Platôna
I Platô na Platôna dia filôzôfa tao Grisia tamin' ny Andro Taloha, izay niaina tamin' ny vanim-potoan' ny demôkrasia ateniana sy tamin' ny andron' ny Sôfista izay notsikerainy. Notohizany ny asa ara-pilôzôfian' ny mpialoha lalana azy sasany, indrindra i Sôkraty izay nampianatra azy, i Parmenida, i Heraklita, ary i Pitagôra, mba hamolavolany ny fiheverany manokana. Izany fiheverany izany dia mitrandraka sehatra lehibe, dia ny metafizika, ny etika, ny estetika ary ny pôlitika
Tamin' ny taona 428 na 427 tal. J.K no nahaterahany ary tamin' ny taona 348 na 347 tal. J.K. no nahafatesany tao Atenay. Atao amin' ny teny grika hoe Πλάτων / Plátôn izy.
Ny asany, izay nahitana saika resadresaka avokoa, dia namoaka famehezan-teny maro momba ny petrak' olana mahazatra teo amin' ny tantaran' ny filôzôfia tandrefana. Ny resadresaka tsirairay nataon' i Platôna dia nahafahany nanontany ny amin' ny lohahevirta voafaritra iray, ohatra amin' izany ny amin' ny kanto sy ny herim-po. Novelabelariny ny fomba fiasa izay nantsoiny hoe dialektika na maieotika. Natokany tamin' ny filôzôfia voalohany (metafizika) ny ankabeazan' ny fandinihana nataony, nefa niompanany koa ny fisehon-javatra ivelambelany ary nitondra ny anjara birikiny tamin' ny fandinihana ny Tantara natoraly koa izy, izay niezahany nametraka ireto ainga fototra roa ireto: ny voalohany iharana, toy ny raha (matiera), ny faharoa mpanao (toy ny anton-javatra), izay ampifandraisiny amin' ny herin' ny andriamanitra sy ny an' ny Tsara.
Namelabelatra fisaintsainana momba ny Hevitra izay atsoina hoe teôrian' ny Endrika na teôrian' ny Hevitra izay ilazany fa ny zava-misy tsapa dia vondron-javatra mitovy endrika amin' ny môdelin' izy ireo tsy mety miova. Ny Endrika fara tampony, arakaraka ny zava-misy manodidina, dia mbetika ny Tsara, mbetika ny Kanto. Ny filôzôfia pôlitikan' i Platôna dia mihevitra fa ny Tanàna anjakan' ny rariny dia tokony haorina araka ny môdelin' ny Kanto hoazy. Novelariny vokatr' izany ny amin' ny "filôzôfa mpanjaka".
Ny fiheveran' i Platôna dia tsy tokana bontolo. Ny sasany amin' ny resadresaka nataony dia mifarana amin' ny apôria ara-pilôzôfia: nitondra vahaolana amin' ny olana napetraka izy ireo, nefa tsy valinteny tokana sady farany izany. Niteraka adihevitra lava teo amin' ny mpanao fivoasana ny hahafantarana na manao filôzôfia dôgmatika (mitompo teny fantatra) i Platôna na filôzôfia skeptika (misalasala).
Amin' ny ankapobeny i Platôna dia heverina ho anisan' ny filôzôfa tandrefana voalohany, na raha tsy izany, ho ny mpamorona ny filôzôfia, ka nahatonga an' i Alfred North Whitehead hilaza hoe: "ny filôzôfia tandrefana dia tsy inona fa fifanjohia-naoty ambany takila momba ny resadresak' i Platôna". I Teôfrasta, raha niresaka momba ny filôzôfa, dia nilaza an' i Platôna ho ny voalohany amin' ny lazany sy ny fahaizany, sady farany ao amin' ny filaharana ara-potoana.