Vanadiôma
Ny vanadiôma dia singa simika aseho amin' ny alalan' ny eva V sy mitondra laharana atômika 23. Metaly tetezamita mora volavolaina sy azo roritina sady mafy ary miloko volondavenona manopy volafotsy izy. Ny endrika metaly dia tsy fahita firy eny amin' ny natiora, nefa rehefa atao ny fasarahana azy, ny fiforonan' ny sosona ôksida dia somary mahatonga ity metaly ity ho marin-toerana ka mahatohitra ny fiforonan' ny ôksida fanampiny.
Ilay mpahay siansa espaniôla-meksikana Andrés Manuel del Río dia nahita ny taharo-na vanadiôma tamin' ny taona 1801 tamin' ny fitsikerana mineraly vaovao misy firaka antsoina hoe "firaka manja". Na dia nihevitra aza izy tamin' ny voalohany fa ny toetr' ity mineraly ity dia vokatry ny fisian' ny singa vaovao, dia diso hevitra izy taty aoriana noho ny fandresen-dahatra nataon' ny mpahay simia frantsay Hippolyte Victor Collet-Descotils fa io singa io dia krôma fotsiny. Avy eo, tamin' ny taona 1830 dia namokatra klôriora-na vanadiôma i Nils Gabriel Sefström, ka nanaporofo ny fisian' ny singa vaovao, izay nomena anarana hoe "vanadiôma".
Ny anarana hoe vanadiôma (vanadium) dia avy amin' ny anaran' ny andriamanibavin' ny hatsaran-tarehy sy ny fahavokarana skandinaviana, atao hoe Vanadís (Freyja). Io anarana io dia nifototra amin' ny loko isan-karazany hita ao amin' ny taharo-na vanadiôma.
Ny mineralim-pirak' i Del Rio dia nomena anarana hoe vanadinita noho izy nisy vanadiôma. Tamin' ny taona 1867 dia nahazo singa madio i Henry Enfield Roscoe. Hita ao amin' ny mineraly miisa manodidina ny 65 sy ao amin' ny tahirim-pandrehitra an-kibon' ny tany ny vanadiôma voajanahary.
Vokarina any Sina sy any Rosia avy amin' ny toram-pandrendrahana tsỳ ny vanadiôma. Misy firenena hafa mamokatra izany avy amin' ny manetita mivantana, avy amin' ny vovo-tsolika mavesatra vokatry ny fandorana, na avy amin' ny fitrandrahana oraniôma. Ampiasaina indrindra amin' ny famokarana tsama-na tsỳ manokana toy ny fitaovana haingam-piasa vita amin' ny tsỳ, sy ny tsama-na viraty sasany ny vanadiôma. Ny taharo-na vanadiôma indostrialy manan-danja indrindra, atao hoe pentôksida-na vanadiôma, dia ampiasaina ho mpandrisikoto amin' ny famokarana asidra solifiorika. Ny bateria mampiasa vanadiôma hitahirizana angovo dia mety ho fampiharana lehibe amin' ny ho avy.
Be dia be ny iôna-na vanadiôma, izay mety ho poizina, hita ao amin' ny zavamananaina vitsivitsy. Misy poizina antonony ny ôksida-na vanadiôma sy ny sira-na vanadiôma hafa sasany. Ao amin' ny ranomasimbe manokana dia ampiasain' ny zavamananaina sasany ho ivon' ny anzima ny vanadiôma, toy ny vanadiôma brômôperôksidazy ao amin' ny lomotra an-dranomasina sasany.