Iazidisma
Ny iazidisma na iezidisma, izay atao hoe fivavahan' ny anjely fito, dia fivavahana amin' andriamanitra tokana an' ny fianakaviambe ara-pivavahana iezidy, izay lazain' ny mpino ao aminy ho nipoitra avy ao Iràna taloha. Heverina ho anisan' ny fivavahana abrahamika ny iazidisma.
Ny Iazidy na Iezidy
hanovaVahoaka vitsy anisa anisan' ny vahoaka kiorda ny mpino iazidy. Manaraka fivavahana mônôteista nipoitra avy amin' ny finoana tany aloha ela izy ireo. Ny Iazidy (kiorda: ئێزیدی / Êzîdî) dia vahoaka vitsy anisa izay tsy manambady afa-tsy izy samy izy, avy any Mesôpôtamia ambony. Tamin' ny taona 2014 dia niharan' ny famongoran-taranaka nataon' ny Fanjakana Islamikan' i Iràka sy Ampiposahana, izay anisan' ny fomba amongorana ny kolontsaina tsy mozilmana ny Iazidy.
Nanomboka 4 750 taona talohan' ny tetiandro kristiana sy 990 taona talohan' ny tetiandro jiosy ary 5 329 taona talohan' ny tetiandro mozilmana ny tetiandro iezidy.
Ny finoana iazidy
hanovaMaro ny fifanahafana hita eo amin' ny iazidisma ankehitriny sy ny fivavahana iraniana taloha. Araka izany dia heverin' ny mpanaraka azy ho sisan' ny mitraisma iraniana marina izay nampifanarahina amin' ny tontolo feno fankahalana ny iazidisma, ka noho izany ia nampiditra singa avy ivelany, indrindra ny fampianaran' i Cheikh Adi, manam-pahaizana sofy izay niorim-ponenana tao amin' ny lohasahan' i Lalish tamin' ny taonjato faha-12. Ny fikarohana hafa (eorôpeana na mozilmana) dia mihevitra ny iazidisma ho hetsika tsy nanaraka ny fampianarana ôfisialin' ny silamo sonita izay niseho tamin' ny taonjao faha-12, nikambana tamin' ny fanao efa nisy talohan' ny nidiran' ny fivavahana silamo tao Iràna, dia fanao voatahiry tao amin' ny faritr' i Kordistàna, indrindra taorian' i Cheikh Adi.
Fiteny masin' ny Iazidy ny fiteny kiorda kormanjy. Io fiteny io ihany no nanoratana ny boky roa ka io ihany koa no anaovana ny vavaka sy anatanterahana ny lanonana. Manana boky masina roa azy manokana ny mpino iazidy, dia ny Kitêba Cilwe ("Bokin' ny Fanambaràna") sy ny Mishefa Reş ("Boky Mainty"). Mitantara an' i Malek Tawûs ("anjely-vorombola", fisehoan' Andriamanitra) sy ny fifandraisany manokana amin' ny mpino iazidy ny Kitêba Cilwe, fa ny Mishefa Reş kosa dia mitantara ny famoronana an' izao rehetra izao, ny anjely fito, ny mpino iazidy ary ny lalàna tokony harahin' ny mpino iazidy. Miahiahy ny amin' ny fahamarinan' ireo lahatsoratra ireo izay sandoka naelin' ny mpitahiry boky tranainy atao hoe Jeremiah Shamir tao Mossoul ny fanadihadiana nataon' ny manam-pahaizana anefa.
Talohan' ny namoronan' Andriamanitra izao tontolo izao dia namorona ny anjely fito Andriamanitra ary nanendry an' i Malek Tawûs ho lohan' izy ireo. Rehefa voaforona izao tontolo izao dia i Malek Tawûs no notendren' Andriamanitra hiandraikitra azy.