Fahababoana tany Babilôna: Fahasamihafan'ny versiona
Contenu supprimé Contenu ajouté
Nanitatra |
Nanitatra |
||
Andalana faha-18:
Araka ny [[Bokin'i Ezra]] (na [[Bokin'i Esdrasa]]) dia natsahatry ny mpanjaka persiana Kirosy Lehibe ny sesitany tamin'ny taona 538 tal. J.K. (14), iray taona taorian'ny nahazoany an'i Babilona (15). Tamin'ny nanapahan'i Zorobabela, andriandahy (antsoina toy izany noho izy taranaky ny mpanjaka [[Davida (Baiboly)|Davida]]) sy i Josoa mpisorona (taranak'ireo mpisoronabe tao amin'ny Tempoly) no nifarana ny fahababoana ka namboarina ny Tempoly faharoan'i Jerosalema tamin'ny taona 521 tal. J.K. hatramin'ny taona 516 tal. J.K. (14).
== Ny literatioran'ny Fahababoana ==
Ny vanimpotoan'ny fahababoana dia nampiroborobo ny literatiora jiosy. Ny fitantaran'ny [[Baiboly]] ny fahababoana dia hita ao amin'ny [[Bokin'i Jeremia]] (Jer. 39–43); ny fizaràna farany ao amin'ny [[Boky faharoan'ny Mpanjaka]]; ny [[Boky faharoan'ny Tantara]]; ary ny toko voalohany ao amin'ny [[Bokin'i Ezra]] (na [[Bokin'i Esdrasa]]). Isan'ireo asasoratra avy any amin'ny fahababoana na momba ny fahababoana ny fitantarana ao amin'ny [[Bokin'i Daniela]] (Dan. 1 – 6), Sozana, i Bela sy ny Dragona, "Ireo zatovo telo" (1Esdrasa 3.1 – 5.6) ary ny [[Bokin'i Tobia]] sy ny [[Bokin'i Jodita]] (25). Ny [[Bokin'ny Fitomaniana]] dia vokatry ny fahababoana babiloniana.
Ny loharan’ny mpisorona, dia ny iray amin'ireo loharano efatra lehiben'ny [[Torah]] (na [[Pentateoka|Penteteoka]]) ao amin'ny [[Baiboly hebreo]], dia vokatry ny fotoana taorian'ny fahababoana tamin'ny nahalasa faritany persiana atao hoe Iehoda (''Yehud'') ny [[Fanjakan'i Jodà]] (27). Tamin'io vanimpotoana persiana io koa no nampandriana an-tsoratra ny Torah (16).
== Ny lanjan'ny fahababoana eo amin'ny tantaran’ny Jiosy ==
Ao amin'ny [[Baiboly hebreo]] dia asaho ho toy ny famaizana noho ny [[fanompoan-tsampy]] sy ny tsy fanajana an'i Iahveh ny fahababoana tany Babilona. Mitovy amin'ny fiheverana ny fanandevozana tany Egipta izay nodimbasan'ny fanafahana izany. Ny fahababoana tany Babilona dia nisy akony maro teo amin'ny [[jodaisma]] sy ny kolontsaina jiosy. Ohatra, ny [[abidy hebreo]] amin'izao fotoana izao dia noraisin'ny Jiosy tamin'io vanimpotoan'ny fahababoana io, ka nasolony ny abidy hebreo taloha.
Izany vanimpotoana izany no fotoana faratampon'ny faminaniana ao amin'ny Biboly ao amin'i [[Ezekiela|Ezekiela,]] izay narahin'ny fisandratan'ny anjara asa foiben’ny Torah teo amin'ny fiainan'ny Jiosy. Araka ny hevitry ny maro amin'ireo mpitsikera hentitra ny tantara dia nosoratana tamin'ny vanimpotoan'ny fahababoana ny Torah sady tamin'izany no nanomboka niheveran'ny Jiosy azy ho soratra manam-pahefana. Io vanimpotoana io koa no nisehoan'ny fiovana teo amin'ny Jiosy izay lasa vondrona ara-poko sy ara-pivavahana afaka misy na tsy manana [[Tempolin'i Jerosalema|Tempoly]] aza (28).
Izany dia nifanojo amin'ny fisandratan'ny mpanora-dalàna sy ny olonkendry mpitarika ny Jiosy (jereo [[Ezra]]). Talohan'ny fahababoana dia voazara ho foko ny vahoakan'i Israely. Avy eo dia nitsitokotoko ho vondrona madinika isam-pianakaviana izy. Ny [[Fokon'i Israely|foko]]<nowiki/>n'i Levy ihany no nanohy ny anjara asany ao an-Tempoly taorian'ny fiverenana avy any am-pahababoana. Taorian'izany fotoana izany dia nisy Jiosy marobe nonina ivelan'ny tanin'i Israely; teo koa nonombohan'ny fisian'ny zanaka am-pielezana jiosy, afa-tsy hoe efa nanomboka izany tamin'ny famaboan'ny Asiriana an'i [[Fanjakan'i Israely (Samaria)|Israely]].
Ao amin'ny literatiora rabinika dia ataon'ireo any am-pielezana sarin-teny fanoharana i Babilona. Matetika dia ilazana ny diaspora talohan'ny fandravana ny Tempoly faharoa ny teny hoe "Babilona". Torian'ny faharavan'ny Tempoly faharoa dia ny hoe "Roma" na "Edoma" no teny nampiasaina.
== Jereo koa: ==
| |||