' de la Grande Comore: étude d'une migration
• "Des Comoriens massacrés à Majunga il y a 47 ans"
• "Le prétexte comorien"

Boky

• Amélie Barbey, « Les migrations comoriennes dans l’ouest de l’Océan indien. Histoire et dynamiques contemporaines », Hommes & migrations. Revue française de référence sur les dynamiques migratoires, no 1279,‎ 1er mai 2009
• Hadidja Mohamed, La Petite Fille à la robe unique (26 août 2016)