Abidy malagasy

Ny abidy malagasy dia abidy ampiasaina rehefa manoratra amin' ny fiteny malagasy. Avy amin' ny abidy latina io abidy io, ampiasaina amin' ny fanoratana ny ankabeazan' ny fiteny, tsy ao Eorôpa ihany, fa aty Afrika sy any Amerika koa.

Abidy nankatoavin-dRadama I tamin' ny 23-26 Marsa 1823 ny abidy malagasy, natao ho solon' ny sorabe (avy amin' ny abidy arabo, nampiasain' ny fiteny any amin' ny tapany atsimo-atsinanan' i Madagasikara, indrindra ny fiteny antemoro). Manana litera 21 ny abidy malagasy. Ny abidy nankatoavin-dRadama dia tsy mampiasa ny litera c sy q sy u sy w ary x.

Ny fivoaran' ny abidy malagasy

Ny litera o

Ny abidy voalohany, notapahina tamin' ny andron' ny mpanjaka Radama I tamin' ny taona 1823 dia azo lazaina fa nampihatra ny fitsipiky ny Fikambanana Iraisam-pirenena momba ny Fônetika: marihina amin' izany fa ny zanatsoratra rehetra (a, e, i, o, u, y) dia vakina amin' ny feo tokana toy ny amin' ny fiteny frantsay fa tsy maromaro toy ny fomba anglisy. Fa tamin' ny 1828 kosa dia nampiditra fanovana izay nanomezana feo roa samy hafa amin' ny litera tokana - dia ny litera "o" - izy io izay tsindraindray tononina amin' ny feo [u] araka ny fitsipika, fa tsindraindray koa tononina amin' ny feo [o] araka ny fanononana azy amin' ny Abidy Ara-drafipeo Iraisam-pirenena.

Ny abidy manaraka natao tamin' ny 1962 dia nitazona ny momba ny litera o nitranga tamin' ny 1828 manana fomba fanononana roa samihafa, ary mbola nampiditra koa soratra vaovao hafa: ô hovakiana hoe [o] araka ny mahazatra eran-tany. Io « ô » io dia tsy manaraka ny fitsipika ao amin' ny FIPF efa voalaza.

Ny litera ñ

Ny abidy nohavaozina tamin' ny 1962 dia natao mba hahafahana manonona ny voanteny amin' ny fitenim-paritra maro avy any anindrana hahenoana ilay feo antsoina hoe: "n an-danilany" dia nampiasa ny kamban-tsoratra « gn », ohatra: Tolagnaro. Ny fomba mahazatra dia ny fomba fanoratry ry zareo Espaniôla, mampiasa ny litera « ñ » antsoina hoe "n tilda". Io abidy farany io dia abidy ampiasain' ny Malagasy amin' izao fotoana izao, ahitana ny litera « ô » sy ny « gn ».

Olana momba ny teny iombonana iraisam-pirenena

Ny olana tamin' ny abidin' ny 1962 dia izy tsy afaka manoratra ny teny nindramina avy any amin' ny fiteny vahiny toy ny watt, bungalow, fax, taxi, cobalt, quartz. Ireo halemena rehetra ireo no tokony hofoanana ka hiverenana amin' ny abidy voalohany tamin' ny 1823 izay efa nolazaina hoe manaraka ny fomba fanoratana manana toetra tena fônetika (ampiana fanitsiana kely raha ilaina).

• Voalohany, tazonina ny kamban-tsoratra tetezamita « ou » hasolo ny « o 1828 » ankehitriny, ohatra: Mahavelouna (fa tsy: Mahavelona) na koa Antananarivou (fa tsy: Antananarivo). Ahitsy kely io abidia voalohany io ka ilay soratra tetezamita « ou 1823 » soloina ny « u 2001 » iraisam-pirenena ary izao no azontsika: Antananarivu - na Antananarivou tetezamita (fa tsy : Antananarivo), Mahaveluna na Mahavelouna tetezamita (fa tsy : Mahavelona). Ity no fitsipika hentitra tazonina farany aorian' ny tetezamita.
• Faharoa, velomina koa ilay « o » tena izy hanononana ny feo [o], antsoina hoe « o 2001 » toy ny amin' ny voanteny betsimisaraka hoe: tokatoka (fa tsy: tôkatôka) na koa amin' ny teny vahiny nogasiana na nindramina, ohatra : fotokopia (fa tsy: fôtôkôpia), Roma (fa tsy : Rôma), Romanina (fa tsy: Rômanina).
• Fahatelo, ampidirina ilay tarehintsoratra mahazatra eran-tany « ñ » hasolo ny « gn 1962 » taloha ary izao no azo : Matitañana (fa tsy: Matitagnana).

Ho fampiharana ireo fitsipika telo ireo: fampiasana ny litera vaovao « u 2001 » manome ny feo [u], ny litera vaovao « o 2001 » manome ny feo [o] ary ny « ñ 2001 » hanoratana ny feo "n an-danilany" ([ɲ] na [ŋ]) dia indro ny ohatra iray: Tolañaru na Tolañarou tetezamita (fa tsy Tôlagnaro).

• Fahefatra sady farany, ampiana ireo litera nesorina tamin' ny taona 1828 (kanefa nisy tamin' ny abidy voalohany tamin' ny 1823), dia ireto litera 5 ireto: c, q, u, w, x, ampiasaina indrindra amin' ireo voanteny avy amin' ny teny vahiny, nogasiana na nindramina.

Ny teny malagasy dia sy maintsy misokatra amin' ny riba siantifika sy teknika fa tsy mijanona fotsiny amin' ny riban' ny kabary sy ny tononkalo, amin' izay dia mba handova ireo voanteny iombonana iraisam-pirenena ny teny malagasy, ampiasain' ny Anglisy, Amerikanna, Sinoa, Frantsay, Zoulou, . . . Ireto santionany amin' ireny voanteny ireny: cobalt (kobalta), cargo (kargô), quartz (koartsa), Quebec, fax, taxi, watt, Washington, Frankfurt am Main, uranium (oraniôma), ... Ity abidy farany ity no antsointsika hoe "abidy malagasy vaovao 2001", ahitana litera miisa 26 dia ireto avy: a, b, c, d, e, f, g, h, i, j, k, l, m, n, ñ, o, p, q, r, s, t, u, v, w, x, y, z.

Ny abidy malagasy vaovao (2001)

a, b, (c), d, e, f, g, h, i, j, k, l, m, n, (ñ), o, p, (q), r, s, t, (u), v, w, x, y, z

Jereo koa

• Abidy malagasy
• Abidy latina
• Abidy grika
• Abidy hebreo
• Abidy fenisiana
• Abidy sirilika
• Abidy arameana
• Abidy siriaka
• Abidy samaritana

Rohy ivelany

• Ny fivoaran'ny abidia malagasy
• Andriamihaja Solonavalona, Mianatra mamaky teny sy manoratra sy mianatra manisa Archived Novambra 4, 2018 at the Wayback Machine. (Akademia malagasy)