Tandavan-tendrombohitra Alpa
Ny Tandavan-tendrombohitra Alpa no tandavan-tendrombohitra avo indrindra sy midadasika indrindra any Eorôpa, mirefy 1 200 km eo ho eo manerana ireo firenena alpina fito (avy any andrefana ka hatrany atsinanana): Frantsa, Soisa, Italia, Liktenstaina, Aotrisy, Alemaina, ary Slôvenia.
Ny ampaham-paribolan' i Alpa amin' ny ankapobeny dia manomboka any Nice any amin' ny faritra andrefana amin' ny Faritra Mediteraneana ka hatrany Trieste amin' ny Ranomasina Adriatika sy Vienna amin' ny fiandohan' ny Basin Panôniana.
I Mont Blanc dia mamakivaky ny sisin-tany manasaraka an' i Frantsa sy i Italia, ary mahatratra 4 809 m ny tendrombohitra avo indrindra any amin' i Alpa. Ny faritr' i Alpa dia misy tendro miisa 128 manana hahavo mihoatra ny 4 000 m.
Misy fiantraikany amin' ny toetr' andro any Eorôpa ny haavony sy ny haben' ilay faritra; any an-tendrombohitra dia miovaova be ny haavon' ny rotsak' orana ary misy faritra miavaka ny toetry ny toetrandro. Ny zavamaniry sy ny bibidia toa ny ibeksa dia miaina any amin' ny tendrombohitra avo kokoa ka hatramin' ny haavo 3 400 m, ary ny zavamaniry toy ny edelvaisa (Leontopodium nivale) dia maniry eny amin' ny faritra be vato any amin' ny faritra ambany kokoa sy any amin' ny toerana avo kokoa.
Ny porofon' ny fonenan' ny olona tany amin' ny Tandavan-tendrombohitra Alpa dia miverina amin' ny vanim-potoana Palaeôlitika. Lehilahy vita mômia, izay 5 000 taona any ho any, no hita teo amin' ny ranomandry tany amin' ny sisin-tany manasaraka an' i Aotrisy sy Italia, tamin' ny taona 1991.
Tamin' ny taonjato faha-6 tal. J.K. dia tafaorina tsara ny kolontsaina seltikan' i La Tène. Niara-niampita an' i Alpa tamin' ny elefanta maromaro i Hannibal, ary nisy mponina Rômana tao amin' io faritra io. Tamin' ny taona 1800, i Napoléon dia niampita ny iray tamin' ireo lalan-tendrombohitra niaraka tamin' ny tafika misy miaramila 40 000. Tamin' ny taonjato faha-18 sy faha-19 dia nisy mpandinika zavaboary sy mpanoratra ary mpanakanto, indrindra fa ny rômantika, narahin' ny andro volamenan' ny alpinisma rehefa nanomboka niakatra teo amin' ireo tendrombohitra ireo ny alpinista.
Manana kolontsaina matanjaka ny faritra alpina. Ny kolontsaina nentim-paharazana momba ny fambolena, ny fanaovana frômazy ary ny fanaovana hazo dia mbola misy any amin' ireo tanàna alpine, na dia nanomboka nitombo aza ny indostrian' ny fizahàn-tany tamin' ny fiandohan' ny taonjato faha-20 ary niitatra be taorian' ny Ady Lehibe II ka lasa indostria lehibe tamin' ny faran' io taonjato io. Ny Lalao Ôlempika Ririnina dia natao tany amin' ny Alpa Soisa, Frantsay, Italiana, Aotrisy ary Alemana. Tamin' ny taona 2010 dia nisy mponina 14 tapitrisa ilay faritra ary nisy mpitsidika 120 tapitrisa isan-taona.