Boky voalohan' ny Makabeo
Ny Boky voalohan' ny Makabeo dia boky ao amin' ny Baiboly jiosy amin' ny teny grika atao hoe Septoaginta na Septanta. Io boky io dia mitantara ny zavatra nataon' ny fianakaviana Hasmôneana nandritra ny tolona nataon' ireo Jiosy ho an' ny fahaleovan-tenany teo anelanelan' ny taona 175 sy 135 tal. J.K. Tsy hita ao amin' ny Baiboly jiosy amin' ny fiteny hebreo ny Boky voalohan' ny Makabeo. Boky deoterôkanônika izy ao amin' ny Baiboly katôlika sy ny Baiboly ôrtôdôksa fa apôkrifa kosa ho an' ny Prôtestanta.
Fanoratana ny boky hanova
Asa soratry ny mpanindrahindra tanindrazana ny Boky voalohan' ny Makabeo izay nosoratan' olon-tsy fantatra nafana fo tamin' ny fanohanana ny fianakavia-mpanjaka hasmôneana. Nifototra tamin' ny tahirin-kevitra ôfisialy ny fitantarany. Manodidina ny taona 100 tal. J.K. no nanoratana ilay boky, taorian' ny nahafatesan' i Simôna sy talohan' ny nidiran' i Pômpeio an-tsehatra tao Jerosalema tamin' ny taona 63 tal. J.K., satria miseho ho mankasitraka an' i Rôma ny mpanoratra[1]. Dikan-teny grika avy amin' ny soratra hebreo no endrik' io boky io voatahiry, angamba ny Horonan-tsoratry ny Hasmôneana izany, izay lazain' i Flavio Jôsefa fa fivakina tamin' ny vanimpotoan' ny Tempoly Faharoa.
Votoatin' ny boky hanova
Mitantara ny fikomian' ny Makabeo hatramin' ny fanombohan' izany fikomiana izany tao Jodea hanoherana ireo mpanjaka seleokida ka hatramin' ny nanjakan' i Joany Hirkàno I ilay boky. Tantara niseho nandritra ny 40 taona izany.
Ny mpanoratra dia nandray ireo lohahevitra hita ao amin' ny tantaran' ny Jody (na Jiosy) tany aloha, indrindra ny ao amin' ny Bokin' ny Deoterônômy (na Deoterônômia) ny amin' ny fitandremana ny Lalàna. Ny Lalàna no zava-dehibe indrindra amin' ny zavatra rehetra ka izany no nampisy ny tsy fifanarahana eo amin' ny mpitandrina ny Lalàna sy ireo manohitra izany. Amin' ny mpanoratra dia voninahitra lehibe ny maty amin' ny ady mitam-piadiana entina hiarovana ny Lalàna, ary ny fanompoana ny tanindrazana dia fanompoana an' Andriamanitra.
Jereo koa hanova
Olona
Boky ara-tantara prôtôkanônika:
- Bokin' i Jôsoa (na Jôsoe)
- Bokin' ny Mpitsara
- Bokin' i Rota
- Boky voalohan' i Samoela
- Boky faharoan' i Samoela
- Boky voalohan' ny Mpanjaka
- Boky faharoan' ny Mpanjaka
- Boky voalohan' ny Tantara
- Boky faharoan' ny Tantara
- Bokin' i Ezra (na Esdrasa)
- Bokin' i Nehemia
Boky ara-tantara deoterôkanônika:
Loharano hanova
- ↑ Édouard Will, Histoire politique du monde hellénistique, 323-30 av. J.-C., Éditions du Seuil, 2003 (1re éd. 1966-1967) (ISBN 978-2020603874), p. 326