Gedalia

I Gedalia dia olona resahina ao amin' ny Baiboly izay voalaza fa governoran' ny Faritanin' i Iehoda. Izy, araka ny Baiboly ihany, dia zanak' i Ahikama, izay namonjy an' i Jeremia mpaminany. Atao hoe גְּדַלְיָּה / Gəḏalyyā na גְּדַלְיָהוּ‎ / Gəḏalyyāhū; izy amin' ny teny hebreo, izay midika hoe "Tonga lehibe i Yah".

Fiaviany

I Gedalia dia zanak' i Ahikama (izay namonjy ny ain' i Jeremia mpaminany) ary zafikelin' i Safana (izay voatonona momba ny nahitana ny horonam-bokin' ny Fampianarana, izay lazain' ny manam-pahaizana sasany fa ivon' ny Bokin' ny Deoterônômia).

Fitondrana

I Gedalia, araka ny fitantarana ao amin' ny Bokin' i Jeremia sy ny Boky faharoan' ny Mpanjaka ao amin' ny Baiboly hebreo, dia notendren' i Nebokadnetsara II mpanjakan' i Babilôna ho governoran' ny Faritanin' i Iehoda, izay niforona taorian' ny faharesen' ny Fanjakan' i Jodà sy ny fandravana an' i Jerosalema, tamin' ny ampahany amin' ny fari-tany nahaforona ilay fanjakana teo aloha. Nanampy azy ny mpiambina kaldeana iray nipetraka tany Mizpa. Rehefa nandre ilay fanendrena ny Jiosy nialokaloka tany amin' ny firenena manodidina dia niverina tany Jodà.

Nazoto namporisika ny olona hikarakara tanimboly sy tanimboaloboka izy, ka nametraka ny fototry ny filaminana. Maro tamin' ireo nandositra tany amin' ny tany manodidina nandritra ny adin' ny fandringanana no voasariky ny vaovao momba ny fahaveloman' ny fiarahamonina indray. Tonga tany amin' i Gedalia tany Mizpa izy ireo ary noraisiny tsara.

Famonoana sy fisaonana azy

I Ismaela zanak' i Netanià, sy ireo folo lahy niaraka taminy, dia namono an' i Gedalia, mbamin' ny ankamaroan' ny Jiosy izay niaraka taminy sy ny Babilôniana maro izay navelan' i Nebokadnetsara niaraka tamin' i Gedalia (Jeremia 41:2–3). Natahotra ny famalian' i Nebokadnetsara ny Jiosy sisa tavela ka nandositra nankany Ejipta. Na dia tsy mazava aza ny daty ao amin' ny Baiboly dia azo inoana fa nitranga izany tamin' ny taona 582/581 tal. J.K. (Jeremia 52:30), izany hoe efa-taona ka hatramin' ny dimy taona sy telo volana teo ho eo taorian' ny nandravana an' i Jerosalema sy ny Tempoly Voalohany tamin' ny taona 586 tal. J.K.

Mba hitomaniana ny namonoana an' i Gedalia, izay namela an' i Jodà ho tsy nisy Jiosy sy fanapahana jiosy ary nahavita ny fandravana ny Tempoly Voalohany, ny olon-kendry jiosy dia nametraka ny andro fahatelon' ny volana Tishri ho fifadian-kanina ho an' i Gedalia. Na dia tamin' ny andro voalohan' ny Tishri aza angamba no nitrangan' ny famonoana an' i Gedalia, dia natao tamin' ny andro fahatelo ny fifadian-kanina mba tsy hifanojo amin' ny Rosh Ha-Shanah.