I Patrice Émery Lumumba (2 Jolay 1925 – 17 Janoary 1961) dia mpitari-tolona kôngôley niady ho amin' ny fahaleovan-tena. Voafidy ho praiminisitry ny Repoblikan' i Kôngô (Repoblika Demôkratikan'i Kôngô ankehitriny, samihafa amin' ny Repoblikan'i Kôngô) tamin' ny taona 1960 rehefa nahazo ny fahaleovan-tenany tamin'i Belzika. Rehefa avy nogadraina sy nampijaliana am-pahibemaso izy, dia maty notifirina enim-bolana tao aorian' ny nahalany azy, ary anisan' ny mpiray tsikombakomba tamin' izany ny fitondrana belza izay nanao fialan-tsiny ôfisialy tamin' ny taona 2002. [1][2]

Patrice Lumumba (1960)

Piraiminisitra voalohany

hanova

Tao Katako-Kombé, ao Kasaï, no teraka i Patrice Lumumba. Tao izy dia nahazo fiofanana ho misionera (mpamita iraka) sady nanao ny asan’ ny pizara taratasy. Mpahay mandaha-teny izy. Izy no nanorina ny Mouvement national congolais (MNC) tamin’ny taona 1958. Ity fikambanana ity dia nitaky ny fahaleovan-tenan’ i Kôngô sady mahery setra indrindra nefa nandray ny foko rehetra ao Kôngô. Tamin’ ny “latabatra boribory” izay natao tao Bruxelles tamin’ ny volana Jaoary sy Febroary 1960 dia nitaky ny fahaleovan-tenan’ i Kôngô sy niaro ny tokony haha fanjakana iray tsy mivaky azy i Lumumba. Izany fivoriana izany dia nahitana ireo mpanjanatany belza sy ireo mpandala ny fiandrianam-pirenana kôngôley.

Tamin’ ny volana Mey 1960 dia azon’ ny MNC ny fandresena tamin’ ny fifidianana ka i Lumumba no lany ho lehiben’ ny governemanta. Izy ihany no praiministra tamin’ ny 30 Jona 1960 nahazoan’ i Kôngô ny fahaleovan-tenany, nefa i Joseph Kasavubu mpifaninana aminy sady mpitarika ny Association des Bakongos (Abako) no natao filoham-pirenena.

Nisedra ny olan' ny fampisaraham-bazana

hanova

Tamin’ny fiantombohan’ ny volana Jolay 1960 dia nikomy ny miaramila ary niharan’ny fandringanana sy fakana vola an-keriny ny Eorôpeana tao Léopoldville (Kinshasa ankehitriny). Tamin’ny 11 Jolay dia nanambara ny fahaleovan-tenany ny faritanin’i Katanga. Niditra an-tsehatra ny tafika belza mba hiaro ny Eorôpeana. Niantso ny Firenena Mikambana mba handefa ny Miaramila misatro-manga any Kôngô hitandro ny filaminana. Tonga tokoa ny tafiky ny Firenena Mikambana nefa tsy nitsabaka tamin’ ny raharaha anatiny ao Kôngô hanohitra ny fisaraham-bazan’ i Katanga izay nitsahatra ihany taty aoriana. Nandrahona ny hiantso vonjy tamin’ ny Firaisana Sôvietika i Lumumba ka nesorin’ i Kasavubu tamin’ ny toerany tamin’ ny volana Septambra 1960.

Ny nahafatesany

hanova

Tamin’ ny 9 Desambra 1960 dia nanongam-panjakana i Mobutu Sese Seko ka nisambotra an’ i Lumumba sy namindra azy any amin’ ny fonjan’ i Katanga. Novonoina araka ny baikon’ i Mobutu i Lumumba tamin’ny 17 Janoary 1961. Ny famonoana an’ ity mpitolona nanohitra ny fanjanahan-tany ity dia niteraka fahatafintoihinana tao Kôngô sy manerana an’i Afrika ka tamin’ ny taona 1966 dia nambaran’ i Mobutu ny maha maherifom-pirenena sy ny maha martiort an’ i Patrice Lumumba.

Jereo koa

hanova

Loharano

hanova
  1. Ludo De Witte, The Assassination of Lumumba, Nadikan'i Ann Wright and Renée Fenby, 2002 (Orig. 2001), London; New York: Verso, ISBN 1-85984-410-3.
  2. "Belgium Confronts Its Heart of Darkness". New York Times. NYT: p. 9. 21 Septambra 2002.