Babisma
Ny babisma na finoana baby dia hetseka ara-pivavahana mpitondra fanitsiana sy milenarista naorin' ny mpivarotra iray atao hoe Sayyid ʿAlī Muḥammad Šīrāzī (1819-1850), izay nomena ny anarana hoe Bāb (teny arabo باب midika hoe "varavarana"), tao amin' ny tanànan' i Shiraz ao Iràna tamin' ny 23 Mey 1844. Amin' ny teny persàna dia atao hoe: بابی ها / Bābī hā) io fivavanana io.
Firehana ara-pivavahana nipoitra avy amin' ny sampana siita, izay manao fampianarana mifanohitra amin' ny finoana silamo be mpanaraka, ny babisma satria, amin' ny fanambaran' ny Bāb, dia fisehoan' Andriamanitra avokoa ny mpaminany rehetra ary izy tenany dia mitovy amin' i Mohamady. Faniratsirana ny finoana silamo izany amin' ny Mozilmana satria amin' izy ireo dia mpaminany farany sady lehibe indrindra i Mohamady.
Niteraka fiovana be tao amin' ny fiarahamonina persana tamin' ny taonjato faha-19 ity hetsika mesianika ity. Niely haingana tao Persia ny babisma, izay nahatratra ny saranga ambany amin' ny vahoaka, hatramin' ny tantsaha farany tsotra ka hatramin' ny manam-pahaizana ambony. Nanenjika amin-kabibiana ny mpanaraka ny finoana baby an' arivony maro ny mpitondra fivavahana siita niaraka amin' ny governemanta persana. Tsy misy afa-tsy mpianatra vitsivitsy ankehitriny sisa amin' ny mpianatr' i Bāb, izay miantso ny tenan' izy ireo hoe "Vahoakan' i Bayān" sady atao hoe Bābī, Bayānī na Azalī. Ao Iràna sy ao Ozbekistàna no tena ahitana azy ireo nefa sarotra ny mahalala ny tena isany, satria manafina ny tena fivavahany izy ireo sady tsy misy fiavahany amin' ny an' ny Mozoimàna maodidina azy ny fiainany.
I Bāb
hanovaTamin' ny fiantombohan' ny taompolo 1790 tao Iràna dia teraka ny fikambanana siita notarihin' i Šayḫ Aḥmad Aḥsāʾī. Tamin' ny nahafatesan' i Sayyid Kāẓim, mpandimby an' i Šayḫ Aḥmad tamin' ny fitantanana ny sekoly, dia lasa nitady mpampianatra hafa ny sasany amin' ny mpianany mba hitantana ny fikambanana. Niainga ho any Shiraz ny iray amin' ireo mpianatra ireo, dia i Mullā Ḥusayn. Nitondra ny anaram-boninahitra hoe Bāb (باب ), izay midika hoe "varavarana", izy (izany hoe varavarana idirana mankany amin' ny fahamarinana), ary notifirin' ny manampahefana tao Iràna ka maty, araka ny faneren' ny mpitondra fivavahana siita, enin-taona taty aoriana, tao Tabriz.
I Mullā Ḥusayn no mpianatry ny Bāb voalohany. Tao anaty fotoana fohy dia niampy fito ambin' ny folo izany. Teraka tamin' izany fotoana izany ny babisma. Ireo mpianatra valo ambin' ny folo volohany ireo no fantatra hatramin' izay. Anisan' ny mpianatry ny Bāb i Bahāʾ-Allāh mpanorina ny finoana bahay.