Vitalisma

Ny vitalisma dia finoana izay miainga avy amin' ny fihevitra fa ny zavamananaina dia tsy mitovy amin' ny zavatra tsy manana aina satria misy singa tsy ara-batana na fehezin' ny foto-javatra hafa noho ny an' ny zavatra tsy manana aina.

Raha miresaka mazava tsara ny amin' ny foto-javatra iankinan' ny aina ny vitalisma, dia matetika io singa io no antsoina hoe "pitikafon' aina", "angovo", "élan vital" (noforonin' ilay vitalista Henri Bergson), "hery mampiaina", na "vis vitalis", izay ampitovian' ny sasany amin' ny fanahy. Tamin' ny taonjato faha-18 sy faha-19 dia noresahin' ny biôlôjista ny momba ny vitalisma, teo amin' ireo izay nieritreritra fa ny mekanikan' ny fizika dia hanazava amin' ny farany ny fahasamihafana misy eo amin' ny manana aina sy ny tsy misy aina, an-daniny, sy ny Vitalista izay nilaza fa tsy azo hazavaina amin' ny alalan' ny dingana mekanika ny fizotran' ny fiainana, an-kilany. Nanolotra petra-kevitra azo sedraina mba hampisehoany ny tsy fahampian' ny fanazavana mekanika ny biôlojista vitalista toa an' i Johannes Reinke, saingy tsy nahomby ho enti-manohana ny vitalisma ny fanandramana nataony. Heverin' ny biôlôjista izao fa notsipahin' ny porofo ara-panandramana ny vitalisma amin' io heviny io, ka noho izany dia heveriny ho teôria siantifika efa nilaozana, na ho pseodôsiansa nanomboka tamin' ny tapaky ny taonjato faha-20.

Manana tantara lava eo amin' ny filôzôfia ara-pitsaboana ny vitalisma: fomba fitsaboana nentim-paharazana maro no milaza fa vokatry ny tsy fifandanjana eo amin' ny hery mampiaina ny aretina.