Tanindrana

Ny Tanindrana dia ny Malagasy avy amin' ny faritra ivelan' ny faritra fiavian' ny Merina (izay antsoin' ny Tanindrana hoe "Ambaniandro"). Nadikan' ny Frantsay hoe "Côtiers" (izany hoe "Tantsiraka", "mponina amorontsiraka") io teny io na dia tsy tena mifanandrify aza ny dikan-teny, ka noho izany, satria anisan' ny Tanindrana, ohatra, ny Bara, ny Tanala, ny Zafimaniry na ny Bezanozano, na dia mipetraka lavitra ny morontsiraka. Matetika anefa ny Betsileo sy ny Sihanaka no tsy voasokajy ho Tanindrana.

Fiforonan-teny

Ny teny hoe tanindrana sy ny hoe anindrana na anindran-tany dia avy amin' ny fototeny amin' ny teny malagasy merina hoe indrana, ka azo rasaina hoe: t-an-indrana.

Famaritana

Araka an' i Rajemisa-Raolison Régis, ny Tanindrana dia ny "ny mponina rehetra amin' ny sisin-tany manodidina ny havoana marintampona afovoan' ny Nosy".

"Ny olona izay tsy ato anaty ny Merina, fa indrindra izay monina amy ny sisintany, no atao hoe Tanindrana", hoy i mompera Callet François ao amin' ny Tantara ny Andriana.

Pôlitika

Faha mpanjaka

Nampiasaina tao amin' ny Fanjakana Merina io teny io hanondroany ny mponin' i Madagasikara avy amin' ny manodidina an' ity fanjakana ity ka hatrany amorontsiraka, izany hoe, izay tsy Merina. Na dia nisy aza ny fifanafihana teo amin' ny fanjaka-mpanjaka samihafa teto Madagasikara, izay tsy nanavahana foko, dia tsy nisakana ny fiaraha-miasa teo amin' ny Tanindrana sy ny Merina, araka ny hita amin' ny tantaran' i Madagasikara faha-mpanjaka. Ohatra amin' izany ny niantsoana ny Antemoro ho mpanolo-tsaina tao amin' ny Fanjakana Merina. Tamin' ny fanitaram-panjakana nataon' ny Fanjakana Merina no nahatonga an' io fanjakana io ho lasa fahavalon' ny fanjakana hafa notafihiny na babony tany ivelan' Imerina. Toy ny nialoha lalana ny fanjanaha-tany ny fanitaram-panjakana merina, ka tamin' ny voalohany, ny fahatongavan' ny mpanjana-tany frantsay dia toa fanafahana ho an' ny faritra efa voababon' ny Merina na fiarovana ho an' ireo fanjakana tanindrana mbola tsy resin' ny Merina.

Faha fanjanahantany

Na dia efa tany alohan' ny fanjanahan-tany aza no nampiasan' ny Merina ny teny hoe "tanindrana" dia ny Frantsay no ampangaina ho nampiasa azy hizarazaràna sy hampiadiana ny Malagasy. Ny fankahalana sy ny tsy fifampitokisana mety misy eo amin' ny Tanindrana ny Merina, vokatry ny fanitaram-panjakana nataon' ny mpanjaka merina, dia nanamora ny pôlitikan' ny "zarazarao hanjakana" nataon' ny Frantsay.

Amin' ny fampiasana ilay teny ara-pôlitika, ny Tanindrana dia nanondroana ny fiombonan' ny vahoaka manohitra ny "fahefan' ny Merina", toy ny efa nataon' ny Parti des Déshérités de Madagascar (PADESM) teto Madagasikara taorian' ny Ady Lehibe Faharoa. Amin' ny teny malagasy dia nantsoina hoe "Firaisan' ny Tanindrana sy ny Mainti-enindreny ary ny Karazany rehetra eto Madagasikara" tokoa ny PADESM.

Tamin' ny fotoana niresahana ny tokony hahazoan' i Madagasikara fahaleovan-tena dia nisy tamin' ny mpikambana tao amin' ny MDRM no nieritreritra ny hamerina indray ny fanjakazakana merina ary nisy tamin' ny mpikambana tao amin' ny PADESM no nino fa raha miala ny Frantsay dia hanjakazakan' ny Merina tokoa ny foko hafa rehetra (Tanindrana). Rehefa azo tokoa ny fahaleovan-tena dia niseho lany ny tsy fifankahazoana teo amin' ny Merina sy ny Tanindrana izay nifanilika nifanao marimaritra iraisana ara-poko.

Ankehitriny

Na dia ny MDRM natsangan' ny Merina no asehon' ny tantara ôfisialy ho tia tanindrazana kokoa, dia ny Tanindrana tao amin' ny PADESM na taranaka PADESM no nitarika ny fitondrana ny firenena hatramin' ny nahazoana ny fahaleovantena (Tsiranana Philibert) ka hatramin' ny taona 2002 (Ratsiraka Didier). Ny Merina kosa no nitarika ny fitondrana ny firenena nanomboka tamin' ny taona 2002 (Ravalomanana Marc).

Nanomboka tamin' ny Repoblika Faharoa dia nisy fitsipika tsy voasoratra teo amin' ny fitsinjarana ny toerana eo amin' ny filoham-pirenena sy ny praiminisitra, izay nanaovana harona iray ny foko rehetra atao hoe "Tanindrana", ka raha Tanindrana ny filoham-pirenena dia Merina ny praiminisitra, raha Merina ny filoham-pirenena dia Tanindrana ny praiministra.

Mbola misy ny fifanavakavahana sy ny fifampiampangana eo amin' ny Tanindrana sy ny Merina momba ny tsy fandehanan-javatra eto Madagasikara amin' ny lafiny maro (pôlitika, toekarena, fanabeazana, sns). Na dia efa misy ny ezaka ataon' ny mpanao pôlitika amin' ny fampiraisan-tsaina ny Malagasy dia mametra-panontaniana momba ny fahombiazan' ireo filoham-pirenena nifandimby ny Malagasy, ka tsy afa-miala ny firesahana ny amin' ny fitondrana tanindrana sy ny fitondrana merina.

Hita koa fa takona ny fifanavakavahana sy ny ady eo amin' ny samy Tanindrana na eo amin' ny samy Merina noho io famondronana ho roa ny foko eto Madagasikara.

Jereo koa

• Foko eto Madagasikara
• Imerina-Ambaniandro
• Fanagasiana
• Fitenim-paritra malagasy
• Mainty
• Merina
• Hova

Rohy ivelany

• "Spectre de la division", La Vérité, 14 Jolay 2020
• "Ambaniandro irakiraka .... Archived Desambra 16, 2021 at the Wayback Machine", La Gazette de la Grade Ile, 15 Desambra 2021
• "Madagascar: Premiers ministres - 3 betsileo, 6 merina et 7 tanindrana", All Africa, 30 Aogsitra 2012
• Thierry Roger Caligaris. Pouvoir merina et oppositions dans la province septentrionale malgache d’Antsiranana (PDF). Travaux & documents, Université de La Réunion, Faculté des lettres et des sciences humaines, 2013, Interculturalité et dynamique identitaires dans les îles de l’océan Indien, pp.29–42. ffhal-02186036f
• "Fahantrana: Mandositra eto Tanà ny tanindrana Archived Martsa 10, 2023 at the Wayback Machine", La Gazette de la Grande Ile, 07 février 2022.
• "Madagascar: Premiers ministres - 3 betsileo, 6 merina et 7 tanindrana", Midi Madagascar, 30 août 2012.
• "Tetezamita zarazarao anjakana Archived Martsa 10, 2023 at the Wayback Machine", TribuneMadagascar.com, 2 février 2009.
• "Politikan' ny fizarazarana", Tia Tanindrazana.mg, 25 janvier 2023.